Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8198 przypisów.
zalimż go ukrzywdziła (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika i partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy go ukrzywdziłam, czyż go ukrzywdziłam. [przypis edytorski]
zali (przestarz.) — partykuła pytająca, dziś: czy. [przypis edytorski]
zaliście (…) odmówili — czy odmówiliście (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zaliś nie skłamał (daw.) — czy nie skłamałeś. [przypis edytorski]
zaliś osłupiał (daw.) — czyś osłupiał, czy osłupiałeś. [przypis edytorski]
zali (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]
zali (starop.) — czy. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
zalitawski (niem. transleithanischen) — znajdujący się za rzeką Litawą, tj. w węgierskiej części Austro-Węgier. [przypis edytorski]
Zali to Baśka? — Barbara Giżanka. [przypis autorski]
zaliżby — czyżby. [przypis edytorski]
zaliżby (daw.) — czyżby. [przypis edytorski]
zaliżbyś (daw.) — czyżbyś. [przypis edytorski]
zaliż — czyż; zali: czy. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czy, czy też. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czy. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czyż, czy. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czyż; czyżby. [przypis edytorski]
zaliż (daw.) — czyż. [przypis edytorski]
zaliżem (daw.) — czyżem; czy jestem. [przypis edytorski]
zaliżem ukrzyżował — czy ukrzyżowałem (konstrukcja z przestawną końcówką czasownika i daw. zaimkiem pytajnym zali). [przypis edytorski]
zaliżeś (…) zapomniał (daw.) — czy żeś zapomniał; czyż zapomniałeś. [przypis edytorski]
Zalmoksis a. Salmoksis (mit.) — bóg wojny, władca pozagrobowego królestwa poległych wojowników czczony przez trackie plemię Getów, żyjących nad dolnym Dunajem; wg Herodota był postacią historyczną, po śmierci otoczoną kultem. [przypis edytorski]
zalot (daw.) — zachód, korowód. [przypis edytorski]
zalot — dziś popr.: zalotów. [przypis edytorski]
zalotna kobieta nazywa się kokietką, ponieważ chciałaby się podobać wszystkim kogutom — we francuskim kokietka: coquette; kogut: coq. [przypis tłumacza]
zalotnymi uśmiechy — dziś popr. forma N.lm: uśmiechami. [przypis edytorski]
zaloty — rodzaj fal. [przypis autorski]
zalśnuł — t. j. oślepł. [przypis autorski]
zalterować się (z łac.) — zmartwić się, zaniepokoić. [przypis redakcyjny]
zalterować się (z łac.) — zmienić nastrój, zdenerwować się. [przypis edytorski]
zalterować się (z łac.) — zmienić się. [przypis edytorski]
zalterować się — zmieszać się, zmartwić, zdenerwować. [przypis edytorski]
zalterowany (daw., gw.) — zmieniony, zmieszany. [przypis edytorski]
zalterowany — przejęty, wzburzony, zmartwiony, zasmucony itp. [przypis edytorski]
zalterowany (z łac.) — odmieniony, osłabiony a. rozemocjonowany. [przypis edytorski]
zalterowan (z łac.) — wzburzony, zdenerwowany. [przypis edytorski]
Zal (z niem. zahlen: płacić) — rachunek, płacić (w formie rozkaźnika). [przypis edytorski]
zamącony — zmącony, zaburzony, taki, który stracił przejrzystość lub klarowność. [przypis edytorski]
zamach Damiensa — 5 stycznia 1757 służący Robert Damiens (1715–1757) próbował zabić króla Ludwika XV. [przypis edytorski]
zamach, mający na celu wysadzenie w powietrze obserwatorium w Greenwich — 15 lutego 1894 r. w Greenwich Park na obrzeżach Londynu, ok. 50 metrów od budynku Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego, francuski anarchista Martial Bourdin został śmiertelnie ranny w przedwczesnym wybuchu przenoszonej przez siebie bomby. Niedoszły zamachowiec zmarł wkrótce potem od obniesionych ran, cel i motywy planowanego ataku pozostały nieznane. [przypis edytorski]
zamach Nobilinga — 2 czerwca 1878 anarchista Karol Edward Nobiling dokonał w Berlinie zamachu na cesarza Wilhelma I, który ranny został w głowę i rękę. Zamach ten posłużył za pretekst do wprowadzenia ustaw wyjątkowych przeciw socjalistom. [przypis redakcyjny]
zamach — rozmach, zamierzenie. [przypis edytorski]
zamach szaleńca — zamach Damiensa na króla Ludwika XV, 4 stycznia 1757. [przypis tłumacza]
Zamach (…) w pobliżu Orleanu — Montaigne mówi tu o zamachu Poltrota, którego ofiarą padł ks. de Guize. [przypis tłumacza]
zamach w Sarajewie — zamach na następcę tronu austro-węgierskiego, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię, dokonany 8 czerwca 1914 przez bośniackiego Serba Gavrila Principa, członka serbskiej organizacji nacjonalistycznej; doprowadził do wybuchu I wojny światowej. [przypis edytorski]
zamachy na króla Alfonsa hiszpańskiego i króla Humberta włoskiego — 25 października 1878 r. anarchista Juan O1iva y Moncasi dokonał w Madrycie zamachu na króla hiszpańskiego Alfonsa XII (panował: 1874–1885), który wyszedł bez szwanku. 17 listopada tego roku król włoski Humbert (panował: 1878–1900) został w Neapolu zraniony przez zamachowca Passanante. [przypis redakcyjny]
zamagnetyzowany (daw.) — tu: zahipnotyzowany. [przypis edytorski]
za małą pracą — bez większego wysiłku. [przypis edytorski]
za mało (gw.) — tu: nie ma za co. [przypis edytorski]
za mało — tu: niedługo, wkrótce. [przypis edytorski]
zamalgamować — złączyć. [przypis edytorski]
zamalgamować — zlać w całość, złączyć, zjednoczyć. [przypis edytorski]
Zamarstynów — biedne przedmieście Lwowa, dawna wieś; ob. dzielnica miasta. [przypis edytorski]
zamarzły — dziś raczej: zamarznięty. [przypis edytorski]
zamaszkarzony (daw.) — zamaskowany. [przypis edytorski]
zamaszny — dziś popr.: zamaszysty. [przypis edytorski]
zamatulony — opatulony. [przypis edytorski]
zamawiać (daw., gw.) — zaklinać. [przypis autorski]
zamawiacz — znachor leczący zamawianiem, zaklinający chorobę lub urok słowami. [przypis edytorski]
zamawiała czary — pokątne kabalarki, znachorki, guślarki i stręczycielki poruszały się bardzo skrzętnie na tylnym tle posągowego, tak jak go znamy z podniosłej literatury, antyku. Komedia, mim, elegia i satyra odsłaniają spod literatury życie; nie było ono ani lepsze, ani mądrzejsze od dzisiejszego. [przypis tłumacza]
zambajon, zabaglione a. zabaione (z wł.) — poncz [słodki napój lub deser z alkoholu, soków owocowych i in.; Red. WL]. [przypis tłumacza]
z ambon gromić będą kaznodzieje (…) florentynki — Niewiasty florenckie za czasów Dantego tak się nosiły krótko i bezwstydnie, że potrzeba było użyć zakazów kościelnych i świeckich, ażeby chodziły w stroju mniej kasanym, a skromności płci swojej przyzwoitym. Ten środek obostrzający stroje kobiet skutkował do tyla, że potem florentynki stanikami pierś i szyję aż pod brodę zakrywały. [przypis redakcyjny]
Zambos — rodzaj czerwonoskórych barwy ciemnej. [przypis autorski]
zambra a. zambra mora — taniec flamenco wykonywany przez Cyganów z Granady, uważany za pochodzący od tańców mauretańskich. [przypis edytorski]
Zamczysko zbudowane w kształcie prostokąta (…). Strona szersza wynosi 40, węższa 25 sążni — wymiar p. Winc[entego] Smokowskiego. [przypis autorski]
zamczysty — tu: opatrzony zamkiem (kutym w metalu zamknięciem). [przypis edytorski]
zamczysty — zamek dobrze obwarowany, opatrzony potężnymi zamkami. [przypis redakcyjny]
zamęścia — zam. ożenienia. Błąd pospolity w potocznej mowie i dlatego w ustach Miecznika nie rażący. [przypis redakcyjny]
zamęście (daw.) — zamążpójście, małżeństwo (dla kobiety). [przypis edytorski]
zamęście (daw.) — zamążpójście, małżeństwo. [przypis edytorski]
zamęście — dziś popr.: zamążpójście [przypis edytorski]
zamęt ciężki dostał się mie (starop.) — spotkało mnie ciężkie nieszczęście. [przypis edytorski]
zamętek (starop.) — smutek, żałość, cierpienie. [przypis edytorski]
zamęt i niepokój był w Helladzie jeszcze większy po tej bitwie niż przedtem — Sparta straciła zupełnie swe znaczenie na zawsze, ale nie zawarła pokoju. Inne państwa peloponeskie prowadziły z sobą lub ze Spartą walki. Teby bez Epaminondasa nie miały powagi, Ateny były słabe. Tak ta bitwa właściwie Grecję zniszczyła. [przypis tłumacza]
zamęt (starop.) — smutek; cierpienie. [przypis edytorski]
zamęt (starop.) — smutek, troska. [przypis edytorski]
zamężcie (daw.) — zamęście, małżeństwo (dla kobiety). [przypis edytorski]
zamężcie — dziś popr. pisownia: zamęście; w zamężcie — tu: za żonę. [przypis edytorski]
zamężcie — małżeństwo, zamążpójście. [przypis edytorski]
(zameczek) podobny temu, / Gdy z miasta ku przedmieściu idzie kto wielkiemu — zwrot niezrozumiały z winy tłumacza; w oryg.: „Podobny może widzieć Parmeńczyk przy gościńcu, którym idzie ku Borgo” (miejscowość Borgo San-Donnino w pobliżu Parmy). [przypis redakcyjny]
zamedytować (gw.) — zamyślić się. [przypis edytorski]
za mego wieku — za mego życia. [przypis redakcyjny]
Zamek Anzy — zamek ten pojawia się także w innej powieści Balzaka: Muza z zaścianka. [przypis edytorski]
zamek Bajnarda — w oryg. Baynard's Castle. [przypis edytorski]
zamek baranowski — Zamek i zespół parkowo-zamkowy w Baranowie Sandomierskim, siedziba rodu Leszczyńskich. Współcześnie hotel, restauracja, z możliwością zwiedzania części pomieszczeń. [przypis edytorski]
zamek Carlisle — średniowieczny zamek w mieście Carlisle w płn. Anglii, zbudowany w 1092. [przypis edytorski]
zamek cesarski — tu: Hofburg, dawna rezydencja cesarskiej rodziny Habsburgów w Wiedniu, jeden z największych kompleksów pałacowych na świecie. [przypis edytorski]
zamek dzikowski — Zamek (Pałac) Tarnowskich w Dzikowie, dziś w granicach Tarnobrzega. Współcześnie mieści się tam Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega. [przypis edytorski]
zamek (…) Galla — w oryg. łac. castrum Galli; gdzie indziej kronikarz uzupełnia: zamek zbudowanego przez Galla (a więc przybysza z Galii, z Francji); musiał być to zamek zabezpieczający Mazowsze od strony granicy z dzielnicą Bolesława Krzywoustego; pozostaje niezidentyfikowany. [przypis edytorski]
zamek Heidelberski — zamek w Heidelbergu, niemieckim mieście w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia. [przypis edytorski]
zamek, jaki był przed wiekami — patrz objaśn. do tego ustępu we Wstępie, III: Wpływ poezji mickiewiczowskiej. [przypis redakcyjny]
zamek kaniowski — w powstaniu na Ukrainie w r. 1768 zamek kaniowski, również jak kilka innych w tej okolicy, był zburzonym i spalonym przez hajdamaków. Jest podanie, iż żona rządcy, czyli, jak wtenczas nazywano, gubernatora zamkowego, pojmana przez Kozaków i już ranna, potrafiła się jeszcze im wymknąć, a uciekając przed ich pogonią po pokojach i salach zamkowych, coraz słabsza, opierała się o ściany, póki jej nie dognano i nie zamordowano do reszty. Gdzie tylko dotknęła się ścian ręką skrwawioną, zostały ślady; i mówią, że krwawe te znaki nigdy się nie dały zetrzeć i trwały dopóty, dopóki tylko były jakie szczątki murów zamkowych. Te zresztą gruzy dopiero przed kilku laty znikły zupełnie. Kaniów jest małe i liche miasteczko, mieszczanie jednak jego i magistrat mają jeszcze niektóre swobody i przywileje nadane im od królów polskich. Leży w prześlicznym położeniu nad Dnieprem, rozrzucone pośród urwistych brzegów jego. [przypis autorski]
zamek mój spiżowy — tj. ozdobiony wyrobami ze spiżu. [przypis edytorski]
Zamek na barkach nowogródzkiej góry (…) — Nowogródek, starożytne miasto w Litwie, niegdyś Jadźwingów, potem Rusinów posiadłość, zburzone przez Tatarów w czasie zagonu przez Erdziwiła Montwiłowicza książęcia litewskiego. O tem zajęciu Stryjkowski: „a gdy się przeprawili (Litwini) przez Niemen, znaleźli we czterech milach górę kraśną i wyniosłą, na której był pierwej zamek stołeczny Nowogródek książęcia ruskiego, przez Bateja cara [Batu chana] zburzony. Tam zaraz Erdziwił założył sobie stolicę i zamek znowu zbudował, a osiadłszy i opanowawszy bez rozlania krwie, gdy nie było komu bronić, wielką część ruskiej ziemi, począł się pisać wielkim książęciem nowogródzkim”; (Kronika Stryjk.[owskiego]; karta 265, wyd. królewieck.[ie]). Ruiny zamku dotąd widzieć się dają. [przypis autorski]
zamek odrzykoński — założony był jeszcze za Kazimierza Wielkiego, jeżeli nie wcześniej. Z powodu skalistego gruntu nazywał się Kamieńcem, a także z niemiecka Erembergiem (Herrenberg). Najdawniejsi znani dziedzice zamku, Morkorzewscy, od nazwy zamku Kamieńca zaczęli zwać się Kamienieckimi. Potem posiadaczami jego byli Stadniccy, Bonarowie, Firlejowie, Skotniccy i inni. Miewał on niekiedy po dwu właścicieli. Jeden z Firlejów (Mikołaj) posiadł znów cały zamek, a ten po jego śmierci bezpotomnej przeszedł po kądzieli do Jabłonowskich. W r. 1657 Jerzy Rakoczy, w zmowie z Karolem Gustawem wtargnąwszy do Polski, obległ zamek odrzykoński. Załoga długo się broniła, a gdy jej zabrakło żywności, tajemnymi przejściami podziemnymi przeszła do pobliskiego Krosna. Rakoczy zajął opuszczony zamek i zburzył go. Odbudowano go potem, ale już nigdy nie wrócił do dawnej świetności. W XVIII wieku uległ zupełnemu zaniedbaniu. Już wtedy zaczęto rozbierać jego mury na różne okoliczne budowy, o czym wspomina niżej Goszczyński. [przypis redakcyjny]
zamek św. Anioła — budynek postawiony w Rzymie przez cesarza Hadriana; w czasach świeckiego panowania papieży służył jako więzienie polityczne. [przypis edytorski]
Zamek Świętego Anioła — grobowiec cesarza Hadriana znajdujący się na prawym brzegu Tybru w Rzymie (w pobliżu Watykanu), tradycyjnie służył papieżom jako twierdza i więzienie. [przypis edytorski]
zamek Swentoroga — Zamek wileński, gdzie był niegdyś utrzymywany Znicz, to jest ogień wieczny. [przypis autorski]
Zamek Tenczyn — ruiny zamku leżącego w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, włączonego w XIV wieku do kazimierzowskiego systemu tzw. Orlich Gniazd, położonego we wsi Rudno w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w odległości 24 km na zachód od Krakowa. Ruiny zamku stoją na dawnym stożku wulkanicznym, będącym najwyższym wzniesieniem Garbu Tenczyńskiego. [przypis edytorski]
