Przypisy

kompensata — wynagrodzenie strat lub krzywd. [przypis edytorski]

komper (z łac. compertus) — tu: winny. [przypis edytorski]

komplanacja (z łac.) — ugoda między stronami sporu. [przypis edytorski]

komplata właśc. kompleta — wieczorna modlitwa (ostatnia z liturgii godzin) odmawiana tuż przed pójściem spać. [przypis edytorski]

kompleksja — budowa; tu: charakter, osobowość, konstrukcja psychiczna. [przypis edytorski]

kompleksja (daw.) — budowa ciała. [przypis edytorski]

kompleksja (daw.) — charakter, osobowość, konstrukcja psychiczna. [przypis edytorski]

kompleks — w psychologii zbiór myśli i zachowań związanych z jakimś nieświadomym, wypartym przekonaniem. [przypis edytorski]

kompleta — w kościele katolickim ostatnia modlitwa liturgii godzin, odmawiana w nocy, przed udaniem się na spoczynek. [przypis edytorski]

komplimenta (daw.) — dziś: komplementy. [przypis edytorski]

komplimenta — daw. komplementy. [przypis edytorski]

kompliment (daw.) — dziś popr. forma: komplement. [przypis edytorski]

kompliment (daw.) — komplement. [przypis edytorski]

komplot (daw.) — spisek. [przypis edytorski]

komponista (daw.) — kompozytor. [przypis edytorski]

komponując w myśl zasady wypowiedzianej na s. 198/199 — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment] „(…) ta moja nudna metoda podawania przekrojów, myślenia przed czytelnikiem, zamiast urządzania przed nim teatru, nie jest wcale tylko dowolnym złamaniem przyjętego zwyczaju, lecz naśladowaniem najzwyklejszej, najnaturalniejszej formy, w jakiej każdy człowiek przedstawia sobie prawdziwe zdarzenia. (…) Tak jak się w przeciętnych powieściach opisuje fakty, tak może się one i dzieją, ale w tej formie nikt zajść swego życia nie pamięta ani rozważa (…). Otóż i ja często podchwytuję ten ton pamiętnikowy, bo on mi daje pewną gwarancję prawdy (…)” (rozdział X). [przypis edytorski]

komponują „Roberta Diabła”, grają „Fedrę”, śpiewają „Wilhelma Tella” (…) piszą „Reisebilder” — Robert Diabeł (1831): opera Giacomo Meyerbeera, niemieckiego kompozytora żydowskiego pochodzenia; Fedra (1677): tragedia Racine'a, w której główną rolę w 1842 z ogromnym sukcesem odgrywała Rachel Félix (1821–1858), francuska aktorka żydowskiego pochodzenia; Wilhelm Tell (1829): opera Rossiniego; Reisebilder (Obrazy z podróży, 1826–31): książka Heinricha Heinego, niemieckiego poety żydowskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

kompromis — porozumienie w sporze uzyskane dzięki obustronnym ustępstwom. [przypis edytorski]

kompromissarski — kompromisarski; ustanawiający kompromis. [przypis edytorski]

komput (daw.) — liczba, zwł. wojska. [przypis edytorski]

komput — jednostki wojskowe, zatrudniane i opłacane zgodnie z ustaleniami sejmu dodatkowo, w razie nagłej potrzeby. [przypis edytorski]

komput (łac.) — poczet, spis. [przypis edytorski]

komput — liczba stałego wojska w I Rzeczypospolitej XVII i XVIII w., ustalana na sejmie wielkim osobno dla Korony i dla Litwy. [przypis edytorski]

komputowe wojsko — stałe wojsko zaciężne w XVIIw. [przypis edytorski]

komputowe wojsko — wojsko regularne, etatowe, państwowe w I Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]

komputowe wojsko — wojsko utrzymywane ze skarbu państwa. [przypis edytorski]

komput — ustalana przez sejm liczba stałego wojska w I Rzeczypospolitej XVII i XVIII w. [przypis edytorski]

Komsomoł (skrótowiec od ros. Kommunisticzeskij Sojuz Mołodioży: Komunistyczny Związek Młodzieży) — komunistyczna organizacja młodzieży w Rosji Radzieckiej i ZSRR, powstała w 1918. [przypis edytorski]

komtur — godność w zakonach rycerskich. [przypis edytorski]

komturia — jednostka administracyjna w zakonie krzyżackim. [przypis edytorski]

komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy. [przypis edytorski]

komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się Krzyżacy. [przypis edytorski]

komtur — zwierzchnik domu zakonnego u Krzyżaków. [przypis edytorski]

komtur — zwierzchnik zakonu rycerskiego, komandor; także: zarządca terytorium zwanego komturią, obejmującego zamek będący siedzibą zakonu i jego okolice. [przypis edytorski]

komtuś — pol. zdrobnienie z fr. comte: hrabia. [przypis edytorski]

komu da Pan ten funt, to jest godność poczciwą, nie każe go w ziemię zagrzebać, ani świece jasnej ciemnym naczyniem zakrywać — porównanie ewangeliczne: Mt 5, 15, Łk 11, 33. [przypis edytorski]

komu, którym gwoli (daw.) — ze względu na kogo. [przypis edytorski]

komunał — banał, frazes. [przypis edytorski]

komunał — ogólnie znane stwierdzenie, nieposiadające głębszej treści; banał, frazes. [przypis edytorski]

komunał — ogólnie znane stwierdzenie, nieposiadające głębszej treści. [przypis edytorski]

Komuna Paryska — krwawo stłumione powstanie ludności Paryża w dniach 18 marca–28 maja 1871. [przypis edytorski]

Komuna Paryska — krwawo stłumione powstanie ludności Paryża w dniach 18 marca–28 maja 1871 roku. [przypis edytorski]

komuna paryska — krwawo stłumione powstanie ludności Paryża w dniach 18 marca–28 maja 1871 roku. [przypis edytorski]

Komuna Paryska — rewolucyjny protest paryskiego ludu w 1871 roku. [przypis edytorski]

Komuna, właśc. Komuna Paryża (fr. la commune de Paris) — nazwa miasta Paryża przyjęta przez rewolucyjny rząd powstały po zwycięskim ataku na Bastylię w dniu 14 lipca 1789; po 10 sierpnia 1792 Komuna uległa radykalizacji, stając się pośrednikiem między parlamentem a paryskim ruchem sankiulockim zorganizowanym w 48 sekcjach; 2 czerwca 1793 współorganizowała zbrojne obalenie żyrondystów; w czasie przewrotu 9 thermidora stanęła w obronie Robespierre'a i jego zwolenników. [przypis edytorski]

komuna (z łac. communis: wspólny) — grupa ludzi żyjących na zasadach wspólnoty majątkowej i razem pracujących; także: miejsce, w którym żyje taka wspólnota. [przypis edytorski]

komunia (z łac.) — tu: uczestnictwo, wspólność; emocjonalne utożsamienie się z czymś. [przypis edytorski]

komunikant — hostia. [przypis edytorski]

komunik (daw.) — jazda, kawaleria. [przypis edytorski]

komunik (daw.) — jeździec. [przypis edytorski]

komunik — jeździec, kawalerzysta a. jazda, kawaleria. [przypis edytorski]

komunikować (daw.) — łączyć się, być połączonym. [przypis edytorski]

komunikować się — przyjmować komunię. [przypis edytorski]

komunikować się — tu: przyjmować komunię. [przypis edytorski]

komunikować — tu: przyjmować komunię. [przypis edytorski]

komunikować — tu: udzielać komunii. [przypis edytorski]

komunik — szybki oddział jazdy. [przypis edytorski]

komunista — dziś popr. określenie uczestnika Komuny Paryskiej: komunard. [przypis edytorski]

komu podruży — z kim się zaprzyjaźni. [przypis edytorski]

komu — tu dziś: komuś. [przypis edytorski]

komu — tu dziś raczej: komuś (np. może się komuś nie podobać). [przypis edytorski]

Komu ty jedziesz? jak mówią Żmudzini — właściwością reg. polszczyzny na Litwie i Podlasiu jest zastępowanie form C. konstrukcjami z przyimkiem „dla” lub „do” z D. i odwrotnie. [przypis edytorski]

komysar (ukr.) — komisarz. [przypis edytorski]

komysz (daw.) — gęstwina. [przypis edytorski]

komysz (daw.) — zarośla, krzaki; kryjówka; zwykle w lm: komysze. [przypis edytorski]

komysze (daw.) — kryjówki, tu: siedziby. [przypis edytorski]

komysze (daw.) — tu: kryjówka, siedziba. [przypis edytorski]

komysze — d. zarośla lub legowisko zwierząt w zaroślach. [przypis edytorski]

komysze (reg.) — zarośla na wilgotnym terenie. [przypis edytorski]

komysze (reg.) — zarośla znajdujące się na terenie podmokłym. [przypis edytorski]

komysze — zarośla, chaszcze. [przypis edytorski]

komysze — zarośla. [przypis edytorski]

komysz — krzak, zarośla. [przypis edytorski]

komysz — krzak, zarośle, zwłaszcza na miejscach podmokłych. [przypis edytorski]

komysz — legowisko zwierzęce w zaroślach. [przypis edytorski]

komysz (przestarz.) — podmokłe zarośla. [przypis edytorski]

komysz — zarośla, chaszcze, krzaki; zwykle lm: komysze. [przypis edytorski]

komysz — zarośla, chaszcze, krzaki; zwykle lm: komysze. [przypis edytorski]

komysz — zwierzęce legowisko w zaroślach. [przypis edytorski]

komża — biała, luźna, sięgająca do kolan szata noszona przez księży katolickich lub osoby świeckie podczas czynności liturgicznych. [przypis edytorski]

komża — biała szata liturgiczna noszona przez katolickich duchownych. [przypis edytorski]

komża — szata liturgiczna krótsza od alby. [przypis edytorski]

koń brożkowy — koń zaprzęgowy. [przypis edytorski]

końbym ci trzymała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: trzymałabym ci konia. [przypis edytorski]

…….. — końca sceny brak w rękopisie. [przypis edytorski]

końcem — tu: celem, mając na celu. [przypis edytorski]

końcem — tu: celem. [przypis edytorski]

końcem — tu: celem, w celu. [przypis edytorski]

końcem — tu: w celu; końcem podatku: mające na celu określenie wysokości podatków do ściągnięcia. [przypis edytorski]

końcem — tu: w celu, mając na celu. [przypis edytorski]

końcem — tu: w celu. [przypis edytorski]

końce — tu: cele. [przypis edytorski]

Końcowy wers z wiersza Marii Konopnickiej Przed sądem, stanowiący rodzaj formuły streszczającej program społeczny pozytywistów skierowany do „wydziedziczonych” — najbiedniejszych warstw ludu. [przypis edytorski]

kończą tak, jak Werter w Götym — powieść epistolarna Cierpienia młodego Wertera J. W. von Goethego (1749–1832) kończy się samobójstwem tytułowego bohatera; książka wywołała pod koniec XVIII w. modę na samobójstwa wśród czytelników; dziś popr. forma nazwiska w M.: Goethe, w Ms.: Goethem. [przypis edytorski]

kończaty (daw.) — sterczący. [przypis edytorski]

kończaty — mający ostry koniec, spiczasty. [przypis edytorski]

kończyna (daw.) — koniec, kraniec. [przypis edytorski]

kończyna (daw.) — koniec, kraniec; tu: końcówka. [przypis edytorski]

kończyna (daw.) — kraniec, koniec, skraj. [przypis edytorski]

kończyna (daw.) — kraniec, skraj. [przypis edytorski]