Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geografia, geograficzny | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | polski | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3506 przypisów.
idée fixe (fr.) — natrętna myśl. [przypis edytorski]
idée fixe (fr.) — natrętnie powracająca myśl. [przypis edytorski]
idée fixe (fr.) — powracająca, natrętna myśl; obsesja. [przypis edytorski]
idèe fixe (fr.) — powracająca, natrętna myśl; obsesja. [przypis edytorski]
idée fixe (fr.) — powracająca, natrętna myśl. [przypis edytorski]
idée fixe (fr.: stała myśl) — obsesja. [przypis edytorski]
idée fixe — natrętna myśl, której nie można się pozbyć. [przypis edytorski]
idées fixes (fr.) — urojenia. [przypis redakcyjny]
Idę ja spełniać w pracy i pocie… — [Chomiakow, Pracownik], przekład dosłowny. [przypis autorski]
Idę na Polskę (pot.) — popr.: idę w Polskę. [przypis edytorski]
idę pożyczyć książek — dziś popr.: idę pożyczyć książki. [przypis edytorski]
idę się pocić — aluzja do dawnego sposobu leczenia chorób wenerycznych: kuracji w wannie do pocenia się, żeby organizm wydalił „jad weneryczny”. [przypis edytorski]
Idę tedy (…) wedle prawideł sztuki — Montaigne później odmienił zamiar, czego powody podaje sam przy końcu rozdziału. [przypis tłumacza]
ideą bezlitosną, która wiecznie dręczy człowieka, każe mu gardzić wszystkim, co zna… — Oeuvres, t. I, s. 69. [przypis autorski]
idea dorównana treści formalnej — Zob. objaśnienie tego wyrazu wyżej. [przypis redakcyjny]
idea ks. de Saint-Pierre, a rozwinął on ją dobrze w swojej „Polysynodii” — ksiądz de Saint-Pierre (1658–1743), moralista i pisarz polityczny. Jego rozprawy: Polysynodię i Projekt wieczystego pokoju Russo przygotował do druku, dołączając własne obszerne uwagi nad nimi; zarzucał mu m.in., że swoje poglądy oparł na fałszywej przesłance, jakoby ludzie kierowali się rozumem, a nie namiętnościami. Saint Pierre projektuje w Polysynodii powierzenie poszczególnych gałęzi administracji osobnym radom. Członkowie tych rad pochodziliby z wyboru, a każdy z nich po kolei obejmowałby na czas pewien przewodnictwo rady. Poszczególne te rady wiązałaby ze sobą rada ogólna, która jednoczyłaby wszystkie części rządu i w ostatniej instancji dyskutowała i załatwiała wszystkie sprawy. W uwagach swych nad Polysynodią Russo pisze: „Nie mógłbym uważać Polysynodii za pożyteczną ani możliwą w żadnej prawdziwej monarchii, ale uważałbym ją za taką jedynie przy pewnego rodzaju rządzie mieszanym, w którym naczelnik byłby tylko przewodniczącym rady, miałby jedynie władzę wykonawczą i sam przez się nic by nie mógł. A i tak jeszcze trudno by mi było uwierzyć, żeby taki zarząd mógł trwać długo bez nadużyć; bo interesy związków cząstkowych nie mniej odchylają się od interesów państwa i nie mniej są niebezpieczne dla republiki niż interesy jednostek”. [przypis redakcyjny]
Ideale, niebieski wiecie etc. — Teophile Gautier, Panna de Maupin, przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. [przypis edytorski]
idealista — u Prusa: człowiek dążący do najwyższych ideałów, a nie zważający na rzeczy drobne, codzienne. [przypis redakcyjny]
idealiter (niem.) — w sposób idealny. [przypis edytorski]
idealizm — tu: wzniosłość, szlachetność, wzniesienie się ponad codzienną rzeczywistość. [przypis redakcyjny]
idealną nieledwie jedność wewnętrzną i nie dodać prawie ani jednego zbytecznego wyrazu — wyjątek stanowią może scena 5 aktu III i scena 3 aktu IV, ale w dyskusję co do autentyczności jednej, a związku z całością drugiej trudno się tu wdawać. [przypis tłumacza]
ideam (łac. forma B.) — wzór. [przypis redakcyjny]
idea odrębnej umiejętności, mogącej się nazywać Krytyką czystego rozumu (…) — w pierwszym wydaniu: „(…) która by mogła posłużyć do krytyki czystego rozumu. A czystym zwie się każde poznanie, niezmieszane z niczym sobie obcym. Mianowicie zaś nazywamy zgoła czystym takie poznanie, w którym nie ma wcale przymieszki doświadczenia i wrażenia, które jest możliwe całkiem a priori. Otóż rozum jest władzą (…)” itd. [przypis tłumacza]
idea pod względem swej treści formalnej — „Formalny” („formalis”) używa autor stale za scholastykami w znaczeniu: rzeczywisty, faktyczny. Tradycja tego znaczenia jest następująca. Już u Demokryta (Diels, Fragm. 167) znajdujemy wyraz ειδος w znaczeniu atomu, a Platon posługuje się tym wyrazem dla oznaczenia transcendentnej idei. Arystoteles wypracował pojęcie związane z tym wyrazem w ten sposób, że jest to spółczynnik bytu, przeciwstawny materii, czyli raczej materiałowi, a posiadający cechy ogólności, typowości, pojęcia, treści, istoty i skutkiem tego tworzący z materiału nieokreślonego, niewyznaczonego wszelkie rzeczy, nadając im swoistość i konkretność przez zamianę potencjalności na aktualność, czyli rzeczywistość. W literaturze łacińskiej odpowiednikiem owego wyrazu jest „forma”, a wyraz ten, jak i tamten, mówi tyle, co wygląd, figura, postać, kształt, rodzaj, wzór, ideał, a zatem tyle też, co i nasz wyraz „forma”. Scholastycy, idąc za Arystotelesem, nazywali to, co ma być poznane: „forma substantialis”, a formalnym to, co posiada formę, czyli jest rzeczywiste. w odróżnieniu od tego, co jest intencjonalne, przedmiotowe (nie: rzeczowe), wyobrażone. U Suareza „conceptus formalis” (Disp. met. II, 1, 1) znaczy: pojęcie jako akt, czyli fakt; właśnie o to chodzi powyżej. Descartes posługuje się owymi wyrazami w znaczeniu scholastycznym. Hobbes (De corp. 8, 23) rozumie przez formę istotę rzeczy, według której rzecz nazywa się. Bacon (Nov. Org. II, 17) rozumieć usiłuje przez formy prawa tkwiące w rzeczach; por. tekst [fragment zaczynający się od słów „wewnętrznej treści rzeczy (…) do wyprowadzenia z rzeczy stałych i wiecznych i jednocześnie z wpisanych w te rzeczy, jakoby w swe kodeksy prawdziwe, praw, według których wszystko poszczególne się dzieje i porządkuje”]. Zob. w Etyce: „treść, czyli forma” w końcu Przedm. do cz. IV. [przypis tłumacza]
idea u poety nie odnosi się do powzięcia samego pomysłu, lecz tylko do jego wewnętrznego układu albo wyrażenia — [por.] Betrachtungen über d. Malerei [Lessinga], s. 159 ust. [przypis redakcyjny]
idea wszystkich spaja i wiąże — mowa tu o protestacji emigrantów polskich przeciw Mirskiemu. [przypis redakcyjny]
ideę arystokratyzmu, jako reprezentanta siły — [Komentarz autora z Uwag.] Ciekawe to, że np. [w rozdziale I, we fragmencie: „Robert (…) siebie samego zaś miał za »naturę arystokratyczną«”, delikatną, trochę chorą”] występuje arystokratyzm jako słabość, u Strumieńskiego zaś mamy wahania: chcąc dostosować się do szablonu zdrowotnego, uważa, że zdegenerowanie Strumieńskich może się przerzuciło na niego ([rozdział VIII: „(…) pochodził bowiem z rodziców prostaków, którym nic nie miał do zarzucenia, ale może degeneracja Strumieńskich przerzuciła się na niego?”]), potem zaś uważa tę samą rodzinę za dobrą, starą rasę ([rozdz. VIII: „mógł siebie uważać za jeden z tych świeżych soków, którymi się zasila stara, dobra rasa”]). W jednym i drugim razie zawadza mu to, że nie jest ich synem. [przypis autorski]
ideę dorównaną (…), o ile bierzemy ją samą w sobie, bez stosunku do przedmiotu, posiada wszystkie własności, czyli cechy wewnętrzne idei prawdziwej — Por. List 60 (dawniej 64) § 1–3. [przypis redakcyjny]
ideé fixe (fr.) — natrętna, stale powracająca i zaprzątająca umysł myśl. [przypis edytorski]
ideé fixe (fr.) — powracająca, natrętna myśl; obsesja. [przypis edytorski]
ideę o ogóle wszelkiej realności postaciujemy (…) potem, za pośrednictwem wspomnianej już transcendentalnej mrzonki, zamienia się na pojęcie jakiejś rzeczy, stojącej na szczycie możliwości wszech rzeczy i dającej realne warunki do ich wyczerpującego określenia — ten ideał jestestwa najrealniejszego ze wszystkich, chociaż jest tylko wyobrażeniem, zrazu zostaje tedy realizowanym, tj. zamienionym na obiekt, a potem upostaciowanym, w końcu, wskutek naturalnego dążenia rozumu do wykończenia jedności, nawet uosobionym, jak to niebawem zaznaczymy; kierownicza bowiem jedność doświadczenia polega nie na samych zjawiskach (zmysłowości tylko), lecz na powiązaniu ich rozmaitości przez rozsądek (w apercepcji); stąd jedność najwyższej realności i wyczerpująca określność (możliwość) wszystkich rzeczy zdaje się tkwić w jakimś najwyższym rozsądku, a zatem w jakiejś umysłowości [Intelligenz]. [przypis autorski]
ideé orientale (fr.) — pomysł wschodni. [przypis redakcyjny]
Idee — Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, książka Brzozowskiego, opublikowana w 1910 roku. [przypis edytorski]
Idee, które kierowały życiem, zeszły, powiedziałby tu Gustave Le Bon, do ciemnego nekropolu, w którym spoczywają zmarli bogowie — por. G. Le Bon, Lois psychologiques de l'évolution des peuples, Paris, Flammarion, wyd. XVII, s. 149. [przypis autorski]
Idee — o dogmacie Trójcy patrz w Ideach, roz. o Loisym (Stanisław Brzozowski, Alfred Loisy i zagadnienia modernizmu katolickiego, w: idem, Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, Kraków 1910. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
idee Platońskie — niematerialne byty, poznawalne rozumowo, doskonałe i niezmienne, stanowiące wzorce obiektów materialnych bądź pojęć. [przypis edytorski]
Idee w znaczeniu: wynalazki. [przypis autorski]
idee zarówno przymiotów bóstwa, jak i rzeczy poszczególnych, mają za przyczynę sprawczą (…) samo bóstwo, o ile ono jest rzeczą myślącą — Por. List 72. [przypis redakcyjny]
ideja — dziś popr.: idea. [przypis edytorski]
idejów — dziś popr. forma D.lm: idei. [przypis edytorski]
idejska matka — bogini Cybele. [przypis redakcyjny]
idem (łac.) — tak samo. [przypis edytorski]
idem (łac.) — ten sam. [przypis edytorski]
idem (łac.) — to samo. [przypis edytorski]
idem velle [atque] idem nolle (łac.) — chcieć tego samego [oraz] tego samego nie chcieć; na tym polega mocna przyjaźń wg słów Sergiusza Katyliny (Salustiusz, De coniuratione Catilinae, XX 4). [przypis edytorski]
Identification Publica — Tożsamości Publicznej. [przypis autorski]
ideów — dziś popr. forma: idei. [przypis edytorski]
Ideo audite, gentes, quanta ego faciam eis. Audi terra: ecce ego adducam mala (łac.) — „Tak mówił Pan: Zastanówcie się na drogach, a spojrzyjcie i pytajcie się o ścieżkach starych, która by była dobra, a chodźcie nią, a znajdziecie odpocznienie duszy waszej: tedy odpowiadali: Nie będziemy chodzili. „A gdybym postanawiał nad wami stróżów, mówiąc: Słuchajcie głosu trąby! tedy mawiali: Nie będziemy słuchać. „Przetoż słuchajcie, o narody, co Ja im uczynię. Słuchaj ziemio, oto przywiodę złe, etc”. [przypis tłumacza]
ideoplastia (z łac.) — ucieleśnienie idei dokonujące się poprzez osobę medium, rodzaj „wylewania się” energii (pobudzenie siły nerwowo-mięśniowej) poza organizm medium następujące pod wpływem wyobrażeń czy bodźców z zaświatów i objawiające się czynnościami mimowolnymi (i. pozytywna) lub zablokowaniem możności wykonania określonych czynności (i. negatywna); termin XIX-wiecznego mediumisty, Juliana Ochorowicza, związany z jego teorią zjawisk mediumicznych, Ochorowicz wyróżnił trzy rodzaje ideoplastii: bierną (wrażeń), czynną (ruchów) i materialną (troficzną). [przypis edytorski]
id est (łac.) — to jest. [przypis edytorski]
id est (łac.) — to jest. [przypis tłumacza]
id genus omne (łac.) — „I inni tego rodzaju” (Horatius, Satirae, I, 2, 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
i did'ka ne boitsia (z ukr.) — nawet diabła się nie boi. [przypis redakcyjny]
id id maxime quemque decet (…) maxime — Cicero, De officiis 1, 31. [przypis tłumacza]
idiopatyczny (łac.) — o nieznanym pochodzeniu. [przypis edytorski]
idiosynkratyk — osoba odczuwająca idiosynkrazję, tj. awersję, silną niechęć, wstręt do czegoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (med.) — uczulenie. [przypis edytorski]
idiosynkrazja — nadwrażliwość, wstręt. [przypis edytorski]
idiosynkrazja — wstręt, antypatia wobec kogoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazja — wstręt do pewnych przedmiotów, pokarmów, osób. [przypis redakcyjny]
idiosynkrazja — wstręt, niechęć, antypatia, nadwrażliwość, uczulenie. [przypis edytorski]
idiosynkrazja — wstręt, niechęć do czegoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr. idios: własny, osobisty i synkrasis: mieszanina) — szczególny, indywidualny nawyk czy właściwość osoby lub społeczności, często wyrażająca odmienność, ekscentryzm lub osobliwość; także: wstręt, niechęć, nadwrażliwość, alergia. [przypis redakcyjny]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny, indywidualny sposób postrzegania, często wyrażający odmienność, ekscentryzm lub osobliwość; także: wstręt, niechęć do kogoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny, indywidualny sposób postrzegania i zachowania, często wyrażający odmienność, ekscentryzm lub osobliwość; także: wstręt, niechęć do kogoś; med.: indywidualna, wrodzona nadwrażliwość organizmu na określone związki chemiczne. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny nawyk, zwyczaj, indywidualna właściwość, nadwrażliwość, sposób postrzegania; osobliwość; ekscentryczność. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny nawyk, zwyczaj, indywidualna właściwość, nadwrażliwość, sposób postrzegania; osobliwość. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny nawyk, zwyczaj, indywidualna właściwość, nadwrażliwość, sposób postrzegania; osobliwość; ekscentryczność; awersja, silna niechęć, wstręt do czegoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazja (z gr.) — szczególny nawyk, zwyczaj, indywidualna właściwość, nadwrażliwość, sposób postrzegania; osobliwość; ekscentryczność; tu: awersja, silna niechęć, wstręt do czegoś. [przypis edytorski]
idiosynkrazyjny — związany z idiosynkrazją; idiosynkrazja (z gr.): szczególny nawyk, zwyczaj, indywidualna właściwość, nadwrażliwość, sposób postrzegania; osobliwość; ekscentryczność; awersja, silna niechęć, wstręt do czegoś. [przypis edytorski]
Idiota — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1869 roku. [przypis edytorski]
I dlatego to Chrystus, który powiada, iż przyszedł, aby nieść pokój — J 14, 27. [przypis tłumacza]
I dlategoż o Aleksandrze macedońskim powiadają — Plutarch, Aleksander. [przypis edytorski]
Id maxime quemque decet, quod est cuiusque suum maxime (łac.) — Cicero de Off. I, 31; cyt. u Montaigne, Próby, III, 1. „To najbardziej każdemu przystoi, co jest przede wszystkim jego właściwością”. [przypis tłumacza]
i dni i nocy (starop.) — dziś: i dnie, i noce. [przypis edytorski]
I do (ang.) — tu: Tak, mówię. [przypis edytorski]
I do cepów jestem, i do cięcia — nadaję się i do młócenia zboża, i do pracy przy żniwach. [przypis edytorski]
idola maiora et minora (łac.) — idole większe i mniejsze. [przypis edytorski]
idola sua proiecta, Hamnon scilicet, Suentebuek, Vitelubbe, Radegast cum ceteris erexerunt (łac.) — porzuciwszy swoje bóstwa, to jest Hamnona, wznieśli inne, Suentebeka, Viteluba i Radegasta. [przypis edytorski]
Idol! Benedetta! — w oryg.: Benedetta Иль Idol mio: „Błogosławiona” lub „moje bóstwo”. [przypis edytorski]
idol — bożek; przedmiot kultu symbolizujący lub przedstawiający bóstwo. [przypis edytorski]
idol mio (wł.) — bóstwo moje. [przypis edytorski]
idolo, quod semel in anno collectis frugibus consueverunt confingere et pro deo colere, cui nomen curche imposuerunt de cetero non libabunt — idola, którego raz do roku na zakończenie żniw wiązali i go czcili, któremu nadawali imię „curche”, a innym [wtedy] nie ofiarowali. [przypis edytorski]
idolum (starop., z łac.) — bałwan. [przypis redakcyjny]
Idomenej a. Idomeneus (mit. gr.) — król Krety, wnuk Minosa, syn Deukaliona; uczestnik wojny trojańskiej (jako jeden z zalotników Heleny został związany obietnicą do wzięcia udziału w wyprawie), doradca Agamemnona, jeden z wojowników ukrytych we wnętrzu konia trojańskiego. Po zakończeniu wojny, kiedy wracał do domu, jego statki napotkały sztorm. Idomeneus przyrzekł Posejdonowi, że jeśli uda mu się dopłynąć do domu, złoży mu w ofierze pierwszą rzecz, jaką zobaczy. Kiedy wylądował na Krecie, jako pierwszego spotkał swojego syna i złożył go w ofierze bogu. Bogowie byli źli, że Idomeneus zabił własnego syna i zesłali na Kretę zarazę. Idomeneus został wygnany z Krety do Kalabrii w Italii. [przypis edytorski]
Idomenej a. Idomeneus — po powrocie spod Troi został wypędzony z ojczystej Krety. [przypis edytorski]
Idomenes — król Krety. [przypis edytorski]
Idomeneus — syn Deukaliona, pod Troją dowodził Kreteńczykami. [przypis edytorski]
Idomeneus — syn Deukaliona, władca Krety, wódz Kreteńczyków podczas wyprawy trojańskiej. [przypis edytorski]
I do not understand. I'm sorry (ang.) — przepraszam, nie rozumiem. [przypis edytorski]
I don't give a shit (ang.) — Gówno mnie to obchodzi. [przypis edytorski]
I don't know (ang.) — nie wiem. [przypis edytorski]
Idos, idos en paz, ventos alados! (hiszp.) — Idźcie, idźcie w pokoju, skrzydlate wichry! [przypis edytorski]
Idos, idos, ventos alados! (hiszp.) — Idźcie, idźcie, skrzydlate wichry! [przypis edytorski]
idrott — znaczy czyn bohaterski, dzieło bohaterskie lub szlachetne ćwiczenia fizyczne. [przypis autorski]
Idte sotniki (z ukr.) — Idźcie sotnicy. [przypis edytorski]
Id (…) transcurrerunt (łac.) — „Wykonacie to za pomocą samych rozpędzonych koni, jeśli je rozkiełzane pchniecie na wroga ostrogami: pamięć ludzka niesie, że konnica rzymska często tak walczyła ku swej chwale. Zdjąwszy tedy wędzidła, przejechali przez wroga, dwa razy tam i z powrotem, czyniąc straszliwy pogrom” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XL, 40; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
iduć (białorus.) — idą. [przypis edytorski]
Idumea — Ἰδουμαία, Ἰδουμαῖοι, nazwa dawniejsza Edom, Edomici; Edom (czerwony) przydomek Ezawa (Rdz 25, 25), w klinach: udumu, udumi. [przypis tłumacza]
Idumejczycy — hellenistyczna nazwa ludu Edomitów, mieszkającego na płd. od M. Martwego, podbitego ok. 125 p.n.e. przez króla Judei Jana Hyrkana I; tu jako określenie mającej idumejskie pochodzenie dynastii herodiańskiej, założonej przez Heroda Wielkiego, który przy wsparciu Rzymian objął tron Judei, odsuwając od władzy dynastię machabejską. [przypis edytorski]
