Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7833 przypisów.
Cannes — francuska miejscowość i gmina w regionie Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże. [przypis edytorski]
Canning, George (1770–1827) — brytyjski mąż stanu, polityk z ramienia torysów; sprawował wiele wysokich funkcji w kolejnych rządach, a następnie pełnił (najkrócej w historii Wielkiej Brytanii) urząd premiera; był żarliwym przeciwnikiem porządku wprowadzonego w Europie przez Święte Przymierze na Kongresie Wiedeńskim w 1815; z powodu jego osoby doszło do rozłamu wśród torysów w 1827 r., książę Wellington i sir Robert Peel, którzy odmówili służby pod przywództwem Canninga w roli premiera i utworzyli stronnictwo ultra-torysów, resztę partii okrzyknięto canningistami (Canningites); Canning zmarł nagle po 119 dniach sprawowania urzędu. [przypis edytorski]
canoe — tradycyjna łódź wiosłowa Indian północnoamerykańskich. [przypis edytorski]
Canonicae praeces (łac.) — modlitwy kanoniczne. [przypis edytorski]
Canossa — miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV (a nie Barbarossa) ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII podczas sporu o inwestyturę (tj. prawo nadawania stanowisk kościelnych na terenie swego państwa), interpretowanego jako spór o wyższość władzy świeckiej nad władzą duchowną. [przypis edytorski]
Canossa — miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc tym samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania stanowisk kościelnych na terenie swego państwa), interpretowany jako spór o wyższość władzy świeckiej nad władzą duchowną. [przypis edytorski]
canossa — tu: uznanie popełnionego błędu; Canossa: miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc ty samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania wyższych godności duchownym na terenie swego państwa); stąd „udać się do Canossy”: ukorzyć się, wyznać swój błąd. [przypis edytorski]
Canova, Antoine (1757–1822) — słynny rzeźbiarz włoski; mowa tu o jego rzeźbie przedstawiającej mitologicznych kochanków: boga miłości Amora i królową Psyche. [przypis redakcyjny]
Canova, Antonio (1757–1822) — klasycystyczny włoski rzeźbiarz, malarz i architekt. [przypis edytorski]
Canova, Antonio (1757–1822) — włoski rzeźbiarz, architekt i malarz. [przypis edytorski]
Canova, Antonio (1757–1822) — włoski rzeźbiarz, malarz i architekt, czołowy przedstawiciel klasycyzmu. [przypis edytorski]
Canova wobec Pauliny Bonaparte — Antonio Canova (1757–1822): włoski rzeźbiarz, malarz i architekt, czołowy przedstawiciel klasycyzmu, autor m.in. wykonanej na zamówienie rzeźby Paulina Borghese jako zwycięska Wenus (1804–09), ukazującej półnagą piękność na wysokim szezlongu; Paulina Maria Bonaparte (1780–1825): ulubiona siostra cesarza Napoleona, przez krótki czas żona włoskiego księcia Camillo Borghese. [przypis edytorski]
cant (ang.) — żargon; obłuda, hipokryzja. [przypis edytorski]
Cantate Domino canticum novum (łac.) — Śpiewajcie Panu pieśń nową; Psalm 98. [przypis edytorski]
Canterbury — jedno z najważniejszych miast hrabstwa Kent w Anglii. Słynie z monumentalnej, późnogotyckiej katedry w stylu perpendykularnym (a. strzelistym), charakterystycznym dla ang. architektury od końca XIV do pocz. XVI w., którego cechami są: wertykalizm, podkreślenie liniowania (gł. pionowego), sklepienia sieciowe a. wachlarzowe oraz zastosowanie łuku ostrego obniżonego, czyli tzw. łuku Tudorów. Początki osady sięgają epoki brązu i neolitu, nazwa zaś stanowi pamiątkę ludu celtyckiego Kantów zamieszkującego sąsiednie tereny, a tu posiadającego warownię. Canterbury jest siedzibą głównego arcybiskupstwa w kraju: arcybiskup Canterbury jest prymasem Anglii, głową Kościoła Anglii i całej wspólnoty anglikańskiej. [przypis edytorski]
Canterbury — miasto w Anglii, w hrabstwie Kent; siedziba arcybiskupstwa Canterbury; pierwszym arcybiskupem w Cantenbury był wysłany przez papieża misjonarz Augustyn, który w 597 przybył z Rzymu do anglosaskiego królestwa Kentu, kiedy jego król Ethelbert I pojął za żonę chrześcijańską księżniczkę; po zerwaniu z papiestwem i Kościołem rzymskim przez Henryka VIII w 1534 arcybiskup Canterbury stał się duchową głową Kościoła Anglii (anglikańskiego). [przypis edytorski]
cantharides — kantarydy, tj. chrząszcze z gatunku pryszczel lekarski, z rodziny oleicowatych, tzw. daw. „hiszpańska mucha”; dla samoobrony kantaryda wytwarza silnie drażniącą substancję (kantarydynę), wykorzystywaną od starożytności jako afrodyzjak, współcześnie do wypalania brodawek, w większych ilościach trującą. [przypis edytorski]
Canticum coanticorum (łac.) — Pieśń nad pieśniami, księga mądrościowa Starego Testamentu, w warstwie dosłownej stanowiąca utwór miłosny, lecz zazwyczaj interpretowana jako alegoria miłości duszy do Boga. [przypis edytorski]
canticum (łac.) — pieśń; partia śpiewana. [przypis edytorski]
cantilena (wł.), kantylena (muz.) — rodzaj śpiewnej melodii, utrzymanej w łagodnym, lirycznym stylu. [przypis edytorski]
Cantor, Eddie, właśc. Isidore Itzkowitz (1892–1964) — amerykański aktor filmowy i teatralny, komik, artysta wodewilowy, tancerz, piosenkarz. [przypis edytorski]
Cantor, Georg (1845–1918) — niemiecki matematyk, uznawany za za twórcę teorii mnogości, początkowo budzącej kontrowersje ze względu na nieintuicyjne wyniki dotyczące zbiorów o nieskończenie wielu elementach; w szczególności wprowadził pojęcie przeliczalności i wykazał, że zbiór liczb naturalnych jest równoliczny ze zbiorem liczb wymiernych, ale nie jest równoliczny ze zbiorem liczb rzeczywistych. [przypis edytorski]
canto (wł.) — pieśń; poeta używa wyrażeń włoskich jakby dla nadania kolorytu lokalnego utworowi. [przypis redakcyjny]
cantu (łac.) — cantus: poezja, muzyka, piosenka. [przypis edytorski]
Canty (ang.) — żwawy, wesoły. [przypis edytorski]
Canusium — miasto w Apulii. [przypis autorski]
canus (łac.) — pies. [przypis edytorski]
canyon (ang.) — kanion: głęboki wąwóz o stromych zboczach. [przypis edytorski]
canzona — liryczna forma poetycka; tu: wiersze, strofy. [przypis tłumacza]
canzona (wł.) — pieśń liryczna, zwł. włoska. [przypis edytorski]
canzonetta — krótka, popularna forma muzyczna z XVI i XVII w.; wywodzi się z Włoch. [przypis edytorski]
canzonetta (wł. dosł.: pioseneczka) — gatunek krótkich, popularnych utworów wokalnych o lekkim charakterze, powstały w poł. XVI w. we Włoszech. [przypis edytorski]
canzoniere (wł.) — pieśni. [przypis edytorski]
capado — kastrowany wieprz. [przypis autorski]
capa — szeroki fałdzisty płaszcz Hiszpanów. [przypis autorski]
capataz (hiszp.) — nadzorca, brygadzista, majster. [przypis edytorski]
capax, capacis (łac.) — zdolny, zdatny; tu M lm capaces. [przypis edytorski]
capa (z czes.) — skóra wielbłądzia, końska albo ośla, chropawo wyprawna. [przypis redakcyjny]
capere (łac.) — objąć. [przypis redakcyjny]
Cape Town (ang.) — ob. Kapsztad, miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej oraz Związku Południowej Afryki; od 1961 stolica Republiki Południowej Afryki. [przypis edytorski]
Capetown — Kapsztad, miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej. [przypis edytorski]
Capetown — miasto w Afryce Płd., dawna stolica bryt. Kolonii Przylądkowej. [przypis edytorski]
Capet, właśc. Ludwik XVI (1754–1793) — król Francji z dynastii Burbonów, bocznej linii Kapetyngów (zainicjowanej przez Hugo Capeta, ok. 940–996); w czasie rewolucji francuskiej zawieszony w swej funkcji (1792), zaczął być nazywany „obywatelem Capet” a. „Ludwikiem Capet”; oskarżony o zdradę stanu został uwięziony i skazany na śmierć przez zgilotynowanie; wyrok wykonano 21 stycznia. [przypis edytorski]
Capienda (…) est — Seneca Agamemnon II, 1, 47. [przypis tłumacza]
capiscis (z wł.) — zniekształcona forma capisci: rozumiesz (2 os. lp cz. ter.). [przypis edytorski]
capisco (wł.) — rozumiem. [przypis edytorski]
capita (łac.) — głowy. [przypis redakcyjny]
capitale (łac.) — sprawa gardłowa. [przypis redakcyjny]
capitale (łac.) — zbrodnią. [przypis redakcyjny]
Capite semper pectoreque laboro (…) serves amorem (łac.) — „Cierpię ustawicznie na głowę i piersi. Lecz niełatwo wypowiedzieć, ile bólu jest w mem sercu; brak mi obecności przyjaciela, któremu mógłbym wyśpiewać żałobne zwrotki i część ciężaru zrzucić na jego piersi. Bywaj zdrów! Proszę Cię, abyś mi zachował swą wdzięczną miłość!”. [przypis redakcyjny]
capitol — tu: ratusz. [przypis edytorski]
capitulum capitulantes (łac.) — Zebranie mnichów mających prawo głosu w kapitule, z wykluczeniem braciszków. [przypis tłumacza]
capivary (Hydrochoerus capibara) — w ob. klasyfikacji: Hydrochoerus hydrochaeris, kapibara, lądowo-wodny gryzoń mieszkający w Ameryce Płd; kapibara wielka jest największym z żyjących gryzoni (do 65 kg). [przypis edytorski]
cap — mowa o baranie. [przypis edytorski]
capo di stazione (wł.) — kierownik stacji. [przypis edytorski]
capo di stazzione (wł.) — kierownik stacji. [przypis edytorski]
capo d'oglio, dziś popr.: capodoglio (wł.) — kaszalot. [przypis edytorski]
capo d'opera (wł.) — arcydzieło. [przypis edytorski]
Capo Melio — staroż. Malleum promontorium w Peloponezie. [przypis tłumacza]
caprać się — pluskać się, rzucać się. [przypis autorski]
capri — białe włoskie wino wytrawne z wyspy Capri w Zat. Neapolitańskiej. [przypis edytorski]
Capricorn — Koziorożec. [przypis tłumacza]
caprifolium (łac., bot.) — wiciokrzew przewiercień, ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]
Capri, Procida, Ischia — wyspy przy wybrzeżach Zatoki Neapolitańskiej: Capri w części południowej, naprzeciw Półwyspu Sorrentyńskiego, Procida i Ischia na północnym krańcu zatoki. [przypis edytorski]
Caprivi, Leo von (1831–1899) — pruski generał, polityk, w l. 1890–1894 kanclerz Rzeszy; okres jego rządów (tzw. era Capriviego) wiąże się z przejściowym złagodzeniem polityki zwalczania socjalizmu (Caprivi odwołał odnośne ustawy) oraz przeciwstawiania się mniejszościom narodowym, w tym Polakom; Caprivi stawiał raczej na rozwój i ekspansję gospodarczą Niemiec w Europie; ostatecznie został obalony przez opozycję junkrów. [przypis edytorski]
Capri — włoska wyspa na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej. [przypis edytorski]
Capri — włoska wyspa znajdująca się na Morzu Tyrreńskim; rezydencja cesarzy Oktawiana Augusta i Tyberiusza. [przypis edytorski]
Capri — włoska wyspa znajdująca się na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej. [przypis edytorski]
Capsa — starożytna nazwa miasta położonego w Tunezji (dziś: Kafsa a. Gafsa; arab. Qafṣa), będącego niegdyś ośrodkiem mezolitycznej kultury kapskiej. [przypis edytorski]
capstrzyk — [przypis edytorski]
capstrzyk — sygnał trąbki, oznaczający koniec zajęć dziennych w wojsku. [przypis edytorski]
capstrzyk — tu: przemarsz formacji wojskowej z orkiestrą przez miasto wieczorem w przeddzień uroczystości. [przypis edytorski]
capstrzyk — w wojsku ustalony sygnał udania się na spoczynek nocny; pierwotnie przekazywany uderzeniami w bęben lub wykonywany na rogu albo trąbce, obecnie tylko na trąbce. [przypis edytorski]
capstrzyk — w wojsku: ustalony sygnał wzywający na apel wieczorny lub do udania się na spoczynek. [przypis edytorski]
captain (ang.) — kapitan, przywódca. [przypis edytorski]
Captain of Long Distances (ang.) — Kapitan Żeglugi Wielkiej. [przypis tłumacza]
Captain van Toch, he is as good as his word (ang.) — Na słowie kapitana van Tocha można polegać jak na nim samym. [przypis tłumacza]
captatio benevolentiae (łac.) — zjednanie sobie względów. [przypis edytorski]
captif ballon (fr.) — balon na uwięzi. [przypis edytorski]
captisque (…) visa — Livius Titus, Ab Urbe condita, VIII, 18. [przypis tłumacza]
captivare (łac.) — ująć. [przypis redakcyjny]
captivatio ex consilio (łac.) — uwięzienie z nakazu rady, tj. senatorów. [przypis redakcyjny]
capu (port.) — żaba. [przypis edytorski]
caput et princeps Senatus (łac.) — głowa i pierwszy w Senacie. [przypis edytorski]
caput geworden (niem.) — zginął, przepadł. [przypis edytorski]
caput (łac. caput: głowa) — tu: koniec. [przypis edytorski]
caput (łac.) — głowa; w tekście chodzi raczej nie o samą głowę, ale jej pozbawienie w sposób gwałtowny (tj. dekapitację: ścięcie); por. też niem. kaputt: zepsuty, zniszczony, stracony oraz kaputt gehen zniszczyć się, zatracić się. [przypis edytorski]
caput mortuum (łac.) — martwa głowa; przen. coś bezwartościowego. [przypis edytorski]
Caput mortuum… (łac.) — Martwa głowo! Niechaj ci rozkaże Pan przez żywego i poświęconego węża!… Cherubie! Niechaj ci rozkaże Pan przez Adama-Jotchavah! Orle błędny! Niech ci rozkaże Pan przez skrzydła Byka!.. Wężu! Niech ci rozkaże Pan w znaku tetragramu przez anioła i lwa! Michale! Gabrielu! Rafaelu! Anaelu! Niechaj spłynie wilgoć przez ducha Eloim. — Niechaj trwa susza ziemi przez Adama-Jotchavahl — Niech się stanie przeźrocze niebios przez Jahve-Zebaoth. — Niech się stanie sąd przez ogień w mocy Michała! [przypis autorski]
Carabosse — postać z rosyjskiego baletu Śpiąca królewna (1890) z muzyką Piotra Czajkowskiego: zła wróżka, która rzuca czar na królewnę. [przypis edytorski]
Caracas — miasto nad Morzem Karaibskim, od 1821 r. stolica Wenezueli. [przypis edytorski]
Caracasu — dziś ndm.: od Caracas. [przypis edytorski]
Caracciolo, Domenico (1715–1789) — markiz di Villamaina; włoski polityk-reformator, od 1786 sekretarz stanu Królestwa Neapolu. [przypis edytorski]
Caracciolo, Francesco (1752–1799) — wybitny przywódca republikański w Neapolu, zwolennik rewolucji francuskiej, wrzucony w morze przez wojska kardynała Ruffo i Nelsona. [przypis redakcyjny]
Caractacus — wódz brytyjskiego plemienia Katuwelaunów w I w. n.e., który przez 10 lat opierał się Rzymianom, pokonany i ułaskawiony przez cesarza Klaudiusza. [przypis edytorski]
car Aleksander, oswobodziciel chłopów — nazywano tak cara Aleksandra II, ponieważ zniósł pańszczyznę w Imperium Rosyjskim. [przypis edytorski]
Caramba! (hiszp.) — Do licha! [przypis edytorski]
caramba — przekleństwo hiszpańskie. [przypis autorski]
Caramuel — Autor jezuicki. [przypis tłumacza]
cara patria — droga ojczyzna. [przypis edytorski]
