Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7237 przypisów.
awinioński — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem „wielkiej schizmy zachodniej”. W czasie przedstawianym w powieści papieżem awiniońskim był Benedykt XIII, a rzymskim — Bonifacy IX. [przypis edytorski]
Awinion — miasto we Francji, lokalizacja stolicy papieskiej w latach 1309 do 1370 (tzw. awiniońska niewola papieży). [przypis edytorski]
Awinion — miasto w płd. Francji nad Rodanem. [przypis redakcyjny]
Awinion — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem „wielkiej schizmy zachodniej”. [przypis edytorski]
awizacja — awizo, pisemne powiadomienie o przesyłce pocztowej do odebrania. [przypis edytorski]
awizacja — pisemne zawiadomienie. [przypis redakcyjny]
awizacja — powiadomienie, odpowiedź. [przypis redakcyjny]
awiza (z fr.) — nowina, doniesienie. [przypis edytorski]
awizo — powiadomienie. [przypis edytorski]
awizować — powiadamiać. [przypis edytorski]
awizować — powiadamiać. [przypis redakcyjny]
awizować — uwiadomić. [przypis redakcyjny]
awizować — zapowiadać, zatwierdzać pojawienie się czegoś. [przypis edytorski]
awizo — wiadomość. [przypis redakcyjny]
awizy — listy z informacją. [przypis edytorski]
awizy (lm) — wiadomości, świstki ulotne, nowiny. [przypis redakcyjny]
awizy (lm) — zapowiedzi, nowiny (groźby śmierci). [przypis redakcyjny]
awizy (z fr. avis: zdanie, ostrzeżenie, doniesienie) — pisemne zawiadomienia. [przypis edytorski]
A w jego mglistych oczach (…) na śmiertelnej twarzy — Myśl zawarta w tych wierszach jest najprawdopodobniej następująca: Najwspanialszym świadectwem nieśmiertelności duszy w śmiertelnym ciele jest zdolność opanowywania uczuć wysiłkiem woli. Otóż na śmiertelnej twarzy Wacława zabłysło nagle nieśmiertelne światło zwycięstwa odniesionego nad wszystkimi smutkami. Gmatwa tę myśl wiersz: I wszystkie razem smutki w zwycięstwie rozżarzy; należy go właściwie rozumieć: „I wszystkie razem smutki zwycięży i to zwycięstwo rozżarzy się na twarzy światłem nieśmiertelności”. [przypis redakcyjny]
A w liście będą te słowa — na końcu tego wersu umieszczono znak [-], dodany przez Bożenę Keff, redaktorkę wydania źródłowego: Tango łez śpiewajcie Muzy (Warszawa 2012). [przypis edytorski]
Aw — miesiąc lipiec-sierpień. [przypis tłumacza]
a w niej były napisane narzekania i wzdychania, i bieda — Ez 2, 10. [przypis edytorski]
A wódz ich tyłem trąbił marsz pochodny — To hasło Jeżobrody wyda się zapewne odrażającym dla nosa delikatnego. Tu Dante może ubliżył gustowi estetycznemu, ale za to wiernym był echem opinii średniowiecznej, która wyobrażenie obrzydliwości przywiązywała szczególnie do piekła, a sztuka w średnich wiekach malując piekielne obrazy, żywiołem grotesque zwanym, często się posługiwała. Ta pieśń i następna przypomina piekło Callota. [przypis redakcyjny]
A wówczas będziemy bardzo powściągliwi — Skierowane przeciw luźnej moralności kazuistów. [przypis tłumacza]
awo (daw.) — oto. [przypis redakcyjny]
awo (gw.) — a oto. [przypis autorski]
awo (gw.) — a to. [przypis autorski]
awom ja jest (daw.) — otom jest; oto jestem. [przypis edytorski]
A wot i nyma wże nimciw w Żytomire (z ukr.) — No i już nie ma Niemców w Żytomierzu. [przypis edytorski]
Aw — piąty miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i jedenasty miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na lipiec–sierpień. Nazwa przyjęta w okresie niewoli babilońskiej. [przypis edytorski]
A w Raduni krwawo woda — nawiązanie do tzw. rzezi Gdańska w r. 1308, dokonanej przez Krzyżaków. Rzekoma pieśń kaszubska to w rzeczywistości utwór literacki z 1880 r. Por. https://m.trojmiasto.pl/wiadomosci/Rzez-Gdanska-Krwawa-woda-ale-nie-w-Raduni-n52988.html. [przypis edytorski]
A wsio taki ja najszoł (ukr.) — a jednak znalazłem. [przypis edytorski]
A wszakoż już są znaki, iż już, jako prorok pisze, pociąga na nas łuku swego i strzałę nałożył, a pewnie ugodzić umie, gdzie jedno będzie raczył — por. Iz. 5,28. [przypis edytorski]
(…) a wszystkich prawie swoich, rzadkich zresztą, prawdziwie wielkich mężów — przez brak podtrzymania ich, a tępy zasię opór przeciw ich wielkości i hojnej dla innych potędze — zmarnował i mówiąc dalej tym trochę napuszonym stylem, zgnoił — [w pierwodruku fragmentu „Skawa” nr 2, luty 1939:] (…) a tak wielu swoich, rzadkich zresztą, prawdziwie wielkich mężów, przez brak podtrzymania ich, a tępy zasię opór przeciw ich wielkości i hojnej dla innych potędze, zmarnował i mówiąc dalej tym trochę napuszonym stylem, nie pozwolił im całkowicie swej misji na tej planecie wypełnić. [przypis redakcyjny]
a wtem Agamemnon (…) oddał — Iliada, II, 101–108. [przypis redakcyjny]
A wtem i Czesi, jakby zwycięstwa pewni zupełnie (…) — tymi słowami rozpoczyna się opis bitwy nad Trutiną w październiku 1110 r. [przypis edytorski]
A w ten czas (…) Archodonijusz niżli — Niewykluczone, że kolejność wierszy 52–53 oraz 54–55 powinna być odwrócona [tj. „To ten był cesarz pirwy, / Archodonijusz niżli / A w ten czas papieża miano, / Innocencyjusz mu dziano”; red. WL]. [przypis redakcyjny]
A wtenczas znowu radośni, weseli (…) — z sonetu Gaszyńskiego Pożegnanie, napisanego w roku 1829 przy wyjeździe Krasińskiego z Warszawy. [przypis redakcyjny]
A w twarzy smutek, czoło co schyla w cichości — Smutek, który czoło schyla w cichości. [przypis redakcyjny]
A wy, Filowie drodzy… — cały ten ustęp w autografie przekreślony przez p. Bécu. [przypis redakcyjny]
a wyzywy — wyzywająco. [przypis edytorski]
a wżdy już lat przeszło wiele (starop.) — a przecież już minęło wiele lat. [przypis edytorski]
axioma — zdanie. [przypis redakcyjny]
ayah (z port. aia) — służąca, opiekunka pracująca dla Europejczyków żyjących w południowej Azji. [przypis edytorski]
Ayez soin de votre bouche, car c'est la chose du monde qui nous fait le plus tôt haїr (fr.) — dbaj o swoje usta, ponieważ to one ze wszystkiego najszybciej mogą uczynić nas wstrętnymi. [przypis edytorski]
ażaby (daw.) — czy by. [przypis edytorski]
A żadnej kary nie mają, oprócz bolących ducha wnętrzności… — List Apostolski. [przypis autorski]
ażali a. azali — czy, czy też, czy aby; (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li). [przypis edytorski]
ażali a. azali (daw.) — czy, czy też, czy aby. [przypis edytorski]
ażali a. azali (daw.) — czy, czy też. [przypis edytorski]
ażali a. azali (daw.) — czy, czyż, czy też. [przypis edytorski]
ażali a. azali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
ażali a. azali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
ażali, azali a. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
ażalibym się nie mógł widzieć (daw.) — czybym się nie mógł widzieć; czy nie mógłbym się widzieć. [przypis edytorski]
ażali (starop.) — czyż. [przypis edytorski]
ażard — hazard, narażenie życia. [przypis redakcyjny]
ażardowni — hazardowi. [przypis redakcyjny]
aż cię spotka Beatrycze (…) Nic już nie czuję trudu, com czuł pierwej — Wspomnienie Beatrycze obudza w poecie większą żarliwość pośpiechu podróży. Beatrycze wspomniana tu jest wyraźnie nie jako kochanka młodości poety, ale przewodniczka do mądrości bożej: jest tu symbolem teologii, jest zarazem figurą historyczną i alegoryczną. [przypis redakcyjny]
aż do następującego porównania — tj. do następującego potem (po przesileniu zimowym 21/20 grudnia) zrównania dnia z nocą (20/21 marca). [przypis edytorski]
aż do okręgu sodomickiego — bis an das frühere (?) Sodomitergebiet (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
aż dotąd pali moją duszę — przytoczone słowa (w trochę zmienionym brzmieniu) pochodzą z wiersza Adama Asnyka Ta łza. [przypis redakcyjny]
aż do uliczek poprzecznych — πρός τε τὸ τεῖχος πλάγιοι κατέτεινον οἱ στενωποί, adm urum angustae viae transversae tendebant, die Cassen in schiefer Richtung auf die Mauer zuliefen (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
ażeby — ażby; aż do czasu, kiedy by. [przypis redakcyjny]
ażeby ich wściurności a. wciurności! (daw.) — a niech ich szlag trafi! [przypis edytorski]
Ażeby jednak niektórzy Żydzi nie mogli gdzie indziej tych jego bezprawi ukazać we właściwym świetle… — jakie znaczenie przypisywano dziełom Flawiusza dowodzi fakt, że w niektórych rękopisach umieszczano następujący dopisek na końcu dzieła: εκ του οκτωκαιδεκατου λογου της ιωσεπου αρχαιολογιας περι του χριστου μαρτιριαι (Z osiemnastej księgi Starożytności Józefa świadectwa o Chrystusie, tj. Mesjaszu) i po tych słowach przytaczano cały ustęp ze Starożytności XVIII, III, 3, który pojawił się w epoce Euzebiusza i przez niego pierwszego został zacytowany (Euzebiusz, Historia kościelna I, XI, 7), gdy Orygenes natomiast pisze (Κατὰ Κέλσου [Przeciw Celsusowi] I, 35): ἀπιστῶν τῷ Ἰησοῦ ὡς Χριστῷ Ἰώσηπος (Józef nie wierzył, że Jezus był Chrystusem, tj. Mesjaszem). To samo stosuje się do ustępu Starożytności XX, IX, 1. Aczkolwiek Renan jeszcze z zastrzeżeniami wyrażał się o tych ustępach (Żywot Jezusa XXI i uwaga G). Zagadnienie to można uważać za rozwiązane. Ale te „subscriptiones” i „interpolationes” [dopiski i wstawki] były wśród wzburzonego morza ówczesnych fanatyzmów pasami korkowymi, które z powodzi zniszczenia starożytnych kultur wyniosły dzieła Flawiusza i podały do rąk badawczej i bardziej humanitarnej Teraźniejszości. [przypis tłumacza]
ażeby jego nauka nosiła jego imię — Wyrażenie zapożyczone od Terencjusza, Enn. 263. [przypis redakcyjny]
Ażeby moją wypróbować stałość, Tu dobrowolną dałam sobie ranę — według legendy Porcja w ten sposób pokazała Brutusowi, że nie wyda jego tajemnic nawet na torturach. [przypis edytorski]
Ażebym, tracąc własny kąt (…) nie stracił cudzych przez gorycz mej pieśni — poeta martwi się, żeby gorzkie prawdy, które w swojej Boskiej Komedii o współczesnych sobie powiedział, nie przysporzyły mu tylu nieprzyjaciół, że wygnany z Florencji nigdzie w końcu nie znajdzie schronienia. [przypis redakcyjny]
Ażeby należycie uzasadnić potrzebę inkwizycji, umiano wynaleźć dla niej podstawy w Ewangelii, mianowicie w słowach Chrystusa o latorośli… — [Vacandard], op. cit., s. 212. [przypis autorski]
Ażeby pogodzić wolność człowieka z wszechmocą i wszechwiedzą Boga, nie ma innego sposobu… — „Gibt es einen andern Ausweg, als dem Menschen mit seiner Freiheit, da sie im Gegensatz der Allmacht undenkbar ist, zu sagen, dass der Mensch nicht ausser Gott, sondern in Gott sei und dass seine Tätigkeit mit zum Leben Gottes gehöre” (VII, 339). [przypis autorski]
Ażeby praca nasza, mówił Ozanam na jednym z zebrań, została ubłogosławiona przez Boga… — Mgr. Baunard, op. cit., s. 96. [przypis autorski]
Ażeby przejść przez życie, potrzebujemy nie kija… — por. [Ozanam], Oeuvres Complétes, t. X., s. 152. [przypis autorski]
A żeby rzeczy wielkie z małymi porównać — dosł. cytat z Raju utraconego (II, 921–922) Miltona, wyrażenie zapożyczone od Wirgiliusza (Eklogi, I, 23). [przypis edytorski]
A żebyś tak — (domyślne: „zdechł” lub coś podobnego). „Nie, ty raczej” — każe się towarzyszowi domyśleć: „zdechnij”, ale kończy zdanie całkiem czym innym: „kończ, skoroś już zaczęła” — di te perdant — te istuc aequomst (tak Ritschl) — quoniam occepisti, eloqui. Typowy Plautowski dowcip w częstych u niego przekomarzaniach się. [przypis tłumacza]
Ażebyśwa (…) pojechali — Może byśmy pojechali. [przypis edytorski]
Ażeby żyć tu dalej (…) na całe życie! — fragment uzupełniony przez tłumacza. [przypis edytorski]
ażeby, zagniewana, wyrodnej nie żądała ofiary, co w progi domowe nieprzepartą nienawiść by wniosła. — bogini Artemida za pomocą przeciwnych wichrów zatrzymała w Aulidzie, w Beocji, wojska greckie ruszające pod Troję. Kalchas, wróżbita achajski, oświadczył, że bogini żąda, aby Agamemnon złożył jej w ofierze własną córkę Ifigenię. Po długim wahaniu Agamemnon zgodził się; czynem tym obudził nienawiść żony swej, Klitajmestry. [przypis redakcyjny]
aże (daw.) — aż. [przypis edytorski]
aże (daw.) — aż. [przypis edytorski]
aże (daw., gw.) — aż. [przypis edytorski]
aże — dziś popr.: aż. [przypis edytorski]
aże (gw.) — aż. [przypis edytorski]
ażem doliczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż doliczyłem. [przypis edytorski]
aże mi czasem cudnie — aż się czasem dziwię. [przypis edytorski]
ażem ogłuchł — aż ogłuchłem. [przypis edytorski]
ażem (…) przyłożył — aż przyłożyłem. [przypis edytorski]
ażem się przeżegnała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się przeżegnałam. [przypis edytorski]
ażem się skręcał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się skręcałem. [przypis edytorski]
ażem się zląkł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się zląkłem. [przypis edytorski]
ażem tu stanął — przykład ruchomej końcówki czasownika; inaczej: aż tu stanąłem. [przypis edytorski]
A że nad przepych świata (…) zniżonej Pokory — Wyrażenie to, stosowne do ducha religii chrześcijańskiej, nie jest może niewłaściwym i co do sposobu, pod jakim się przedstawiają oku w znacznej wysokości utwory dumy lub dowcipu człeka, sama nawet piękność natury, którą mu dojrzeć pozwolono. W podróży mojej na szczyt góry Mont-Blanc, gdzie przez dwie godziny pobytu doznałem uczuć, jakich już zapewne w życiu moim nie doświadczę, w podróży tej straciłem żywy z oczów i z myśli dziedzinę, na której panuje człowiek, i tylko z jego siedziby przedmioty białej farby, a te właśnie, których swą władzą odmienić nie zdołał, rozróżnić się dawały: i tak, widoczne były jeziora: Genewskie, Neuchatel, Morat, Bienne itd., jakby rozciągnięte na mroku żagle, kiedy domy, miasta nad ich brzegami stojące, barwy, blaski, ciemną mgłę tworzyły; podobnie rozpoznać było można lodozwały (glaciers), kiedy łąki, lasy, góry nawet znacznej wyniosłości, lecz niższego rzędu, w szary koło nich mieszały się tuman. Nic jednak wspanialszego i dzikszego, jak widok z góry Mont-Blanc; ale gdy różny zupełnie od znajomych widoków, inaczej go sobie wyobrazić niepodobna, jak wystawując się uniesionym przez jakiego dobrego czy złego ducha w chwili, gdy Bóg Chaos utwarzał. Wszystko, co dziełem człeka, znika przez swoją małość; tysiące gór olbrzymich z granitowymi szczytami lub śnieżnymi tarczami, niebo prawie czarnego koloru, słońce przyćmione, blask rażący od śniegu, rzadkie powietrze, a stąd krótki oddech i szybkie bicie pulsu, nadludzkim jakimś czuciem i uczuciem przejmują śmiertelnika: i pewny jestem, iż oprócz innych przyczyn, nawet dla niezmiernej różnicy tego dziwnie górnego widoku a słabości naszych zmysłów, nikt by go długo znieść nie potrafił. Niech to wspomnienie nadzwyczajnego zajęcia, jakiego doświadczyłem na tej ogromnej i odosobnionej górze, nie będzie powodem żadnemu z naszych młodych wędrowników do przedsięwzięcia tej podróży; oprócz wielkiego bardzo trudu i niebezpieczeństw, koniecznie do tego zamiaru przywiązanych, jeszcze jego pomyślny skutek od wielu obcych nam okoliczności zależy. Trzy dni pogody bez najmniejszej chmury i niezbyt rozmiękłe śniegi prawie potrzebniejszą pomocą niż najcierpliwsza wytrwałość i najmocniejsze piersi; bez tych jednak warunków tylko na zgubę narazić się można i byłoby najszkodliwszym uporem nie słuchać ostrzeżeń przewodników, którzy wszędzie w Szwajcarii a szczególniej w Chamouni pełni są odwagi i rozsądku [prawie potrzebniejszą pomocą — domyślnie: potrzebniejszą są tu pomocą; J. U.]. [przypis autorski]
A że przybytkiem królewskim — zdanie eliptyczne, domyślnie: A że jest przybytkiem królewskim; A ponieważ jest przybytkiem (…). [przypis edytorski]
aż go się zleje — por. IV, VIII, 4 o lepkości brył asfaltu. [przypis tłumacza]
ażiotaż — spekulacja na giełdzie opierająca się na sztucznym podwyższeniu lub zaniżeniu cen papierów wartościowych. [przypis edytorski]
ażio (z wł.) — nadwyżka kursu papierów wartościowych powyżej ich wartości nominalnej. [przypis edytorski]
aż kiedy (starop.) — tu: dopóki. [przypis edytorski]
Aż mają uszy, a nie słyszą krzyków — nawiązanie do przypowieści o siewcy z ewangelii św. Mateusza: „Kto ma uszy, niechaj słucha” (Mt 13, 9). [przypis edytorski]
Aż miną kres, skąd słońce do nas wóz kieruje, / Kiedy koziorożcowe znaki zostawuje — poza zwrotnik Koziorożca nie wychodzi słońce. [przypis redakcyjny]
aż nadto pijemy bez pragnienia — Aluzja do niewinnych, których poddawano indagacji za pomocą tortury wodnej. [przypis tłumacza]
