Przypisy

gdybyć (…) okuł w łańcuchy (daw.) — skrócone od: gdyby cię okuł (…). [przypis edytorski]

gdybych (gw.) — gdybym. [przypis edytorski]

gdybych (reg.) — gdybym. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak gdyby; jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak, jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby, jak gdyby; niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby; jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — dziś raczej: niby. [przypis edytorski]

gdyby — jakby, jak gdyby to był (wianek). [przypis edytorski]

gdyby ja tylko kochałem — dziś popr.: gdybym tylko ja kochał. [przypis edytorski]

gdyby ktoś był tamto przepuścił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość, jak w tym przypadku; dziś: gdyby ktoś tamto przepuścił. [przypis edytorski]

gdyby ktoś robienie osnowy i wątku nazywał tkaniem, używałby nazwy dziwacznej i mylnej — wytwarzanie z przędzy nitek, które podczas tkania służą jako osnowa i wątek, to przędzenie, nie tkanie. [przypis edytorski]

gdyby machinki jakie — jak jakieś maszynki. [przypis edytorski]

gdybym był chciał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybym był (…) pozostał (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego na oznaczenie czynności poprzedzającą tę wyrażoną zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: gdybym wcześniej pozostał [przypis edytorski]

gdybym był tego nie uczynił — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: gdybym nie uczynił tego wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

gdybym był wiedział — dziś: gdybym wiedział; przykład użycia czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność wcześniejszą niż wyrażona czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, w połączeniu z przypuszczeniem, warunek, o którym już wiadomo, że się nie spełnił. [przypis edytorski]

gdybym był wówczas wiedział — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybym wówczas wiedział. [przypis edytorski]

gdybym go był poprosił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość, jak w tym przypadku; dziś: gdybym go poprosił. [przypis edytorski]

gdyby miasto — niby miasto, jak miasto; w domyśle: wielkim a. ludnym jak miasto. [przypis edytorski]

Gdybym mówił (…) brząkająca — początek Hymnu o miłości św. Pawła (1 Kor 13:1). [przypis edytorski]

gdybym (…) nie był go opuszczał — konstrukcja z czasem zaprzeszłym, wyrażającym czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; inaczej: gdybym go nie opuszczał. [przypis edytorski]

gdybym nie był wierzył — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybym nie był wziął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybym nie wziął. [przypis edytorski]

Gdybym powrócił do Litwy naszej, może bym jak spuszczona sprężyna spadł na dawną kwintę… — Adam Mickiewicz, List do Jana Czeczota i Tomasza Zana, Moskwa, 5 stycznia 1827. [przypis edytorski]

Gdybym się była domyśliła — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybym się domyśliła (w przeszłości). [przypis edytorski]

gdybym się był uparł (daw.) — przykład użycia daw. czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność (zjawisko, zdarzenie itp.) wcześniejszą od opisywanych w czasie przeszłym; znaczenie: gdybym uparł się wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

gdyby mu był dotrzymał… — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

Gdybym wam był mówił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybymże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

Gdyby nie dziatek pacierze… — cytat z ballady A. Mickiewicza Powrót taty. [przypis edytorski]

gdyby nie ludzie — jakby nie byli ludźmi. [przypis edytorski]

gdyby nie piasek — tj. ograniczenie czasu mierzone przesypywaniem się piasku w klepsydrze. [przypis edytorski]

gdyby nie ten łotr, mogli się — dziś popr.: mogliby się. [przypis edytorski]

gdyby np. do krateru nalano roztopionego szkła (…) to wydobyto by zeń wielkie szklane naczynie, podobne do kielicha dnem przewróconego — w tym miejscu w źródle znajduje się rysunek w przekroju ukazujący kształt kielicha a. dzwonu otaczającego podziemną górę. [przypis edytorski]

gdyby On był jeszcze cesarzem — tj. Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]

Gdyby Paryż miał swoją Mnazimoję, to byłby małym Zanzibarem — odniesienie do popularnego żartu francuskiego, w którym mieszkańcy Marsylii chwalą swoje miasto słowami: „Gdyby Paryż miał Cannebière (słynny bulwar marsylski), byłby małą Marsylią”. [przypis edytorski]

Gdyby przynajmniej przy rycerskiej śpiewce… — fragment wiersza Juliusza Słowackiego pt. Pogrzeb kapitana Meyznera. [przypis edytorski]

Gdyby ruch (…) zgodnie z nową teorią przemienił się w ciepło — do połowy XIX w. w fizyce uznawano, że ciepło jest niezniszczalną substancją (tzw. cieplikiem), mogącą przepływać od ciał gorących do zimnych. Pomimo pomiarów mechanicznej równoważności ciepła dokonanych przez Joule'a w latach 1843–50, teoria cieplika występowała w części literatury naukowej do końca XIX w., kiedy została ostatecznie wyparta przez nową, współczesną teorię. Zgodnie z nią ciepło i praca to dwa sposoby przekazywania energii, której zmianę można w związku z tym przeliczać z ilości wykonanej pracy na ilość dostarczonego ciepła i odwrotnie. [przypis edytorski]

Gdybyś był miał cierpliwość, gdybyś mnie nie był naglił — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybyś miał (wcześniej) cierpliwość, gdybyś mnie (wcześniej) nie naglił… [przypis edytorski]

gdybyście się cofnęli do swego namiotu — nawiązanie do postawy Achillesa w Iliadzie, który w geście sprzeciwu wobec naczelnego wodza Agamemnona pozostawał w swoim namiocie, nie biorąc udziału w walkach. [przypis edytorski]

Gdybyś je była widziała — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybyś je widziała. [przypis edytorski]

Gdybyśmy byli wiedzieli — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybyśmy wiedzieli. [przypis edytorski]

gdybyśmy nie byli zabrali — daw. czas zaprzeszły; dziś: gdybyśmy nie zabrali (wcześniej). [przypis edytorski]

gdybyś — tu: jakbyś, jak gdybyś. [przypis edytorski]

gdybyś (…) żądał od nas pieniędzy lub rycerzy — w oryg. łac. auxilium et consilium: pomocy i rady, co należało do podstawowych obowiązków wasala w systemie feudalnym. [przypis edytorski]

Gdybyś za słońce wschodzić tylko chciała — tzn. gdybyś zechciała wschodzić zamiast słońca, zastępować je. [przypis edytorski]

gdyby się (…) nie był rozwiązał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdyby się nie poprawiła — tj. gdyby nie poprawił się stan jej zdrowia. [przypis edytorski]

Gdyby Słowacki był spróbował — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

Gdyby sprzedał wcześniej, to wracałby do domu za dnia i wówczas trudniej byłoby złodziejom dokonać kradzieży. [przypis edytorski]

gdyby tak odlać kroplę na ofiarę komu? — zwyczaj religijny nakazywał przed napiciem się wina z kielicha odlać pierwsze krople jako ofiarę dla bóstwa. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, jak gdyby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu: niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu raczej: oby. [przypis edytorski]

gdyby tylko nie w tej mierze — gdyby tylko chodziło o inną sprawę. [przypis edytorski]

gdyby w miejsce karczem stały były szkoły — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby w miejsce karczem stały (dawniej) szkoły. [przypis edytorski]

Gdyby w tej chwili gotowano raki, dość trudno byłoby rozróżnić purpurowego raka od Adama Cisowskiego — nawiązanie do wyrażenia „spiec raka”, oznaczającego: nagle się zaczerwienić, zawstydzić się (gdyż gotowane raki zmieniają kolor na czerwony). [przypis edytorski]

gdyby wyrzekłszy się Apollina, weszły za protekcją Kiprydy w służbę Hermesa — w mit. greckiej bóg Apollo to opiekun sztuk, Kipryda to przydomek Afrodyty, bogini miłości (od Cypru, przy brzegu którego wyłoniła się z piany morskiej), zaś Hermes był bogiem kupców i handlu. [przypis edytorski]

gdyby z wysiłkiem (…) przez pysk by (…) było (…) przelazło! — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdyć (…) pytały — gdy cię pytały. [przypis edytorski]

gdyć — skrócenie od: gdy ci. [przypis edytorski]

gdyć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

Gdy chcę — zdanie urwane, oznacza: gdy chcę pomóc. [przypis edytorski]

gdy czas do czego przypadnie (starop.) — gdy nastanie odpowiedni czas na coś. [przypis edytorski]

gdy czujna byłam — na jawie. [przypis edytorski]

gdy diabła w katedrze w Płocku na ziem zrzucono, kazał mu ogarek postawić — anegdota dotyczy udziału Jagiełły w misterium wielkanocnym, w trakcie którego zrzucano na ziemię postać pokonanego diabła. Wzięło się stąd przysłowie „Stawiać Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek”. [przypis edytorski]

gdy — dziś popr.: jeśli. [przypis edytorski]

Gdy Eusebia cesarzowa, hardością świecką wyniosła, posłała, aby do niej Leoncyus biskup przyszedł… — Księga Suda, leksykon bizantyjski z X w., cytowany za pośrednictwem Baroniusza Annales ecclesiastici (t. 3). [przypis edytorski]

Gdy Ezechias obce bogi, którzy prawego Boga bluźnili, prawy swymi świeckimi wyrzucił — 2 Krn 29, 5n; 2 Krn 31, 1; 2 Krl 18, 4 (Ezechiasz nakazał oczyszczenie świątyni oraz zniszczenie pogańskich obiektów i miejsc kultu). [przypis edytorski]

Gdy gdzie indziej prawa się ulepsza lub konserwuje, u nas się je dziś tworzy. — po odzyskaniu państwowości przez Polskę w 1918 r. [przypis edytorski]

gdy go malcem przywieziono — daw.: gdy go przywieziono jako malca. [przypis edytorski]

gdy go wygnano na wyspę Lesbos (…) zażywa wczasów (…) go odwołać — Tacyt, Roczniki, VI, 3. [przypis edytorski]

gdy ich boje wieńczył Kremlin, Tybr i Nil — nawiązanie do walk legionów polskich w armii napoleońskiej. [przypis edytorski]

gdy im przyjdzie gust — gdy im przyjdzie ochota. [przypis edytorski]

gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie — dziś zdanie to jest niepoprawne gramatycznie, ponieważ imiesłów przysłówkowy („jąwszy”) powinien odnosić się do tego samego podmiotu („zgoda”), do którego odnosi się w najbliższym zdaniu czasownik („będzie”); w czasach, w których powstał tekst pieśni reguły te nie były ani tak rygorystycznie określone, ani przestrzegane. [przypis edytorski]

gdy jętka wychodzi z wód — na wiosnę. [przypis edytorski]