Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156765 przypisów.
Harpokrates (mit.) — egipsko-greckie bóstwo popularne w okresie hellenistycznym i rzymskim (ok. 300 p.n.e.–ok. 300 n.e.): jedna z postaci Horusa, boga wschodzącego słońca, przedstawiana w postaci chłopca, syna Ozyrysa i Izydy, z dziecięcym lokiem nad uchem i palcem na ustach; późniejsi interpretatorzy greccy i rzymscy błędnie tłumaczyli ten gest jako symbol milczenia. [przypis edytorski]
Harpokrates (mit. gr.) — bóg milczenia. [przypis edytorski]
Harpokrat (mit.) — egip.-gr. bóstwo popularne w okresie hellenistycznym i rzymskim, powstałe w wyniku zhellenizowania jednego z przedstawień Horusa; podobnie jak jego pierwowzór uważany był za syna Izydy i Ozyrysa. [przypis edytorski]
harpuna (r.ż.) — dziś popr.: harpun (r.m.). [przypis edytorski]
harpunie mojej — dziś r.m.: (na) harpunie moim. [przypis edytorski]
Harran — miasto w północno-wschodniej Mezopotamii, bogaty ośrodek kupiecki położony na skrzyżowaniu dróg handlowych. [przypis edytorski]
Harriot, Thomas (ok. 1560–1621) — astronom, matematyk i etnograf ang., odkrywca komety zw. później kometą Halleya, na podstawie obserwacji prowadzonych z pomocą lunety wykonał pierwszą mapę Księżyca, prowadził obserwację plam na Słońcu, niezależnie od Galileusza odkrył księżyce Jowisza, w 1601 r. odkrył prawo załamania światła, zajmował się także mechaniką (m.in. wyznaczał ciężary właściwe ciał) i matematyką (m.in. wielomianami). [przypis edytorski]
Harris, Frank (1856–1931) — pisarz irlandzki. [przypis edytorski]
Harrison, George (1943–2001) — muzyk, członek zespołu The Beatles, później także producent filmowy. [przypis edytorski]
Harrison, John (1693–1776) — wynalazca chronometrów, tj. bardzo dokładnych zegarów mechanicznych, odpornych na kołysanie statku a potrzebnych do określania długości geograficznej. [przypis edytorski]
Harris, William Cornwallis (1807–1848) — bryt. inżynier, odkrywca i myśliwy, autor m.in. Portraits of the Game and Wild Animals of Southern Africa (1840). [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma B. i D.: Harrego. [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma D. i B.: Harrego. [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma N.: Harrym. [przypis edytorski]
Harry, właśc. Chaim Sternlicht — członek żydowskiego ruchu oporu, zginął w czasie wojny. [przypis edytorski]
Harstad — największe miasto położone na norweskiej wyspie Hinnøya. [przypis edytorski]
Hart, dziś popr.: Harts — płn. dopływ rzeki Vaal, największego dopływu Oranje; naturalna granica daw. burskiej republiki Transvaalu. [przypis edytorski]
Harte, Bret (1836–1902) — amerykański pisarz i dziennikarz, autor popularnych opowiadań z życia kalifornijskich pionierów i awanturników okresu gorączki złota. [przypis edytorski]
Hartford — stolica amerykańskiego stanu Connecticut, kiedyś siedziba hrabstwa o tej nazwie. [przypis edytorski]
Hart, Heinrich (1853–1906) — pisarz i krytyk literacki, pionier naturalizmu w literaturze niem., blisko autor dramatu Sedan, planował epos w 24 pieśniach opisujący panoramę rozwoju ludzkości od czasów starożytnych pt. Lied der Menschheit („Pieśń ludzkości”), powstały jednak tylko pierwsze trzy pieśni (Tul i Nahila 1888, Nimrod 1888, Moses 1896). Ściśle współpracował ze swym bratem, Juliusem Hartem, m.in. jako współautor zbioru tekstów krytycznych Kritische Waffengänge (cz. 1–6, 1882–1884) oraz współzałożyciel towarzystwa Westfälischer Verein für Literatur. [przypis edytorski]
Hart, Julius (1859–1930) — pisarz i krytyk literacki, pionier naturalizmu w literaturze niem., autor dramatu Der Sumpf (tzn. „Bagno”, 1886) i zbiorów poezji, np. Sansara (1879), Triumph des Lebens („Tryumf życia”, 1898); w jego utworze Der neue Gott (tzn. „Nowy Bóg”) dochodzi do głosu motyw panteizmu natury, zaś nowele Stimmen in der Nacht („Głosy w nocy”, 1898) i Träume der Mitsommernacht (tzn. „Sen nocy letniej”, 1905) wyprzedzają ekspresjonizm. Ściśle współpracował ze swym bratem, Heinrichem Hartem, m.in. jako współautor zbioru tekstów krytycznych Kritische Waffengänge (cz. 1–6, 1882–1884) oraz współzałożyciel towarzystwa Westfälischer Verein für Literatur. [przypis edytorski]
Hartleben, Otto Erich (1864–1905) — pisarz bohemy niemieckiej; autor wytwornych, zmysłowo-satyrycznych anegdot, cyzelowanych w kształcie dźwiękowym wierszy, komedii oraz tragedii oficerskiej pt. Rosenmontag (Różany poniedziałek, 1900). [przypis edytorski]
Hartley, David (1705–1755) — angielski filozof i lekarz, sensualista; twórca teorii asocjacji, zapoczątkował psychologię asocjacjonistyczną. [przypis edytorski]
Hartman, Ellen (1860–1945) — słynna szwedzka aktorka. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niemiecki; twórca teorii pesymizmu historiozoficznego, głosił istnienie nieświadomego, które stanowi twórczy pierwiastek woli w świecie. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niemiecki, twórca teorii pesymizmu historiozoficznego. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niem., przedstawiciel pesymizmu historiozoficznego, autor Filozofii nieświadomego; w swoich rozmyślaniach próbuje połączyć filozofię Arthura Schopenhauera z koncepcjami Hegla i Schellinga, swoją ideę nieświadomości uzasadnia w oparciu o teologię oraz opisy przeżyć duchowych; „nieświadome” Hartmanna stanowi zlepek „ducha” Hegla, „nieświadomego” Schellinga i „woli” Schopenhauera; sam określał swój system mianem konkretnego monizm, a swoje stanowisko teoriopoznawcze jako transcendentalny realizm. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — niem. filozof, głosił teorię pesymizmu historiozoficznego, usiłował pogodzić filozofię Schopenhauera z koncepcjami Hegla i Schellinga. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — niemiecki filozof, głosił ideę pesymizmu historiozoficznego, autor dzieła Filozofia nieświadomego (1869). [przypis edytorski]
hartownia — warsztat, w którym wykonuje się hartowanie metalu. [przypis edytorski]
hartownie — silnie, mocno, opanowanie. [przypis edytorski]
hartowny — hartowany; odporny. [przypis edytorski]
hartowny — zahartowany, twardy. [przypis edytorski]
hart sei! (niem.) — bądź twardy. [przypis redakcyjny]
hart sind wir, wie unser Gestein (niem.) — jesteśmy twardzi jak nasza skała. [przypis edytorski]
Hartsoecker, Nicolaas (1656–1725) — fizyk i embriolog holenderski, zwolennik teorii animalkulistycznej, twierdził, że ciało nasienne, tzw. animale utum jest miniaturowym ustrojem przyszłego osobnika zwierzęcego. [przypis tłumacza]
Hartsoecker, Nicolaas (1656–1725) — przyrodnik holenderski. [przypis tłumacza]
harum (…) viderit — Cicero, Tusculanae disputationes, I, 11. [przypis tłumacza]
Harun–al–Raszyd (766–809) — kalif arabski, miłośnik sztuk pięknych, występuje jako potężny władca w wielu baśniach arabskich. [przypis redakcyjny]
Harun — dziś popr.: Karun, największa rzeka Iranu, dł. ok. 860 km; wypływa z gór Zagros, uchodzi do Szatt al-Arab. [przypis edytorski]
harunek (daw.) — ciężka praca, harówka. [przypis edytorski]
haruspex — kapłan wróżący z wnętrzności zwierząt ofiarnych. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — ang. anatom i fizjolog, lekarz-alchemik; jako pierwszy (w 1628 r.) zbadał i opisał budowę i funkcjonowanie krwiobiegu, wykazując rolę serca w układzie krwionośnym. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — angielski anatom i chirurg; jako pierwszy (w 1628) w pełni i szczegółowo opisał budowę i działanie układu krwionośnego, stwierdzając, że serce działa jak pompa i wymusza nieustające krążenie krwi w naczyniach, z którymi tworzy układ zamknięty. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — angielski anatom i chirurg, jako pierwszy w pełni i szczegółowo opisał budowę i działanie układu krwionośnego, w dziele Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis in animalibus (1628) stwierdzając, że serce działa jak pompa i wymusza nieustające krążenie krwi w naczyniach, z którymi tworzy układ zamknięty. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — ang. lekarz i fizjolog. [przypis edytorski]
Hašek, Jaroslav (1883–1923) — czeski pisarz, publicysta i dziennikarz, autor powieści Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej; w 1904 z grupą znajomych założył w praskiej restauracji prześmiewczą Partię Umiarkowanego Postępu w Granicach Prawa, która w 1911 wystawiła swojego kandydata w wyborach do parlamentu austriackiego monarchii austro-węgierskiej. [przypis edytorski]
Has (…) coena (łac.) — „Niech wam smakuje obiadek, panicze!/ Ja na wędrowny stół taki nie liczę” (Martialis, Epigrammata, VII, 48, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Has (…) equus — Propertius, Elegiae, IV, 1, 70. [przypis tłumacza]
haskala — ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. Prowadził do nie zamierzonej asymilacji. [przypis tłumacza]
haskala — ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. Prowadził do nie zamierzonej asymilacji. [przypis edytorski]
hasłem „nowej sztuki” (…) podjętym (…) przez Stanisława Brzozowskiego — S. Brzozowski, O nowej sztuce, „Głos” 1903, nr 49. [przypis autorski]
hasło konfederackie — chodzi o konfederację barską, zbrojny związek szlachty polskiej w latach 1768–1772, zawiązany w Barze na Podolu pod hasłem obrony wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim; jednym z gł. celów konfederacji było zniesienie narzuconych przez Rosję ustaw dających równouprawnienie innowiercom. [przypis edytorski]
hasło przechodzi już po raz drugi — wódz podaje hasło najbliżej stojącemu, ten sąsiadowi itd.; z ostatniego szeregu wraca potem znowu do pierwszej linii. [przypis tłumacza]
Ha, słusznie się stało… — nie należy przejmować się tą uwagą. Plautus dodaje na końcu te budujące słowa nie tyle z przekonania lub dla moralizowania (w które całkiem nie wierzy, zob. Plautus, s. 453 i nast.), ile ze względu na oficjalną opinię rzymską. [przypis tłumacza]
hasły (daw. N.lm rzecz. r.m. i r.n.) — dziś: hasłami. [przypis edytorski]
hasped — mowa po śmierci człowieka zasłużonego. [przypis tłumacza]
„h” aspirée (fr.) — „h” przydechowe. [przypis edytorski]
Hassja — właśc. Hesja, kraj związkowy Niemiec, obecnie jego stolicą jest Wiesbaden. [przypis edytorski]
Hast du davon gehört? Worüber hat der Jude gesprochen (niem.) — Słyszałeś to? O czym ten Żyd mówił? [przypis edytorski]
hasze — dziś popr.: hasa. [przypis edytorski]
Haszomer Hazair, właśc. Ha-Szomer Ha-Cair (hebr. השומר הצעיר: Młody Strażnik) — międzynarodowa żydowska organizacja młodzieżowa, część Światowej Organizacji Syjonistycznej, powstała w 1916 r. w Wiedniu z połączenia ruchu Ceirej Cijon (sieć kółek samokształceniowych, m.in. prowadzących lekcje hebrajskiego) oraz organizacji typu skautowskiego Ha-Szomer „Strażnik” (wśród kilkunastoosobowej grupie założycielskiej znalazł się m.in. Janusz Korczak, tj. Henryk Goldszmit). [przypis edytorski]
haszowes awejda — zbożny uczynek, zasługa. [przypis tłumacza]
haszszaszini, pol. asasyni — nazwa nadawana w średniowiecznej Europie nizarytom, skrajnemu odłamowi muzułmańskich ismailitów, któremu udało się zbudować na terenie Iranu własne państwo z ośrodkiem w twierdzy Alamut (1090–1273); słynęli jako nieustraszeni zabójcy, dokonujący zamachów na przeciwników politycznych; ich brak strachu przed śmiercią wrogowie tłumaczyli narkotyzowaniem ich haszyszem przez ich przywódcę. [przypis edytorski]
hatha-joga — system ćwiczeń prowadzących do osiągnięcia wysokiej sprawności fizycznej i psychicznej. [przypis edytorski]
Hathor (mit. egip.) — bogini nieba, miłości i radości; utożsamiana z Izydą; przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]
Hati — w oryg. Hathi. [przypis edytorski]
hatłamajki — rzeczy drobne. [przypis autorski]
hatłas — atłas; daw. wytworny materiał, wytwarzany gł. na Wschodzie, jednostronnie błyszczący, często tkany w błyszcząco-matowe wzory. [przypis edytorski]
hatłas — atłas. [przypis edytorski]
hatłas (daw.) — atłas. [przypis edytorski]
Hatojroni reb Szymszon Zejw bereb Chaim Cwi hakojn tejn kowod latojro! Hatojroni reb Mojsze Jankow bereb Nachman Dob halejwi tejn kowod latojro! (hebr.) — „Uczony reb Szymszonie Zejwe, synu reb Chaima Cwi kapłana, oddaj cześć Torze! Uczony reb Mojsze Jankowie, synu reb Nachmana Dowa lewity, oddaj cześć Torze!”. [przypis tłumacza]
Hator a. Hathor — bogini nieba, miłości i radości. Utożsamiana z Izydą. Przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]
Hator a. Hathor — bogini nieba, miłości i radości. Żona Horusa z Edfu, utożsamiana z Izydą. Przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]
Hator — taka wersja imienia w tekście źródłowym jest zapewne zamierzona, wzmacnia bowiem jeszcze skojarzenie imienia krowy z postacią ważnej egipskiej bogini Hathor, związanej między innymi z macierzyństwem. [przypis edytorski]
Hator, właśc. Hathor — egipska bogini nieba, miłości i radości. Żona Horusa z Edfu, utożsamiana z Izydą. Przedstawiana jako krowa lub kobieta z krowimi rogami. [przypis edytorski]
haud credo (łac.) — nie wierzę. [przypis edytorski]
Haud ignara loquor (łac.) — nie mówię o rzeczach nieznanych. [przypis edytorski]
Haud (…) possit — Vergilius, Aeneida, XI, 154. [przypis tłumacza]
Haud (…) voto (łac.) — „Niejeden za nic w świecie nie powtórzy ślubów/ I modlitw swych publicznie: śmierć by wolał raczej” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, II, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Hauke, Józef Ludwik, pseud. Bosak (1834–1871) — znany pod pseudonimem pochodzącym od rodzinnego herbu Bosak; generał broni, dowódca sił zbrojnych województw krakowskiego i sandomierskiego w powstaniu styczniowym, bliski współpracownik Romualda Traugutta, wprowadzał w życie dekrety uwłaszczeniowe, przez co pozyskiwał chłopów, po kilku zwycięskich potyczkach z Rosjanami jego oddziały zostały rozbite w bitwie opatowskiej (21 lutego 1864); po powstaniu przebywał na emigracji, brał udział po stronie Francji w wojnie francusko-pruskiej (1870–1871), w stopniu pułkownika, a następnie generała brygady, dowodząc brygadą, wchodzącą w skład Armii Wogezów, dowodzonej przez Giuseppe Garibaldiego; Zginął pod Dijon. [przypis edytorski]
Hauptman, Gerhard (1862–1946) — pisarz i dramturg niem. związany z Dolnym Śląskiem, przedstawiciel naturalizmu, laureat Nagrody Nobla w 1912 r.; debiutował dramatem Vor Sonnenaufgang (Przed wschodem słońca), najsłynniejszym jego utworem jest sztuka Tkacze (Die Weber, 1892) podejmująca problematykę społeczną, ukazująca los tkaczy śląskich i ich bunt z lat 40. XIX w. ; w późniejszym okresie twórczości zwrócił się ku symbolizmowi. [przypis edytorski]
Hauptman, Gerhard (1862–1946) — pisarz niemiecki związany z Dolnym Śląskiem, laureat Nagrody Nobla w r. 1912. [przypis edytorski]
Hauptmann, Gerhard (1862–1946) — dramaturg i powieściopisarz niemiecki, przedstawiciel naturalizmu, laureat nagrody Nobla w r. 1912. [przypis edytorski]
Hauptmann, Gerhart (1862–1946) — niemiecki dramaturg i powieściopisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1912 r. [przypis edytorski]
Hauptmann, Gerhart (1862–1946) — niemiecki dramaturg, naturalista; podejmował problematykę społeczną, np. biedę tkaczy śląskich i ich buntu z lat czterdziestych XIX wieku — Tkacze z 1892 roku. [przypis edytorski]
Hauptmann, Gerhart (1862–1946) — niemiecki dramaturg, pisarz i poeta, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1912 roku; autor m.in. sztuki Hanneles Himmelfahrt (Wniebowstąpienie Hanusi, 1893). [przypis edytorski]
Hauptmann, Gerhart (1862–1946) — niem. pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1912 roku. [przypis edytorski]
hauptmann (niem.) — niemiecki stopień oficerski, odpowiednik kapitana. [przypis edytorski]
hauptwachy — odwachy, strażnice. [przypis redakcyjny]
Hauser, Kaspar (1812?–1833) — nieznanej tożsamości chłopiec w wieku ok. 16 lat, który pojawił się w 1828 na ulicach Norymbergi i twierdził później, że większość życia spędził w izolacji w ciasnej, ciemnej celi. [przypis edytorski]
Hauser, Kaspar (1812?–1833) — tajemniczy znajda o nieznanej tożsamości, odnaleziony w wieku ok. 16 lat w Norymberdze. [przypis edytorski]
hausknecht (niem.) — sługa domowy. [przypis edytorski]
Hausknecht (niem.) — stróż domowy, służący w oberży. [przypis edytorski]
Hausner, Arturr (1870–1941) — polski polityk, działacz socjalistyczny, publicysta; członek Naczelnego Komitetu Narodowego (1914–1916); w 1915 w USA, organizator Komitetu Obrony Narodowej; w 1917 w Legionach Polskich; poseł na sejm (1919–1930); członek Rady Naczelnej PPS (1919–1923; 1926–1939). [przypis edytorski]
Hausner — bankier w Brodach, przez którego matka posyłała poecie pieniądze za granicę. [przypis redakcyjny]
haussa, baissa (daw., z fr.) — dziś popr.: hossa, bessa: długotrwały, odpowiednio, wzrost albo spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. [przypis edytorski]
Haussonville, Gabriel (1843–1924) — konserwatywny polityk i pisarz francuski. [przypis redakcyjny]
hausta — dziś popr. forma B. lp: haust. [przypis edytorski]
