Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24942 przypisów.
dogodny — posłuszny. [przypis redakcyjny]
Do Henryka Reeve'a — wszystkie zamieszczone tu listy do Henryka Reeve'a są przekładem z oryginałów francuskich, przeplatanych raz po raz ustępami w języku angielskim. [przypis redakcyjny]
do infamowania i do trąby — do obwołania i otrąbienia infamisów. [przypis redakcyjny]
do interesu osobistego, który miał właściciel (…) — Ignacy Lachnicki, Biografia włościanina nad brzegami Niemna, powyżej Łosośnej mieszkającego, Warszawa 1815, s. 38. [przypis redakcyjny]
Do Jakuba Montana (zm. 1580). Włoch, doktor medycyny i filozofii, kanonik krakowski, lekarz biskupa Padniewskiego, później archidiakon lubelski. W kapitule krakowskiej sprawował urząd prokuratora. [przypis redakcyjny]
do Jaworowa — król jeszcze przed wstąpieniem na tron trzymał starostwo jaworowskie. [przypis redakcyjny]
dojechać (starop.) — tu: dopłynąć; łódź góry dojechała tzn. dopłynęła morzem na wysokość góry znajdującej się u wybrzeża. [przypis redakcyjny]
dojeżdżacz (daw.) — członek służby łowieckiej, osoba ścigająca z chartami i ogarami zwierzynę podczas polowania. [przypis redakcyjny]
do Julii — pierwsza ich rozmowa napisana jest w formie sonetu. [przypis redakcyjny]
do justyfikacji nie deneguje — do uniewinnienia się nie odmawia. [przypis redakcyjny]
do kancelarii — do urzędu siczowego. [przypis redakcyjny]
do każdego obaczenia tak przykłonny (starop.) — do pojęcia tak sposobny. [przypis redakcyjny]
dokazować (starop. forma) — męstwa nad swoją krwią. [przypis redakcyjny]
do kluby (daw.) — do równowagi. [przypis redakcyjny]
do kochanka, męża i brata (…) wykrzyknęła — Kochankiem, mężem i bratem zarazem był [dla Helois] wspomniany już powyżej Sezak. Rozwinięta jest tu teoria wiekuistego powrotu, której głosicielem znacznie później stał się Nietzsche. [przypis redakcyjny]
do Kolna — do Kolonii: humanistyczna drwina z średniowiecznej wiary w relikwie: w Kolonii pokazywano kości jedenastu tysięcy dziewic, towarzyszek św. Urszuli, rzekomo wymordowanych przez Hunów. [przypis redakcyjny]
dokończenie (starop.) — [tu:] koniec żywota. [przypis redakcyjny]
dokonać* (daw.) — położyć kres. [przypis redakcyjny]
dokonać (starop.) — dobić, zabić (por. pokrewne: konać; dokonać żywota). [przypis redakcyjny]
dokonano — łac. zwrot: peractum est! [przypis redakcyjny]
do konfesjonałów — do spowiadania. [przypis redakcyjny]
do kordygardy — do strażnicy, na odwach. [przypis redakcyjny]
Dokszyce — miasteczko u źródeł Berezyny. [przypis redakcyjny]
doktor, co zdjął pierwszy kajdany z nóg i rąk obłąkanych — mowa o fr. lekarzu psychiatrze Filipie Pinel (1745–1826), który wszczął kampanię przeciwko nieludzkiemu traktowaniu obłąkanych. [przypis redakcyjny]
doktor — najwyższy tytuł naukowy. W zakonach uwalniał od cięższych obowiązków zakonnych i pozwalał na wygodniejsze życie. [przypis redakcyjny]
Doktorzy włoscy zanieśli prawo Justyniana do Francji, gdzie znany był jedynie Kodeks Teodozjański — We Włoszech trzymano się kodeksu Justyniana. I dlatego papież Jan VIII w ustawie swojej wydanej po soborze w Troyes mówi o tym kodeksie, nie dlatego że był znany we Francji, ale dlatego że znał go on sam; i ustawa jego była powszechna. [przypis redakcyjny]
doktryner — wyznawca jakiejś teorii, w jej stosowaniu nieliczący się z rzeczywistością, jednostronny i ciasny. [przypis redakcyjny]
do kwadry — do miary. [przypis redakcyjny]
do łęku — do siodła. [przypis redakcyjny]
Dołgoruki, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682) — wojewoda nowogrodzki i moskiewski, dowódca armii ros. w wojnie z Rzeczpospolitą w latach 1654–1667; książę, pochodzący ze starożytnego ros. rodu arystokratycznego, wywodzącego się od Ruryka. [przypis redakcyjny]
dołmona (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
do łóżnice (starop. forma D. lp rodz. ż.) — do łożnicy, czyli do łoża małżeńskiego. [przypis redakcyjny]
dołoman (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
dołoma (starop.) — dołman, szata zwierzchnia na zbroję (po węg. dolmany). [przypis redakcyjny]
dołoma (z węg.: dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
dołoma (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
Do łona, które starzy mędrcowie nazwali — mowa o magach perskich, od których pewna zatoka Morza Perskiego otrzymała nazwę (Portus Magorum). [przypis redakcyjny]
do laski wielkiej należących — należących do urzędu marszałka w. k., bo znakiem urzędu marszałkowskiego była laska. [przypis redakcyjny]
dolata mnie (przestarz.) — dolatuje do mnie, dociera do mnie. [przypis redakcyjny]
Dola tułacza z ojczystego wypędza mnie pola, rodzoną matkę dłoń ma wszak zabiła… — zabójca, dopóki nie zostanie oczyszczony, nie może mieszkać na tej ziemi, na której dokonał zbrodni. [przypis redakcyjny]
dolce far niente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis redakcyjny]
Dolce Ludovico (1508–1566) — pisarz włoski, napisał rozprawę: Rozmowa o malarstwie, którą nazwał także Aretino od poety tego nazwiska. [przypis redakcyjny]
Dolcze — miejscowość na trakcie między Dokszycami a Leplem. [przypis redakcyjny]
dolegać kogo (starop. forma) — dolega królewica; dziś popr. dolegać komu (tj.: dolega królewiczowi). [przypis redakcyjny]
doległość (daw.) — cierpienie, dolegliwość. [przypis redakcyjny]
Dolet, Étienne (1509–1546) — drukarz i pisarz fr. okresu Odrodzenia, stracony za postępowe poglądy na placu Maubert, gdzie od 1887 r. stoi jego pomnik. [przypis redakcyjny]
Dolina Szwajcarska — przy Alejach Ujazdowskich (istniała do roku 1945). Znajdował się w niej ogródek koncertowy i restauracyjny, ze ślizgawką w zimie. Mieścił się tu także pałacyk Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego. 22 czerwca 1878 odbyła się w Dolinie Szwajcarskiej wielka zabawa maskaradowa z loterią na cel dobroczynny. [przypis redakcyjny]
dolor artriticus ambiens et volalilis (łac.) — ból artretyczny latający i przejściowy. [przypis redakcyjny]
do maści — do koloru, w tym samym kolorze. [przypis redakcyjny]
domatim — w domu. [przypis redakcyjny]
domatorów — lubiących spokojne życie domowe. [przypis redakcyjny]
doma — w domu. [przypis redakcyjny]
Dom Burboński — zapanował w r. 1589 we Francji (Henryk IV), a jego linie poboczne zasiadły z czasem na wymienionych tronach. [przypis redakcyjny]
Do M*** — Do Maryli Puttkamerowej. [przypis redakcyjny]
domem obarłożył się (starop.) — w domu zagrzebał [się]. [przypis redakcyjny]
do miary wydzielone — którym pozostawiono tyle miejsca, ile wymagała potrzeba. [przypis redakcyjny]
Do miasta, gdzie Mars krwawy ulubił mieszkanie — do Rzymu. [przypis redakcyjny]
domicilium (łac.) — siedziba. [przypis redakcyjny]
domie — dziś popr. Ms. lp: domu. [przypis redakcyjny]
domik — zamiast domek. Mówi to jakiś szlachcic litewski. W jego wypowiedziach odzwierciedlają się pewne cechy dialektu kresowego, będące wynikiem oddziaływania języka rosyjskiego („domik”, nadużywanie zaimka osobowego). [przypis redakcyjny]
domi leones, foris vulpeculae (łac.) — u siebie lwy, za granicą lisy (Petronius, Satyricon, 44,14). [przypis redakcyjny]
dominari (łac.) — owładnąć, zbić z tropu. [przypis redakcyjny]
dominatio (łac.) — panowanie. [przypis redakcyjny]
dominationis primitias furibundi (…) (łac.) — początki panowania szalejący… niepokoić niezgodą wewnętrzną Eolowie. [przypis redakcyjny]
Dominik Arago (1786–1853) — fizyk i astronom francuski, dyrektor paryskiego obserwatorium astronomicznego. [przypis redakcyjny]
dominium (łac.) — panowanie; tu: opanowany teren. [przypis redakcyjny]
Dominus dedit, Dominus abstulit (łac.) — Pan dał, Pan wziął. [przypis redakcyjny]
dominus (łac.) — pan, gospodarz, zwierzchnik, tu forma W. lp: domine. [przypis redakcyjny]
Dominus Wolski (…) gratiam Magnificentiae (łac.) — „Pan Wolski spodziewa się przy tej sposobności upaść do nóg W. Pana i przebłagać W. M., a my też wszyscy razem instancją za nim wnosimy”. [przypis redakcyjny]
do mirmidońskich podobny zwierzątek (…) — Mirmidonowie, według mitologii, powstali z mrówek; [Myrmidonowie: staroż. naród pierwotnie zamieszkujący Eginę, wspomniany w Iliadzie Homera, gdzie Myrmidonowie są charakteryzowani jako nieokrzesani, bezwzględni i karni żołnierze towarzyszący Achillesowi pod Troją; ich nazwa z gr. oznacza „mrówki”; mit o pochodzeniu Myrmidonów od mrówek zapisany jest w Przemianach Owidiusza; red. WL]. [przypis redakcyjny]
dom Karasia — pałac z XVIII w. między ul. Oboźną i Kopernika, na rogu Krakowskiego Przedmieścia (rozebrany w 1913 r.) [przypis redakcyjny]
dom Łęckich — wg S. Godlewskiego prawdopodobnie opisuje tu Prus dom, przy ul. Kruczej 26, który podobnie jak prawie cała ulica uległ zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego. Na odbudowanej obecnie ulicy Kruczej mieszczą się głównie gmachy urzędów i instytucji. [przypis redakcyjny]
domóc się (z jęz. myśliw.) — dogonić. [przypis redakcyjny]
domostwo (daw.) — dom, rodzina. [przypis redakcyjny]
Dom Pruski miał najściślejsze związki z Moskwą — do śmierci Fryderyka II w 1786 r. [przypis redakcyjny]
dom Rezlera (właściwie Roeslera) — dom przechodni z Krakowskiego Przedmieścia na ul. Senatorską; wybudowany w w. XVIII; znajdowała się w nim stara restauracja. (Zniszczony w czasie wojny, obecnie Krakowskie Przedmieście nr 79). [przypis redakcyjny]
dom — ród panujący np. dom austriacki: ród Habsburgów; dom francuski: Burboni. [przypis redakcyjny]
Dom Świętego Kazimierza — nazwa przytułku założonego w 1846 r. przez polskich emigrantów w Paryżu, znajdującego się przy rue du Chevaleret 119 i od początku do teraz prowadzonego przez szarytki (polskie siostry zakonne Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia); u schyłku życia mieszkał w nim i tamże zmarł Cyprian Kamil Norwid. [przypis redakcyjny]
dom w Paquts — pensjonat pani Pattey w Veytoux pod Genewą, w którym poeta mieszkał przed podróżą na Wschód. [przypis redakcyjny]
Domy ciosowe — z kamienia piaskowego, ciosanego w bloki. [przypis redakcyjny]
Dom Zamoyskich — przy ul. Nowy Świat 69, zbudowany przez Andrzeja Zamoyskiego w latach 1839–1846, zajęty przez władze wojskowe od r. 1863 (zniszczony w czasie ostatniej wojny, obecnie zrekonstruowany). [przypis redakcyjny]
donacja — darowizna; gratyfikacja — nagroda; kaduk (z łac. ius caducum: prawo spadłe, wygasłe) — spadki beztestamentowe i bezdziedziczne, które na mocy konstytucji sejmowych r. 1562 i 1588 przechodziły w ręce króla z obowiązkiem nadania osobie stanu rycerskiego. [przypis redakcyjny]
donacjów — [daw. forma D.lm od donacja:] darowizn. [przypis redakcyjny]
do najpierwszej sfery — Planeta księżyc według pojęć astronomicznych Ptolomeusza. [przypis redakcyjny]
donatariuszów — obdarowanych. [przypis redakcyjny]
Do natury istoty należy istnienie — Por. List 4 § 2. [przypis redakcyjny]
Donatus, Aelius — gramatyk łaciński z IV w.; jego podręcznik był podstawą nauki o gramatyce w średniowieczu i w czasach Odrodzenia; napisał też niezachowany komentarz do Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
Donatus — żył około połowy IV wieku po Chrystusie; słynął jako doskonały objaśniacz dzieł Wergiliusza. (H) [przypis redakcyjny]
donatywa (z łac.) — rodzaj podatku. [przypis redakcyjny]
donatywy (daw., z łac.) — żołd obiecany w darze, dodatkowy. [przypis redakcyjny]
donec eadem hominum natura, similia evenient omnia (łac.) — póki jednaka natura ludzi, póty wszystko podobne będzie. [przypis redakcyjny]
Do Niemna — sonet ten został napisany w Szczorsach, jak dowodzi dopisek własnoręczny poety w autografie. Nie rozstrzyga to jednak dokładnie daty napisania, gdyż Mickiewicz bawił w Szczorsach kilkakrotnie, po raz pierwszy w drugiej połowie lipca 1819 roku. Dajemy tu pierwotne brzmienie sonetu tego, odmienne od tekstu w zbiorowym wydaniu Sonetów (Moskwa, 1826 r.). Odyniec miał tekst nadesłany mu z Moskwy z dopisem u dołu W Odessie. [przypis redakcyjny]
donieśli do ambasady — rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
Doniesie czaszę… — aluzja do przysłowia gr., mającego też rzym. i pol. odpowiedniki, mówiącego, że wiele rzeczy leży między ustami a brzegiem pucharu. [przypis redakcyjny]
do nieznajomych ludzi — podzielone całymi zdaniami. [przypis redakcyjny]
doniu (ukr.) — córeczko. [przypis redakcyjny]
donna Giovanina — Pani Joanna Bobrowa. [przypis redakcyjny]
donna (wł.) — panna, dziewczyna, [ale również: kobieta, dama (w oryginale: madonna); red. WL]. [przypis redakcyjny]
donosić (…) jakiej godności — godność w znaczeniu: stanowisko; zasłużonym żołnierzom rozdawał król tytularne urzędy ziemskie lub dochodowe dzierżawy dóbr królewskich (starostwa). [przypis redakcyjny]
