Przypisy

et compagnie (fr.) — i [jego] towarzysze; i [jego] bractwo. [przypis edytorski]

et Compagnie (fr.) — i spółka. [przypis edytorski]

et consortes (łac.) — i towarzysze, i wspólnicy (ci, którzy dzielą z nim los). [przypis edytorski]

et consortes (łac.) — i towarzysze; i wspólnicy. [przypis edytorski]

et continuando recens crimen ob fugam illorum, unius ex vinculis: Joannis Popiel, alterius ex civitate: Joachimi Popiel factam (łac.) — i aby kontynuować niedawny zarzut (crimen) ich ucieczki, jednego, Jana Popiela, z więzów (tj. więzienia), a drugiego, Joachima Popiela, z miasta. [przypis edytorski]

etc. — skrót łac. et caetera: i tak dalej; tu oznacza to pominięcie dalszych tytułów króla polskiego. [przypis edytorski]

etc. — skrót od et caetera (łac.): dosł. i inne; i tak dalej. [przypis edytorski]

etc. — skrót od łac. et caetera: i inne, i tak dalej, i tym podobne. [przypis edytorski]

etc. — skrót od łac. et caetera: i inne, i tak dalej. [przypis edytorski]

etc. — skrót od łac. et caetera: i inne; i tak dalej. [przypis edytorski]

et cum spiritu tuo (łac.) — i z duchem twoim; zwyczajowa odpowiedź na błogosławieństwo a. powitanie: „W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. [przypis edytorski]

Et cuncta terrarum subacta (łac.) — i cała ziemia podbita; pełniejszy cytat dotyczy podbojów Cezara i brzmi: „Et cuncta terrarum subacta, / Praeter atrocem animum Catonis”, tj.: i całą ziemię podbije oprócz surowej duszy Katona („Choć okrąg ziemski Cezar pokona,/ Nie zmoże hardej duszy Katona!”, Horacy, Ody, Ks. II, Pieśń I, w. 23–24 w tłum. Edmunda Cięglewicza). [przypis edytorski]

et de profundis (łac.) — i z głębin. [przypis edytorski]

et dissipatae sunt omnes cogitationes eius (łac.) — i unicestwione są wszystkie jej zamiary. [przypis edytorski]

et du fer pour travailler (fr.) — i żelaza, żeby pracować. [przypis edytorski]

et ecce plus quam Salomon hic (łac.) — a tu oto więcej [jest mądrości] niż [miał] Salomon (Mt 12, 42). [przypis edytorski]

et e contra (łac.) — i przeciwnie. [przypis edytorski]

Et ego in Arcadia vixi (łac.) — a ja żyłem w Arkadii (tj. beztrosko). [przypis edytorski]

Et ego rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum spiritum veritatis (łac.) — fragment Ewangelii wg św. Jana: „Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze, Ducha Prawdy (…)” J 14, 16-17. [przypis edytorski]

Eteokl, właśc. Eteokles (mit. gr.) — brat Polinika, Ismeny i Antygony, syn Edypa i Jokasty; jego imię z gr. (Ἐτεοκλῆς) znaczy: „prawdziwie wsławiony”; prowadził ze swym bratem, Polinikiem, spór o tron Teb, wygnał go z miasta i mianował się królem; zginął w pojedynku z Polinikiem, kiedy ten, dochodząc swych praw, próbował zbrojnie odzyskać władzę z pomocą wyprawy siedmiu wodzów przyprowadzonych z Argos przeciw Tebom (każdy z wodzów oblegał jedną z bram miasta; wyprawa stała się tematem m.in. tragedii Ajschylosa Siedmiu przeciw Tebom). Eteokles został uczczony uroczystym pochówkiem jako bohaterski obrońca ojczyzny. [przypis edytorski]

eter — gaz stosowany w XIX w. jako środek znieczulający. [przypis edytorski]

eter — górne warstwy powietrza; w filozofii staroż. subtelna, nieważka materia. [przypis edytorski]

eter (gr. αἰθήρ) — w dawnej filozofii przyrody piąty i najbardziej lotny żywioł, materia świata pozaziemskiego. [przypis edytorski]

eter (pot.) — eter dietylowy, łatwopalna ciecz o odurzającym zapachu, mająca właściwości narkotyczne, nasenne i znieczulające; nałogowe wąchanie lub spożywanie eteru to eteromania. [przypis edytorski]

eter (pot.) — eter dietylowy, szybko się ulatniająca ciecz o odurzającym zapachu; stosowany w XIX w. jako środek znieczulający. [przypis edytorski]

eter — w filozofii przyrody nazwa hipotetycznej substancji, która miała wypełniać puste przestrzenie we wszechświecie. W fizyce teoria eteru powstała pod koniec XIX w. wraz z rozwojem teorii elektromagnetyzmu (jego istnieniem tłumaczono np. rozchodzenie się fal świetlnych w przestrzeni kosmicznej), upadła pod wpływem szczególnej teorii względności Alberta Einsteina. Z czasów panowania koncepcji eteru kosmicznego pochodzą wyrażenia związane z radiem, np. „w eterze” lub „na falach eteru”, w których eter oznacza przestrzeń fal radiowych. [przypis edytorski]

eter — w filozofii przyrody nazwa hipotetycznej substancji, która miała wypełniać puste przestrzenie we wszechświecie. W fizyce teoria eteru powstała pod koniec XIX w. wraz z rozwojem teorii elektromagnetyzmu (jego istnieniem tłumaczono np. rozchodzenie się fal świetlnych w przestrzeni kosmicznej), upadła pod wpływem szczególnej teorii względności Alberta Einsteina. [przypis edytorski]

eter — w filoz. przyrody nazwa hipotetycznej substancji, która miała wypełniać puste przestrzenie we wszechświecie. Teoria eteru rozpowszechniła się w XIX wieku (jego istnieniem tłumaczono np. rozchodzenie się fal świetlnych w przestrzeni kosmicznej), upadła pod wpływem szczególnej teorii względności Alberta Einsteina. [przypis edytorski]

eter — wg daw. nauki niedostrzegalna substancja wypełniająca kosmos. [przypis edytorski]

eter — wg dawnych koncepcji hipotetyczny subtelny, lotny żywioł, z którego zbudowane miały być planety i gwiazdy. [przypis edytorski]

eter — wg dawnych koncepcji kosmologicznych niedostrzegalna substancja wypełniająca wszechświat. [przypis edytorski]

eteryczny — subtelny, delikatny, lotny, niematerialny, duchowy; od aetheru (gr. αἰθήρ), piątego i najbardziej lotnego żywiołu w filoz. staroż. [przypis edytorski]

Eterze, co światłem zapładniasz świat (mit. gr.) — Eter, syn Erebu (Ciemności) i Nyks (Nocy): bóg światła, uosobienie wyższych rejonów nieba i powietrza górnego (powietrze niższe, aer zamieszkiwali bogowie olimpijscy); w starogreckiej filozofii przyrody eter był piątym elementem (obok powietrza, ziemi, ognia i wody), materią kosmosu, tj. świata pozaziemskiego, „nadksiężycowego”. [przypis edytorski]

Etes Vous bien, mon Officier? (fr.) — Dobrze panu, panie oficerze? [przypis edytorski]

Etes-vous prophète? (fr.) — Czy pan jest prorokiem? [przypis edytorski]

Et fit voluntas tua (łac.) — bądź wola twoja. [przypis edytorski]

et haec facienda, et haec non omittenda (łac.) — i to trzeba zrobić, i tamtego nie zaniedbać. [przypis edytorski]

et haec facienda et illa nori omittenda — Ir šitą prider padaryti ir ano nereik apleisti. [przypis edytorski]

Ethelbert I (zm. 616) — król Kentu; wydał pierwszy kodeks praw anglosaskich; po sprowadzeniu misjonarzy na dwór królewski przez jego frankijską żoną Berthę jako pierwszy spośród władców anglosaskich przyjął chrzest. [przypis edytorski]

Et hinc illae irae! (łac.) — i stąd te gniewy; parafraza cytatu „hinc illae lacrimae” (stąd te łzy), z komedii Terencjusza Andria (I 1), używanego do wskazania wykrytej nieoczywistej przyczyny czyjegoś zachowania. [przypis edytorski]

E. T. Hoffmann, Poe, bracia Grimm — XIX-wieczni autorzy baśni i opowieści fantastycznych. [przypis edytorski]

et id genus omne (łac.) — i cały ten rodzaj (Horacy, Satyry I, I, 2; lekceważąco o osobach niepoważanych). [przypis edytorski]

Etienne Binet (1569-1639) — fr. jezuita, autor licznych dzieł, głównie dewocyjnych. [przypis edytorski]

et in Arcadia ego (łac.) — i w Arkadii przebywam. [przypis edytorski]

et in variis manebit invarius usque ad finem (łac.) — i w zmiennych kolejach pozostanie niezmienny aż do końca. [przypis edytorski]

etiologia (z gr. aitiología: badanie przyczyn) — tu: udowodnione naukowo przyczyny choroby. [przypis edytorski]

Etiopczycy i Indianie (powiada), wybierając królów i urzędników (…) — Arystoteles, Polityka, IV, 4. [przypis edytorski]

Etiopczykowie — dziś popr.: Etiopczycy. [przypis edytorski]

Etiopia — tu: staroż. nazwa ogółu terenów Afryki na płd. od Egiptu zamieszkiwanych przez ciemnoskórą ludność. [przypis edytorski]

Etiopowie — chodzi o mieszkańców Nubii, rejonu na południe I katarakty nilowej, tj. dzisiejszego południowego Egiptu i północnego Sudanu. Starożytni Grecy używali nazw: Etiopia, Etiopowie na określenie wszystkich terenów i ludów na południe od Egiptu. [przypis edytorski]

Etiopowie — chodzi o mieszkańców Nubii, rejonu na południe I katarakty nilowej, tj. dzisiejszego południowego Egiptu i północnego Sudanu. Starożytni Grecy używali nazw: Etiopia, Etiopowie na określenie wszystkich terenów i ludów na południe od Egiptu. [przypis edytorski]

etiopski namiestnik — chodzi o Nubię, rejon na południe od I katarakty nilowej, tj. dzisiejszy południowy Egipt i północny Sudan. Podbitą Nubią rządził namiestnik faraona, mający do dyspozycji sformowane z miejscowych wojowników wojska garnizonowe. W czasach Nowego Państwa oddziały nubijskie pełniły rolę elitarnych sił strażniczych i policyjnych w całym państwie egipskim. Grecy w czasach antycznych używali nazw: Etiopia, Etiopowie na określenie wszystkich terenów i ludów na południe od Egiptu. [przypis edytorski]

Et jamais (…) me vint-il enlever ou ma femme ou ma soeur — nigdy (…) nie porwali mej żony ni córki. [przypis edytorski]

et je ne veux pas être un mari ridicule! (fr.) — i nie chcę być śmiesznym mężem. [przypis edytorski]

et Jupiter aimait Jo (fr.) — a Jowisz kochał Io. [przypis edytorski]

et j'y tiens (fr.) — zależy mi na tym; ma to dla mnie znaczenie. [przypis edytorski]

et (łac.) — i. [przypis edytorski]

Et la tristesse de tout cela, o mon âme, et la tristesse de tout cela (fr.) — i smutek tego wszystkiego, o duszo moja, i smutek tego wszystkiego. [przypis edytorski]

Et le palais? (fr.) — A pałac? [przypis edytorski]

et l'homme son borgne (fr.) — i mężczyzna swego jednookiego. [przypis edytorski]

et mille d'autres galanteries fort jolies et fort riches, mais fort riches (fr.) — i tysiąc innych drobiazgów wielce ładnych i wielce drogich, ale to ogromnie drogich. [przypis edytorski]

et mille pages, valets et canaille (fr.) — i tysiąc paziów, pachołków i hołoty. [przypis edytorski]

Etna — czynny wulkan na wsch. wybrzeżu Sycylii, najwyższy (3340 m n.p.m.) i największy w Europie stożek wulkaniczny. [przypis edytorski]

etnarcha (gr.: władca ludu, narodu) — tytuł używany w hellenistycznym kręgu kulturowym, określający przywódcę politycznego grupy etnicznej lub monoetnicznego państwa, mającego pozycję niższą od króla. [przypis edytorski]

Etna — wulkan na wybrzeżu Sycylii, czynny do dziś. [przypis edytorski]

Etna — wulkan na wybrzeżu Sycylii, czynny również dziś. [przypis edytorski]

Et nunc et semper et in secula seculorum (łac.) — i teraz, i zawsze, i na wieki wieków. [przypis edytorski]

Etny łożyska pełne cyklopów — wg mit. gr. wulkan na Sycylii, Etna, mieścił w sobie kuźnię Hefajstosa, boga ognia (w mit. rzym. Wulkan); tam cyklopi, jednoocy olbrzymi, wykuwali gromy dla Zeusa oraz broń dla innych bogów i bohaterów. [przypis edytorski]

Eto budiet poslednij i rieszitielnyj boj (ros.) — To będzie ostatni i decydujący bój. [przypis edytorski]

eto ja (z ros.) — to ja. [przypis edytorski]

Et omnibus habitantibus in ea (łac.) — I wszystkim domownikom jego. [przypis edytorski]

etończyk — uczeń Eton College, jednej z najstarszych w Anglii szkół męskich z internatem (dla chłopców w wieku 13–18 lat), założonej w 1440 r. przez króla Anglii Henryka VI, znajdującej się w Eton w Berkshire. [przypis edytorski]

Eton — angielskie miasteczko nad Tamizą, na zachód od Londynu; znane głównie jako siedziba Eton College, elitarnej internatowej szkoły męskiej. [przypis edytorski]

Eton — angielskie miasteczko nad Tamizą, na zachód od Londynu; znane głównie jako siedziba Eton College, elitarnej internatowej szkoły męskiej. [przypis edytorski]

Eton — Eton College, jedna z najstarszych angielskich szkół męskich, położona w Berkshire w płd. Anglii. [przypis edytorski]

eto wy, otiec (ros.) — to wy, ojcze [przypis edytorski]

et pagina fracta (łac.) — i na kartce papieru złożonej na pół. [przypis edytorski]

et pour cause (fr.) — i z tego powodu. [przypis edytorski]

Et propter vitam rivendi perdere causas (łac.) — I dla życia gubić przyczyny do życia (Juwenalis, Satyry, VIII, 84). [przypis edytorski]

et que Orondate (…) soit leur chef (fr.) — i by Orondates był ich wodzem. [przypis edytorski]

et que vous ne me voulez voir que je jour — i chcesz mnie widywać tylko w dzień. [przypis edytorski]

et quidem (łac.) — a mianowicie; a przynajmniej. [przypis edytorski]

et quidem (łac.) — mianowicie. [przypis edytorski]

et qu'il fera l'établissement ou les Essences (…) voudront (fr.) — i osiedli się, gdzie Esencje będą chciały. [przypis edytorski]

etranżerek (z fr., zdrobn.) — cudzoziemiec; cudzoziemczyk. [przypis edytorski]

etranżerski (z fr.) — cudzoziemski. [przypis edytorski]

etranżer (z fr.) — obcokrajowiec. [przypis edytorski]

Et requiescat in pace (łac.) — i niech spoczywa w pokoju. [przypis edytorski]

etrog — roślina posiadająca owoce cytrusowe; jedna z czterech roślin wchodzących w skład lulawu używanego przy obchodzeniu święta Sukkot. [przypis edytorski]

Etruria — kraina hist. w płn. Italii, zamieszkiwana przez lud Etrusków, którzy początkowo dominowali nad Rzymianami, a następnie zostali przez nich podporządkowani i wchłonięci. [przypis edytorski]

Etruski — dziś popr. forma M. lm: Etruskowie. Lud zamieszkujący w starożytności Italię, w IV–III wieku p.n.e. podbici przez Rzymian. [przypis edytorski]

etruski — odnoszący się do Etrusków; Etruskowie: lud zamieszkujący w starożytności północną Italię (Etrurię), początkowo dominujący nad Rzymianami, w III w. p.n.e. całkowicie przez nich podbity i wchłonięty. [przypis edytorski]

Etruskowie — lud, zamieszkujący płn. Italię od VII w. p.n.e. do I w. n.e., podbity przez Rzymian. [przypis edytorski]

Etruskowie — lud zamieszkujący w starożytności północną Italię, początkowo dominujący nad Rzymianami, w III w. p.n.e. całkowicie przez nich podbity i wchłonięty. [przypis edytorski]

et separavit Deus gentes, secundum linguas earum (łac.) — i rozdzielił Bóg narody według ich języków. [przypis edytorski]

Et si male nunc, non olim sic erit (łac.) — jeżeli teraz źle, nie zawsze tak ma być; fragm. z Horacego. [przypis edytorski]

et si non mi noces fortuna (łac.) — i jeżeli mi nie przeszkodzisz, fortuno. [przypis edytorski]

et super nivem dealbabor (łac.) — a nad śnieg wybieleję (fragm. pokutnego biblijnego Psalmu 51, znanego także pod incipitowym tytułem Miserere, w katolicyzmie należącego do liturgii eucharystycznej). [przypis edytorski]

et ta soeur! (fr.) — i twoja siostra! [przypis edytorski]

Et tribuit eis petitionem eorum (łac.) — I spełnił prośbę ich (parafraza Ps 106, 15). [przypis edytorski]