Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 17903 przypisów.
pałuba — daw. niezgrabna kukiełka, także brzydka kobieta przypominająca kukłę. [przypis edytorski]
pałuba (daw.) — niezgrabna kukiełka, także brzydka kobieta przypominająca kukłę. [przypis edytorski]
pałuba — daw. niezgrabna kukła lub osoba taką przypominająca. [przypis edytorski]
pałuba (daw.) — tu: kryty wóz towarowy. [przypis edytorski]
pałuba — jak chochoł, słomiana osłona krzewu, może być również upleciona z trzciny. [przypis redakcyjny]
pałuba — kadłub. [przypis edytorski]
pałuba — niezgrabna lalka, kukła. [przypis edytorski]
Pałuba, (właśc. Pałuba. Sny Marii Dunin) — książka Karola Irzykowskiego z 1903; w jej skład wchodziły: eksperymentalna powieść Pałuba (Studium biograficzne), opowiadanie Sny Marii Dunin, a także metaliterackie komentarze: Uwagi do „Pałuby”, Wyjaśnienie „Snów Marii Dunin” i ich związek z Pałubą oraz Szaniec Pałuby. [przypis edytorski]
pałubizm — od tytułu powieści Karola Irzykowskigo, Pałuba, opublikowanej w 1903 roku. [przypis edytorski]
pałubka (daw., gw.) — zdr. od pałuba: nakrycie, w szczególności: nakrycie wozu (buda), drewniane lub słomiane nakrycie ula, wiecheć do zatykania komina. [przypis edytorski]
palące szkło — najprawdopodobniej: soczewka, czyli krążek szkła o odpowiednim kształcie, który ogniskuje promienie słoneczne tak, że stają się bardzo gorące i mogą rozżarzyć łatwopalny materiał. [przypis edytorski]
palabras (hiszp.) — słowa; tu użyte zamiast popr. wyrażenia en pocas palabras: krótko mówiąc. [przypis edytorski]
palace (ang.) — pałac. [przypis edytorski]
paladyn — sławny rycerz towarzyszący władcy. [przypis edytorski]
paladyn — znamienity rycerz towarzyszący królowi, pierwotnie: Karolowi Wielkiemu lub królowi Arturowi. [przypis edytorski]
palaestram (łac. forma B.) — szkołę. [przypis redakcyjny]
Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac położony w centrum Paryża, 150 m od Luwru, w latach 1643–1661 siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy w latach 1780–1784 wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]
Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac położony w centrum Paryża, 150 m od Luwru, zbudowany przez kardynała Richelieu, w latach 1643–1661 siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy w latach 1780–1784 wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]
Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac w centrum Paryża; dawna siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]
Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac w Paryżu, w pobliżu Luwru. [przypis edytorski]
Palais-Royal — pałac w centrum Paryża, 150 m na północ od Luwru, wybudowany XVII w. dla kardynała Richelieu; w latach 1780–1784 Filip Égalité wzniósł do dziś istniejące galerie ze sklepami otaczające ogrody pałacowe, dzięki czemu miejsce to stało się centrum handlowym i miejscem spotkań Paryżan. [przypis edytorski]
Palais Royal — wspaniały pałac z XVII w., naprzeciw Louvre'u, z pięknym parkiem, niegdyś rezydencja książąt orleańskich, później siedziba Rady Państwa i słynnego teatru Komedia Francuska. [przypis redakcyjny]
palamanter, właśc. palamentra a. palamętra (gw.) — człowiek przemyślny i przebiegły, zdolny, ale próżniak; włóczęga, rozpustnik, urwis; od: parlamentarz, tj. parlamentariusz (osoba pełniąca poselstwo, w czasie wojny wysyłana do obozu wroga). [przypis edytorski]
Palamedes (mit. gr.) — heros, syn Naupliosa, króla Eubei; odkrył podstęp Odyseusza broniącego się przed udziałem w wyprawie na Troję i udającego obłąkanego; w zemście za to Odyseusz podrzucił w jego namiocie sfałszowany list Priama, a następnie oskarżył o zdradę; Palamedesa uznano za winnego, zginął ukamienowany przez Odyseusza i Diomedesa; wg innej wersji zabili go podczas połowu ryb; miał być wynalazcą liter, miar i wag, umiejętności obliczania, astronomii, praw pisanych itd.; choć nie występuje w eposach Homera, był tytułowym bohaterem zaginionych tragedii Sofoklesa, Eurypidesa i Ajschylosa. [przypis edytorski]
Palamedes (mit. gr.) — syn Naupliosa i Klimeny, znany z przenikliwości: zdemaskował podstęp Odyseusza, udającego obłąkanie, by nie wyruszyć na wyprawę trojańską. [przypis edytorski]
Palamedes z Elei — żartobliwe odniesienie do osoby Zenona z Elei (ok. 490–ok. 430p.n.e.), filozofa znanego z serii paradoksów ukazujących trudności w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkości ciągłych, które można dzielić w nieskończoność. [przypis edytorski]
Palamedes z Eubei — bohater walczący pod Troją, zginął niewinnie skazany. Odyseusz podrzucił w jego namiocie sfałszowany list Priama i pewną sumę pieniędzy, a następnie podniósł przeciw niemu oskarżenie o zdradę. Oskarżonego uznano winnym i ukamienowano. Palamedes był ulubionym bohaterem dramatu; przeciwstawiono go Odyseuszowi. Dostarczył także tematu i sofistom, np. Gorgiasz napisał Palamedesa (zachowany). Sokrates ma tu na myśli poezję dramatyczną; epiczna tradycja wygląda inaczej. Gdy Odyseusz udawał szalonego, nie chcąc iść pod Troję, zdemaskował go Palamedes. Pod Troją był doradcą Greków, ale podczas wyprawy na połów ryb zabili go Odyseusz i Diomedes. Palamedes miał być wynalazcą liter, astronomii, praw pisanych itd. [przypis tłumacza]
Palamed (mit. gr.) — heros, syn Naupliosa, króla Eubei; odkrył podstęp Odyseusza broniącego się przed udziałem w wyprawie na Troję i udającego obłąkanego; w zemście za to Odyseusz podrzucił w jego namiocie sfałszowany list Priama, a następnie oskarżył o zdradę; Palamedesa uznano za winnego, zginął ukamienowany przez Odyseusza i Diomedesa; wg innej wersji zabili go podczas połowu ryb; miał być wynalazcą liter, miar i wag, umiejętności obliczania, astronomii, praw pisanych itd.; choć nie występuje w eposach Homera, był tytułowym bohaterem zaginionych tragedii Sofoklesa, Eurypidesa i Ajschylosa. [przypis edytorski]
Palamed — Palamedes z Eubei, potomek egipskiego króla Belusa, zmusił Ulissesa do udziału w wyprawie pod Troję, za co Ulisses zemścił się: oskarżył Palamedesa o porozumiewanie się z nieprzyjaciółmi i zdradę i doprowadził do jego ukamienowania. [przypis edytorski]
palam (łac.) — jawnie. [przypis redakcyjny]
Palampor, szal który noszą baszowie i znakomite osoby. [przypis autorski]
palanka — gatunek wódki. [przypis edytorski]
palanka — wódka, gorzałka. [przypis edytorski]
palanka — wódka. [przypis edytorski]
palankin — lektyka używana na Wschodzie. [przypis edytorski]
palankin — rodzaj krytej lektyki używanej na Środkowym i Dalekim Wschodzie. [przypis edytorski]
palankin — rodzaj lektyki stosowanej na Dalekim i Środkowym Wschodzie. [przypis edytorski]
palankin — zadaszone siedzisko ustawiane na grzbiecie zwierzęcia; rodzaj lektyki. [przypis edytorski]
palant — bardzo niegdyś popularna gra drużynowa z użyciem piłki i kija. [przypis edytorski]
Palante, Georges (1862–1925) — francuski filozof i socjolog. [przypis edytorski]
palant — gra, w której uczestnicy podzieleni na dwie drużyny podbijają kijem małą piłkę gumową. [przypis edytorski]
palant — gra, w której uczestnicy podzieleni na dwie drużyny podbijają kijem małą piłkę gumową (wódz był nazywany „matką”, a szeregowi gracze „młodszymi bachorami”). [przypis edytorski]
palant — gra, w której uczestnicy, podzieleni na dwie drużyny, podbijają pałką małą piłkę gumową. [przypis edytorski]
palant — kijek do podbijania gumowej piłeczki bądź gra z wykorzystaniem tego rekwizytu. [przypis edytorski]
Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu. [przypis edytorski]
Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz w Rzymie. [przypis edytorski]
palatynki — kołnierze futrzane. [przypis redakcyjny]
Palatyn (łac. Mons Palatinus) — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu; na nim odnaleziono pozostałości najstarszej osady rzym.; na Palatynie stały świątynie istotnych bóstw państwowych (m.in. Jowisza Statora), a także pałace cesarzy i wille znakomitych obywateli (np. Cycerona czy Marka Antoniusza); (mit. rzym.) w grocie na Palatynie mitologiczna wilczyca (symbol Romy) wykarmić miała przyszłych założycieli państwa rzymskiego, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
Palatyn (łac. Mons Palatinus) — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu (pozostałe to: Awentyn, Celius, Eskwilin, Kapitol, Kwirynał i Wiminał); na nim odnaleziono pozostałości najstarszej osady rzym.; na Palatynie stały świątynie istotnych bóstw państwowych (m.in. Jowisza Statora), a także pałace cesarzy i wille znakomitych obywateli (np. Cycerona czy Marka Antoniusza); (mit. rzym.) w grocie na Palatynie mitologiczna wilczyca (symbol Romy) wykarmić miała przyszłych założycieli państwa rzymskiego, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
palaver (ang.) — długotrwała dyskusja. [przypis edytorski]
palawer (ang. palaver, z port. palavra: słowo) — w Afryce Zachodniej: zgromadzenie mieszkańców wioski w celu naradzenia się lub rozstrzygnięcia sporów; długie rozmowy pomiędzy osobami różnych kultur, np. pertraktacje między europejskimi kupcami, odkrywcami, urzędnikami kolonialnymi itp., a miejscową ludnością; także: jałowa dyskusja. [przypis edytorski]
Palazzo del Bargello we Florencji — zbudowany w 1255, służył jako siedziba trybuna ludowego. Od 1859 w pałacu ma swoją siedzibę Muzeum Narodowe (Museo Nazionale del Bargello), w którym zebrano imponującą kolekcję renesansowych rzeźb, m.in Donatella. [przypis edytorski]
palazzo, padre (wł.) — pałac, ojcze. [przypis edytorski]
palba (daw.) — strzelanie. [przypis edytorski]
palba — strzelanina. [przypis edytorski]
palcat (daw.) — kij używany do wprawiania się w szermierce. [przypis redakcyjny]
palcat — gruby kij; używany dawniej do nauki szermierki. [przypis edytorski]
palcat — kij bojowy, broń ćwiczebna przy nauce szermierki. [przypis edytorski]
palcat — krótki bat ze skórzaną klapką na końcu, używany zwykle w jeździectwie do ponaglania konia. [przypis edytorski]
palcat (z wł.) — laska, kij. [przypis redakcyjny]
palce przędzalniane — przędzarka rolkowa, wynaleziona przez Wyatta i Paula maszyna przędzalnicza pozwalająca prząść i rozciągać nici bez posługiwania się palcami, oparta na koncepcji wydłużania bawełnianych nici poprzez przeciąganie ich przez rolki, a następnie rozciąganie ich przez szybszy drugi zestaw rolek. [przypis edytorski]
palcy — dziś popr. forma G. lm: palców. [przypis edytorski]
palcy — dziś popr. forma N.lm: palcami. [przypis redakcyjny]
pale ale (ang.) — ciemno- lub jasnobrązowe piwo angielskie. [przypis edytorski]
paleć — dziś popr. pisownia: palec. [przypis edytorski]
palec mierzynny — palec środkowy. [przypis edytorski]
Palec mnie świerzbi, co dowodzi, że jakiś potwór tu nadchodzi — Szekspir, Makbet, akt IV, scena 1 (słowa jednej z czarownic, zapowiadające wejście Makbeta do jaskini), tłum. Józefa Paszkowskiego. [przypis edytorski]
palec ognisty Baltazara… — wg Biblii (Dn 5) król Babilonu Baltazar wydał ucztę, podczas której ukazała się w sali ręka pisząca na ścianie słowa: Mane, tekel, fares, co zwykło się tłumaczyć: „policzone, zważone, rozdzielone”. Była to przepowiednia bliskiego upadku królestwa Baltazara, która spełniła się jeszcze tej samej nocy. [przypis edytorski]
palem — dziś popr. forma D.lp: palm. [przypis edytorski]
Palemon — legendarny wódz rzymski, który miał założyć państwo litewskie. [przypis redakcyjny]
Palemon, syn Iny a. Melicertes (mit. gr.) — syn królewny tebańskiej Ino, córki Kadmosa, która wraz z synem skoczyła ze skały do morza, ścigana przez obłąkanego męża, Atamasa (dotkniętego szaleństwem przez Herę, co było karą za wychowanie przez Ino małego Dionizosa); oboje z synem zostali przemienieni w bóstwa morskie: Ino w boginkę Leucotheę, a Melicertes w bożka Palemona, strzegącego okrętów. [przypis edytorski]
palem — tu: palim, palimy. [przypis edytorski]
Paleń, właśc. Piotr Pahlen (1746–1826) — minister rosyjski, organizator spisku, który doprowadził do zamordowania cara Pawła I w 1801 r.. [przypis edytorski]
Palenca — miasto Palenzia w płn. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
palenie — tu: trzaskanie. [przypis edytorski]
paleolit — starsza epoka kamienna, od użycia pierwszych narzędzi kamiennych przez przodków człowieka do schyłku ostatniego zlodowacenia, ok. 3,3 mln do 11.700 lat temu. [przypis edytorski]
Paleologowie — dynastia cesarzy bizantyjskich. [przypis edytorski]
paleontologia — nauka zajmująca się organizmami kopalnym, wyprowadzająca na podstawie skamieniałości i śladów działalności życiowej organizmów wnioski o życiu w dawnych epokach geologicznych. [przypis edytorski]
paleozoik, era paleozoiczna — era w geologicznej historii Ziemi, ok. 540–252 mln lat temu; w dawnej periodyzacji paleozoik był najstarszą erą. [przypis edytorski]
paleozoik, era paleozoiczna (z gr. palaios: stary, zoe: życie) — era w geologicznej historii Ziemi, ok. 540–252 mln lat temu; w dawnej periodyzacji paleozoik, nazywany też pierwszorzędem, był najstarszą erą. [przypis edytorski]
Palermo — miasto i gmina we Włoszech, stolica regionu Sycylia. [przypis edytorski]
Paleśnica — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]
Palesimonda — jedna z daw. nazw wyspy Cejlon. [przypis edytorski]
palestra — grono adwokatów, pełnomocników sądowych; w Lublinie od końca XVI w. funkcjonował trybunał koronny, najwyższy sąd szlachecki, rozstrzygający corocznie sprawy z terenu Małopolski i Rusi. [przypis edytorski]
palestra (łac. palaestra, z gr. palaistra, od pale: zapasy) — w staroż. Grecji: szkoła zapasów i boksu, zwykle wchodząca w skład gimnazjonu. [przypis edytorski]
palestrant (daw.) — członek palestry, czyli adwokat. [przypis redakcyjny]
palestrant (daw.) — członek palestry, czyli prawnik. [przypis edytorski]
palestrant (daw.) — prawnik, członek palestry. [przypis edytorski]
palestrant — daw. prawnik. [przypis edytorski]
palestrant (z łac.) — członek palestry, prawnik, adwokat. [przypis edytorski]
palestra — ogół adwokatów; adwokatura. [przypis edytorski]
palestra — prawnicy. [przypis edytorski]
palestra — prawnicy. [przypis redakcyjny]
palestra — szkoła. [przypis redakcyjny]
palestra — tu: zawód. [przypis redakcyjny]
palestra (z łac.) — w Polsce szlacheckiej zgromadzenie prawników oraz ich pomocników (dependentów) i uczniów przy trybunałach. [przypis redakcyjny]
Palestrina, Giovanni Pierluigi da (1525–1594) — włoski kompozytor muzyki religijnej, autor kompozycji chóralnych a cappella; wywarł długotrwały wpływ na rozwój muzyki kościelnej i świeckiej w Europie, zwłaszcza na rozwój kontrapunktu; stworzył polifoniczny styl zwany palestrinowskim. [przypis edytorski]
Palestyna — historyczny region geograficzny, stanowiący część Bliskiego Wschodu. Od XIX wieku na terytorium Palestyny zaczęli napływać Żydzi z różnych krajów, gł. z Europy, w której nasilały się nastroje nacjonalistyczne i antysemickie; ideę powstania niezależnego państwa dla Żydów na terenach Palestyny (staroż. Judei) propagował ruch syjonistyczny, zainicjowany przez Teodora Herzla (1860–1904). Kolejne fale imigrantów (tzw. alie; 1882, 1904 itd.) zaczęły tworzyć samowystarczalne wspólnoty rolnicze (kibuce) i budować podstawy przyszłego państwa Izrael, po I wojnie światowej Palestyna stała się terytorium mandatowym Wielkiej Brytanii, która robiła nadzieję osadnikom na wydzielenie tam państwa suwerennego państwa, w związku z czym w okresie międzywojennym fale uchodźcze nasiliły się; w czasie Zagłady Żydów w Europie podczas II wojny światowej Palestyna stanowiła punkt odniesienia dla ostatnich, nieosobistych już, nadziei ginących. [przypis edytorski]
Palestyna — kraina geograficzna i historyczna nad Morzem Śródziemnym; dziś na jej terenie znajdują się dwa państwa: Izrael i Autonomia Palestyńska/Państwo Palestyńskie. Od końca XIX wieku w Palestynie zaczęli się osiedlać Żydzi, którzy uciekali z Europy (choć nie tylko) przed narastającym antysemityzmem (czyli nienawiścią do Żydów). W okresie międzywojennym, a zwłaszcza drugiej połowie lat dwudziestych i w latach trzydziestych XX wieku, wyemigrowało tam wielu Żydów polskich. [przypis edytorski]
Palestyna — kraina geograficzna i historyczna nad Morzem Śródziemnym; dziś na jej terenie znajdują się dwa państwa: Izrael i Autonomia Palestyńska/Państwo Palestyńskie. W starożytności istniało tam państwo żydowskie; wg biblijnej Księgi Wyjścia do Palestyny, czyli Ziemi Obiecanej, miał doprowadzić Żydów Mojżesz po ucieczce z Egiptu. Od końca XIX w. w Palestynie zaczęli się osiedlać Żydzi, którzy uciekali z Europy (choć nie tylko) przed narastającym antysemityzmem (czyli nienawiścią do Żydów). W okresie międzywojennym, a zwłaszcza drugiej połowie lat dwudziestych i w latach trzydziestych XX wieku, wyemigrowało tam wielu Żydów polskich. [przypis edytorski]
