Przypisy

halt (z niem.) — stój! [przypis redakcyjny]

halucynacja — wizja, zwid, omam wzrokowy. [przypis redakcyjny]

haman (gwar.) — olbrzym. [przypis redakcyjny]

Hamlet — książę Jutlandii z V w. unieśmiertelniony tragedią Shakespeare'a. [przypis redakcyjny]

Hamlet — tytułowy bohater tragedii Szekspira: królewicz duński, którego duch zamordowanego ojca wzywa do zemsty na swym zabójcy, stryju Hamleta; podczas rozmowy z matką w jej komnacie Hamlet, biorąc podsłuchującego za zasłoną dworaka Poloniusza za swego znienawidzonego stryja, przez płótno przeszył go szpadą, szydząc, że zabija szczura (Hamlet, akt III, scena 4). [przypis redakcyjny]

hańby posiadania… brody — dziecko krzyczało, gdyż wierzyło, że dziewczynce pocałowanej przez mężczyznę, wyrośnie broda. [przypis redakcyjny]

Hanc (…) famem — Owidiusz, Przemiany, VIII, 809–812. [przypis redakcyjny]

hanc ideam (łac.) — tego sposobu. [przypis redakcyjny]

hanc suscipere provinciam (łac.) — podjąć się tego obowiązku. [przypis redakcyjny]

handel (starop.) — [tu:] towar, przymioty. [przypis redakcyjny]

handel z Rosją — towary włókiennicze produkowane w Królestwie przeznaczone były przeważnie na eksport do Rosji, jako zbyt drogie dla szerokich rzesz konsumentów polskich. Dla zaspokojenia ich potrzeb rzeczywiście importowano z Rosji tanie tkaniny. [przypis redakcyjny]

handgryf (z niem.) — chwyt przy robieniu bronią. [przypis redakcyjny]

handżar a. kindżał — nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis redakcyjny]

haniebnie buchasty — bardzo szeroki. [przypis redakcyjny]

Hanna Spinkowa — córka Anny Kobylińskiej, 2. voto Bzickiej (por. fr. II 28), zmarła między kwietniem 1570 a czerwcem 1572. [przypis redakcyjny]

Hannibal (247–183 p.n.e.) — wódz kartagiński. [przypis redakcyjny]

Hannibal (247–189 p.n.e.) — wódz wojsk Kartaginy podczas II wojny punickiej 218–201 p.n.e., zaatakował Italię od północy, przeprawę przez Alpy przypłacił utratą słoni bojowych, po latach walk w Italii i Afryce ostatecznie pokonany przez Scypiona zwanego Afrykańskim. [przypis redakcyjny]

hanszlaki (starop.) — [forma N.lm:] drogami, sposoby. [przypis redakcyjny]

hanszlaki (starop.) — zabiegi [tu: forma N.lm, dzis: hanszlakami, zabiegami; red. WL]. [przypis redakcyjny]

hanszlak (starop.) — fortel, wybieg. [przypis redakcyjny]

hanszlak (starop.) — sposób, środek. [przypis redakcyjny]

Hanyżek — wódka anyżówka. [przypis redakcyjny]

hapencucyk — wyraz nie znany słownikom: oszust. [przypis redakcyjny]

haracz — danina. [przypis redakcyjny]

haracz (z tur.) — danina, opłata. [przypis redakcyjny]

haramża — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]

haramża (daw., reg.) — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]

haramża (daw., reg.) — zgraja, czerń. [przypis redakcyjny]

haramza (daw.) — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]

haranga (z fr. harangue: przemowa) — uroczyste przemówienie. [przypis redakcyjny]

harapnik — bicz z krótkiem trzonkiem. [przypis redakcyjny]

harbuz (daw., gw.) — arbuz, przenośnie: odmowa, rekuza, odrzucenie starającego się [o rękę panny; red. WL]. [przypis redakcyjny]

harbuz — dziś popr.: arbuz. [przypis redakcyjny]

harbuzy (gwar.) — głupcy (Słownik gwar Jana Karłowicza cytuje tu Orzeszkową jako źródło). [przypis redakcyjny]

harcap — warkocz noszony w XVIII w. przez żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis redakcyjny]

harcopf (lub harcap, z niem.) — warkocz przy peruce. [przypis redakcyjny]

harcować — [tu:] dokuczać. [przypis redakcyjny]

harcowniki (starop.) — podjazdy. [przypis redakcyjny]

harcownik (starop.) — idący z kim do boju. [przypis redakcyjny]

harcownik — żołnierz biorący udział w harcach, tzn. przed bitwą staczający z przeciwnikiem pojedynczą walkę. [przypis redakcyjny]

harcują (starop.) — [tu:] zwijają się. [przypis redakcyjny]

harcuje (starop.) — na targ wystawia. [przypis redakcyjny]

hardego członki Marsyjasza rad dobywałeś żywe z ich pokrowca — Marsjasz spodziewał się swoją grą na flecie przewyższyć grę Apollina. W tym zakładzie stracił nie tylko nagrodę zwycięstwa, ale i swoją skórę. [przypis redakcyjny]

harde książę — Ryszard Kamino, który grając w szachy, zabity był zdradą w roku 1312. [przypis redakcyjny]

hardość — wyniosłość, zuchwałość. [przypis redakcyjny]

hardy — dumny. [przypis redakcyjny]

Hardy, Thomas (1840–1928) — powieściopisarz angielski ze starszego pokolenia, przedstawiciel szkoły naturalistycznej i mistrz tzw. z niemiecka Heimatkunst, czerpiący swe tematy przeważnie z motywów zetknięcia się mieszkańców wsi z wyższą kulturą miejską. Z jego dawniejszych powieści najwybitniejsza Far from the Madding Crowd (1874), z nowszych A Laodicean; or The Castle of the De Stancys (1880), Jude the obscure 1895) i inne. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

hardzie nie każ — nie zachowuj się (a. nie wypowiadaj się, por. kazać: mówić) hardo (tj. wyniośle, butnie). [przypis redakcyjny]

hardzi miedzy prostaki — dumni między prostakami. [przypis redakcyjny]

harem — wyraz arabskiego pochodzenia, oznacza u Turków i Tatarów mieszkanie niewiast, niedostępne dla nikogo obcego. [przypis redakcyjny]

Harmonią jego myśli — Tu czegoś brakuje; trzeba się domyśleć: jest (harmonią jego myśli). Zdaje się, że Wacław odczuwa telepatycznie chwilę mordowania Marii (Pisk gołębia pod dziobem jastrzębi). [przypis redakcyjny]

Harmonie — tytuł zbiorku poezyj Lamartine'a. [przypis redakcyjny]

harmonijka fizyczna — mowa tu raczej o harmonijce chemicznej (płomień wodoru w rurce powodujący dźwięki). [przypis redakcyjny]

harnasze — pancerzy gatunek. [harnasze skrzypią:] To znaczy, że się do pojedynku sposobią. [przypis redakcyjny]

harny (gw.) — dumny, zuchwały. [przypis redakcyjny]

harować (starop.) — układać, wprawiać [szkapy, konie]. [przypis redakcyjny]

Harpalice — królewna tracka, pobiła syna Achillesa, Neoptolema, i wypędziła go z Tracji. [przypis redakcyjny]

Harpie — skrzydlate potwory, ptaki z głową niewieścią. [przypis redakcyjny]

harpije, (…) Które ze Strofad przegnały Trojanów (…) smutnym proroctwem trwożąc wędrowniki — Harpie, według Eneidy Wergiliusza, wróżyły Trojanom na wyspach Morza Jońskiego po grecku zwanych Strofady, że wiele na morzach przez głód i burze ucierpią, nim dopłyną do lądu i miasto murem otoczą. [przypis redakcyjny]

harpje — potwory mitologiczne, uosobienie żarłoczności. [przypis redakcyjny]

hart sei! (niem.) — bądź twardy. [przypis redakcyjny]

Harun–al–Raszyd (766–809) — kalif arabski, miłośnik sztuk pięknych, występuje jako potężny władca w wielu baśniach arabskich. [przypis redakcyjny]

[przypis redakcyjny]

hauptwachy — odwachy, strażnice. [przypis redakcyjny]

Hausner — bankier w Brodach, przez którego matka posyłała poecie pieniądze za granicę. [przypis redakcyjny]

Haussonville, Gabriel (1843–1924) — konserwatywny polityk i pisarz francuski. [przypis redakcyjny]

hawelok — płaszcz bez rękawów, z peleryną. [przypis redakcyjny]

hawelok — płaszcz z peleryną. [przypis redakcyjny]

hawerz (starop.) — kopacz; [górnik]. [przypis redakcyjny]

haw (starop.) — tu. [przypis redakcyjny]

Haynau, Juliusz Jakub (1786–1853) — feldmarszałek austriacki, który w r. 1849 z niezwykłym okrucieństwem zdławił powstanie węgierskie. [przypis redakcyjny]

hazardownych — śmiałych, narażających się. [przypis redakcyjny]

H. (…) C. — Henrietta Willan [ukochana Krasińskiego w tym czasie; red. WL]; Konstancja (Constance) Sautter, przedmiot miłości Reeve'a. [przypis redakcyjny]

heban — drzewo rosnące w ciepłych krajach o naturalnym czarnym kolorze, bardzo twarde i ciężkie, używane w meblarstwie. [przypis redakcyjny]

Hebe do wozu (…) przywiąże — Iliada, V, 722–731. [przypis redakcyjny]

hebes (łac.) — tępy, ograniczony, tuman. [przypis redakcyjny]

hebes (łac.) — tępy, słaby, głupi. [przypis redakcyjny]

hecel najdzie sługę co psa za ogon pod sukienicą wlecze — o krakowskim tu gmachu na rynku, Sukiennicami zwanym, jest mowa, że się nie wstydzi i wśród tylu osób takowej posługi. [przypis redakcyjny]

hecowany (daw.) — polerowany. [przypis redakcyjny]

hecowany (starop.) — polerowany. [przypis redakcyjny]

Hectora quis nosset, felix si Troia fuisset (łac.) — Któż by znał Hektora, gdyby Troja była szczęśliwa? (Owidiusz, Tristia, IV, 3, 75). [przypis redakcyjny]

Hectorem quis nosset, felix si Troia fuisset (łac.) — któż by znał Hektora, gdyby Troja była szczęśliwa (Ovidius, Tristia, IV 3, 75). [przypis redakcyjny]

hedoné (gr.) — rozkosz. [przypis redakcyjny]

Heine Henryk (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis redakcyjny]

Hejne-Wroński — Hoene-Wroński. [przypis redakcyjny]

Hekate (mit. gr) — bóstwo podobne do Artemidy i Persefony; głównie czczona jako bogini podziemna lub strasząca po drogach w otoczeniu dusz ludzi zmarłych, a niepogrzebanych, lub przedwcześnie zgasłych. [przypis redakcyjny]

heksametr z ilionowych [tj. trojańskich] wzięty wykopalisk — heksametry Iliady Homera. [przypis redakcyjny]

Hektor — mityczny bohater trojański, zginął w pojedynku z Achillesem. [przypis redakcyjny]

Hekuba smutna (…) nad ciałem swego Polidora — Hekuba, żona Priama, opłakująca zwłoki syna swojego. [przypis redakcyjny]

Helenka — wdowa po Leonie Kaplińskim, która po śmierci męża wstąpiła do klasztoru. [przypis redakcyjny]

Helikon — góra w Beocji; [mit. gr.] siedziba Muz. [przypis redakcyjny]

Helikon — góra w Grecji (Beocji), poświęcona Muzom. [przypis redakcyjny]

Helikon — góry w Beocji, siedziba Muz. [przypis redakcyjny]

Helikon — pasmo gór na granicy Focydy i Beocji, słynne jako muz siedziba. [przypis redakcyjny]

heliogabalowy— od imienia Heliogabala, cesarza rzym. (218–222), który zasłynął z powodu wyszukanej rozpusty. [przypis redakcyjny]

Helios, świadomy jest końca — Helios, bóg słońca, wie wszystko, co się dzieje na ziemi, gdyż promienie jego całą ziemię obchodzą. [przypis redakcyjny]

heliotrop — krzew o silnie pachnących kwiatach. [przypis redakcyjny]

helleńskich — greckich. [przypis redakcyjny]

Hellespont — cieśnina dzieląca Azję od Europy; dziś: Dardanele. [przypis redakcyjny]

heloci — niewolnicy w Sparcie; helocki: niewolniczy. [przypis redakcyjny]