Przypisy

solenodon a. almik — owadożerny ssak z rzędu ryjówkokształtnych, prowadzący nocny tryb życia; ob. występuje wyłącznie na Haiti i na Kubie. [przypis edytorski]

solfatara (z wł. solfo: siarka) — obszar na terenie wulkanicznym, na którym z kraterów i szczelin wydobywają się na powierzchnię gorące wyziewy zawierające duże ilości siarki; także nazwa tych wyziewów. [przypis edytorski]

solfedżio, częściej: solfeż (z wł. solfeggio) — czytanie nut głosem, podstawowe ćwiczenie w nauce śpiewu. [przypis edytorski]

solfeggio a. solfeż — nauka i metoda czytania nut głosem. [przypis edytorski]

Solferino — bitwa z 24 czerwca 1859, w której siły francusko-włoskie odniosły zwycięstwo nad Austriakami. [przypis edytorski]

Solferino — miejscowość włoska, miejsce bitwy stoczonej 24 czerwca 1859 między wojskami francuskimi i piemonckimi a austriackimi. [przypis edytorski]

solferino — tu: rodzaj kapelusza a. być może jego kolor: czerwonofioletowy. [przypis edytorski]

solfeż — metoda treningu słuchu muzycznego. [przypis edytorski]

solide, relativement invariable (fr.) — solidny, trwały, względnie niezmienny. [przypis edytorski]

Solima — Jerozolima; zaczarowane palmy występują w Jerozolimie wyzwolonej Tassa. [przypis edytorski]

Solima — miasto Jerozolima; określenie dawniej używane w poezji (por. Ludovico Ariosto, Orland szalony, XVIII 71), wywodzące się z błędnego traktowania greckiej wersji nazwy miasta (Hierosolima, od hebrajskiego Jeruszalajim) jako złożenia wyrazów: Hiero-solima, tzn. święta Solima. [przypis edytorski]

solipsyzm (filoz., z łac. solus ipse: ja sam) — stanowisko filozoficzne, według którego bezsprzecznie istnieje tylko jeden podmiot i przedmiot: własny poznający umysł („ja”), natomiast rzeczywistość: inni ludzie, rzeczy itd., są wytworami umysłu, zespołami subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]

solipsyzm — pogląd filozoficzny, zgodnie z którym istnieje tylko jednostkowy podmiot poznający. [przypis edytorski]

solipsyzm — pogląd, głoszący, że istnieje jedynie jednostkowy podmiot poznający, a cała rzeczywistość jest tylko zbiorem jego subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]

solipsyzm — pogląd subiektywno-idealistyczny głoszący, że istnieje jedynie jednostkowy podmiot poznający, a cała rzeczywistość jest tylko zbiorem jego subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]

solipsyzm — skrajny idealizm subiektywny, zakładający, że świat nie istnieje obiektywnie, a istnieją tylko nasze wyobrażenia o nim. [przypis edytorski]

solipsyzm — (z łac. solus ipse: ja sam); stanowisko filozoficzne, według którego istnieje tylko „ja” poznające (względnie, w wersji słabszej: tylko istnienie własnego „ja” można ponad wszelką wątpliwość udowodnić). [przypis edytorski]

solipsyzm (z łac. solus ipse: ja sam) — stanowisko filozoficzne, według którego istnieje tylko „ja” poznające; względnie, w wersji mniej radykalnej: tylko istnienie własnego „ja” można ponad wszelką wątpliwość udowodnić. [przypis edytorski]

soliród, Salicornia (biol.) — rodzaj roślin rosnących na zalewanych okresowo słoną wodą wybrzeżach mórz, na zasolonych moczarach itp.; popioły z salirodów przez długi czas wykorzystywano jako źródło sody do produkcji mydła i szkła. [przypis edytorski]

soliter a. tasiemiec — pasożyt układu pokarmowego. [przypis edytorski]

soliter — pojedynczo oprawiony duży kamień szlachetny. [przypis edytorski]

soliter — tasiemiec uzbrojony. [przypis edytorski]

solito (hiszp.) — samiuteńki. [przypis edytorski]

solituda (neol., z fr. solitude) — samotność. [przypis edytorski]

solitudo (łac.) — samotność. [przypis edytorski]

Sollier, Paul (1861–1933) — francuski neurolog i psycholog. [przypis edytorski]

solówka — naczynie na sól. [przypis edytorski]

solo (hiszp.) — sam. [przypis edytorski]

Solon (635–ok. 560 p.n.e.) — ateński polityk i reformator, u początku kariery przyczynił się do zdobycia przez Ateny wyspy Salaminy. [przypis edytorski]

Solon, Fryderyk, właśc. Frederico Sólon de Sampaio Ribeiro (1839–1900) — brazylijski polityk i wojskowy w stopniu majora. [przypis edytorski]

Solon i Likurg — starożytni greccy prawodawcy: Solon (ok. 640–ok. 560 p.n.e.): reformator ustroju Aten; Likurg (IX a. VIII wiek p.n.e.): na poły legendarny prawodawca i twórca ustroju Sparty. [przypis edytorski]

Solon (ok. 635–ok. 560 p.n.e.) — ateński mąż stanu i prawodawca, w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju ustroju demokratycznego. [przypis edytorski]

Solon (ok. 640–ok. 560 p.n.e.) — ateński mąż stanu i poeta; wprowadzone przez niego reformy położyły fundamenty pod rozwój ustroju demokratycznego. [przypis edytorski]

Solon (ok. 640–ok. 560 p.n.e.) — ateński polityk, reformator i poeta; wprowadzone przez niego zmiany położyły fundamenty pod rozwój ustroju demokratycznego. [przypis edytorski]

Solon (ok. 640–ok. 560 p.n.e.) — ateński polityk, reformator i poeta; wprowadzone przez niego zmiany położyły fundamenty pod rozwój ustroju demokratycznego; w tradycji klasycznej zaliczany do tzw. siedmiu mędrców. [przypis edytorski]

Solon (ok. 640–ok. 560 p.n.e.) — ateński polityk, reformator i poeta; wprowadzone przez niego zmiany położyły fundamenty pod rozwój ustroju demokratycznego. [przypis edytorski]

solo — tu: pojedynczy głos. [przypis edytorski]

Solska, Irena (1877–1958) — polska aktorka, wybitna odtwórczyni ról repertuaru modernistycznego; występowała w 1896–1919 z przerwami w Krakowie, w 1900–1905 we Lwowie, w okresie międzywojennym w Warszawie. [przypis edytorski]

Solski, Ludwik, właśc. Sosnowski, Ludwik Napoleon Karol (1855–1954) — aktor, reżyser, dyrektor teatralny. [przypis edytorski]

solucja (daw., z fr.) — rozwiązanie. [przypis edytorski]

solutionem continuitatis (łac.) — forma Acc. sing. (B.lp): rozwiązanie trwałe (ciągłe); w chirurgii określenie stosowane na określenie rozcięcia tkanek. [przypis edytorski]

solvitur (łac.) — rozwiązana, zakończona (sesja sądu do oznaczonego czasu). [przypis edytorski]

Solweg a. Solvejga — bohaterka ludowej opowieści norweskiej Peer Gynt, znanej dzięki dramatowi Henrika Ibsena z muzyką Edvarda Griega. Kobieta, która całe życie czekała na swojego niewiernego ukochanego, Peer Gynta, i dopiero u schyłku życia przekonała go do wierności wyższym ideałom. [przypis edytorski]

soma (z gr.) — ciało, fizyczność; por. somatyczny. [przypis edytorski]

Somebody in trouble (ang.) — ktoś ma kłopoty. [przypis edytorski]

some hundred (ang.) — około stu; mniej więcej sto. [przypis edytorski]

Somerville, Mary (1780–1872) — szkocka uczona i pisarka naukowa, zajmująca się głównie fizyką i astronomią. [przypis edytorski]

Sommer, Robert (1864–1937) — niemiecki psychiatra, założyciel Deutsche Gesellschaft für Psychologie. [przypis edytorski]

somnambula — somnambuliczka, lunatyczka; wariatka. [przypis edytorski]

somnambuliczny — lunatyczny, właściwy lunatykom, osobom poruszającym się i wykonującym czynności w głębokim uśpieniu, co przypisywano działaniu światła księżyca. [przypis edytorski]

somnambulik — lunatyk. [przypis edytorski]

somnambulik — naukowe określenie lunatyka. [przypis edytorski]

somnambulista (daw.) — obecnie somnambulik; lunatyk. [przypis edytorski]

somnambulizm (daw.) — lunatyzm. [przypis edytorski]

somnambulizm — pot. lunatyzm, zaburzenie polegające na nieświadomym wykonywaniu różnych czynności w fazie głębokiego snu. [przypis edytorski]

somnambul — właśc. somnambulik, naukowe określenie lunatyka. [przypis edytorski]

somnia vigilantium (łac.) — sny głodnego; por. Iz 29:8. [przypis edytorski]

Somnium Scipionis (łac.) — Sen Scypiona, fragment szóstej księgi De Re Publica Cycerona, przedstawiający wizję zaświatów. [przypis edytorski]

somsiad — dziś popr.: sąsiad. [przypis edytorski]

somsiad (gw.) — sąsiad. [przypis edytorski]

somsiedzi — dziś popr.: sąsiedzi. [przypis edytorski]

somsiedzki — dziś popr.: sąsiedzki. [przypis edytorski]

somsiedzkum — dziś popr.: po sąsiedzku. [przypis edytorski]

somsiedztwo — dziś popr.: sąsiedztwo. [przypis edytorski]

sonambuliczny — charakterystyczny dla lunatyka. [przypis edytorski]

Sonapur — wieś w Indiach. [przypis edytorski]

Sonata B-mol — Fryderyka Chopina, op. 35 nr 2, jej trzecia część to znany Marsz żałobny. [przypis edytorski]

Sonata h-moll, op. 58 — sonata na fortepian, skomponowana przez Fryderyka Chopina w 1844 r. [przypis edytorski]

sonata (muz.) — trzy- lub czteroczęściowy utwór instrumentalny. [przypis edytorski]

sonata — rodzaj utworu muzycznego. [przypis edytorski]

sonatina — krótki, dwu- lub trzyczęściowy utwór muzyczny. [przypis edytorski]

Sonderaktion (niem.) — akcja specjalna. [przypis edytorski]

Sonderbehandlung (niem.) — akcja specjalna. [przypis edytorski]

sonderkomando — grupa więźniów pracująca przy wynoszeniu zwłok z komór gazowych. [przypis edytorski]

Sonderkommando — w gwarze obozowej: specjalne grupy robocze więźniów pracujące w komorach gazowych przy wynoszeniu zwłok, w krematorium przy wyrywaniu złotych zębów i paleniu ciał. [przypis edytorski]

sonder — właśc. Sonderkommando; oddział specjalny, złożony wyłącznie z Żydów, pracujący w krematorium. [przypis edytorski]

Son ellos o nuestros? (hiszp.) — To tamci czy nasi? [przypis edytorski]

SONET II — wszystkie sonety w tłum. Edwarda Leszczyńskiego (1880–1921); w oryginale pierwsze dwa są autorstwa poety Lessailly, trzeci napisał Teofil Gautier. [przypis edytorski]

sonetuosna — dabar: sonetuose. [przypis edytorski]

sonet w stylu złotym — w oryginale wł.: cantafavola scritta d'oro. Cantafavola to nudna lub nieprawdopodobna opowieść, bełkot, także tradycyjna ludowa opowieść rytmiczna o dość żartobliwym charakterze; scritta d'oro: napisana złotem, na złoto. Zatem całość można tłumaczyć jako pozłacany bełkot. [przypis edytorski]

sonety — wyrafinowana forma poetycka: utwór złożony z 14 wersów ułożonych w dwie strofy czterowersowe (tetrastychy) oraz dwie strofy po trzy wersy (tercyny); pierwsza część (tetrastychy, niekiedy połączone ze sobą) zwykle wiązana jest rymem okalającym abba abba, treściowo zaś wprowadza temat utworu, druga część stanowi refleksję, podsumowanie, wniosek odnoszący się do przedstawionego wcześniej tematu. [przypis edytorski]

Songs of Experience — zbiór wierszy Blake'a z 1794 roku. [przypis edytorski]

so (niem.) — tak; ach tak. [przypis edytorski]

Son io (wł.) — to ja. [przypis edytorski]

Sonnenburg — jeden z pierwszych obozów koncentracyjnych, jakie powstały w Trzeciej Rzeszy. [przypis edytorski]

Sonne! (niem.) — Słońce! [przypis edytorski]

Sonntagskind — Schwestern von Prag — „Das Neusonntagskind” und „Zwei Schwestern von Prag” waren in Wien beliebte Singspiele von Wenzel Müller. [przypis edytorski]

sont d'une fragilité déconcertante (fr.) — są kruchością zbijającą z tropu. [przypis edytorski]

sopanti — skaudanti. [przypis edytorski]

sopa — skauda. [przypis edytorski]

sopėti — skaudėti. [przypis edytorski]

Sophie de Ségur, z domu Sofija Fiodorowna Rostopczina (1799–1874) — córka rosyjskiego arystokraty, który wyemigrował do Paryża z powodu niełaski, w jaką popadł, ratując Moskwę przed Napoleonem w 1812 r. Została pisarką już jako babcia, spisując bajki, które opowiadała swoim wnukom. Książki księżnej de Ségur ukazywały mniej wyidealizowany obraz świata, niż większość ówczesnych publikacji dla dzieci, co zyskało jej przydomek Balzaka literatury dziecięcej. [przypis edytorski]

Sophroniskos — ojciec Sokratesa, ateński kamieniarz lub rzeźbiarz, zm. prawdopodobnie przed 424 r. p.n.e. [przypis edytorski]

sopka (z ros.) — wzgórze wulkaniczne. [przypis edytorski]

soplów — dziś popr.: sopli. [przypis edytorski]

sopor — sok. [przypis edytorski]

sopot (daw.) — zdrój, miejsce, z którego wytryskuje woda; tu mylnie w znaczeniu: grzęzawisko, bagno. [przypis edytorski]

sopuliai — skausmai. [przypis edytorski]

sopuling — čia: kenčianti. [przypis edytorski]

sopulys — skaudėjimas, skausmas. [przypis edytorski]