Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 473 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7817 przypisów.
„Nowa Reforma” — liberalno-demokratyczny dziennik krakowski wydawany w latach 1882–1928. [przypis edytorski]
Nowa rózga — syn Achillesa, Neoptolemos. [przypis redakcyjny]
Nowa Troja — w średniowieczu w Anglii popularna była legenda, według której Brutus, potomek Eneasza, pożeglował na północ aż do Brytanii, pokonał władające nią olbrzymy i założył miasto Nowa Troja w miejscu dzisiejszego Londynu. [przypis edytorski]
nowa ustawa pozwalająca na prawidłowy pojedynek na białą broń — w okresie międzywojennym pojedynki były prawnie zakazane. [przypis edytorski]
Nowa Wieś — wieś w woj. łódzkim, w pow. sieradzkim; ok. 30 km na płd. od Błaszek; w W XIX w. należała do rodziny Rembowskich. [przypis edytorski]
Nowe Ateny — jedna z pierwszych polskich encyklopedii, opublikowana przez Benedykta Chmielowskiego (1700–1763) w latach 1745–1764. [przypis edytorski]
nowe Avignon — aluzja do awiniońskiej niewoli papieży; w latach 1309–1377 papieże rezydowali w Awinionie i byli uzależnieni od królów francuskich. [przypis edytorski]
Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia — wydana w 1919 r. rozprawa Witkacego. Jej IV część to O zaniku uczuć metafizycznych w związku z rozwojem społecznym. [przypis edytorski]
Nowe Formy w malarstwie — Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia, dzieło Witkacego z 1919 roku. [przypis edytorski]
nowego autora, który czyni władzę prawodawczą współwłaścicielką wszystkich naszych gruntów mocą prawa bożego — Pierre-Paul Lemercier de La Rivière (1719–1792), ekonomista francuski, zwolennik fizjokratyzmu, koncepcji ekonomicznej opartej na idei porządku naturalnego, zgodnie z którą jedyne źródła bogactwa stanowią praca, rolnictwo i ziemia; twórca doktryny „despotyzmu legalnego” (monarchii absolutnej, w której władca ustanawia i egzekwuje prawa zgodne z prawami porządku naturalnego); autor książki L'Ordre naturel et essentiel des sociétés politiques (1767), głównego dzieła ruchu fizjokratycznego, na które odpowiedzią Woltera jest Człowiek o czterdziestu talarach. [przypis edytorski]
Nowego Miasta — Καινόπολιν. [przypis tłumacza]
Nowego Napoleona wsadzili do prochowni — zamach stanu Ludwika Napoleona w r. 1840 nie powiódł się. Ludwik Napoleon został wzięty do niewoli, skazany przez Izbę Parów na dożywotnie więzienie i 7 października 1840 r. osadzony w twierdzy Ham (w północnej Francji). Prochownią nazywano więzienie w Warszawie, które mieściło się w dawnej prochowni przy ulicach Rybaki i Boleść. [przypis redakcyjny]
nowego stylu — tj. według nowego kalendarza gregoriańskiego, przyjętego we Francji w roku jego ogłoszenia (1582), ale w Anglii wprowadzonego dopiero we wrześniu 1752. Z powodu 10, a potem 11 dni różnicy pomiędzy kalendarzem juliańskim a gregoriańskim w ważnej korespondencji pomiędzy krajami używającymi odmiennych kalendarzy używano podwójnego datowania lub wskazywano użytą rachubę czasu. [przypis edytorski]
nowego ubrania, które włożyłem na siebie parę razy, aby być w porządku z celnikami — zupełnie nowe, nienoszone ubranie celnicy mogliby uznać za wwożone w celu sprzedaży. [przypis edytorski]
nowej rangi, nieprzewidzianej przez Piotra Wielkiego — car Piotr I wprowadził tabelę rang urzędniczych, jednolity schemat stopni urzędniczych i oficerskich, funkcjonujący, z nowelizacjami, do końca caratu. [przypis edytorski]
nowe latko — tu: nowy rok. [przypis edytorski]
Nowele wierszem — w innych źródłach: Gesammelte Novellen in Versen. [przypis edytorski]
nowember (z łac.) — listopad. [przypis edytorski]
Nowe Miasto, Rynek Drzewny — Nowe Miasto: Καινόπολις; Rynek Drzewny: Δοκῶν ἀγορά. [przypis tłumacza]
nowemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: nowymi. [przypis edytorski]
nowenna — cykliczna modlitwa bądź nabożeństwo, odprawiane przez dziewięć dni. [przypis edytorski]
nowenna — nabożeństwo poprzedzające ważne święta, zawsze rozłożone na dziewięć dni (rzadziej dziewięć tygodni). [przypis edytorski]
nowenna — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni. [przypis edytorski]
nowenna (z łac. novem: dziewięć) — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni; także: modlitwa prywatna składająca się z dziewięciu części, do odmawiania w kolejne dni. [przypis edytorski]
nowenna (z łac. novem: dziewięć) — w liturgii katolickiej: nabożeństwo poprzedzające ważne święta, rozłożone na dziewięć dni (rzadziej tygodni lub miesięcy). [przypis edytorski]
Nowe Ogrody w Gdańsku — obszar na północ od Biskupiej Górki, noszący nazwę od ogrodów utworzonych wokół szpitala św. Gertrudy pod koniec XIV w. [przypis edytorski]
nowe pojęcia zajęły miejsce dawnych, zużytych (…) — Lud polski w emigracji 1835–1846, Jersey 1854, s. 4. [przypis redakcyjny]
Nowe tomy Prousta, które się właśnie ukazały po polsku — W cieniu zakwitających dziewcząt zostało opublikowane w 1937; Strona Guermantes w 1938. [przypis edytorski]
Nowe Wyzwolenie — dramat Witkacego z 1926 r. [przypis edytorski]
Nowe Wyzwolenie, właśc. Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie” — w skrócie: PSL „NW”, chłopska lewicowa partia założona 9 czerwca 1946 w Warszawie z inspiracji polityków PPR przez grupę rozłamową polityków Polskiego Stronnictwa Ludowego, opozycyjną wobec lidera PSL Stanisława Mikołajczyka; nazwą nawiązywała do przedwojennego lewicowego odłamu ruchu ludowego, PSL „Wyzwolenie” (1915–1931). [przypis edytorski]
nowe życie, nowa śmierć — W świecie Łaski życiem jest stan Łaski, śmiercią stan grzechu. [przypis tłumacza]
nowe zamki — Pasek, posłyszawszy od uczestnika tej wyprawy coś o Nowych Zamkach (Neuhäusel, Érsekújvár), zrobił z tego nowe zamki, pobudowane przez Turków; tymczasem jest to stara forteca, często wspominana w wojnach tureckich, zdobyta przez Turków jeszcze w r. 1663, a odzyskana przez ks. Karola lotaryńskiego w 1685 r. [przypis redakcyjny]
nowicjat — okres próbny w zakonie, przeznaczony na sprawdzenie i przygotowanie kandydatów do życia zakonnego. [przypis edytorski]
nowicjat — okres przygotowania do życia zakonnego; tu przen., iron.: o nowo przybyłym do więzienia. [przypis edytorski]
nowicjat — początkowy, około dwuletni okres pobytu we wspólnocie zakonnej, poprzedzający złożenie ślubów wieczystych. [przypis edytorski]
nowicjat — przygotowanie kandydatów do zakonu; też: okres rocznej próby w zakonie. [przypis edytorski]
nowicjatu — okresu próby, przygotowania. [przypis redakcyjny]
nowicjusz — człowiek nowy, który niedawno wziął się do jakiejś pracy. [przypis redakcyjny]
nowicjusz — osoba przygotowująca się do wstąpienia do zakonu. [przypis edytorski]
Nowicki, Jakub — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 podporucznik 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
Nowicki, Józef (1766–1830) — generał Wojska Polskiego, omyłkowo zabity w czasie Nocy Listopadowej. [przypis edytorski]
Nowicki, Józef (1766–1830) — polski wojskowy; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i powstania kościuszkowskiego; od 1809 pułkownik, szef sztabu księcia Józefa Poniatowskiego; od 1818 generał; zginął w noc wybuchu powstania listopadowego z rąk polskich żołnierzy, pomylony ze znienawidzonym rosyjskim gubernatorem Lewickim. [przypis edytorski]
Nowicki, Krzysztof (1940–1997) — poeta, prozaik, krytyk literacki. [przypis edytorski]
Nowicki (właśc. Siła-Nowicki), Franciszek Henryk (1864–1935) — poeta okresu Młodej Polski, taternik, działacz socjaldemokratyczny i socjalistyczny; współredaktor (wraz z K. Tetmajerem, A. Niemojewskim, A. Górskim i in.) czasopisma „Ognisko”, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalistyczno-Demokratycznej; od 1934 członek honorowy Związku Zawodowego Literatów Polskich; autor wierszy (Poezje, 1891: cz. 1. Tatry, cz. 2. Pieśni czasu) i opowiadań; tłumacz z jęz. niem. (m.in. Hermana i Doroty Goethego). [przypis edytorski]
No więc, czy ten gach-żołnierz nie jest całkiem taki, Jakem to wam powiedział? — Numquid videtur demutare alio atque uti / dixi esse vobis dudum hunc moechum militem? Lachmann. Por. wyżej, w. 88 i nast. [przypis tłumacza]
nowięcy (gw.) — najwięcej. [przypis edytorski]
nowie — dziś popr. forma B.: nów. [przypis edytorski]
Nowiński, Józefat (1863–1906) — dramaturg i krytyk literacki; wysoce krytycznie o tytułowym autorze pisał swoim w tekście Stanisław Przybyszewski z 1902 r. [przypis edytorski]
nowina (daw.) — nowizna, nowy, świeży grunt uprawny, po wykarczowaniu lub długiej przerwie. [przypis edytorski]
nowina (daw.) — nowość. [przypis edytorski]
nowina (daw.) — tu: grunt świeżo zajęty pod uprawę. [przypis edytorski]
nowina — grunt wykarczowany pod nowe pole uprawne. [przypis edytorski]
nowina — świeżo wykarczowany grunt. [przypis edytorski]
nowina — tu: ziemia świeżo wykarczowana, uprawiana po raz piérwszy. [przypis edytorski]
Nowinaż to pogaństwu, co w swym interesie — od w. 763 do końca Brückner znów opiera się na autografie. [przypis redakcyjny]
nowiny o panu z Bretèche — pani de Montsauge bawiła w tej chwili w swoim majątku w Bretèsche. [przypis tłumacza]
nowiny — tu: ziemie nigdy dotąd nie uprawiane. [przypis edytorski]
„Nowiny ze świata” — pismo, wydawane w Krakowie w latach 1863–1869. [przypis edytorski]
Nowo-Aleksandria — dziś: Puławy. [przypis edytorski]
nowoć a. nowina — świeżo wykarczowane pole. [przypis edytorski]
nowoć, nowina — świeżo wykarczowany grunt. [przypis edytorski]
nowochrzczeńcy — Skarga ma na myśli religijną wspólnotę braci polskich, którzy nie uznawali chrztu dzieci i wymagali od każdego przystępującego ponownego ochrzczenia się; bracia polscy nie używali broni, odmawiali służby wojskowej i sprawowania urzędów; nie uznawali dogmatu o Trójcy Świętej, głosili, że Bóg jest jeden, w jednej osobie (unitarianizm, z łac. unitas: jedność). [przypis edytorski]
nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy — ksiądz Dubos i ci, którzy przyszli po nim. [przypis redakcyjny]
nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy, (…) wyciągnęli stąd ten wniosek, że nasi królowie z dwóch pierwszych dynastii zajęli miejsce cesarzy rzymskich i nic nie zmienili w ich rządzie — patrzcie słabość argumentów księdza Dubos; zwłaszcza wniosek, jaki wyciąga z Grzegorza z Tours o sprzeczce jego kościoła z królem Charybertem. [przypis redakcyjny]
nowocześni pantagrueliści, unikając pracy rąk, jakiej by wymagał taki rozdział [kory od włókien], używają pewnych instrumentów zębatych (..,.) — powroźnicy. [przypis tłumacza]
Nowoczesna sztuka (…) wielkich ludzi — cytat z oświadczenia Daszyńskiej w „Życiu” nr 46 z 1898 r. [przypis edytorski]
Nowodwur — znamy dwie wioski tego nazwiska: jednę w powiecie nowomińskim, w odległ. 12 km od Mińska, drugą w powiecie garwolińskim nad rzeką Wieprzem, o 42 km. od Garwolina. Być może jednak, że tutaj mowa nie o Nowodworze, lecz o mieście „Nowydwór” położ. nad rzeką Narwią w powiecie warszawskim, na lewym brzegu, w pobliżu ujścia do Wisły. [przypis autorski]
Nowogeorgewsk — Modlin. [przypis edytorski]
Nowo-Georgiewsk — dziś: Modlin. [przypis edytorski]
nowogródzkiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: nowogródzkim. [przypis edytorski]
Nowomiejska brama — dawna brama w fortyfikacjach miejskich Warszawy; znajdował się przed nią Barbakan. [przypis edytorski]
nowomowa — oficjalny język Oceanii. Opis struktury i etymologii tego języka znajduje się w Aneksie. [przypis autorski]
nowo — po raz pierwszy. [przypis redakcyjny]
nowoprzymierny — dotyczący nowego przymierza z Bogiem. [przypis edytorski]
nowość (…) która gnębi nas od tylu lat — reformacja. [przypis tłumacza]
nowość — Pogląd jezuitów, iż dawnych Ojców trzeba się radzić tylko w rzeczach wiary, a w rzeczach obyczajów wyłącznie nowych doktorów. [przypis tłumacza]
nowosiedliny — nowe miejsce zamieszkania. [przypis edytorski]
nowosiedliny — uroczyste przenosiny. [przypis autorski]
Nowosielce — wieś w gminie Przeworsk, w województwie podkarpackim; w 1624 wieś oparła się najazdowi Tatarów: pod wodzą swojego wójta, byłego żołnierza Michała Pyrza, chłopi wytrzymali czterodniowe oblężenie kościoła, w którym schronili się ze swoim dobytkiem; w 1936 na cześć tych wydarzeń społeczeństwo usypało kopiec Michała Pyrza, 29 czerwca odbyło się uroczyste poświęcenie kopca, połączone z wielką manifestacją chłopską przeciwko rządom sanacji; była to jedna z największych uroczystości chłopskich w Polsce międzywojennej: zgromadziło się ok. 150 tys. uczestników z całej Polski. [przypis edytorski]
Nowosilcow, Nikołaj Nikołajewicz (1761–1838) — rosyjski hrabia (1833), polityk i urzędnik państwowy; w początkowych latach panowania cara Aleksandra I jego bliski współpracownik. Zastępca przewodniczącego Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, sprawujący nadzór nad policją w l. 1813–1815, i kontrolę nad skarbem od 1814 roku, przewodniczący Komitetu Wyższego Nadzoru Policyjnego, w 1815 roku członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego; l. 1832–1838 przewodniczący Rady Państwa i Komitetu Ministrów Imperium Rosyjskiego. Od 1824 pełnił funkcję kuratora wileńskiego okręgu szkolnego. Dla zaskarbienia sobie uznania cara i uzyskania nań wpływu, zainscenizował śledztwo do wykrycia (nieprawdziwych) spisków Filomatów i Filaretów w prowincjach zabranych. [przypis edytorski]
Nowosilcow, Nikołaj Nikołajewicz (1761–1838) — rosyjski polityk i działacz państwowy; jako kurator wileńskiego okręgu szkolnego w 1824 przeprowadził śledztwo i doprowadził do aresztowania i skazania członków polskich stowarzyszeń studenckich Filomatów i Filaretów; kilkudziesięciu umarło pod kijami, a przeszło dwustu na Sybir wywieziono: źródła nie potwierdzają żadnego przypadku śmierci „pod kijami”, a na zesłanie skazano 20 filomatów i filaretów. [przypis edytorski]
nowotarska dolina — właśc. Kotlina Nowotarska, wschodnia część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej między Beskidami Zachodnimi a Pogórzem Spisko-Gubałowskim. [przypis edytorski]
nowotny (daw.) — nowy. [przypis edytorski]
nowotny (daw.) — tu: nowy, nowo powstały. [przypis edytorski]
nowotny — nowy, niedoświadczony. [przypis edytorski]
nowotny — nowy. [przypis edytorski]
nowotwór językowy — dziś popr.: neologizm. [przypis edytorski]
nowożenia (daw.) — nowożeniec. [przypis redakcyjny]
Nowy, a rozmiarami większy od wszystkich poprzednich epizod odwiecznej walki… — ibid., s. 69. [przypis autorski]
nowy centr — dziś popr.: nowe centrum. [przypis edytorski]
nowych ksiąg Sybilińskich, które Senat, nie wiele myśląc, przyjął na wniosek Caminiusa Galla… — Tacyt, VI, 12. [przypis autorski]
nowy czerwony piaskowiec, ang. new red sandstone (geol.) — termin używany głównie w geologii brytyjskiej na określenie złóż czerwonego piaskowca, które osadziły się od permu do końca triasu (280–200 mln lat temu), dla odróżnienia od „starego czerwonego piaskowca” z okresu dewonu (420–360 mln lat temu). [przypis edytorski]
Nowydwór — dobra królewskie w pobliżu Grodna. [przypis redakcyjny]
Nowy ideał „musi czynić zadość wszelkim żyjącym w piersi ludzkości uczuciom i potrzebom” — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 42. [przypis autorski]
nowy, jeszcze nie wykończony sklep… — nowy sklep Wokulskiego umieścił Prus na Krakowskim Przedmieściu pod nr 7 (tzw. „dom Grodzickiego”). Dom ten, wypalony w 1944 r., obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]
Nowy Jork — miasto w Stanach Zjednoczonych o największej liczbie mieszkańców. [przypis edytorski]
Nowy Jork — najludniejsze miasto w Stanach Zjednoczonych, położone na Wschodnim Wybrzeżu. [przypis edytorski]
Nowy Jork wart jest mszy — parafraza zdania: „Paryż wart jest mszy”, wg tradycji wypowiedzianego przez protestanckiego króla Nawarry Henryka (1553–1610) przed zmianą wyznania na katolicyzm, co zapewniło mu objęcie tronu Francji (jako Henryk IV). [przypis edytorski]
nowy kontynent — odkryta przez Kolumba Ameryka, w odróżnieniu od znanych Europejczykom od starożytności lądów Europy, Azji i Afryki. [przypis edytorski]
nowym błazeńskim pomysłem — aluzja do różnych efekciarskich demonstracji wojennych i politycznych pisarza. [przypis redakcyjny]
