Footnotes

Śmierć kończy nierozwiązalne rachunki — życia się lękam i jego tajemniczych mroków — parafraza zdania T. Micińskiego z tekstu Fundamenty Nowej Polski z tomu szkiców Do źródeł duszy polskiej (1906). [przypis edytorski]

śmierć podjąć (starop.) — umrzeć. [przypis edytorski]

Śmierć słowika — wiersz Władysława Syrokomli z 1859 r. [przypis edytorski]

Śmierć — Tanatos, bóg śmierci, brat Hypnosa. [przypis edytorski]

śmierć w kole — właśc.: na kole, chodzi o karę łamania kołem, metodę egzekucji publicznej stosowaną w Europie od czasów starożytnych aż do XVIII w.; ofiarę przywiązywano do osadzonego na palu dużego koła od wozu, a kat uderzał kołem (drągiem) lub nawet młotem kolejne członki ciała skazańca, podczas gdy jego pomocnik stopniowo obracał koło. [przypis edytorski]

Śmierć w Wenecji — nowela Tomasza Manna wyd. w 1912, opowiadająca o platonicznej miłości starzejącego się pisarza do młodego chłopca. [przypis edytorski]

śmiertelna koszula — tu: kitel, długa, luźna, biała szata zakładana przez Żydów aszkenazyjskich w synagodze oraz podczas niektórych świąt, dawniej także podczas szabatów i in. uroczystości, niekiedy używana także jako okrycie zmarłego (całun). [przypis edytorski]

śmiertelni (reg.) — dziś popr.: śmiertelny. [przypis edytorski]

śmiertelny — niem. krampfverzerrtes: konwulsyjnie zniekształcony. [przypis edytorski]

śmiertelny to przedmiot — tj. grożący śmiercią temat rozmowy. [przypis edytorski]

Śmieszna tragedia, krótka ale nudna, Tyzby, kochanki młodego Pirama — Piram i Tyzbe to historia o nieszczęśliwej miłości, znana z Metamorfoz Owidiusza. Kochankowie pochodzili z dwóch rywalizujących ze sobą rodów, a rozmawiali ze sobą poprzez szparę w murze. W drodze na umówione spotkanie wskutek nieszczęśliwego zbiegu okoliczności oboje zaczęli myśleć, że drugie zostało zabite przez lwa. Każde z rozpaczy popełniło samobójstwo. Shakespeare wykorzystał ten sam motyw w sztuce Romeo i Julia, pisanej równolegle ze Snem nocy letniej. [przypis edytorski]

Śmieszne. Ale co na tym tle nie było śmieszne? — tu w tekście umieszczono dwie ilustracje z podpisem: Z cyklu Wawele, K. Frycza. Projekt Rady Miejskiej (z wnętrza cukierni Michalika); z cyklu Wawele, K. Frycza. Projekt socjalistyczny (z wnęrza cukierni Michalika). [przypis edytorski]

śmiga (daw.) — śmigło, wirnik. [przypis edytorski]

śmiga — skrzydło wiatraka. [przypis edytorski]

śmigi (daw.) — części śmigła. [przypis edytorski]

Śmigły-Rydz, Edward (1886–1941) — wojskowy i polityk, marszałek Polski po Józefie Piłsudskim. [przypis edytorski]

śmigły — smukły. [przypis edytorski]

śmigły — (zazwyczaj o drzewie) wysoki, smukły. [przypis edytorski]

śmigownica — armatka mniejszego kalibru. [przypis edytorski]

śmigownica — działo o długiej lufie, używane w Europie głównie w XVI-XVII w. [przypis edytorski]

śmigownica — falkonet a. sokolik, działo polowe piechoty, ładowane od przodu, używane w XVI-XVIII w., rodzaj kolubryny o kalibrze 55-70 mm, stosowana także w bitwach morskich do abordażu. [przypis edytorski]

śmigownica — rodzaj działka ustawianego na burcie okrętu; sokolik, falkonet. [przypis edytorski]

šmotas — daugybė. [przypis edytorski]

šmotas (lenk.) — gabalas. [przypis edytorski]

šmotelis — gabalėlis. [przypis edytorski]

šmyčiolu — šmičėlas, griežiklis, strykas (smuiko). [przypis edytorski]

śniadać (daw.) — jeść śniadanie. [przypis edytorski]

śniadać (daw.) — zjeść śniadanie. [przypis edytorski]

śniadać — dziś: jeść śniadanie. [przypis edytorski]

śniady — o ciemnej karnacji, opalony. [przypis edytorski]

śniady — o ciemnej skórze. [przypis edytorski]

śniady — opalony a. o naturalnie ciemnej karnacji. [przypis edytorski]

śniady — opalony, o ciemniejszej skórze. [przypis edytorski]

śniat (daw.) — pień drzewa; pniak, kłoda. [przypis edytorski]

śniat (daw.) — pień. [przypis edytorski]

śnić — choroba kłosów powodująca, że nie rośnie w nich ziarno i pozostają puste. [przypis edytorski]

śniecić (daw.) — być pustym, zepsutym; por. śnieć zepsuty, pusty kłos zboża. [przypis edytorski]

śnieć — choroba roślin spowodowana przez grzyba. [przypis edytorski]

śniedziejący — pokrywający się śniedzią (patyną, grynszpanem), jasnozielonym nalotem, będącym produktem korozji miedzi; tu ogólnie o metalu: pokrywający się nalotem będącym wynikiem jakiejś reakcji chemicznej. [przypis edytorski]

śnieg upadł — dziś popr.: śnieg spadł. [przypis edytorski]

Śnieg (…) wysszej łokcia leżał — warstwa śniegu była grubsza niż na łokieć, tj. ok. 60 cm. [przypis edytorski]

śnieżna Paros — wyspa Paros, „śnieżna” od białej barwy marmuru, który tam wydobywano. [przypis edytorski]

śnięż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy śnię. [przypis edytorski]

śnig, mliko (gw.) — śnieg, mleko. [przypis edytorski]

śnit (gw.) — miejsce przecięte przez piłę. [przypis edytorski]

šniūras (sl.) — plona virvutė. [przypis edytorski]

šniūrelka — trumpa, be rankovių moteriška liemenė. [przypis edytorski]

śniwula (neol. od czas. śnić a. wyśniwać) — kwiat ze snu. [przypis edytorski]

śnor (gw.) — sznur. [przypis edytorski]

šoblė (lenk.) — kalavijas. [przypis edytorski]

šoks pagal mano muziką — dabar: pagal mano dudelę. [przypis edytorski]

śp. — skrót od: świętej pamięci; określenie osoby zmarłej. [przypis edytorski]

śpas a. szpas — zabawna sytuacja. [przypis edytorski]

śpiące — dziś popr. forma B. lm r.m-os.: śpiących. [przypis edytorski]

śpichlerz — dziś popr.: spichlerz. [przypis edytorski]

śpichrz — spichlerz; budynek a. pomieszczenie przeznaczone do przechowywania ziarna zbóż. [przypis edytorski]

śpichrz — spichlerz, miejsce magazynowania zboża. [przypis edytorski]

śpieg (gw.) — szpieg. [przypis edytorski]

śpiekły — dziś popr. pisownia: spiekły. [przypis edytorski]

śpieniony — dziś popr. pisownia: spieniony. [przypis edytorski]

śpierać — dziś popr. pisownia: spierać. [przypis edytorski]

śpieszaj (daw. forma) — dziś: śpiesz; pośpieszaj. [przypis edytorski]

śpieszę — dziś: spieszę się; mam mało czasu. [przypis edytorski]

śpiesznym puczim (rus.) — jak najszybszą drogą. [przypis edytorski]

śpiewa — autor rymuje to słowo z odzywa, rozrywa i nieszczęśliwa, ponieważ w XIX w. wymawiano jeszcze e pochylone w słowie śpiéwa jako i. [przypis edytorski]

śpiewa — dalej następuje wolny przekład piosenki Ofelii (Hamlet, akt IV, sc. 5). [przypis edytorski]

śpiewa — daw. z tzw. e pochylonym: śpièwa, odpowiadającym dźwiękowi zbliżonemu do i; stąd rym z „bywa”. [przypis edytorski]

śpiewać twoje czyny — dziś: opiewać twoje czyny. [przypis edytorski]

śpiewając — obecnie śpiewa się „śpiewaniem”, powtarzając ten wyraz trzykrotnie. [przypis edytorski]

śpiewając — w oryginale poeta śpiewa o Lalage, kochance tutaj wspomnianej dopiero w ostatniej strofie. [przypis edytorski]

śpiewający — dziś: śpiewająco, tj. doskonale, biegle. [przypis edytorski]

śpiewak Giaura i Juana — Byron, autor poematów Giaur (1813) i Don Juan (1818–1824). [przypis edytorski]

śpiewak Troi — Homer.

śpiewanie z Alkoranu — wtrącenie w nawiasie jest najprawdopodobniej wyjaśnieniem słowa pochodzącym od autora Wycieczek po Litwie. [przypis edytorski]

śpiewek — dziś r.ż.: śpiewka. [przypis edytorski]

Śpiewka powstańców z oddziału Langiewicza — W publikowanej tu wersji autorem słów pieśni (jak również melodii opartej na na ludowej pieśni węgierskiej) jest Władysław Tarnowski; była ona śpiewana przez żołnierzy powstania styczniowego (stąd tytuł). Wcześniej jednak istniał jej pierwowzór, powstały najprawdopodobniej pod koniec XVIII w. wieku, znany pod tytułem Żołnierz ochoczy a. A kto chce rozkoszy użyć. Bardzo popularna także wśród legionistów w latach 1914–1918, pieśń doczekała się wielu przeróbek i wersji. [przypis edytorski]

Śpiewy historyczne — zbiór tekstów o historii Polski autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza. [przypis edytorski]

śpiewywać (daw.) — śpiewać wielokrotnie, od czasu do czasu, zwyczajowo. [przypis edytorski]

śpiewywała — dziś: śpiewała. [przypis edytorski]

śpiéwa — (daw.; wym.: śpiwa) — obecność é tzw. pochylonego zmienia brzmienie wyrazu, przez co rymuje się on z użytym wcześniej słowem: spoczywa. [przypis edytorski]

śpiéwa — dziś popr. forma D. lp: śpiewu. [przypis edytorski]

śpik — dziś popr.: szpik. [przypis edytorski]

śpik (gw.) — sen. [przypis edytorski]

śpik (gw.) — sen, senność. [przypis edytorski]

śpik (reg.) — sen. [przypis edytorski]

śpik — senność. [przypis edytorski]

śpik — szpik, tu: rdzeń kręgowy. [przypis edytorski]

śpital (gw.) — szpital. [przypis edytorski]

špitolis — ligoninė. [przypis edytorski]

špitolninkas — bažnyčios tarnas, kas gyvena špitolėje. [przypis edytorski]

špitolninkas (lenk.) — čia: bažnyčios tarnas. [przypis edytorski]

śpiża — właśc. spiż; stop metali używany do odlewania dzwonów. [przypis edytorski]

śpiżarnia — dziś popr. pisownia: spiżarnia. [przypis edytorski]

śpiżarnia — dziś popr.: spiżarnia. [przypis edytorski]

śpiżowy — dziś popr.: spiżowy, wykonany ze spiżu, stopu miedzi, cyny i cynku. [przypis edytorski]

šposas — pokštas, išdaiga. [przypis edytorski]

śprit (gw.) — spirytus. [przypis edytorski]

śpryt (gw.) — spirytus. [przypis edytorski]

śrebrzysty (daw.) — dziś popr.: srebrzysty. [przypis edytorski]

średni stan — dziś raczej: klasa średnia. [przypis edytorski]