Przypisy

wyprawa (daw.) — bielizna, pościel, sprzęty itp., otrzymywane przez dziewczynę wychodzącą za mąż od rodziców. [przypis edytorski]

wyprawa do Afganistanu — tu: druga wojna brytyjsko-afgańska (1878–1880), konflikt zbrojny między Wielką Brytanią a Afganistanem, zakończony wycofaniem wojsk brytyjskich i zaakceptowaniem przez stronę afgańską brytyjskich interesów geopolitycznych w regionie. [przypis edytorski]

wyprawa egipska (1798–1801) — ekspedycja wojenna Napoleona Bonapartego do Egiptu, mająca na celu odcięcie Anglii od Indii; w wyprawie wzięło udział 167 naukowców; przywiezione z Egiptu zabytki oraz wydane po wyprawie bogato ilustrowane publikacje dały początek fascynacji kulturą starożytnego Egiptu i narodzinom egiptologii w Europie. [przypis edytorski]

wyprawa krzyżowa — tu: wyprawa wojenna przeciw poganom, mająca zmusić ich siłą do chrztu. Określenie to stosowano w szczególności wobec krucjat, mających na celu zdobycie na muzułmanach miejsca narodzin Chrystusa. W szerszym sensie odnosiło się także do innych walk z niechrześcijanami. [przypis edytorski]

wyprawa p. Glinki i ks. Chełmickiego — ekspedycja do Brazylii powzięta w 1891 po niepokojących doniesieniach Adolfa Dygasińskiego przez radcę Mikołaja Glinkę oraz księdza Zygmunta Chełmickiego (1851–1922), redaktora konserwatywnej warszawskiej gazety „Słowo”, w celu zbadania na miejscu sytuacji polskich emigrantów; owocem podróży była dwutomowa książka Chełmickiego pt. W Brazylii. Notatki z podróży (1892), w której ukazał dramatyczną sytuację emigrantów. [przypis edytorski]

wyprawa przeciw Rydygierowi — wódz naczelny powstania listopadowego, gen. Skrzynecki, w celu zniszczenia rosyjskiego korpusu gen. Fiodora Rydygiera skierował przeciwko niemu korpusy Jankowskiego oraz Ramoriny, jednak Jankowski wbrew planowi nie zaatakował przeciwnika od czoła (bitwa pod Łysobykami, 19 czerwca 1831), a następnie zamiast wydać rozkaz pościgu za wycofującymi się Rosjanami, zawrócił do Warszawy; 24 czerwca Jankowski został na rozkaz Skrzyneckiego aresztowany pod zarzutem zdrady. [przypis edytorski]

wyprawa — rzeczy dane pannie młodej w posagu. [przypis edytorski]

wyprawa — rzeczy dawane pannie młodej w posagu. [przypis edytorski]

wyprawa sycylijska (415–413 p.n.e.) — ateńska wyprawa wojenna podczas wojny peloponeskiej, mająca na celu przejęcie kontroli nad Sycylią; podjęta na skutek namów Alkibiadesa, była najbardziej fatalną w skutkach decyzją Aten podczas całej wojny: siły ekspedycyjne, liczące ok. 50 tys. ludzi, zostały całkowicie zniszczone, większość żołnierzy zginęła, kilka tysięcy trafiło do niewoli, gdzie zmarli lub zostali sprzedani jako niewolnicy. [przypis edytorski]

wyprawa sycylijska (415–413 p.n.e.) — ateńska wyprawa wojenna podczas wojny peloponeskiej, mająca na celu przejęcie kontroli nad Sycylią; była najbardziej fatalną w skutkach decyzją Aten podczas całej wojny: siły ekspedycyjne, liczące ok. 50 tys. ludzi, zostały całkowicie zniszczone, większość żołnierzy zginęła, kilka tysięcy trafiło do niewoli, gdzie zmarli lub zostali sprzedani jako niewolnicy. [przypis edytorski]

wyprawa — tu: zaopatrzenie, potrzebne rzeczy. [przypis edytorski]

wyprawa wiedeńska — wiedeńska odsiecz; wyprawa wojsk Jana III Sobieskiego na odsiecz Wiedniowi oblężonemu przez armię turecką, ukoronowana zwycięską bitwą pod Wiedniem, stoczoną 12 września 1683 roku. [przypis edytorski]

wyprawiać (daw.) — wyprawiać, wysyłać. [przypis edytorski]

wyprawić (daw.) — wyprowadzić; wywieść. [przypis edytorski]

wyprawić w dary (starop.) — wysłać w darze. [przypis edytorski]

wyprawieni — tu: odprawieni, odesłani. [przypis edytorski]

wyprawna panna — osoba zajmująca się wyprawą ślubną. [przypis edytorski]

wyprawna pościel — pościel będąca częścią wyprawy ślubnej, czyli rzeczy otrzymywanych przez dziewczynę wychodzącą za mąż od rodziców. [przypis edytorski]

wyprawny (daw.) — należący do wyprawy panny młodej. [przypis edytorski]

wyprawuje — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: wyprawia. [przypis edytorski]

wypróżniać (daw.) — opróżniać. [przypis edytorski]

wypróżniać (przestarz.) — opróżniać. [przypis edytorski]

wypróżniać — tu: opróżniać. [przypis edytorski]

wypróżnić (przestarz.) — opróżnić. [przypis edytorski]

wyprobować — dziś popr. forma: wypróbować. [przypis edytorski]

wyprostowan (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; forma podst.: wyprostowany. [przypis edytorski]

wyprowadzać się — tu: wywodzić się. [przypis edytorski]

wyprzągał (starop. forma) — wyprzęgał. [przypis edytorski]

wyprzeć — o skórze: zaognić się, ulec podrażnieniu pod wpływem tarcia, potu i ciepła. [przypis edytorski]

wyprzysiąc się (daw.) — przysiąc wyrzeczenie się jakiegoś poglądu. [przypis edytorski]

wypsnąć się (daw.) — zręcznie uciec, wymknąć się. [przypis edytorski]

wypsnąć się — tu: wyślizgnąć się. [przypis edytorski]

wypukany — tu: wywołany. [przypis edytorski]

wypuścić — tu: wydzierżawić. [przypis edytorski]

wypuścić wioski — oddać wioski w dzierżawę jako poręczenie posagu. [przypis edytorski]

wypuścił był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub też niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

wypuszczać — tu: dzierżawić, wynajmować. [przypis edytorski]

wypuszczka — dziś: wypustka. [przypis edytorski]

wypuszczony — tu: opuszczony; pominięty. [przypis edytorski]

wyrabiacz (daw.) — wytwórca. [przypis edytorski]

wyrachowanie (daw.) — wyliczenie. [przypis edytorski]

wyraczyć oczy a. wyraczyć się (gw.) — wytrzeszczyć oczy. [przypis edytorski]

wyrafinowańszy — dziś popr.: najbardziej wyrafinowany. [przypis edytorski]

wyrafinowańszy, najwyrafinowańszy — dziś popr.: bardziej wyrafinowany, najbardziej wyrafinowany. [przypis edytorski]

wyraić — wyswatać. [przypis edytorski]

wyraj — ciepłe kraje, do których odlatują ptaki, przen.: miejsce wypoczynku. [przypis edytorski]

wyraj (daw.) — odlot ptaków na zimę a. ciepłe kraje, do których odlatują, przen.: miejsce wypoczynku. [przypis edytorski]

wyraj (daw.) — odlot ptaków na zimę bądź „ciepłe kraje”. [przypis edytorski]

wyraj (daw.) — odlot ptaków na zimę do cieplejszyh krajów. [przypis edytorski]

wyraj (daw.) — odlot ptaków na zimę. [przypis edytorski]

wyraj (daw.) — według dawnych wierzeń słowiańskich miejsce, do którego odlatują ptaki na zimę i z którego przychodzi wiosna. [przypis edytorski]

wyraj (gw.) — okres, kiedy ptaki odlatują do ciepłych krajów, jesień. [przypis edytorski]

wyraj — miejsce, gdzie ptaki odlatują na zimę. [przypis edytorski]

wyraj (mit. słowiańska) — bajeczna kraina, do której na zimę odlatują ptaki i skąd przychodzi co roku wiosna. [przypis edytorski]

wyraj — odlot ptaków na zimę do ciepłych krajów. [przypis edytorski]

wyraj — odpoczynek, miejsce odpoczynku. [przypis edytorski]

wyranżerowany (rzad.) — wycofany z obiegu. [przypis edytorski]

wyranżerowany — wycofany z obiegu. [przypis edytorski]

wyrażenie — tu: obraz, postać. [przypis edytorski]

wyraził uznanie dla mojej francuszczyzny — Conrad wielokrotnie podkreśla, że bohaterowie opowieści Marlowa rozmawiają ze sobą po francusku. [przypis edytorski]

wyraz — tu: przemowa. [przypis edytorski]

wyrazy — dziś popr. forma N.lm: wyrazami. [przypis edytorski]

wyrecytowywał — dziś tylko: recytował. [przypis edytorski]

wyreżą się wzajemnie — tu: wytną się wzajemnie. [przypis edytorski]

wyreżem (ukr.) — wymordujemy. [przypis edytorski]

wyrezać — wyrżnąć. [przypis edytorski]

wyrój — biol. wylęg owadów; masowa migracja młodych osobnikow w celu założenia nowego gniazda. [przypis edytorski]

wyróść (daw. forma) — dziś: wyrosnąć. [przypis edytorski]

wyróść (daw.) — wyrosnąć. [przypis edytorski]

wyróść — dziś: wyrosnąć. [przypis edytorski]

wyrównać (daw.) — dorównać. [przypis edytorski]

wyrównać — tu: dorównać. [przypis edytorski]

wyrównywa (daw.) — dorównuje. [przypis edytorski]

wyrównywa — dziś częstsza forma 3 os. lp cz.ter.: wyrównuje. [przypis edytorski]

wyrównywa — dziś: dorównuje. [przypis edytorski]

wyrównywa — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: wyrównuje. [przypis edytorski]

wyrównywa — dziś popr. forma: wyrównuje. [przypis edytorski]

wyrównywa — dziś popr.: wyrównuje. [przypis edytorski]

wyrównywującymi — dziś: wyrównującymi. [przypis edytorski]

wyróżniał się od innych — dziś: wyróżniał się wśród innych. [przypis edytorski]

wyrobek — zarabianie na utrzymanie jako wyrobnik, osoba wynajmująca się do różnych prac fizycznych. [przypis edytorski]

wyrobione — tu: wykończone. [przypis edytorski]

wyrobnica (daw.) — kobieta wynajmująca się do różnych prac fizycznych. [przypis edytorski]

wyrobnicy (daw.) — osoba wynajmująca się do różnych prac fizycznych; tu: robotnik. [przypis edytorski]

wyrocznia delficka — staroż. grecka wyrocznia związana z kultem boga Apolla w Delfach, do której o udzielenie przepowiedni w ważnych dla siebie sprawach zwracali się zarówno władcy i wysłannicy państw, jak i prywatne osoby. [przypis edytorski]

wyroczny — tu: związany z wyrokiem (losu), który ma zapaść. [przypis edytorski]

wyrodzi — rodzi [przypis edytorski]

wyroić — tu: wyobrazić sobie. [przypis edytorski]

wyrok Baltazara — chodzi o wyrok boski na babilońskiego króla Baltazara. Podczas urządzonej przez niego uczty, na której posilano się ze zrabowanych w świątyni jerozolimskiej naczyń, czcząc przy tym pogańskich bożków, nagle ukazała się ręka, która wypisała tajemnicze słowa: „Mene, Mene, Tekel, Ufarsin”. Wywołało to przestrach króla Baltazara, nikt jednak nie potrafił rozszyfrować znaczenia napisu. Zrobił to dopiero prorok Daniel, który tak wyjaśnił przepowiednię: „Bóg obliczył twoje panowanie i ustalił jego kres; zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki; twoje królestwo uległo podziałowi, oddano je Medom i Persom”. Przepowiednia wkrótce spełniła się. [przypis edytorski]

wyrok — C. ad legem Juliam. L. Etiam ex aliis (przyp. źródła). [przypis edytorski]

wyrok do boju — przepowiednia, według której Achilles miał przeważyć losy wojny trojańskiej, a następnie zginąć. [przypis edytorski]

wyroki od czterech i pół lat do trzech lat — wyrok w tzw. procesie taterników wydano 24 lutego 1970; Maciej Kozłowski został skazany na 4,5 roku więzienia (po rewizji 3 lata), Jakub Karpiński na 4 lata (po rewizji 2 lata i 8 mies.), Krzysztof Szymborski i Maria Tworkowska na 3,5 roku (po rewizji odpowiednio 2 lata i 4 mies. oraz 1 rok i 9 mies.), Małgorzata Szpakowska na 3 lata więzienia (po rewizji 1 rok i 6 mies.); rewizja wyroków przez Sąd Najwyższy przyniosła ich obniżenie, a następnie część skazanych objęto amnestią uchwaloną jeszcze w lipcu 1969 z okazji 25-lecia PRL; jednakże Maciej Kozłowski przebywał w więzieniu do września, a Jakub Karpiński do czerwca 1971 r. Ponadto przesłuchiwani jako świadkowie Jan Krzysztof Kelus, Maciej Włodek i Urszula Sikorska byli przetrzymywani w areszcie bez procesu aż do marca 1970. [przypis edytorski]

wyrokówci ja (…) nie badam (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci; dziś pisownia rozdzielna: wyroków ci ja nie badam. [przypis edytorski]

wyronić — uronić, stracić. [przypis edytorski]

wyrość (daw.) — wyrosnąć. [przypis edytorski]

wyrostek (przestarz.) — nastolatek, chłopak. [przypis edytorski]

wyrozub — ryba z rodziny karpiowatych. [przypis edytorski]

wyrozumialiście (daw.) — jest pan wyrozumiały. [przypis edytorski]

wyrozumieć — dziś popr.: zrozumieć. [przypis edytorski]

wyrozumieć — dziś: zrozumieć. [przypis edytorski]