Przypisy

Wokowice, czes. Vokovice — miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]

wokrąg (daw.) — wokoło. [przypis edytorski]

w okrąg — w koło. [przypis edytorski]

w okręż — wokoło. [przypis edytorski]

w (…) okresie czasu — dziś popr. w czasie a. w okresie. [przypis edytorski]

w oktawę — osiem dni po jakiejś dacie. [przypis edytorski]

w oktawę — osiem tygodni po. [przypis edytorski]

w oktobrze — w październiku. [przypis edytorski]

Wokulski — główny bohater Lalki Bolesława Prusa. [przypis edytorski]

wołać Loli i matki — daw. składnia z D.; dziś popr. z B.: wołać Lolę i matkę. [przypis edytorski]

wołający (daw.) — wołając. [przypis edytorski]

Wołają dusze zabitych, aby się mścił krwie ich nad obywatelmi ziemi — 2. Mojż 4. [przypis edytorski]

wołają na mnie „wy” — zwracają się do mnie grzecznościowo w liczbie mnogiej. [przypis edytorski]

Woła krew braciej waszej z ziemi do mnie — Jozue 7, 13. [przypis edytorski]

Woła z Mojżeszem — Pwt XX. [przypis edytorski]

wołczok (ros.) — bąk (zabawka dziecięca); wilczek (młody wilk). [przypis edytorski]

Wołga — największa i najdłuższa rzeka Europy, płynie przez Rosję, uchodzi do Morza Kaspijskiego. [przypis edytorski]

Wołga, Wołga, mat' rodnaja (ros.) — „Wołga, Wołga, rodzona matka”; początek popularnej ros. pieśni. [przypis edytorski]

Wołgostroj (ros. Волгострой) — radzieckie przedsiębiorstwo powołane w 1932 do realizacji gigantycznego planu budowy kaskady zbiorników i hydroelektrowni na rzece Wołdze, podległe NKWD, opierające się na zgrupowaniu obozów pracy niewolniczej (Wołgołag, utworzony w 1935). Pierwszym ogniwem kaskady była elektrownia w mieście Uglicz, ok. 70 km w górę rzeki od planowanego wielkiego zbiornika pod Rybińskiem, budowana od końca lat 30. W tym celu w 1938 przegrodzono Wołgę tamą, zaś dwa lata później uruchomiono elektrownię ugliczską. Prac nad uruchomieniem elektrowni pod Rybińskiem nie przerywano nawet mimo zbliżania się linii frontu. Podczas wojny elektrownie rybińska i ugliczska dostarczyły do okręgu moskiewskiego 4 mld kWh, w niektórych okresach pokrywając połowę zapotrzebowania Moskwy. Łącznie przez wszystkie lata w wycince 3600 km² lasów na terenach przeznaczonych pod zalanie oraz w budowie obiektów Wołgostroju uczestniczyło ok. 150 tys. więźniów, śmiertelność wynosiła kilku tysięcy osób rocznie. [przypis edytorski]

Wołkoński, Siergiej Michajłowicz (1860–1937) — rosyjski książę, działacz teatralny, pisarz, pamiętnikarz; od 1921 na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]

Wołkowyska a. Wołkowysk, brus. Ваўкавыск — dziś miasto rejonowe w zach. części Białorusi, gród założony w XIII w. przez litewskiego księcia Mendoga. [przypis edytorski]

Wołoch — człowiek z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołogda — miasto w Rosji, w XV–XVII w. ważny ośrodek rzemieślniczy i centrum handlu Rosji z Syberią i Europą Zachodnią. [przypis edytorski]

Wołomin — miejscowość w województwie mazowieckim, na północny wschód od Warszawy. [przypis edytorski]

Wołomin — miejscowość w województwie mazowieckim na północny wschód od Warszawy. [przypis edytorski]

Wołosi — tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]

wołoski — z Wołoszczyzny, krainy położonej w płd. części dzisiejszej Rumunii. Wołoszczyzna, rządzona przez hospodara, pozostawała zależna politycznie od Węgier i Turcji. [przypis edytorski]

wołostna kancelaria (ros. волостная канцелярия) — kancelaria zarządu gminy (ros. волость: gmina). [przypis edytorski]

Wołosza a. Wołoszczyzna — dawne państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołosza a. Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

wołosza — suknia z grubego sukna. [przypis edytorski]

Wołosz a. Wołoch— mieszkaniec Wołoszczyzny. [przypis edytorski]

wołosza — Wołosza a. Wołoszczyzna: kraina i państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego; tu: zbieranina dzikich ludzi. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — kraina historyczna na Nizinie Wołoskiej, na południu dzisiejszej Rumunii. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołoszka — Maria Lupu, wdowa po księciu Januszu Radziwille, córka hospodara mołdawskiego, Wasyla (Bazylego) Lupu, w 1653 r. pozbawionego tronu przez władcę sąsiedniej Wołoszczyzny (siostra Marii, Roksana, była synową Bohdana Chmielnickiego). [przypis edytorski]

Wołoszyn — długi grzbiet w Tatrach, rozdzielający Dolinę Waksmundzką od Doliny Roztoki. [przypis edytorski]

Wołowski, Ludwik (1810–1876) — francuski ekonomista i adwokat pochodzenia polskiego, zwolennik liberalizmu gospodarczego; od 1855 członek Instytutu Francji, pracujący w Akademii Nauk Moralnych i Politycznych. [przypis edytorski]

Woły czynią to również, bo całą ich setkę kazał zakatrupić rzeźnik jeden (…) wzdęty od jedzenia prażonego bobu — Pitagoras zakazywał swoim uczniom zarówno zabijania zwierząt na ofiarę, jak i jedzenia mięsa; pitagorejczycy byli też znani z tego, że nie jedli bobu, pospolitego pożywienia Greków. Jeden z późniejszych autorów starożytnych dowodził jednak, że po odkryciu swojego twierdzenia Pitagoras złożył w podzięce bogom ofiarę z wołu (lub stu wołów). Obecnie wzmianka ta jest uznawana za próbę przekonania opinii publicznej, że oryginalne nauki Pitagorasa nie były sprzeczne z tradycyjną religią grecką, w której ofiary zwierzęce stanowiły jeden z najważniejszych rytuałów. [przypis edytorski]

woły — dziś popr. N. lm. wołami. [przypis edytorski]

Wołyń — kraina historyczna w dorzeczu górnego Bugu oraz dopływów Dniepru, część Ukrainy. [przypis edytorski]

Wołyński, Artur (1844–1893) — historyk, działacz polonijny. [przypis edytorski]

wołżski — dziś popr.: wołżański (przym. od nazwy rzeki Wołgi). [przypis edytorski]

wolą — daw. forma B.r.ż.; dziś: (dawać komu) wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr. forma B. lp: wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr. forma B.lp: wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr.: wolę. [przypis edytorski]

wolą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż. wolę. [przypis edytorski]

wolą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: wolę. [przypis edytorski]

wola Boża (daw.) — pożądanie. [przypis edytorski]

wola (daw.) — wolność. [przypis edytorski]

wola duszy prawej targała się w Polsce bez ustanku tam i sam… — Stefan Żeromski, Wszystko i nic (cytat ze zmienionym czasem). [przypis edytorski]

wola (gw.) — tu: wolność. [przypis edytorski]

wola (gw.) — wolność. [przypis edytorski]

wolał byłby strzelić —lepiej, gdyby strzelił. [przypis edytorski]

wolałbym ci — konstrukcja z partykułą „ci”, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

Wolałbym ja tam na ziemi być; służyć u kogoś… — Odyseja XI 489–491, dusza Achillesa w podziemnej krainie zmarłych w rozmowie z Odyseuszem. [przypis edytorski]

wolanie — mieszkańcy nowo zakładanych wsi, nazywanych „wola”, zwolnieni z części podatków i obowiązków pańszczyźnianych. [przypis edytorski]

wolant — czterokołowy odkryty powóz konny na resorach. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — czterokołowy odkryty powóz konny na resorach. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — lekki, okryty powóz. [przypis edytorski]

wolant — dawna gra w podrzucaną rakietą korkową piłeczkę z piórkami; poprzedniczka badmintona. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — tu: korkowa piłeczka z piórkami, lotka, używana w grze w wolanta, przeznaczona do odbijania rakietkami ponad siatką. [przypis edytorski]

wolant — falbana naszyta na sukienkę lub spódnicę. [przypis edytorski]

wolant — lekki, dwuosobowy powóz bez budy. [przypis edytorski]

wolant — lekki, odkryty powóz z jednym siedziskiem i kozłem dla stangreta. [przypis edytorski]

wolant — lekki, odkryty powozik. [przypis edytorski]

wolant — piłka z przyczepionym do niej pękiem piór. [przypis edytorski]

wolant — tu: rodzaj dawnej gry. [przypis edytorski]

wolapik a. volapük — sztuczny język opracowany w 1879 roku przez Johanna Martina Schleyera, czerpał słownictwo z angielskiego, francuskiego i niemieckiego, często zniekształcając źródłowe wyrazy; tu: mieszanka języków. [przypis edytorski]

wolarz — człowiek doglądający wołów, handlujący wołami. [przypis edytorski]

Wola, Stoczek, Grochów — miejsca bitew w czasie powstania listopadowego 1830–1831. [przypis edytorski]

wola — tu: swoboda; samowola. [przypis edytorski]

wola — tu: wolność. [przypis edytorski]

wola — tu: wolność, swoboda, możliwość samostanowienia. [przypis edytorski]

Wola Twoja, nie moja się dzieje — nawiązanie do Mt 26,39: I odszedłszy nieco dalej, upadł na twarz i modlił się tymi słowami: „Ojcze mój, jeśli to możliwe, niech Mnie ominie ten kielich! Wszakże nie jak Ja chcę, ale jak Ty”. Fragment ten opisuje modlitwę w Ogrójcu, na krótko przed pojmaniem i ukrzyżowaniem Jezusa. [przypis edytorski]

wolech — dziś popr. forma Msc.lm: wołach. [przypis edytorski]

wolejbym (daw.) — chętniej bym. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej, raczej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej, trzeba. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — raczej; lepiej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — raczej, lepiej. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. D. lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. forma B.lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. forma C.lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — lepiej, chętniej. [przypis edytorski]

wolej — lepiej; lepiej by było, żeby. [przypis edytorski]

wolej mu jest (daw.) — on by chętniej. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — daw. forma Msc.lp r.ż.; dziś: (o) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — (do) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — (do) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — dziś N.lp r.ż.: (na) woli; to na waszey woley niechay będzie: niechaj to będzie uzależnione od waszej woli. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — lepiej; już raczej; niech już. [przypis edytorski]

wolem (starop.) — dziś 1.os.lp cz. teraźn.: wolę. [przypis edytorski]

wolemy — dziś: wolimy. [przypis edytorski]

wolen (daw.) — dziś: wolny (od czegoś). [przypis edytorski]