Przypisy

wola (daw.) — wolność. [przypis edytorski]

wola duszy prawej targała się w Polsce bez ustanku tam i sam… — Stefan Żeromski, Wszystko i nic (cytat ze zmienionym czasem). [przypis edytorski]

wola (gw.) — tu: wolność. [przypis edytorski]

wola (gw.) — wolność. [przypis edytorski]

wolał byłby strzelić —lepiej, gdyby strzelił. [przypis edytorski]

wolałbym ci — konstrukcja z partykułą „ci”, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

Wolałbym ja tam na ziemi być; służyć u kogoś… — Odyseja XI 489–491, dusza Achillesa w podziemnej krainie zmarłych w rozmowie z Odyseuszem. [przypis edytorski]

wolanie — mieszkańcy nowo zakładanych wsi, nazywanych „wola”, zwolnieni z części podatków i obowiązków pańszczyźnianych. [przypis edytorski]

wolant — czterokołowy odkryty powóz konny na resorach. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — czterokołowy odkryty powóz konny na resorach. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — lekki, okryty powóz. [przypis edytorski]

wolant — dawna gra w podrzucaną rakietą korkową piłeczkę z piórkami; poprzedniczka badmintona. [przypis edytorski]

wolant (daw.) — tu: korkowa piłeczka z piórkami, lotka, używana w grze w wolanta, przeznaczona do odbijania rakietkami ponad siatką. [przypis edytorski]

wolant — falbana naszyta na sukienkę lub spódnicę. [przypis edytorski]

wolant — lekki, dwuosobowy powóz bez budy. [przypis edytorski]

wolant — lekki, odkryty powóz z jednym siedziskiem i kozłem dla stangreta. [przypis edytorski]

wolant — lekki, odkryty powozik. [przypis edytorski]

wolant — piłka z przyczepionym do niej pękiem piór. [przypis edytorski]

wolant — tu: rodzaj dawnej gry. [przypis edytorski]

wolapik a. volapük — sztuczny język opracowany w 1879 roku przez Johanna Martina Schleyera, czerpał słownictwo z angielskiego, francuskiego i niemieckiego, często zniekształcając źródłowe wyrazy; tu: mieszanka języków. [przypis edytorski]

wolarz — człowiek doglądający wołów, handlujący wołami. [przypis edytorski]

Wola, Stoczek, Grochów — miejsca bitew w czasie powstania listopadowego 1830–1831. [przypis edytorski]

wola — tu: swoboda; samowola. [przypis edytorski]

wola — tu: wolność. [przypis edytorski]

wola — tu: wolność, swoboda, możliwość samostanowienia. [przypis edytorski]

Wola Twoja, nie moja się dzieje — nawiązanie do Mt 26,39: I odszedłszy nieco dalej, upadł na twarz i modlił się tymi słowami: „Ojcze mój, jeśli to możliwe, niech Mnie ominie ten kielich! Wszakże nie jak Ja chcę, ale jak Ty”. Fragment ten opisuje modlitwę w Ogrójcu, na krótko przed pojmaniem i ukrzyżowaniem Jezusa. [przypis edytorski]

wolech — dziś popr. forma Msc.lm: wołach. [przypis edytorski]

wolejbym (daw.) — chętniej bym. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej, raczej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — lepiej, trzeba. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — raczej; lepiej. [przypis edytorski]

wolej (daw.) — raczej, lepiej. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. D. lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. forma B.lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — dziś popr. forma C.lp: woli. [przypis edytorski]

wolej — lepiej, chętniej. [przypis edytorski]

wolej — lepiej; lepiej by było, żeby. [przypis edytorski]

wolej mu jest (daw.) — on by chętniej. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — daw. forma Msc.lp r.ż.; dziś: (o) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — (do) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — (do) woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: woli. [przypis edytorski]

wolej (starop. forma) — dziś N.lp r.ż.: (na) woli; to na waszey woley niechay będzie: niechaj to będzie uzależnione od waszej woli. [przypis edytorski]

wolej (starop.) — lepiej; już raczej; niech już. [przypis edytorski]

wolem (starop.) — dziś 1.os.lp cz. teraźn.: wolę. [przypis edytorski]

wolemy — dziś: wolimy. [przypis edytorski]

wolen (daw.) — dziś: wolny (od czegoś). [przypis edytorski]

wolen (daw.) — dziś: wolny; wolen plamy: wolny od plamy, tj. od zmazy na honorze. [przypis edytorski]

wolen — dziś popr.: wolny. [przypis edytorski]

wolen krat — wolny od krat. [przypis edytorski]

wolentariusz — ochotnik, wolontariusz, żołnierz walczący w imię swoich przekonań i nie otrzymujący żołdu. [przypis edytorski]

wolentariusz — wolontariusz. [przypis edytorski]

wolentarski — ochotniczy. [przypis edytorski]

wolentarz (daw.) — ochotnik, służący w wojsku bez żołdu. [przypis edytorski]

wolentarz (daw., z łac.) — ochotnik. [przypis edytorski]

wolentarz — ochotnik. [przypis edytorski]

wolentarz — ochotnik, wolontariusz. [przypis edytorski]

wolentarz — ochotnik, żołnierz nie otrzymujący żołdu, walczący w imię swoich przekonań lub dla łupów wojennych. [przypis edytorski]

wolentarz — ochotnik, żołnierz nieotrzymujący żołdu, walczący w imię swoich przekonań lub dla łupów wojennych. [przypis edytorski]

wolentarz — ochotnik, żołnierz walczący w imię swoich przekonań i nie otrzymujący żołdu. [przypis edytorski]

wolentarz — żołnierz, który pełni służbę, ale nie otrzymuje za nią zapłaty. [przypis edytorski]

Wolfe, James (1727–1759) — generał brytyjski, który zginął na polu bitwy w Quebecu, jednak efektem zwycięskiej walki było przyłączenie Kanady do grona prowincji brytyjskich. [przypis edytorski]

Wolfenbüttel — miasto niemieckie w Saksonii, w pobliżu Brunszwiku, dawna siedziba książąt Księstwa Brunszwiku-Wolfenbüttel; siedziba założonej w 1572 Biblioteki Księcia Augusta, pod koniec XVII w. jednego z najobszerniejszych księgozbiorów epoki. [przypis edytorski]

Wolff, Gustaw a. Wolff, Kazimierz Gustaw (1872–1951) — pisarz, księgarz i wydawca, syn Augusta Roberta Wolffa (1833–1910), współzałożyciela wydawnictwa Gebethner i Wolff. [przypis edytorski]

Wolf, Friedrich August (1759–1824) — niemiecki filolog klasyczny; swoim dziełem Prolegomena ad Homerum (1795) zainicjował spór dotyczący autorstwa Iliady i Odysei (tzw. kwestia homerowa). [przypis edytorski]

Wolf, Friedrich August (1759–1824) — przedstawiciel niem. klasycyzmu, uważany za twórcę nowoczesnej filologii, którą definiował jako studia nad naturą odwzorowaną w dziełach starożytnych, przy czym metody tej dyscypliny obejmować miały badanie i interpretację historii, piśmiennictwa (samego języka oraz literatury), sztuki i innych dzieł kultury antycznej; jako profesor Uniwersytetu w Halle prowadził seminarium filologiczne; w dziele Prolegomena zu Homer (1795) zawarł swoje poglądy na kwestię homerycką, tj. poddał w wątpliwość, że przypisywane Homerowi eposy były dziełem pojedynczej osoby. [przypis edytorski]

Wolff, Theodor (1868–1943) — dziennikarz niemiecki, do 1933 redaktor naczelny „Berliner Tageblatt”. Wyemigrował do Francji; w roku 1940 aresztowany przez gestapo i osadzony w KL Sachsenhausen. [przypis edytorski]

Wolfgang Amadeusz Mozart — austriacki kompozytor, żył w latach 1756–1791. [przypis edytorski]

Wolfgangs Gesicht — Schreib- oder Druckfehler; offensichtlich ist Hubert gemeint. [przypis edytorski]

Wolf graf von Kalckreuth (1887–1906) — niem. poeta, zmarły w wieku 19 lat; pozostawił po sobie zbiór wierszy i tłumaczenia z fr. (m.in. przekład Kwiatów zła Baudelaire'a). [przypis edytorski]

Wolgemut (Wolthgemuth), Michael (1434–1519) — malarz i drzeworytnik niemiecki. [przypis edytorski]

woliera — ptaszarnia, duża klatka na ptaki. [przypis edytorski]

Wollongong — właśc. Avon River; rzeka w Nowej Południowej Walii w Australii. [przypis edytorski]

Wollstonecraft, Mary (1759–1797) — angielska pisarka i filozofka upominająca się o prawa kobiet; autorka powieści, opowieści podróżniczych, traktatów filozoficznych i pedagogicznych, publikacji dla dzieci; najbardziej znana z powodu swej polemiki na temat praw człowieka z konserwatywnym politykiem Edmundem Burke'iem oraz książki Obrona praw kobiet (oryg. A Vindication of the Rights of Woman with Strictures on Moral and Political Subjects, 1792). [przypis edytorski]

Wolna Młodzież Niemieckia — (niem. ) Freie Deutsche Jugend, FDJ; komunistyczna organizacja młodzieżowa Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec w NRD. [przypis edytorski]

wolna okolica (niem. Freies Feld) — otwarta przestrzeń; dalej to samo wyrażenie jest tłumaczone jako otwarte pole. [przypis edytorski]

Wolna Wszechnica Polska — prywatna uczelnia utworzona w 1918 w Warszawie, prowadząca działalność do 1952. [przypis edytorski]

Wolna Wszechnica Robotnicza — nazwa od: Wolnej Wszechnicy Polskiej, prywatnej szkoły wyższej założonej w Warszawie po I wojnie światowej (właśc. przekształconej z Towarzystwa Kursów Naukowych, który powstał z Uniwersytetu Latającego), z inicjatywy której prowadzone były publiczne wykłady niedzielne (w ramach Collegium Publicum) oraz kursy dokształcające dla pracowników społeczno-oświatowych. Być może Witkacy nawiązuje też do nazwy Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR), działającej w l. 1923–1948 socjalistycznej organizacji oświatowo-kulturalnej. [przypis edytorski]

wolneć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]

wolniać — łagodnieć. [przypis edytorski]

wolnica — wolni Kozacy. [przypis edytorski]

wolnictwo — nadanie ziemskie, wiążące się z wolnością od obowiązków poddaństwa. [przypis edytorski]

wolnieć (daw.) — zwalniać, zmniejszać prędkość. [przypis edytorski]

wolnie (daw.) — według własnej woli; swobodnie. [przypis edytorski]

wolniej — swobodniej. [przypis edytorski]

wolniejszaś — przykład konstrukcji z czasownikiem „być” skróconym do końcówki fleksyjnej dodanej do przymiotnika; inaczej: wolniejsza jesteś. [przypis edytorski]

wolniejszym (starop.) — skrót od: wolniejszy jestem. [przypis edytorski]

wolnoć — czy wolno (konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć). [przypis edytorski]

wolnodumca (neol.) — wolnomyśliciel. [przypis edytorski]

wolnodumca (z ros.) — wolnomyśliciel. [przypis edytorski]

wolnomularstwo — masoneria; ruch powstały w XVIII w., mający na celu moralne i społeczne doskonalenie człowieka, braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów; tu ogólnie: tajny związek. [przypis edytorski]

wolnomularze — członkowie wolnomularstwa (masonerii), powstałego w XVIII w. hermetycznego stowarzyszenia międzynarodowego o hierarchicznej strukturze wewnętrznej, pielęgnującego zasady moralne i idee Oświecenia. [przypis edytorski]

wolnomularze — masoni, członkowie powstałego w XVIII w. hermetycznego stowarzyszenia międzynarodowego o hierarchicznej strukturze wewnętrznej, którego przedmiotem zainteresowania jest duchowe doskonalenie człowieka i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów, pielęgnowanie zasad moralnych i idei Oświecenia; symbolika masonerii odwołuje się do przenośni budowania jako obowiązku każdego z członków, do używanych symboli należą przedmioty używane w pracy przez dawnych murarzy: węgielnica, kielnia, fartuch, pion i młotek; nazwa „wolnomularstwo” oznacza wolne murarstwo, gdyż słowo „murarz” i „mularz” były synonimami. [przypis edytorski]

wolnomularze — masoni, członkowie ruchu powstałego w XVIII w., mającego na celu moralne i społeczne doskonalenie człowieka, braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. [przypis edytorski]

wolnomularz — w rozdziale Praga pada wyjaśnienie, iż „to przezwisko oznaczało kogoś, co poszukiwał dziewcząt małoletnich, ale dzięki serdecznym stosunkom z policją zabezpieczony był od wszelkiej nieprzyjemności”. [przypis edytorski]

Wolno Panu, panie Stwórco, każdy jest panem w swoim świecie… — cytat z powiastki Woltera Człowiek o czterdziestu talarach, w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego, nieznacznie zmienionym przez dopasowanie zwrotów grzecznościowych do używanych przez Marksa. [przypis edytorski]

Wolność, równość, sztandary w rynsztokach — nawiązanie do haseł Rewolucji Francuskiej: wolność, równość, braterstwo. [przypis edytorski]

wolność — w starożytnej teorii poetyki i retoryki istniało pojęcie licencji. Oznaczało ono prawo artysty do przekraczania norm, przede wszystkim dotyczących poprawności językowej, rządzących zwykłymi (nieukształtowanymi artystycznie) wypowiedziami. [przypis edytorski]

wolnoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]