Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 18137 przypisów.
pozostało pustym — dziś: pozostało puste. [przypis edytorski]
pozostańmyż (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: pozostańmy koniecznie, pozostańmy przecież itp. [przypis edytorski]
Pozostań niewinna (…) przyklaśniesz — fragm. tekstu dramatu Makbet Shakespeare'a w tłum. Krystyny Berwińskiej (wyd. Warszawa 1959). [przypis edytorski]
pozostanie nam jeszcze możność próbowania, czy w poznaniu praktycznym nie znajduje się danych, by określić owo transcendentne pojęcie Bezwarunkowości (…) dostać się poza granicę wszelkiego możliwego doświadczenia — jest to zapowiedź zużytkowania idei Boga, wolności i nieśmiertelności w Krytyce praktycznego rozumu, korzystającej z owego swobodnego pola, jakie rozum teoretyczny zostawia poznaniu nadzmysłowemu, z samych czystych pojęć. [przypis redakcyjny]
pozostawa (przestarz.) — pozostaje. [przypis redakcyjny]
pozostawcie mnie co mojego — pozostawcie mnie to, co do mnie należy. [przypis edytorski]
pozostawił po sobie także dzieła ascetyczno-religijne — Umanità di Christo, Parafrasi sopra i sette salmi della penitenza di David, Alla somma bontà di Giulio III pontefice: Vita di Maria Vergine, Vita di s. Catarina Vergine, Vita di Tommaso a Aquino. Bezwartościowe prace hagiograficzne Aretina, pisane napuszonym, barokowym stylem, powstały w celu przypodobania się kurii i zdobycia kardynalskiej godności. [przypis tłumacza]
…Pozostawiwszy (…) Stenelaosa jako harmostę Bizancjum i Kalchedonu — Ateńczycy mają więc odcięty dowóz żywności z wybrzeży Morza Czarnego, nie mówiąc o stracie ceł od okrętów przepływających Bosfor. Zniszczona Attyka nie ma żadnych plonów. [przypis tłumacza]
pozową — dziś forma 3.os.lm: pozwą, przyzwą. [przypis edytorski]
pozować na Alcesta, postępując jak Filint — Alcest i Filint to postacie z Mizantropa Moliera. [przypis edytorski]
pozować na Katona — starać się zachować honor, pozostać niezłomnym, na wzór Katona Starszego (234–149 p.n.e.), rzymskiego wojskowego i polityka, nieprzejednanego orędownika wojny z Kartaginą i ograniczania wpływów greckich, nieufnego wobec nie-Rzymian, piewcy cnót obywatelskich i republiki. [przypis edytorski]
pozowie (starop.) — pozwie do sądu. [przypis edytorski]
pozrzeć — zjeść. [przypis redakcyjny]
Po zrzuceniu jarzma Genui — od XIII w. Korsyka należała do Republiki Genui. Od 1729 na wyspie rozpoczęły się walki o niepodległość, w listopadzie 1755 proklamowana została Republika Korsykańska, uchwalono pierwszą na świecie konstytucję (1755), napisaną w języku włoskim. W traktacie wersalskim zawartym 15 maja 1768 Genua w zamian za darowanie długów zrzekła się pretensji do wyspy na rzecz Francji, która w tym samym roku wysłała na nią swoje oddziały. Walki trwały do 1769 i skończyły się zwycięstwem Francuzów, w 1770 Korsyka stała się prowincją Francji. [przypis edytorski]
po zucheleczku — po kawałeczku. [przypis edytorski]
pozwalał robić liktorom to, czego by nie śmieli robić trybunowie… — porównaj księgę IV, rozdz. IV, ustęp o comitia curiata. [przypis tłumacza]
pozwala (…) ochrzcić swego syna (…) — patrz zwrotka pieśni XXIII: „Uzyskała Krymhilda (…) radowano”. [przypis edytorski]
Pozwala znaleźć szczęście nawet bez majątku — pierwszy tom Nowej Heloizy i wszystkie tomy, gdyby Saint-Preux miał bodaj cień tego charakteru; ale to był prawdziwy poeta, ślamazarny gaduła, rezolutny dopiero wtedy, kiedy wyciął perorę, zresztą figura nader płaska. Tacy ludzie mają tę olbrzymią przewagę, że nie drażnią dumy kobiecej i nigdy nie budzą w kochance zdumienia. Proszę zważyć to słowo; w nim tkwi może cała tajemnica powodzenia pospolitych mężczyzn u niepospolitych kobiet. Ale miłość jest namiętnością jedynie o tyle, o ile każe zapomnieć o miłości własnej. Nie czują tedy zgoła miłości owe kobiety, które jak L[enora] żądają od niej zadowoleń dumy. Ani wiedząc o tym, znajdują się na tym samym poziomie co człowiek prozaiczny, przedmiot ich wzgardy, który w miłości szuka miłości i próżności. One chcą miłości i dumy, ale miłość odchodzi z rumieńcem na czole; jest to najpyszniejszy z despotów: albo jest wszystkim, albo niczym. [przypis autorski]
pozwali przed sąd Kalliksejnosa, twierdząc, że to (…) sprzeczne z prawem — źrenicą praworządności demokratycznej, jej chlubą i warunkiem istnienia jest możność oskarżenia wnioskodawcy, że zgłosił wniosek sprzeczny z obowiązującymi prawami (grafé paranomon). Zatem niemożliwe było w Atenach wystąpić np. z wnioskiem zabrania wina ze składu najbogatszego kupca celem rozdziału między obecnych na zgromadzeniu, mimo iż niewątpliwie wniosek taki miałby zapewnioną większość. Jeżeli ktoś na zgromadzeniu pod przysięgą oświadczył, że wnioskodawcę oskarży o podanie wniosku sprzecznego z prawem, zawieszano sprawę aż do rozstrzygnięcia sądowego. Jeśli sąd uznał wniosek za niedopuszczalny do głosowania, wymierzał wnioskodawcy karę. Jeśliby nawet skargi nie wnoszono, był wnioskodawca odpowiedzialny za uchwałę przez cały rok. W naszym wniosku starożytni zgodnie uważają za bezprawne głosowanie nad wszystkimi razem, a nie indywidualnie nad winą i karą każdego z osobna. Można by wiele innych punktów wniosku zaczepić, np. wodzów właściwie nie przesłuchano i nie dano im czasu na obronę. [przypis tłumacza]
pozwańcy (w oryg. Chicanous) — często obrywali guzy przy swej drażliwej czynności, a nawiązka za ból była ich głównym dochodem. [przypis tłumacza]
Pozwanie na sąd było aktem przemocy i jak gdyby rodzajem fizycznego przymusu — Rapit in jus, Horat, lib. I sat. IX. Dlatego to nie można było pozywać przed sąd tych, którym się byto winnym niejaki szacunek. [przypis redakcyjny]
pozwany do sądu — oskarżenie o bezbożność wnosi się do archonta „króla” (basileus). Archont wzywał oskarżonego do postawienia zarzutów skardze. Oskarżenie, jako też i podniesione przeciw niemu ze strony oskarżonego zarzuty musiały być na piśmie. Obie strony zaprzysięgają swe wywody. To postępowanie zwało się anakrisis (przesłuchiwanie). Główna rozprawa (proces) przed sądem przysięgłych (trybunał z 501 sędziów, heliaja) odbywała się później. Sądem nazwany tu sąd przysięgłych. [przypis tłumacza]
po związku — tj. po rozwiązaniu związku. [przypis redakcyjny]
po zwierzęcem śledzie (starop.) — zamiast: [po zwierzęcym] śladzie; por. obiad, po obiedzie. [przypis redakcyjny]
Pozwól mi więc oznajmić Lidyjczykom… — u Herodota daje Krezus inną radę. Gdy siedział obok Cyrusa pełen cichej rezygnacji, zauważył, jak Persowie rabują miasto. Poprosiwszy więc Cyrusa o pozwolenie odezwania się, zapytał go: „Co ten tłum ludzi robi z takim pośpiechem?” — „Plądruje twe miasto i twe skarby” — odpowiedział król perski. — „Nie moje, tylko twoje” — odparł Lidyjczyk. Na to Cyrus oddalił obecnych i spytał Krezusa o radę, co począć. Ten poradził mu, aby przy pomocy przybocznej straży odebrać łupy żołnierzom, z uzasadnieniem, że Zeusowi należy się dziesięcina. Nikt nie będzie mógł oprzeć się tak słusznemu żądaniu. Cyrus zastosował się do tej rady. U Ksenofonta wygląda to moralniej i praktyczniej. [przypis tłumacza]
Pozwolę sobie załatwić tu pewną sprawę osobistą. P. Emil Haecker napisał, że ja wziąłem mojego Nieczajewa (z Płomieni) od Dostojewskiego. Pan Haecker albo nie czytał Biesów, albo nie umie w ogóle czytać (tzn. rozumieć), albo spekuluje na analfabetyzmie swoich czytelników. W Biesach Dostojewski przedstawił Nieczajewa jako Piotra Wierchowieńskiego. Kto zechce wziąć do ręki Biesy i przeczytać je, zrozumie, że moje twierdzenia co do p. Haeckera są całkiem słuszne i grzeszą tylko zbytecznym umiarkowaniem. [przypis redakcyjny]
pozwoleństwo (daw.) — pozwolenie. [przypis edytorski]
pozwolenie iść — pozwolenie, aby iść. [przypis edytorski]
pozwolić więcej w miastach — dom szlachcica był prawnie wolny od obowiązku dostarczania wojskowych kwater, dom mieszczanina podlegał mu; przeciwko wybrykom żołnierstwa miasta pomniejsze nie miały w praktyce środka obrony, szlachcic zaś poza skargą do Komisji Radomskiej, miał otwartą drogę do skargi na sejmiku i w Sejmie; dodać należy, że wojsko stało po miastach; stąd nieustanne zatargi. [przypis redakcyjny]
pozwolił ją utrącić drogą zaprzysiężonych podań o odroczenie — po przejściu uchwały mógł ktokolwiek zażądać pod przysięgą odroczenia terminu jej ważności, dopóki nie wniesie skargi o nieprawność wniosku. [przypis tłumacza]
pozwolił mu [Antypatrowi] odbudować zburzone mury obronne — por. Starożytności XIV, VIII, 5; pozwolenie odbudowania murów wedle tego źródła dane było Hyrkanowi. [przypis tłumacza]
Pozwolili im też nazywać się Macedończykami — por. Starożytności XII, 1, Przeciw Apionowi II, 4 (tytuł zaszczytny). [przypis tłumacza]
pozwolono ją odegrać (…) jedynie (…) w pokoju, dla samego króla — Atalia ukazała się na scenie dopiero w 30 lat później za Regencji. [przypis tłumacza]
pozwolony na co (starop.) — do jakiego użycia pozwolono ci go (gniew) mieć (żywić w sobie). [przypis edytorski]
pozwolony (starop. forma) — tu: ten, którego pozwolono [wódz pozwolił] wziąć ze sobą. [przypis edytorski]
po zwrocie w drugą stronę słońca — tj. po przesileniu letnim (ok. 20–21 czerwca), gdy słońce w południe osiąga najwyższą w ciągu roku pozycję na niebie, a dzień jest najdłuższy w roku; „zwrot w drugą stronę”, gdyż przed przesileniem każdego dnia słońce w południe wznosi się coraz wyżej, a dnie stają się coraz dłuższe w stosunku do nocy, zaś po przesileniu słońce góruje coraz niżej, a dnie stają się krótsze; 50 dni po przesileniu wypada na przełomie lipca i sierpnia. [przypis edytorski]
po zwycięskiej walce przywlekli (…) z całą załogą — możliwe, że na tym statku był wódz Leon, gdyż nie ma później o nim mowy jako o wodzu, natomiast występuje wódz Lizjasz. [przypis tłumacza]
po zwyczaju — według zwyczaju, zgodnie z tradycją. [przypis edytorski]
pozwy — dziś popr. forma N.lm: pozwami. [przypis edytorski]
pozycja — tu: położenie, sytuacja. [przypis edytorski]
Pozycje węzłowiskowiczów-upośledzeniowców świetnie są bronione — Zawsze zwracam uwagę, że mówię o porządnych snardzach, wskutek nierozwiązania kompleksów zabłąkanych. Tzw. „zimnych draniów” nikt od sadyzmu nie oduczy i jeśli tylko ktoś się przekona, że z takim panem ma do czynienia, a sam na pewno takim istotnie nie jest, powinien zerwać z nim, póki czas, i nigdy się na powrót nie godzić. [przypis autorski]
Pozydoniusza (…) złem — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, II, 25. [przypis tłumacza]
Pozydoniusz, uciśniony (…) chorobą (…) złem — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, II, 25. [przypis tłumacza]
pozyszcze — dziś: pozyska. [przypis edytorski]
pozytura (daw.) — położenie. [przypis redakcyjny]
pozytura (daw., z łac.) — położenie. [przypis redakcyjny]
pozytura — położenie. [przypis redakcyjny]
pozyturze — postawie. [przypis redakcyjny]
pozytywa (daw.) — urządzenie mechaniczne, odtwarzające muzykę zapisaną na specjalnych dziurkowanych kartach, które sterują piszczałkami. [przypis edytorski]
pozytywek — katarynka. [przypis edytorski]
pozytywizm, determinizm — charakterystyczne dla 2 poł. XIX w. kierunki myślenia, uznające za jedyny przedmiot badania naukowego realne, konkretne fakty oraz zasadę przyczynowego związku rzeczy za podstawowe prawo rozwoju naturalnego i społecznego. [przypis edytorski]
pozytywizm (filoz.) — kierunek filozoficzny głoszący, że jedyną pewną wiedzą jest wiedza naukowa, zdobywana tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej. [przypis edytorski]
pozytywizm (filoz.) — kierunek filozoficzny głoszący, że jedyną pewną wiedzą jest wiedza naukowa, zdobywana tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej; jeden z głównych nurtów filozofii w XIX i XX w. [przypis edytorski]
pozytywka (daw.) — „instrument muzyczny na kształt małych organów” (słownik Lindego 1858), dziś: rodzaj małej katarynki, samogrającej po nakręceniu; w oryginale σῦριγξ, syringa, czyli fletnia Pana, instrument muzyczny złożony z rzędu trzcinowych lub drewnianych piszczałek. [przypis edytorski]
pozytywka (daw.) — „instrument muzyczny na kształt małych organów” (słownik Lindego 1858), dziś: rodzaj małej katarynki, samogrającej po nakręceniu; w oryginale u Platona: σῦριγξ, syringa, czyli fletnia Pana, instrument muzyczny złożony z rzędu trzcinowych lub drewnianych piszczałek. [przypis edytorski]
pozytywka — rodzaj małej katarynki, samogrającej po nakręceniu. [przypis redakcyjny]
pozytywny — tu: o poglądach pozytywistycznych. [przypis edytorski]
pozytywny (z łac. positivus: oparty na faktach, uzasadniony) — tu: pewny, konkretny. [przypis edytorski]
pozytywny (z łac. positivus: oparty, uzasadniony) — tu zapewne: ustalony, pewny. [przypis edytorski]
Pozzi (wł.) — studnie. [przypis edytorski]
Pozzuoli — miasto i gmina we Włoszech, w regionie Kampania, w prowincji Neapol. [przypis edytorski]
pp. Curie i Debierne zbudowali ogólną teorię radioaktywności (…) — [por.] „Comptes rendus”, 29 lipca 1901. [przypis autorski]
ppłk Antoni Żółkiewski „Lin” (1896–1945) — oficer służby stałej WP, w kampanii 1939 r. w stopniu podpułkownika dowódca 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, od sierpnia do października 1944 r. dowódca 2 Dywizji Piechoty AK, w 1945 aresztowany przez NKWD, odbity z transportu przez oddział Antoniego Hedy ps. „Szary”, zmarł na zawał w czasie ucieczki. [przypis edytorski]
ppłk Franciszek Rataj ps. „Paweł” (1894–1958) — uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i III powstania śląskiego, oficer służby stałej WP, w czasie okupacji związany najpierw z AK, a następnie z Narodową Organizacją Wojskową (NOW), w powstaniu walczył na Woli, pełniąc różne wysokie funkcje dowódcze, po wojnie w kraju. [przypis edytorski]
ppłk Mieczysław Niedzielski ps. „Żywiciel” (1897–1980) — oficer służby stałej WP, podczas okupacji w ZWZ/AK, w powstaniu w stopniu podpułkownika (od 24 września pułkownika) dowodził oddziałami powstańczymi na Żoliborzu, konsekwentnie odmawiając podjęcia negocjacji z Niemcami aż do 30 września 1944 r., kiedy pod naciskiem Komendy Głównej AK ostatecznie poddał dzielnicę. Po wojnie na emigracji w Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]
ppłk Mieczysław Sokołowski ps. „Grzymała” (1898–1944) — przed wojną oficer służby stałej, w 1939 roku w stopniu majora dowodził batalionem w 2 Pułku Piechoty KOP, w powstaniu dowódca Obwodu Ochota Armii Krajowej. Wobec ogromnej dysproporcji sił i uzbrojenia przebił się ze swoimi oddziałami do Lasów Chojnowskich z zamiarem powrotu do Warszawy po dozbrojeniu ze zrzutów broni. Nocą z 18 na 19 sierpnia poległ w walce w czasie próby przedarcia się do Wilanowa. [przypis edytorski]
ppłk Paweł Zagórowski ps. „Góra” (1896–1946) — oficer służby stałej WP w latach 1918–1936, w konspiracji od 1939 roku, w latach 1942–1943 komendant Okręgu Śląsk AK. W powstaniu pełnił funkcję szefa sztabu — zastępcy komendanta Obwodu V AK Mokotów. [przypis edytorski]
ppłk Wojciech Borzobohaty ps. „Wojan” (1908–1991) — oficer służby stałej artylerii WP, w konspiracji od 1939 roku, pełnił wysokie funkcje sztabowe w AK w Warszawie, w latach 1943–1944 szef sztabu komendanta Okręgu AK Radom-Kielce, od 1945 do 1953 roku więziony przez władze komunistyczne, w latach 1990–1991 prezes Światowego Związku Żołnierzy AK. [przypis edytorski]
ppor. Tadeusz Kowalczyk ps. „Jackowski” (1915–1944) — żołnierz AK, w powstaniu w stopniu podporucznika walczył w Grupie „Północ” w składzie Zgrupowania „Sienkiewicz”, następnie batalionu „Gozdawa”. Wywieziony do obozu koncentracyjnego Flossenburg, zginął w czasie próby ucieczki w listopadzie 1944. [przypis edytorski]
PPR — Polska Partia Robotnicza. [przypis edytorski]
PPS a. Polska Partia Socjalistyczna — polska partia polityczna o charakterze niepodległościowym, socjalistycznym i pracowniczym, założona w 1892 r. [przypis edytorski]
pp. — skrót od lm.: panowie; tu: panów. [przypis edytorski]
PPS-owcy, socjaldemokraci, zwolennicy odrębnej żydowskiej partii socjalistycznej (…) w tym kierunku z rokiem każdym posuwamy się coraz dalej — „Promień”, nr 12 (grudzień 1904), s. 392. [przypis autorski]
PPZ, s. 151. [przypis autorski]
PPZ, s. 185, 241. [przypis autorski]
Prądzyński i Skrzynecki — generałowie powstania listopadowego: Ignacy Prądzyński (1792–1850), wódz naczelny powstania, oraz Jan Zygmunt Skrzynecki (1787–1860), strateg, przez kilka dni wódz naczelny. [przypis edytorski]
prąg — dziś popr. forma: pręg. [przypis edytorski]
prątek — cienki pręcik; tu zapewne chodzi o szydełko lub druty do prac rękodzielniczych. [przypis edytorski]
prątek (daw.) — pręcik; nieduży pręt. [przypis edytorski]
prątek (daw., reg.) — pręcik, patyk. [przypis edytorski]
prątek — mały pręcik. [przypis edytorski]
prątek — mały pręt, gałązka. [przypis edytorski]
prątek (starop.) — pręcik. [przypis redakcyjny]
prątek — zdrobnienie od: pręt; chodzi o tzw. plektron, odpowiednik kostki gitarowej, za pomocą którego w starożytności grano na lutni. [przypis edytorski]
prątki (daw., gw.) — cienkie pręty do ręcznego przerabiania różnego rodzaju nici i włóczek na wyroby dzianinowe; druty do robótek. [przypis edytorski]
prątki (daw.) — pręciki; tu: druty do robót ręcznych (dziergania pończoch, swetrów, szali itp.). [przypis edytorski]
prątki Kocha — bakterie gruźlicy. [przypis edytorski]
prążkowany jak opaski sfinksa — królewskim nakryciem głowy posągu Wielkiego Sfinksa w Gizie jest wykonana z jednego kawałka materiału chusta w dwubarwne pasy. [przypis edytorski]
prababka psalmisty — Ruth, prababka króla i psalmisty Dawida. [przypis redakcyjny]
prabaščius — klebonas. [przypis edytorski]
prabaščius (lenk.) — klebonas. [przypis edytorski]
prabočiai — proseneliai. [przypis edytorski]
prabočis (brus.) — prosenelis. [przypis edytorski]
Prabodha Czandrodaja — „Wschód księżyca rozumu”, alegoryczny dramat indyjski z XI w. [przypis edytorski]
prać — tutaj: bić. [przypis edytorski]
pracą — dziś popr. forma B.lp: pracę. [przypis edytorski]
pracą moję — dziś popr. forma B.lp: pracę moją. [przypis edytorski]
pracą na się brali (starop. forma) — brali na siebie pracę; brali na siebie trud. [przypis edytorski]
Praca jest jedyną rzeczą ludzką mającą swe znaczenie w przyrodzie i jest jedyną mową, którą rozumie kosmos — S. Brzozowski, Legenda Młodej Polski, s. 435. [przypis autorski]
praca — tu: wysiłek. [przypis edytorski]
