Przypisy

cefalopedy, popr.: Cephalopoda (biol.) — głowonogi, morskie mięczaki, których ciało składa się tułowia oraz głowy, z której wyrasta osiem lub dziesięć pokrytych przyssawkami ramion, otaczających otwór gębowy z chitynowym dziobem; należą do nich m.in. ośmiornice i kałamarnice. [przypis edytorski]

cefeidy — gwiazdy pulsujące o zmiennej jasności, potrafiące być nawet dziesięć tysięcy razy jaśniejsze od Słońca. [przypis edytorski]

cegozem sie bał (gw.) — czego się bałem. [przypis edytorski]

Cegusik, czegusik (gw.) — czegoś. [przypis edytorski]

ceiba (biol., łac.) — puchowiec, rodzaj tropikalnych drzew. [przypis edytorski]

Cejlon — wyspa na Oceanie Indyjskim. [przypis edytorski]

cekaem a. ckm (wojsk.) — ciężki karabin maszynowy, zespołowa automatyczna broń strzelecka. [przypis edytorski]

cekaem — ciężki karabin maszynowy. [przypis edytorski]

cekauz a. cekhauz — magazyn, zbrojownia. [przypis edytorski]

cekhausy (daw.) — arsenały, składy broni. [przypis edytorski]

cekhauz (daw., z niem.) — arsenał, strażnica. [przypis edytorski]

cekhauz (daw., z niem. das Zeughaus) — zbrojownia, arsenał. [przypis edytorski]

cekhauz (daw., z niem.) — zbrojownia, arsenał. [przypis edytorski]

cekhauz (przestarz., z niem. das Zeughaus: zbrojownia) — arsenał. [przypis edytorski]

cekhauz (przestarz., z niem.) — zbrojownia. [przypis edytorski]

cekhauz (z niem.) — arsenał, zbrojownia. [przypis edytorski]

cekhauz (z niem.) — zbrojownia, arsenał. [przypis edytorski]

cekhauz (z niem. Zeughaus) — arsenał. [przypis edytorski]

cekin — dawna złota moneta włoska, bita od XIII w. w Wenecji, nazywana później dukatem. [przypis edytorski]

cekin — daw. złota moneta włoska. [przypis edytorski]

cekin — moneta włoska, później przemianowana na dukata. [przypis edytorski]

cekin — tu: dawna złota moneta włoska, bita od XIII w. w Wenecji, nazywana później dukatem. [przypis edytorski]

cekin — włoska złota moneta, później dukat. [przypis edytorski]

cekiny i kładłem mu jeden po drugim na dłoń, a on każdy z nich przy świetle latarki bardzo pilnie oglądał, czy nie obrzezany — dawniej fałszowano monety, obcinając z nich nieco złota po brzegach. [przypis edytorski]

cekin — złota moneta włoska, późniejszy dukat. [przypis edytorski]

cekin (z wł. zecchino) — jedna z najwcześniejszych monet złotych średniowiecznej Europy, wzorzec dla późn. dukata; bita od 1284 r. do 1797, tj. do końca suwerenności Wenecji; wybijano na niej wizerunek doży, który klęcząc odbiera od św. Marka, patrona Republiki Weneckiej, sztandar (gonfalon), zaś na rewersie Chrystusa w mandorli (owalnej aureoli). [przypis edytorski]

ceklarz (daw.) — pachołek miejski. [przypis edytorski]

ceklarz (daw.) — pachołek miejski. [przypis edytorski]

ceklarz — pachołek miejski pilnujący porządku; ceklarze zajmowali się m.in. wyłapywaniem żebraków, prostytutek i włóczęgów. [przypis edytorski]

ceklarz — pachołek ze straży miejskiej. [przypis edytorski]

ceklarz — strażnik. [przypis edytorski]

cekub — gatunek wina. [przypis edytorski]

Celadon — bohater popularnej sielankowej powieści d'Urfégo Astrea, wiernie wielbiący tytułową ukochaną. [przypis edytorski]

celadon — sentymentalny, ckliwy kochanek; od imienia Celadona, bohatera popularnej sielankowej powieści-rzeki Astrea (1607–1627) Honoriusza d'Urfé. [przypis edytorski]

cela fait mal aux nerfs (fr.) — to źle działa na nerwy. [przypis edytorski]

cela me plaît et cela me déplaît! (fr.) — to mi się podoba (to lubię) i to mi się nie podoba (tego nie lubię)! [przypis edytorski]

cela va sans dire (fr.) — oczywiście; nie muszę tego mówić. [przypis edytorski]

cela veut dire (fr.) — to znaczy. [przypis edytorski]

cela veut dire quelque chose (fr.) — to powinno coś powiedzieć. [przypis edytorski]

Celebes — indonezyjska wyspa na Oceanie Spokojnym wchodząca w skład Archipelagu Malajskiego i Wielkich Wysp Sundajskich. [przypis edytorski]

Celebes — indonezyjska wyspa na Oceanie Spokojnym wchodząca w skład Archipelagu Malajskiego. [przypis edytorski]

celebracja — uroczyste odprawianie. [przypis edytorski]

celebrans (z łac.) — kapłan odprawiający mszę. [przypis edytorski]

celebrated Polish artist, Mrs. Helena Modjewska (ang.) — sławna polska artystka, pani Helena Modjewska. [przypis edytorski]

Celestyni — zakon o regule wzorowanej na benedyktyńskiej, acz z wpływami franciszkańskimi, istniał do r. 1807. [przypis edytorski]

Celesyria — region w czasach hellenistycznych i rzymskich: południowa Syria. [przypis edytorski]

celibatas — stovis ypatų užsilaikius nuo moterystės. [przypis edytorski]

celibat — rezygnacja ze stosunków seksualnych. [przypis edytorski]

Celimena — bohaterka Mizantropa Moliera. [przypis edytorski]

Celimena — piękna młoda wdowa z komedii Moliera Mizantrop, inteligentna i zalotna. [przypis edytorski]

Celimena — postać z dramatu Moliera Mizantrop; kobieta pełna kokieterii. [przypis edytorski]

Celimena — postać z komedii Molière'a Mizantrop; synonim kokietki. [przypis edytorski]

cella (łac. dosł.: izba) — główne pomieszczenie w świątyni; także późn.: nawa. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — rzeźbiarz, złotnik, pisarz i medalier florencki. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — słynny włoski rzeźbiarz i złotnik. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — włoski rzeźbiarz, złotnik i pisarz. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — włoski rzeźbiarz, złotnik, medalier i pisarz; znany z burzliwego życia; autor autobiografii Żywot Benvenuta Celliniego własnoręcznie spisany. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — włoski rzeźbiarz, złotnik, pisarz i medalier. [przypis edytorski]

Cellini, Benvenuto (1500–1571) — włoski rzeźbiarz, złotnik. [przypis edytorski]

celniejszy (daw.) — główniejszy, ważniejszy. [przypis edytorski]

celniejszy — wybitniejszy. [przypis edytorski]

celnik (daw.) — urzędnik ściągający podatki. [przypis edytorski]

celniki (daw.) — dawna forma mianownika lm rzeczownika „celnik”, dziś: „celnicy”. [przypis edytorski]

celniki — dziś popr. forma B. lm: celników. [przypis edytorski]

Celnikier, Izaak (1923–2011) — malarz i grafik polsko-żydowski, więzień obozów koncentracyjnych, od 1957 roku żyjący w Paryżu. [przypis edytorski]

Celnik Rousseau — właśc. Henri Julien Félix Rousseau (1844–1910), francuski malarz naiwny, znajdujący upodobanie w motywach egzotycznych. [przypis edytorski]

celny (…) maszt — w oryginale: ster, wiosło sterowe; grecki statek miał na rufie umocowane za pomocą lin lub rzemieni dwa wiosła sterowe, po jednym na burtę. [przypis edytorski]

celować (daw.) — przewyższać. [przypis edytorski]

celować (daw.) — wyróżniać się. [przypis edytorski]

celować kogoś (starop.) — dorównywać komuś. [przypis edytorski]

celowsze — dziś popr.: bardziej celowe. [przypis edytorski]

celowy — przystosowany do pełnienia określonego celu. [przypis edytorski]

cel piękniejszy jak opieka — dziś popr.: cel piękniejszy niż opieka. [przypis edytorski]

Celtowie — grupa ludów indoeuropejskich, które ze swoich siedzib w dorzeczu górnego Renu i Dunaju w I tys. p.n.e. rozprzestrzeniły się po całej Europie, opanowując przede wszystkim tereny Galii (ob. Francja i Belgia), Iberii (Hiszpania) i Brytanii. [przypis edytorski]

cel — tu: tarcza, do której mierzy się z broni palnej. [przypis edytorski]

celuloid — termoplastyczne, łatwopalne tworzywo sztuczne; dawniej powszechnie produkowano z niego przedmioty codziennego użytku, np. lalki, różne zabawki, piłeczki pingpongowe, błony fotograficzne. [przypis edytorski]

cembrowina — murowane umocnienie zbiornika wodnego. [przypis edytorski]

cembrunek — umocnienie ścian studni, wykonane z drewna, cegieł, kamienia a. betonu, w szczególności część wystająca nad powierzchnię ziemi; cembrowina. [przypis edytorski]

ce monde est bien faux (fr.) — ten świat jest fałszywy. [przypis edytorski]

cenacle (z fr.) — wieczernik, tu w znaczeniu przenośnym: grupa, zwł. krąg artystów, często skupiająca się wokół mistrza. [przypis edytorski]

Cena de le Cenere — właśc. La Cena de le Ceneri (Uczta popielcowa), traktat kosmologiczny Giordana Bruna z 1584 roku. [przypis edytorski]

cenadry a. cynadry — wnętrzności z ryby; wątróbki; nerki. [przypis edytorski]

cenakle (z łac. cēnāculum) — jadalnia; także: wieczernik. [przypis edytorski]

cena — tu: waga, znaczenie, szacunek. [przypis edytorski]

Cenci — ang. The Cenci, tragedia Shelleya z 1819 r. [przypis edytorski]

Cenci, Beatrice — bohaterka dramatu Shelleya The Cenci. [przypis edytorski]

cendał — cienka tkanina jedwabna; także: cendal a. sendal. [przypis edytorski]

Cendrars, Blaise — właśc. Frédéric-Louis Sauser (1887–1961) francuski poeta i prozaik szwajcarskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

Ce n'est pas du temps des Maures? (fr.) — Nie jest z czasów Maurów? [przypis edytorski]

ce n'est pas encore fini (fr.) — jeszcze nie koniec. [przypis edytorski]

Ce n'est pas ton affaire (fr.) — To nie twoja sprawa. [przypis edytorski]

Ce n'est que le premier pas qui coute (fr.) — tylko pierwszy krok kosztuje; odpowiednik przysłowiowego: najtrudniejszy pierwszy krok. [przypis edytorski]

Ce n'est qu'une surprise (fr.) — To tylko niespodzianka. [przypis edytorski]

ce n'est rien (fr.) — to nic. [przypis edytorski]

C'en est trop (fr.) — Tego już za wiele. [przypis edytorski]

Cenis, co z dziewki chłopcem wprzód musiała zostać — Tesalkę Cenis Neptun zamienił w Ceneusza. Młodzieniec zginął w walce z Centaurami. [przypis edytorski]

cenobici — pustelnicy żyjący w zakonie. [przypis edytorski]

censura candidatorum (łac.) — kontrola, ocena kandydatów. [przypis edytorski]

Centaura płomienista szata — nawiązanie do opowieści z mit. gr.; szata zanurzona we krwi centaura Nessosa przez Dejanirę, żonę Herkulesa, miała zapewnić wierność małżeńską, jednakże założywszy ją, Herkules zginął w potwornych mękach; był to podstęp Nessosa, który za próbę porwania Dejaniry został zabity przez Herkulesa; koszula a. szata Dejaniry stanowi symbol ogromnego cierpienia, od którego nie można się uwolnić. [przypis edytorski]

Centaur — Centaurowie byli okrutni ludzie, którzy iż najpierwej na koniech jeździe poczęli, przeto o nich poetowie bajali, żeby zady końskie mieli (przypis źródła). [przypis edytorski]