Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 155831 przypisów.
Selia — Seuille. [przypis tłumacza]
Selichot — błagalne modlitwy o odpuszczenie grzechów w miesiącu poprzedzającym Straszne Dni. Odwiedza się wtedy groby zmarłych krewnych. [przypis tłumacza]
Selichot — błagalne modlitwy o przebaczenie, odmawiane w czasie dziesięciu dni pokutnych między Rosz Haszana i Jom Kipur. [przypis tłumacza]
Selichot (Sliches) — prośby o odpuszczenie grzechów odmawiane od Rosz Haszana do Jom Kipur. [przypis tłumacza]
Selimbria — staroż. greckie miasto w Tracji, na europejskim wybrzeżu Propontydy (morza Marmara); ob. Silivri w Turcji, w prowincji Stambuł. [przypis edytorski]
Selin — Selinus, miasto na Sycylii. [przypis edytorski]
Selizeta — bohaterka dramatu Aglawena i Selizeta Maurice'a Maeterlincka z 1896 r. [przypis edytorski]
Selkirk, Aleksander, właśc. Alexander Selcraig (1676–1721) — szkocki żeglarz i korsarz, który spędził samotnie cztery lata na bezludnej wyspie niewielkiego archipelagu Juan Fernández na Oceanie Spokojnym; jego losy były inspiracją dla Daniela Defoe do napisania książki o Robinsonie Cruzoe. [przypis edytorski]
Selkit — egipska bogini-skorpion, broniąca przed jadowitymi żądłami skorpionów i ukąszeniami węży oraz lecząca zatrute rany. Przedstawiana jako kobieta ze skorpionem na głowie lub jako skorpion. Obok Izydy, Neftydy i Neit, jedna z czterech bogiń strażniczek sarkofagu. [przypis edytorski]
sella curulis (łac.) — krzesło kurulne, składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]
Sellazja — graniczne miasto Lakonii, na północ od Sparty. [przypis tłumacza]
Sellheim, Hugo (1871–1936) — niemiecki ginekolog i położnik, badał możliwości opracowania chemicznego testu ciążowego i sposobu ustalania ojcostwa, zaproponował szereg zmian w operacjach ginekologicznych, wniósł znaczący wkład w edukację na temat seksualności, antykoncepcji i porodu. Tu mowa o jego pracy z 1878 na temat zachowań dwóch wykastrowanych kogutów. [przypis edytorski]
Sellon, Jean-François (1707–1790) — dyplomata z Genewy, ambasador we Francji w latach 1749-1764. [przypis edytorski]
Sellowie — mieszkańcy Dydony. Niemycie nóg i spanie na gołej ziemi były związane z kultem Zeusa. [przypis edytorski]
Selma — siedziba królów Morwenu. [przypis redakcyjny]
selva selvagia (wł.) — dziki las; wyrażenie użyte w początkowych wersach Boskiej Komedii Dantego. [przypis edytorski]
selwa — dżungla. [przypis autorski]
selwaser a. serwaser — kwas azotowy. [przypis edytorski]
seman — autorski neologizm. [przypis edytorski]
Semarang — miasto w Indonezji na północnym wybrzeżu wyspy Jawy. [przypis edytorski]
Sembrzycki, Jan Karol (1823–1886) — mazurski działacz oświatowy, historyk, folklorysta i pisarz. [przypis edytorski]
Semele a. Tyone (mit. gr.) — królewna tebańska, córka króla Kadmosa i Harmonii; kochanka Zeusa, matka Dionizosa; namówiona przez podstępną boginię Herę, żonę Zeusa, postanowiła namówić swego kochanka, aby ukazał się jej w swej prawdziwej, boskiej postaci; gdy Zeus spełnił jej prośbę, Semele zginęła rażona piorunem (a. spalona); Zeus uratował jedynie jej płód, zaszył go w udzie i wydał na świat małego Dionizosa, boga wina i płodności; gdy Dionizos dorósł, zabrał Semele z Hadesu na Olimp jako boginię Tyone. [przypis edytorski]
Semele — córka Kadmusa, która z Jowisza urodziła Bachusa. Junona przez zazdrość prześladowała za to cały ród Kadmusa, a szczególnie jej siostrę Ino, mamkę Bachusa. Atamas, mąż jej, rozwścieklony gniewem pozabijał jej dzieci. Tak była ukarana nienawiść macosza, z jaką Ino dzieci z pierwszej żony Atamasa prześladowała. [przypis redakcyjny]
Semele (mit. gr.) — królewna tebańska, matka Dionizosa (jego ojcem był Zeus). [przypis edytorski]
Semempses (gr.) — Semerchet (ok. 2890–2870 p.n.e), przedostatni faraon I dynastii. [przypis edytorski]
semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie. [przypis redakcyjny]
semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, żołnierz. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, zaciężny żołnierz kozacki. [przypis edytorski]
semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, zbrojny służący. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Semenenko, Piotr (1814–1886) — polski pisarz i działacz katolicki, uczestnik powstania listopadowego, emigrant; od 1841 ksiądz, współzałożyciel (1842) i przełożony generalny Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego (tzw. zmartwychwstańców); zwalczał poglądy towiańczyków. [przypis edytorski]
semen — Kozak na czyjejś służbie. [przypis redakcyjny]
semen — Kozak. [przypis edytorski]
Semenów — daw. forma M. lp rm przymiotnika, dziś: Semenowy, należący do Semena. [przypis edytorski]
semenowie (z tur.) — wyborowe wojsko, tu: nazwa kozaków pod rotmistrzem Kobyłeckim. [przypis redakcyjny]
semen — żołnierz z gwardii przybocznej sułtańskiej (pierwotnie: myśliwy sułtański). [przypis redakcyjny]
semen (z ukr.) — nadworny kozak z Rusi. [przypis edytorski]
semestr — rok akademicki dzieli się na semestry, obejmujące określone wykłady i ćwiczenia, których zaliczenie jest niezbędne przy zgłoszeniu się do egzaminu. [przypis redakcyjny]
Semianimesque (…) retractant — Vergilius, Aeneida, X, 376. [przypis tłumacza]
Semiarus — w innym oprac. Semjasa. [przypis edytorski]
semicha — dyplom uprawniający do noszenia tytułu rabiego. [przypis tłumacza]
Semici — grupa ludów mówiących jęz. semickimi, zamieszkująca od starożytności Bliski Wschód (Mezopotamię, Syrię, Palestynę, Płw. Arabski), współcz. gł. Arabowie i Żydzi; termin wprowadzony w XVIII w., daw. używany w znaczeniu etnicznym i rasowym, ob. niestosowany w nauce poza użyciem nieformalnym w odniesieniu do grupy ludów staroż.; pot. często: Żydzi. [przypis edytorski]
Semi-Mogiły (ukr. Semy Mohyły a. Semymohyły) — osada na Połtawszczyźnie, w środkowo-wsch. części Ukrainy. [przypis redakcyjny]
semina (łac.) — ziarna. [przypis edytorski]
seminis retenti (łac.) – zatrzymanie nasienia. [przypis edytorski]
Seminole — plemię Indian Ameryki Płn., zamieszkujące płn. Florydę i ob. płd. Georgię; powstało w XVIII w. z odszczepieńców z innych plemion, gł. z konfederacji Krików. [przypis edytorski]
Semipelagijczycy błądzą mówiąc o in communi, to jest prawdą jedynie in particulari (łac.) — Kiedy mówią, że łaska dana jest ludziom, podczas gdy wedle Pascala dana jest jedynie predestynowanym. [przypis tłumacza]
Semiramida — legendarna królowa asyryjska, bohaterka licznych opowieści; wg tradycji na jej rozkaz założono wiszące ogrody w Babilonie, uznane za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. [przypis edytorski]
Semiramida — legendarna królowa babilońska, wg niektórych podań półbogini i założycielka imperium babilońskiego. Jej imieniem nazwano babilońskie wiszące ogrody, stworzone na rozkaz króla Nabuchodonozora II (604–562 p.n.e.) i uznane za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. Być może pierwowzór legendy o Semiramidzie stanowi postać królowej asyryjskiej Sammu-ramat, żyjącej w IX w. p.n.e. [przypis edytorski]
Semiramida (mit. asyryjska) — legendarna królowa babilońska, wg niektórych podań półbogini i założycielka imperium babilońskiego. Jej imieniem nazwano babilońskie wiszące ogrody, stworzone na rozkaz króla Nabuchodonozora II (604–562 p.n.e.) i uznane za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. Być może pierwowzór legendy o Semiramidzie stanowi postać królowej asyryjskiej Sammu-ramat, żyjącej w IX w. p.n.e. [przypis edytorski]
Semiramis — legendarna królowa asyryjska, bohaterka licznych opowieści; wg tradycji na jej rozkaz założono wiszące ogrody w Babilonie, uznane za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. [przypis edytorski]
semknąć a. zemknąć (starop.) — zdjąć. [przypis edytorski]
Semko, właśc. Ziemowit IV (ok. 1352–1426) — książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, znany jako dobry administrator. [przypis edytorski]
Semlin a. Zemun — dawne miasto graniczne na południu Węgier z Serbią, dziś Zemun. [przypis edytorski]
Semmering — gmina uzdrowiskowa oraz ośrodek narciarski w Austrii, na przełęczy Semmering; od XIX w. popularne miejsce wypoczynku zamożnych turystów z Wiednia. [przypis edytorski]
se mną (starop.) — ze mną. [przypis edytorski]
Sem — najstarszy syn Noego. [przypis edytorski]
semper fidelis (łac.) — zawsze wierny. [przypis edytorski]
Semper (…) furore — Cicero, Tusculanae disputationes, IV, 23. [przypis tłumacza]
semper in obscuris quod minimum est sequimur (łac.) — w sprawach ciemnych trzeba trzymać się najmniejszego wymiaru. [przypis tłumacza]
Semper novarum rerum cupidus (łac.) — zawsze pożądający nowych rzeczy. [przypis edytorski]
Semper (…) traxisse (łac.) — „Zawsze tak bywa, że nie ten obwołany jest mistrzem, co zaczął, ale ten, co skończył” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXVII, 45; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
semper virens (łac.) — wiecznie zielona; stale świeża, młodzieńcza. [przypis edytorski]
sempiterna (daw. żart.) — tyłek. [przypis edytorski]
Sempre diritto, sempre diritto (wł.) — Zawsze w prawo, zawsze w prawo. [przypis edytorski]
sempre nello stomaco [hai] dieci lupi affamati (wł.) — zawsze w żołądku [ma] dziesięć głodnych wilków. [przypis edytorski]
Sem — w Biblii jeden z trzech synów Noego, przodek Semitów, od których wywodzili się Żydzi. Po zesłanym na ziemię potopie, który przeżyła tylko rodzina Noego, każdy z braci dał początek jednej z trzech rodzin ludów świata. [przypis edytorski]
seńor hidalgo (hiszp.) — panie szlachcicu. [przypis edytorski]
Señor (hiszp.) — panie. [przypis edytorski]
señor (hiszp.) — pan; panie (proszę pana). [przypis edytorski]
señor (hiszp.) — pan; tu: proszę pana. [przypis edytorski]
señor (hiszp.) — pan, zwrot grzecznościowy używany z nazwiskiem osoby. [przypis edytorski]
señorita (hiszp.) — panna. [przypis edytorski]
Senacheryb a. Sennacheryb — król Asyrii w latach 705–681 p.n.e.; w 701 p.n.e. zaatakował królestwo Judy i obległ Jerozolimę. [przypis edytorski]
Sena — miasto Siena w Toskanii. [przypis redakcyjny]
Sena — rzeka Sekwana (tak XIV 105, w. 5) we Francji. [przypis redakcyjny]
senat mógł odjąć, aby tak rzec, republikę rękom ludu przez mianowanie dyktatora, przed którym władca pochylał głowę i najbardziej ludowe prawa milkły — jak na przykład te, które pozwalały odwołać się do ludu od zarządzeń wszystkich urzędników. [przypis autorski]
senatorem że został starosta — starostowie nie mieli prawa zasiadania w senacie, aby więc zostać senatorem, starosta musiał otrzymać któryś z wyższych urzędów: kasztelana, wojewody, ministra. [przypis redakcyjny]
senatores (łac.) — senatorowie. [przypis edytorski]
senatorowie do prawodawstwa należeć nie mogą — był to również postulat Deputacji do popr. Rządu, umieszczony w Zasadach; wywołał namiętne spory w Sejmie; stąd nacisk Staszica. [przypis redakcyjny]
Senatorska — ulica wiodąca z placu Zamkowego na plac Bankowy; w czasie wojny była bardzo zniszczona, obecnie odbudowana. [przypis redakcyjny]
Senatorskiej izbie — dziś popr. małą literą: senatorskiej. [przypis edytorski]
senatory — dziś popr. forma N. lm: senatorami. [przypis redakcyjny]
senat przezwał cię już boską (…) — Po łacinie: Diva; zwyczajnie wyrokiem senatu imperatorowie i żony ich stawali się bogami: stawiano im posągi, świątynie. Dlatego tylu chrześcijan ginęło, że nie chcieli rzucać kadzidła na ołtarz palący się przed obrazami cezarów. Antionus, ulubieniec Adriana po śmierci zapisany został w regestr bogów za Senatuskonsultem i z wolą Adriana. [przypis autorski]
Senat szaleńców — sztuka została wystawiona w 1931 r. w warszawskim teatrze Ateneum w reżyserii Stanisławy Perzanowskiej (1898–1982). Tytuł nawiązuje do wiersza Vous êtes calme, vous voulez un voeu discret Paula Verlaine'a, napisanego w formie modlitwy do Boga, opiewającego pokorę, rezygnację i milczenie. Fragment Se taire pour le monde, un pur sénat de fous oznacza: zamilknąć wobec ludzi, tego senatu szaleńców. Wiersz został przełożony na polski na początku XX w. [przypis edytorski]
senatus consilium (łac.) — radę senatu. [przypis redakcyjny]
senatus consilium (łac.) — uchwałę senatu. [przypis redakcyjny]
senatus consulta (łac.) — uchwały senatu. [przypis edytorski]
senatus consulta (łac.) — uchwały senatu. [przypis redakcyjny]
Senatus populusque romanus (łac.) — senat i lud rzymski. [przypis edytorski]
senatus populusque Romanus (łac.) — senat i lud rzymski. [przypis redakcyjny]
senat (z łac. senex: starzec) — jedna z najważniejszych i najtrwalszych instytucji politycznych starożytnego Rzymu; pierwotnie rada królewska składająca się z naczelników rodów, w okresie republiki: faktycznie główny organ rządzący, złożony z byłych urzędników państwowych. [przypis edytorski]
Senderl odczuwał zawroty głowy (…) Pomyślał, oto nadchodzi kres jego życia. Jego żona, Zelda, już na zawsze pozostanie wdową — Zelda jest żoną Beniamina, zatem albo mamy do czynienia z pomyłką, albo autor chciał w ten sposób zasugerować czytelnikowi, że Beniamin podziela strach przyjaciela. [przypis edytorski]
Senderl — zdrobnienie od imienia Sender, będącego żydowskim wariantem imienia Aleksander. [przypis edytorski]
sendomirskiej — zwyczajnie: sandomierskiej. [przypis redakcyjny]
Seneca, którego Tertulian zowie „często naszym” — saepe noster Seneca, Tertulian [O duszy (De anima) XX, 1, cytując Seneki O dobrodziejstwach]. [przypis autorski]
Seneca (…) pisze, że (…) przesądna wiara żydowska, takie czyni postępy we wszystkich krajach, że zwyciężeni prawo narzucają zwycięzcom — cytowany przez S. Augustyna, de Civitate Dei, l. 6, c. 11 [chodzi o cytat z pracy Seneki De Superstitione, zawarty w dziele Augustyna Państwo Boże, w księdze (łac. liber) VI, rozdziale (capitulus) 11]. [przypis autorski]
senectus ipsa est morbus (łac.) — sama starość chorobą (Terencjusz, Phormio, akt IV, scena I). [przypis edytorski]
senectus (łac.) — doświadczenie życiowe, powaga. [przypis redakcyjny]
Senegal — państwo w zachodniej Afryce, nad Oceanem Atlantyckim, ze stolicą w Dakarze; dawniej kolonia francuska. [przypis edytorski]
Senegambia — historyczna nazwa regionu geograficznego w Afryce Zachodniej, między rzeką Senegal na północy a rzeką Gambia na południu; w XVIII w. nazwa brytyjskiej kolonii na tych terenach. [przypis edytorski]
