Przypisy

zemną (starop. forma ort.) — dziś popr.: ze mną. [przypis edytorski]

zemną (starop. forma ort.) — dziś: ze mną. [przypis edytorski]

zemnie (starop. forma ort.) — ze mnie. [przypis edytorski]

Zemomisław — Siemnomysł, wg Kroniki Galla Anonima ojciec Mieszka I. [przypis edytorski]

zemścić się czego (starop.) — dziś: zemścić się za co. [przypis edytorski]

zemścić się kogo (starop. forma) — zemścić się za kogo. [przypis edytorski]

zemściłam się za brata mego męża (mit. rzym.) — Pigmalion, brat Dydony, zabił jej męża, Acharbasa; sformułowanie Nanny wskazuje raczej na szwagra, jednak należy pamiętać, że choć ta opowieść przypomina Eneidę, nie jest z nią tożsama. [przypis edytorski]

Zemsta — komedia Aleksandra Fredry (1793–1876), wystawiona po raz pierwszy w 1834 roku. [przypis edytorski]

Zemsta — komedia Aleksandra Fredry. [przypis edytorski]

zemsta skłoniła najświetniejszego rojalistycznego pisarza… — François-René de Chateaubriand, który od 1822 był ministrem spraw zagranicznych, w 1824 został przez ultrarojalistycznego premiera de Villèle'a zwolniony ze stanowiska i przeszedł do liberalnej opozycji. [przypis edytorski]

zemsty na właściciela (daw.) — dziś popr.: na właścicielu. [przypis edytorski]

zeń — skrócone: z niego. [przypis edytorski]

zenana — część domu przeznaczona dla kobiet. [przypis edytorski]

Zend-Awesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu, napisana w języku awestyjskim, wymarłym klasycznym języku staroż. Persji. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

Zendawesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

Zendawesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

zendowie (daw.) — wyznawcy zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia; świętą księgą zaratusztrianizmu jest Awesta, zwana dawniej Zendawestą, co oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. Zendami nazywano także ogólnie irańskich Ariów. [przypis edytorski]

zendzki (daw.) — taki jak w Zendaweście; dziś: awestyjski; Zendawesta a. Awesta: święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), dualistycznej religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch równorzędnych, walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności). Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

zeniacka (gw.) — żeniaczka; zawarcie ślubu, małżeństwa. [przypis edytorski]

zenit — najwyżej położony punkt na niebie. [przypis edytorski]

zenitówka (wojsk. pot.) — działo przeciwlotnicze. [przypis edytorski]

Zeno a. Castel San Zeno, a. Zenoburg — zamek w Merano. [przypis edytorski]

Zenon, iż nawet Jedno nie jest i że nie ma nic — Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, LXXXVIII, 44–45. [przypis edytorski]

Zenon z Elei (ok. 490–ok. 430 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Parmenidesa, uważany za twórcę dialektyki, sztuki dyskutowania za pomocą argumentów rozumowych; sformułował serię paradoksów o niemożności istnienia wielości rzeczy i ruchu, bazujących na trudnościach w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkościach ciągłych, które można dzielić w nieskończoność, m.in. paradoks o Achillesie i żółwiu: Achilles i żółw stają do wyścigu na pewien ustalony dystans, przy czym Achilles pozwala żółwiowi, jako wolniejszemu, wystartować w połowie odległości do mety. Kiedy Achilles dobiegnie do miejsca startu żółwia, ten przez ten czas oddali się już o pewien dystans. Podobnie za każdym razem, kiedy Achilles osiągnie poprzednie położenie żółwia, ten będzie już dalej. Z tego schematu rozumowania wynika, że Achilles może się tylko zbliżać do żółwia, ale się z nim nie zrówna. [przypis edytorski]

Zenon z Elei (ok. 490–ok. 430 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Parmenidesa, uważany za twórcę dialektyki, sztuki dyskutowania za pomocą argumentów rozumowych; sformułował serię paradoksów o niemożności istnienia wielości rzeczy i ruchu, bazujących na trudnościach w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkościach ciągłych, które można dzielić w nieskończoność. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (IV–IIIw. p.n.e.) — filozof ateński, twórca szkoły stoickiej. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (ok. 335–ok. 263 p.n.e.) — filozof grecki, założyciel stoicyzmu, kierunku filozoficznego zalecającego sumienność w obowiązkach, zachowanie umiaru i spokoju wewnętrznego niezależnie od okoliczności zewnętrznych; prowadził szkołę stoików w Atenach. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (ok. 336–ok. 264 p.n.e.) — filozof grecki, założyciel szkoły stoików w Atenach. [przypis edytorski]

zepchnieni — dziś: zepchnięci. [przypis edytorski]

zepchnion — daw. skrócona forma od: zepchnięty. [przypis edytorski]

zepchniony (starop. forma) — zepchnięty. [przypis edytorski]

zepewnić się — dziś: upewnić się. [przypis edytorski]

zeppelin — odmiana sterowca, pojazd latający lżejszy od powietrza, unoszący się dzięki usztywnionej konstrukcji wypełnionej wodorem lub helem, wyposażony w napęd śmigłowy i ster; od nazwiska Ferdynanda von Zeppelina (1838-1917). [przypis edytorski]

zeppelin — sterowiec, statek powietrzny. [przypis edytorski]

zeppelin — sterowiec, statek powietrzny z powłoką lub komorami wypełnionymi lżejszym od powietrza gazem oraz z własnym napędem; od nazwiska niemieckiego konstruktora Ferdinanda von Zeppelina (1838–1917), który zbudował pierwszy sterowiec o konstrukcji szkieletowej („Luftschiff-Zeppelin 1”); na cześć tego konstruktora nazwano słynny niemiecki sterowiec „LZ 127 Graf Zeppelin” (latający w l. 1928–1937), który oferował pierwsze komercyjne loty pasażerskie przez Atlantyk, a także wziął udział w wyprawie arktycznej (1931). [przypis edytorski]

zeppeliny — niemieckie bombowce strategiczne w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]

zeprzeć się — dziś: oprzeć się a. zaprzeć się. [przypis edytorski]

ze psami — dziś popr. forma przyimka: z psami. [przypis edytorski]

zepsieć (daw.) — spodleć, podupaść. [przypis edytorski]

zepsować (starop.) — zepsuć. [przypis edytorski]

zepsowała (starop. forma) — dziś popr.: zepsuła. [przypis edytorski]

zepsował — dziś: zepsuł. [przypis edytorski]

zepsował (starop. forma) — zepsuł. [przypis edytorski]

zepsowany (daw., starop.) — dziś popr. forma: zepsuty. [przypis edytorski]

zepsowany (starop. forma) — zepsuty. [przypis edytorski]

Ze psy sie (…) goni (daw.) — goni się z psami. [przypis edytorski]

Zeresz — żona Hamana (Est 5,10). [przypis edytorski]

zeriba — afrykańska zagroda z ciernistych krzewów, chroniąca obozowisko przed napaścią dzikich zwierząt. [przypis edytorski]

zerkolas — veidrodis. [przypis edytorski]

zerkolinis (sl.) — kaip veidrodis. [przypis edytorski]

Zerlina — panna młoda, narzeczona Mazetta, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]

Zerwał się (…) — w tłumaczeniu brak poprzedniego zdania: Da wurde er rasend (Wściekł się); red. WL. [przypis edytorski]

zerwan — dziś popr.: zerwany. [przypis edytorski]

zeście (starop. forma) — zejście; śmierć. [przypis edytorski]

zeście (starop.) — zejście wspólne, zebranie. [przypis edytorski]

ze ściśniętym gardłem — z uwagi na krótkie wersy Różewiczowi przypisywano „poetykę ściśniętego gardła”. [przypis edytorski]

ze sadu (gw.) — z sadu. [przypis edytorski]

ze serca — dziś: z serca. [przypis edytorski]

ze sewcem (gw.) — z szewcem. [przypis edytorski]

zesiąść (daw.) — dziś popr.: zsiąść. [przypis edytorski]

ze siebie — dziś popr.: z siebie. [przypis edytorski]

ze siebie — dziś: z siebie. [przypis edytorski]

ze siebie (reg. pot.) — dziś popr.: z siebie. [przypis edytorski]

ze siejby zrodzon smoczej Król Pentheus — aluzja do pochodzenia Echiona, ojca Penteusza. Echion wyrósł z ziemi z zasianych przez Kadmosa smoczych zębów. [przypis edytorski]

ze siostrami — dziś: z siostrami. [przypis edytorski]

zeskamotować (daw.) — zręcznie coś sprzątnąć, ukryć (też: ukraść), zwł. za pomocą sztuczki kuglarskiej. [przypis edytorski]

zeskamotować — sprytnie ukryć (na wzór sztuczek kuglarskich). [przypis edytorski]

zeskamotować — zręcznie coś ukryć bądź ukraść. [przypis edytorski]

zeskamotowany (daw., z fr. escamoter) — zręcznie ukryty. [przypis edytorski]

ze skarbcu — dziś popr. forma D. lp: ze skarbca. [przypis edytorski]

ze skargą w głosie — w oryginale niem.: mit klagender Stimme, tj. raczej: z żalem głosie. [przypis edytorski]

Ze skowronkami wstaliśmy do pracy I spać pójdziemy o wieczornej zorzy, Ale w grobowcach my jeszcze żołdacy I hufiec Boży! — fragment Pieśni Konfederatów Barskich, z tekstem autorstwa Juliusza Słowackiego (1809–1849); twórca melodii nie jest znany. [przypis edytorski]

zesłabić — dziś raczej: osłabić. [przypis edytorski]

zesłabły — dziś: osłabły. [przypis edytorski]

zesłabnąć — opaść z sił. [przypis edytorski]

zesłaniec (daw.) — wysłannik, posłaniec. [przypis edytorski]

ze słychu — dziś: ze słyszenia. [przypis edytorski]

ze Spiża — dziś popr.: ze Spiszu, regionu w dorzeczu Popradu, obecnie na Słowacji. [przypis edytorski]

zespola — dziś popr. forma: zespala. [przypis edytorski]

zespoliła ich coraz silniej — popr. z czas. niedokonanym: zespalała (…) coraz silniej. [przypis edytorski]

zespolon (daw.) — skrócona forma r.m.; dziś tylko: zespolony. [przypis edytorski]

zesromać się (daw., gw.) — zawstydzić się. [przypis edytorski]

zesromocić (daw.) — zhańbić. [przypis edytorski]

zestarzał — dziś: zestarzał się. [przypis edytorski]

ze stem dróg (starop. konstrukcja)— dziś: ze stoma drogami. [przypis edytorski]

ze stoma ludwikami, które mi zostaną — ludwik wart był osiem talarów, a talar trzy liwry, każdy o wartości franka (powszechnie tych nazw używało się wymiennie). [przypis edytorski]

zestraszony — dziś popr.: zastraszony a. przestraszony. [przypis edytorski]

zestraszony — dziś: przestraszony. [przypis edytorski]

ze strony — z zewnątrz, z boku. [przypis edytorski]

zesuć — zsunąć. [przypis edytorski]

zesuć — zsypać. [przypis edytorski]

ze suchych — dziś popr.: z suchych. [przypis edytorski]

ze suką — dziś: z suką. [przypis edytorski]

ze sumptem, właśc. z sumptem (daw.) — tu: odpowiednio uroczyście. [przypis edytorski]

zesunąć — dziś raczej: zsunąć. [przypis edytorski]

zesunąć się — dziś popr.: zsunąć się. [przypis edytorski]

ze swemi syny — dziś N.lm: ze swymi synami. [przypis edytorski]

ze swoim towarzyszem — prawdopodobnie towarzyszem tym był Stanisław Worcell (1799–1857), powstaniec, działacz i publicysta. [przypis edytorski]

ze swojemi syny — dziś popr.: ze swoimi synami. [przypis edytorski]

ze swojskich zwierząt — tj. ze zwierząt hodowlanych. [przypis edytorski]