Przypisy

ósemka — jedna z figur tańca. [przypis redakcyjny]

ósma światłość — Seweryn Boecjusz, przyjaciel osobisty i w poufnych żyjący stosunkach z osrogockim królem Teodorykiem, który go potem do więzienia wtrącił i śmiercią głodową umęczył. W więzieniu pisał swoje sławne dzieło: De Consolatione (Dante lubił je często czytać, a piękniejsze z niego maksymy i zdania powtarzał z pamięci i kilka z nich w tekście Boskiej Komedii zacytował). Boecjusza prochy spoczywają w Pawii, w kościele św. Piotra, nazywanym Ciel Aureo. [przypis redakcyjny]

ósma sfera gwiazd — Niebo ósme, sfera gwiazd stałych. [przypis redakcyjny]

ów cień, co zbłądził wielkim ustępstwem — Papież Klemens V. Ustąpił on 1294 r. stolicy świętej Bonifacemu VIII, którego Dante z powodów politycznych jak najgoręcej nienawidził. [przypis redakcyjny]

ów hellenista o imieniu i mózgu ptasim — mésange znaczy: sikora. [przypis redakcyjny]

Ów jeden jedyny, co życie w mogilne znów wnosił ukrycie — Asklepios, genialny lekarz mityczny, który we­dług podania przywrócił do życia zmarłego i za to został strzaskany piorunem Zeusa. Potem był czczony jako bóg-lekarz. [przypis redakcyjny]

ów, który stękał — według legendy, Aleksander Macedoński, podbiwszy prawie cały znany ówcześnie świat, narzekał, że nie ma z kim wojować. O „niezmiernych żądzach” Aleksandra czytamy w wierszu Krasickiego Do księdza plebana: „Ów głupi, co świat posiadł, a posiadłszy płacze, / Bo już nie miał co posiąść! Niechby Jowisz zatem, / Chcąc go więcej szczęśliwym czynić i bogatym, / Stworzył jeszcze świat drugi, a właśnie dla niego, / Posiadłby go i płakał, iż nie masz trzeciego.” (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. II, s. 139–140). [przypis redakcyjny]

ówten, ówta (starop.) — tamten, tamta. [przypis redakcyjny]

ówten (starop.) — tamten. [przypis redakcyjny]

o abominacji, desolacji — abominacja (z łac.): rzeczy wstrętne; desolacja (z fr.): spustoszenie. [przypis redakcyjny]

o Adamie — Mickiewiczu. [przypis redakcyjny]

Oaristys — tytuł idylli aleksandryjskiej, którą naśladował André Chénier. [przypis redakcyjny]

obaczać (starop.) — uważać. [przypis redakcyjny]

obaczę listek krzewu różanego oząbkowany drobno — Rysunek liścia róży. [przypis redakcyjny]

ob[acz] Romantyczność — słowa te wskazują na łączność postaci Dziewczyny z Karusią rozpaczającą w Romantyczności po śmierci kochanka. [przypis redakcyjny]

obaczyć się (starop.) — upamiętać [się; opamiętać się, powściągnąć się]. [przypis redakcyjny]

obaczyć — tu: przewidzieć. [przypis redakcyjny]

obaczyć — tu: przyjść do siebie. [przypis redakcyjny]

obaczy się (starop.) — spostrzeże [się], upamięta [się]. [przypis redakcyjny]

obaczywane (starop.) — uważane. [przypis redakcyjny]

obaczywszy (starop.) — [tu:] poznawszy. [przypis redakcyjny]

obarczyciel — sprawca ucisku, ciemięzca, tyran. [przypis redakcyjny]

obarzanek — poprawniej: obwarzanek. [przypis redakcyjny]

obbiedz a. obbieżeć (starop.) — obiegać, biec dookoła. [przypis redakcyjny]

obbiedz, obbieżeć (starop.) — obiec, obejść. [przypis redakcyjny]

obbieżeć a. obbiedz (starop.) — dziś popr.: obiec; 3.os.lp: obbieżał, tj. okrążył biegiem dookoła. [przypis redakcyjny]

obbieżeć (starop. forma) — obejść; obbieżeć gdzie stroną: obejść gdzieś bokiem. [przypis redakcyjny]

ob caricas Atticas (łac.) — dla fig attyckich. [przypis redakcyjny]

obcesem — natrętnie, zuchwale. [przypis redakcyjny]

obcesem — obcesowo, gwałtownie. [przypis redakcyjny]

obciążliwy krzywdą (starop.) — skrzywdzony. [przypis redakcyjny]

obcowanie (starop.) — mieszkanie. [przypis redakcyjny]

obdłużnemi — długimi. [przypis redakcyjny]

obediencja — posłuch. [przypis redakcyjny]

obediencja — posłuszeństwo. [przypis redakcyjny]

obegnać (starop.) — otoczyć. [przypis redakcyjny]

obejma (3 os. lp cz.ter.) — dziś popr.: obejmuje. [przypis redakcyjny]

obejmani (M. lm m.os.) — dziś popr.: obejmowani. [przypis redakcyjny]

obelisk — mowa o słynnym obelisku egipskim, zdobiącym plac Zgody w Paryżu [przypis redakcyjny]

obelisk — słup kamienny, czworoboczny, zwężający się ku górze. W Egipcie był symbolem kultu boga słońca. Wspomniany tu granitowy obelisk, wysokości 23 m, pochodzi ze świątyni egipskiej w Luksorze (starożytne Teby). Był darem paszy egipskiego dla króla Ludwika Filipa. Ustawiony w r. 1836. [przypis redakcyjny]

obercuch (starop.) — wierzchnia suknia. [przypis redakcyjny]

obercuchy (starop.) — wierzchnia suknia. [przypis redakcyjny]

obercuchy sznurkują (starop.) — suknie wierzchnie sznurkami oszywają. [przypis redakcyjny]

Oberman — znana powieść francuskiego autora, Étienne'a Eivert de Senancourta (1770–1846), wyd. w r. 1804. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

obersztlajtnanci — podpułkownicy. [przypis redakcyjny]

oberwać (starop.) — [tu:] wyłudzić. [przypis redakcyjny]

obeszła wodami — [tu:] otoczona wodami. [przypis redakcyjny]

obeszły (daw.) — otoczony. [przypis redakcyjny]

obeszły (daw.) — [tu:] otoczony. [przypis redakcyjny]

obeszły (starop. forma) — w znaczeniu biernym: [otoczony przez gmin; red. WL]. [przypis redakcyjny]

obeszły (starop.) — otoczony; opływany; wysep obeszły wodami: wyspa opływana wodami. [przypis redakcyjny]

obeszły (starop.) — otoczony; tu: opływany; wysep obeszły wodami: wyspa opływana przez wody. [przypis redakcyjny]

obeznawał się wprzódy — dziś: zapoznawał się najpierw. [przypis redakcyjny]

Obezzo d'Este — margrabia Ferary i Ankony, za życia bawił się rozbojami; zapalony gwałtownym gniewem własny pasierb go zabił. [przypis redakcyjny]

obfitość wykrzyknień, pytań — Prof. M. Szyjkowski dowiódł statystycznie w pracy pt. Wykrzyknik i pytanie retoryczne w młodocianej twórczości Słowackiego (Rozpr. Wydz. filolog. Ak. Umiej. 1909), że obie te figury stylistyczne występują w poezji romantycznej o wiele obficiej niż w klasycznej. Wykazał nadto, że u Słowackiego obficiej niż u Mickiewicza. U pierwszego jest w pierwszym siedmioleciu jego twórczości jedno pytanie na 34 wiersze przeciętnie; wykrzyknień u Mickiewicza, aż do Wallenroda włącznie, jest 1 na 24 w., u Słowackiego w pierwszym siedmioleciu 1 na 17. U Malczewskiego wykrzyknień przeciętnie 1 na 9 w., a pytań 1 na 17 i 1/2. [przypis redakcyjny]

obiad nie chciał pojąć żony — obiad nie chciał połączyć się z wieczerzą. [przypis redakcyjny]

obiata (daw.) — ofiara. [przypis redakcyjny]

obiata — ofiara, ślubowanie, obietnica (w sło­wie tym występuje ten sam pierwiastek, co w słowie: „obiecać”). [przypis redakcyjny]

obicia chińskie — ścienne i meblowe, weszły w modę w XVIII w.; prawdziwe, jedwabne przetykane, najkosztowniejsze, wyrabiane były na wzór chiński w Europie z jedwabiu w Lyonie. [przypis redakcyjny]

Obidzy — rycerz toskański. [przypis redakcyjny]

obiecadła nauczą — [nauczą] pierwszych początków, pierwszych zasad. [przypis redakcyjny]

obiecana Historia Sztuki Winkelmana — Winkelmann wydał swą Historię Sztuki w r. 1763. [przypis redakcyjny]

obiedwie stronie (starop. forma) — dualis [tj. liczba podwójna; dziś: obydwie strony; red. WL]. [przypis redakcyjny]

obiedwie stronie (starop. forma) — liczba podwójna, dziś nieużywana, podobnie: dwie koronie, pieśń VIII zwr. 15. [przypis redakcyjny]

obie — forma ta w odniesieniu do rzeczownika oczy jest reliktem dawnej formy podwójnej. [przypis redakcyjny]

obiekcja — zarzut. [przypis redakcyjny]

obiektant — przeciwnik, podnoszący zarzuty. [przypis redakcyjny]

obiektywacje woli i państwo idei — Der Welt als Wille erste Betrachtung: Die Objektivation des Willens. [przypis redakcyjny]

obiema — obydwom. [przypis redakcyjny]

obierać się (daw.) — znajdować się. [przypis redakcyjny]

obierz (daw.) — pęta, więzy. [przypis redakcyjny]

obierz (daw.) — powróz, łyka, więzy. [przypis redakcyjny]

obierze — pęta. [przypis redakcyjny]

obierz — sprzęt myśliwski. [przypis redakcyjny]

obierz — więzy. [przypis redakcyjny]

obie stronie — liczba podwójna, dziś popr.: obie strony. [przypis redakcyjny]

obieszczyk (ros. obiezdczyk) — strażnik graniczny. [przypis redakcyjny]

Obiit XIX, natum est XX — zmarł wiek XIX, urodził się wiek XX; trawestacja słów: Obiit Gustavus, natus est Conradus z III. części Dziadów Mickiewicza. [przypis redakcyjny]

objął rycerza i w czwał polecieli — por.: «Post equitem sedet atra Cura» (Horacy: Carminae III, 1, 40). [przypis redakcyjny]

Objaśnienia (…) podajemy na końcu każdego tomu. — objaśnienia na końcu pierwszego tomu wydania źródłowego (pieśni I-X) zostały opatrzone uwagą: „Wydawca składa gorące podziękowanie prof. K. Zawilińskiemu za łaskawie udzieloną pomoc w objaśnieniu niektórych trudniejszych form i konstrukcyj gramatycznych”. Na końcu drugiego tomu (pieśni XI-XX) umieszczono Słowniczek ułożony przez Jana Czubka. W niniejszym wydaniu treść obu zamieszono w formie przypisów z odsyłaczami w tekście. [przypis redakcyjny]

objażdżka — patrol, objazd nocnych wart (Słownik Lindego). [przypis redakcyjny]

objęcie rządów przez cesarza Wilhelma… — Wilhelm I, raniony 3 czerwca 1878 r. przez zamachowca Nobilinga, przekazał władzę na czas choroby następcy tronu, Fryderykowi Wilhelmowi. Na powrót objął rządy 5 grudnia 1878 r. [przypis redakcyjny]

objechałem jak bartnika — osaczyłem jak niedźwiedzia przy barci; bartnik, w języku myśliwskim: nazwa niedźwiedzia. Niedźwiedzie lubią miód i często wybierają go z barci leśnej. Zwykle też miód służy na przynętę, jeśli na niedźwiedzia zastawia się pułapkę. [przypis redakcyjny]

objeździć swą wolą (…) nieokróconą (starop.) — powściągnąć, opanować nieposkromioną samowolę. [przypis redakcyjny]

obłąkany* (starop.) — zabłąkany. [przypis redakcyjny]

obłamek (daw.) — wieża. [przypis redakcyjny]

obłamki (daw.) — wieża. [przypis redakcyjny]

obłapiać (starop.; tu forma imiesł.: obłapiając) — obejmować. [przypis redakcyjny]

obłapić (daw.) — uściskać. [przypis redakcyjny]

obłapić się (starop.) — uściskać się. [przypis redakcyjny]

obłapić — uściskać. [przypis redakcyjny]

obłapienie (daw.) — uścisk. [przypis redakcyjny]

obłazem — razem, od razu, ogółem. [przypis redakcyjny]

obłów — połów, zdobycz; por. pokrewny współcz. wyraz: obłowić się. [przypis redakcyjny]

obłuda — duch, mara. [przypis redakcyjny]

obłuda (starop.) — tu: złuda, mara. [przypis redakcyjny]

obłuda — [tu:] duch, mara. [przypis redakcyjny]

oblata — tutaj: przeniesienia aktów z ksiąg niewłaściwych do właściwych. [przypis redakcyjny]

oblatywała kobieta ze trzy kościoły… — nabożeństwa w kościołach warszawskich stawały się wówczas często manifestacjami patriotycznymi. [przypis redakcyjny]

oblężenie Lyonu poruszyło całe Południe — Lyon był jednym z najsilniejszych ośrodków rebelii żyrondystowskiej i rojalistycznej przeciw dyktaturze jakobińskiej. Oblegany przez wojska Konwencji, stawiał opór przez 2 miesiące (8 VIII–9 X 1793). Jeszcze dłużej (do grudnia) bronił się Tulon, który wezwał na pomoc Anglików. [przypis redakcyjny]