Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7509 przypisów.
austriaccy hrabiowie — z końcem XVIII w. i w początkach XIX w. rząd austriacki łatwo nadawał tytuły arystokratyczne za odpowiednią opłatą. Wówczas to wiele zamożnej szlachty galicyjskiej nabyło tytuły hrabiowskie. [przypis redakcyjny]
Austriacki Dom — dynastia Habsburgów. [przypis edytorski]
Austriacy wezmą Bośnię — wiadomość o powzięciu tej decyzji przez kongres berliński przyniosła prasa warszawska w ostatnich dniach czerwca 1878 r. [przypis redakcyjny]
Austria Górna — kraj związkowy w północnej Austrii. [przypis edytorski]
Austrowe — od: Auster, wiatr południowy. [przypis redakcyjny]
Austryj — dziś popr. forma: z Austrii. [przypis edytorski]
Auswärtiges Amt (niem.) — Ministerstwo Spraw Zagranicznych. [przypis edytorski]
auswajs (z niem. ausweis) — zaświadczenie; dowód osobisty. [przypis edytorski]
Ausweis, Fingerabdruck? So? Wohnhaft? Beschäftigt? Wo? Wohin laufst du? Deine Freiheit ist gross Straffe, bezahlen! los! (niem.) — Dokumenty, odcisk palca? Więc? Zamieszkały? Zajęcie? Gdzie? Dokąd biegniesz? Twoja wolność ma swoją cenę. Kara, płać! szybko! [przypis edytorski]
ausweis (niem.) — zaświadczenie, legitymacja a. dowód osobisty; dokument niezbędny do legalnego funkcjonowania w getcie. [przypis edytorski]
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Dodatek, Pamiętają o mnie
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Auszlawis (mit. litew. Aušlavis) — bóg lekarzy i leczenia. [przypis edytorski]
auszpik — galaretka na słono, przyrządzana z wywaru mięsnego a. rybnego. [przypis edytorski]
auszpurski — prawdop.: augsburski. [przypis edytorski]
auszug (daw., z niem.) — wyciąg; tu: wyciąg z ksiąg, rejestrów handlowych. [przypis edytorski]
auszureichen —zu erfassen. [przypis edytorski]
Aut (…) abeat — „Albo niech pije, albo niech odejdzie”; Cicero, Tusculanae disputationes, V, 4. [przypis tłumacza]
autarkia — tu: samowystarczalność gospodarcza; dążność do zaspokajania wszystkich potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych w ramach własnych możliwości i unikanie udziału w handlu zagranicznym jako cecha gospodarki lub cel polityki gospodarczej państwa a. grupy państw, występująca najczęściej w okresach kryzysów gospodarczych. [przypis edytorski]
autarkia — w filozofii greckiej samowystarczalność, poleganie tylko na sobie; sposób życia zalecany m.in. przez stoików. [przypis edytorski]
autas — audeklo galbalas kojoms apvynioti aunantis. [przypis edytorski]
aut, aut (łac.) — albo, albo. [przypis redakcyjny]
autem (łac.) — następnie. [przypis edytorski]
Aut (…) habet (łac.) — „Śmierć była albo będzie: nie istnieje nigdy/ W teraźniejszości. Również nie zadaje męki/ Śmierć sama: raczej tylko jej oczekiwanie” (Pierwszy wiersz z satyry La Boêtie, drugi z Owidiusza; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
author mali (łac.) — sprawca złego. [przypis redakcyjny]
authos epha (gr.) — on sam (Pitagoras) powiedział; formułka, jaką Pitagorejczycy przerywali spór naukowy. [przypis edytorski]
Aut (…) iniquas — Horatius, Odae III, 1, 29. [przypis tłumacza]
aut (łac.) — albo. [przypis edytorski]
aut libri aut liberi (łac.) — albo książki, albo dzieci. [przypis edytorski]
Aut mea, aut nulla (łac.) — albo moja, albo żadna. [przypis edytorski]
Aut nihil, aut bene (łac., przysł.) — albo nic, albo dobrze (powinno się mówić o zmarłych). [przypis edytorski]
Autobiographia Literaria (łac.) — autobiografia literacka. [przypis edytorski]
autochton — rdzenny mieszkaniec danego terenu. [przypis edytorski]
autodafé — akt publicznej pokuty osądzonego przez Świętą Inkwizycję; w znaczeniu potocznym: egzekucja przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
autodafé — całopalenie. [przypis edytorski]
autodafé — istotnie, auto-dafé miało miejsce 20 czerwca 1756 [auto-da-fé (z portug.: akt wiary), uroczystość kończąca proces inkwizycyjny osób oskarżonych o herezję, czary i in. odstępstwa od religii katolickiej, polegająca na publicznym wyznaniu winy, skruchy i deklaracji wiary katolickiej, po niej następowała egzekucja; Red. WL]. [przypis tłumacza]
autodafé — palenie żywcem na stosie heretyków lub pism heretyckich. [przypis redakcyjny]
auto-da-fé (port.) — akt wiary. Była to deklaracja przyjęcia lub odrzucenia religii katolickiej w procesie inkwizycyjnym; poprzedzała wykonanie wyroku. [przypis edytorski]
auto da fé (port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego polegający na publicznej deklaracji przyjęcia lub odrzucenia religii katolickiej przez osoby oskarżone o herezję, powrót do judaizmu, uprawianie czarów itp., poprzedzający uroczyste spalenie skazańców na stosie. [przypis edytorski]
auto da fé (port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego: publiczna deklaracja potwierdzenia lub odrzucenia religii katolickiej przez oskarżonego przed jego spaleniem na stosie; uroczyste spalenie na stosie heretyka lub dzieł heretyckich. [przypis edytorski]
auto-da-fé (port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego: publiczna deklaracja potwierdzenia lub odrzucenia religii katolickiej przez oskarżonego przed jego spaleniem na stosie; także: publiczne wykonanie wyroku śmierci na heretyku przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
auto-da-fé (port.) — dosł. akt wiary; w praktyce inkwizycji po tym akcie następowało spalenie skazańca żywcem na stosie. [przypis edytorski]
auto da fé (portug.) — ogłaszanie i wykonywanie wyroków Inkwizycji, w szczególności palenie skazanych na stosie, dosł.: akt wiary. [przypis redakcyjny]
autodafé — publiczna egzekucja heretyka, zwł. przez spalenie. [przypis edytorski]
auto da fé (z port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego, polegający na publicznym potwierdzeniu lub odrzuceniu przez oskarżonego religii katolickiej przed wykonaniem wyroku (wyrok był niezależny od treści deklaracji, choć jej wymagano); także: publiczne wykonanie wyroku śmierci na heretyku przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
auto-da-fé (z port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego, polegający na publicznym potwierdzeniu lub odrzuceniu przez oskarżonego religii katolickiej przed wykonaniem wyroku (wyrok był niezależny od treści deklaracji, choć jej wymagano); także: publiczne wykonanie wyroku śmierci na heretyku przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
auto da fé — (z port.: akt wiary) końcowy etap procesu inkwizycyjnego, wiążący się z potwierdzeniem lub odrzuceniem przez oskarżonego religii katolickiej oraz spaleniem go na stosie. [przypis edytorski]
auto-da-fé (z port.: akt wiary) — publiczna deklaracja przyjęcia lub odrzucenia religii katolickiej przez heretyka przed jego spaleniem na stosie; tu: spalenie żywcem. [przypis edytorski]
autodafé (z port. auto-da-fé: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego polegający na publicznej deklaracji przyjęcia lub odrzucenia religii katolickiej przez osoby oskarżone o herezję, powrót do judaizmu, uprawianie czarów itp. Wyznaniu wiary towarzyszyła uroczystość zakończona spaleniem skazańców na stosie (wyrok był niezależny od treści deklaracji, choć tej wymagano). [przypis edytorski]
autodafe — akt przyjęcia lub odrzucenia wiary katolickiej w procesie inkwizycyjnym; poprzedzał wykonanie wyroku. [przypis edytorski]
autodafe (z port.) — palenie na stosie. [przypis redakcyjny]
Autofradates — [satrapa Lidii]; w 392 r. podzielono satrapię Tissafernesa; Jonię otrzymał Strutas, Lidię Autofradates, Karię rodzimy władca, Hekatomnos z Milasy. W 387 r. satrapą Lidii i miast jońskich został powtórnie Tiribazos, który był za Cyrusa namiestnikiem Armenii Zachodniej, a po śmierci Tissafernesa objął jego stanowisko, gdy kanclerz (chiliarcha) Titraustes, zarządziwszy co trzeba, powrócił z Lidii na dwór królewski. Autofradates był nadal namiestnikiem Lidii ze stolicą Sardes, ale podlegał Tiribazosowi. Frygię nad Hellespontem objął po Farnabazosie, odwołanym w łasce i zaszczyconym ręką córki królewskiej, Ariobarzanes. [przypis tłumacza]
autogalwanizowanie — tu: samoczynne oddziaływanie elektryczności zawartej w zwłokach na te zwłoki, powodujące skurcze mięśni. [przypis edytorski]
autograf — podpis własnoręczny. [przypis edytorski]
Autolikos — zginął za trzydziestu tyranów. [przypis tłumacza]
Autolykos (mit. gr.) — syn Hermesa i Chione, mąż Amfitei i ojciec Antyklei, matki Odyseusza. [przypis edytorski]
automat — Termin przejęty od Kartezjusza. [przypis tłumacza]
Automedon (mit. gr.) — achajski wojownik, woźnica rydwanu Achillesa. [przypis edytorski]
Automedon (mit. gr.) — przyjaciel Achillesa, powożący jego rydwanem; synonim zręcznego woźnicy. [przypis edytorski]
Automedon (mit. gr.) — woźnica Achillesa. [przypis edytorski]
automedon, właśc. Eryphanis automedon — gatunek motyla z rodziny rusałkowatych. [przypis edytorski]
Automedon — woźnica Achillesa. Imię to stało się rzeczownikiem pospolitym i znaczy tyle, co woźnica [tu mowa o Neronie]. [przypis redakcyjny]
Automedon — woźnica Achillesa. [przypis edytorski]
Automedon — woźnica rydwanu Achillesa. [przypis edytorski]
automobil (daw.) — samochód. [przypis edytorski]
automobilowy — samochodowy. [przypis edytorski]
autonomiczny — niezależny od czynników zewnętrznych, swobodny w działaniu. [przypis edytorski]
autorament — sposób wcielania żołnierzy do wojska w czasach I RP, stanowiących najważniejszą część armii; ewentualne braki w autoramencie uzupełniano żołnierzami z pospolitego ruszenia. [przypis edytorski]
autoramentu — zaciągu wojska. [przypis redakcyjny]
autorament — zaciąg. [przypis redakcyjny]
autorament (z łac.) — tu: pokrój. [przypis edytorski]
autora Pięknej Heleny — zob. artykuł T. Żeleńskiego Zapiski autora „Pięknej Heleny”. [przypis edytorski]
autor błaga życzliwych czytelników, aby zechcieli powstrzymać się ze śmiechem aż do siedemdziesiątej ósmej księgi — Parodia formułki spotykanej na wielu dziełach w XVI. stulecia. [przypis tłumacza]
autor, członek Akademii Francuskiej — Akademia Francuska: instytucja mająca za zadanie chronić i propagować język francuski, przyznająca nagrody literackie i stypendia; Istnieje od od 1635 r., liczy stale 40 dożywotnich członków, którymi zostają wybitni poeci, prozaicy, ludzie teatru, filozofowie, krytycy sztuki, naukowcy. Hermann Sudermann nie był członkiem Akademii. [przypis edytorski]
Autor dzieła nie ujawnił swego nazwiska, słusznie bowiem przewidywał, że (…) wywoła burzę wśród obrońców ustanowionego porządku rzeczy i idei — W Pochwale (Eloge) króla Fryderyka II [wygłoszonej po śmierci de la Metriego; WL] czytamy: „Dzieło to, które musiało przejąć wstrętem ludzi, będących już z racji swego stanu jawnymi wrogami postępu rozumu ludzkiego, podniosło wszystkich kapłanów lejdejskich przeciwko autorowi: kalwiniści, katolicy i ewangelicy zapomnieli w owej chwili, że dzieli ich spółistotność [tj. dogmatyka dot. Trójcy Świętej; WL], wolność woli, msza rekwialna [tj. msza za zmarłych; WL] oraz nieomylność papieża — i połączyli się wszyscy celem prześladowania filozofa”. (Oeuvres, t. III, Berlin, Eloge de la Mettrie). [przypis tłumacza]
autor Forsyte'ów — John Galsworthy (1867–1933), brytyjski powieściopisarz, autor trylogii powieściowej Saga rodu Forsyte’ów, laureat Nagrody Nobla (1932). [przypis edytorski]
autor liryku Ranny różą — Wacław Bojarski (1921–1943), polski poeta i prozaik, autor licznych piosenek wojennych. Współzałożyciel i redaktor konspiracyjnego pisma „Sztuka i Naród”. Zmarł wskutek ran odniesionych podczas akcji składania wieńca pod pomnikiem Kopernika, w której brał udział także Gajcy. [przypis edytorski]
„Autor listu ma zostać listonoszem” — to znaczy, że rabi Elazar ma zostać łowcą złodziei. [przypis tłumacza]
Autor mówi wszystko, tłumaczy wszystko, nie zostawia nic wyobraźni czytelnika; spisał to w dwanaście dni po śmierci bohaterki — rękopis włoski złożony jest w redakcji „Revue des Deux Mondes”. [przypis autorski]
autor „Nieboskiej” — Zygmunt Krasiński (1812–1859), polski poeta romantyczny, autor m.in. dramatów Nie-Boska komedia (1835) i Irydion (1836), poematu Przedświt (1843) i cyklu utworów politycznych wierszem zatytułowanych Psalmy przyszłości (powst. 1844–1848, pełne wyd. 1850); początkowo utrzymywał serdeczne stosunki ze Słowackim, później podzieliła ich polemika wokół wymowy ideowej Psalmów przyszłości; z czasem Krasiński ewoluował ku silnie nacjonalistycznie nacechowanemu mesjanizmowi i klerykalizmowi. [przypis edytorski]
autor — Norwid uważał to słowo za trzyzgłoskowe: a-u-tor, i tak trzeba je tu, ze względu na rytm, czytać. [przypis redakcyjny]
autor Ogrodu fraszek — Wacław Potocki. [przypis edytorski]
autorowie — dziś popr.: autorzy. [przypis edytorski]
autorowie — dziś popr. forma M. lm: autorzy. [przypis edytorski]
autorowie — dziś popr. forma M. lm.: autorzy. [przypis edytorski]
Autor pisze o tym, że ponieważ nie pił zbyt wiele ze źródła natchnienia poetyckiego nie ma śmiałości, by napisać utwór o tematyce mitologicznej (gigantomachia, zob. wers 1) czy rycerskiej („Poważnych królów sprawy znamienite…”). [przypis edytorski]
autor „Pracowników morza” — Victor Hugo (1802–1885); powieść o tym tytule wydał w 1866 r. [przypis edytorski]
autor Przygód Benedykta Winnickiego — Wincenty Pol. [przypis edytorski]
autor Satyr — był nim Nicolas Boileau, francuski poeta i krytyk literacki, żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku. [przypis edytorski]
autor wspaniałego wydania Boskiej komedyi, nadzwyczajny erudyt — Ojciec Bertier; wydanie to, do tej pory nie skończone, jest jednak mało krytyczne: „Allighieri nella Commedia ci offra un trattato di morale scolastica in forma di poesia.” [przypis autorski]
autor „Zabawek wierszem i prozą” — Franciszek Karpiński (1741–1825). [przypis edytorski]
autor zna go i nawet raz cytuje — wyd. Turowskiego, Kraków 1861, str. 78. [przypis tłumacza]
autoskopia — widzenie własnego organizmu i jego chorób. [przypis autorski]
autour de ce mort (fr.) — wokół tego nieboszczyka. [przypis edytorski]
aut pacem, aut bellum (łac.) — albo pokój, albo wojna. [przypis edytorski]
aut qui (…) conveniant (łac.) — „albo ci, którzy nie stosują wyrazów do przedmiotu, lecz zbaczają z drogi szukając przedmiotu, który by się nadał do słów” (Quintilianus, Institutio oratoria, VIII, 3; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Aut (…) vexant — Lucretius, De rerum natura, V, 216. [przypis tłumacza]
Auvergne — Owernia, region administracyjny w centralnej Francji. [przypis edytorski]
au voleur! au feu! (fr.) — złodziej! ogień! [przypis edytorski]
Aux armes, citoyens! (fr.) — do broni, obywatele!; początek refrenu Marsylianki. [przypis edytorski]
auxilia (łac.) — wsparcie. [przypis edytorski]
auxilia — pomoc, wsparcie. [przypis edytorski]
