Przypisy

Non facit hoc verbis… (łac.) — Nie sprawiła tego słowami; twarzą, giętkimi ramionami i płowymi włosami czaruje nasza dziewczyna (Tibullus, Elegie, ks. I, V). [przypis edytorski]

Non mihi, non mihi, sed nomini Tuo da gloriam! (łac.) — Nie mnie, nie mnie, ale imieniu Twemu daj chwałę! [przypis edytorski]

Non nobis, Domine, non nobis (łac.) — Nie nam, Panie, nie nam. [przypis edytorski]

non omnis moriar (łac.) — nie wszystek umrę (Horacy, Pieśni III, 30). [przypis edytorski]

non omnis moriar (łac.) — nie wszystek umrę (Horacy, Pieśni III, 30). [przypis edytorski]

Non omnis moriar (łac.) — Nie wszystek umrę, (tj. nie umrę całkowicie), fragment pieśni III, 30 Horacego. [przypis edytorski]

non plus ultra (łac.) — nic ponad to, ani kroku dalej; szczyt doskonałości; tu: największy osiągalny stopień. [przypis edytorski]

non plus ultra (łac.) — nic ponadto; nieprzekraczalna granica; tu: szczyt doskonałości. [przypis edytorski]

non prohibeo (łac.) — nie zabraniam. [przypis edytorski]

Non relinquam vos orpharos, veniam ad vos (łac.) — fragment Ewangelii wg św. Jana: „nie zostawiam was sierotami, przyjdę do was” J 14, 18. [przypis edytorski]

non sine multis laudibus (łac.) — nie bez licznych pochwał. [przypis edytorski]

non sufficit (łac.) — nie wystarczy. [przypis edytorski]

non sum dignus (łac.) — nie jestem godzien. [przypis edytorski]

non sunt (łac.) — dosł. nie są; chodzi o nieobecność osób (oraz pełnomocników osób), których zeznania są nieodzowne dla wyjaśnienia sprawy. [przypis edytorski]

non tibi, sed Pietro (łac.) — nie do ciebie, ale do Piotra. [przypis edytorski]

nonumque prematur in annum (łac.) — pozostaw (to, co napisałeś) na dziewięć lat; cyt. z Ars Poetica Horacego. [przypis edytorski]

non vitae sed scholae discimus (łac.) — uczymy się dla szkoły, a nie dla życia; iron. odwrócenie maksymy łacińskiej: uczymy się dla życia, a nie dla szkoły. [przypis edytorski]

non zelus, sed charitas (łac.) — nie zazdrość, lecz miłosierdzie. [przypis edytorski]

Noscitur a sociis (łac.) — znany dzięki towarzyszom (poprzez przyjaciół). [przypis edytorski]

nostryfikacja (z łac.) — tu: uzyskanie prawa obywatelstwa, spolszczenie. [przypis edytorski]

nostryfikować (z łac. noster: nasz, facere: czynić) — przeprowadzać nostryfikację: urzędowe uznanie zagranicznego dyplomu poświadczającego zdobyte wykształcenie, uzyskany tytuł lub stopień naukowy a. zawodowy za równoprawny z odpowiadającym mu dyplomem krajowym. [przypis edytorski]

nota bene (łac.) — co warto zauważyć. [przypis edytorski]

nota bene (łac.) — zauważ dobrze (zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację). [przypis edytorski]

notabene (z łac. nota bene: zwróć dobrze uwagę) — tu w znaczeniu: zresztą. [przypis edytorski]

notabene (z łac. nota bene) — zwróć uwagę (dosł. zauważ dobrze). [przypis edytorski]

notabene (z łac.) — zauważ dobrze (zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację). [przypis edytorski]

notandum (łac.) — co należy zanotować. [przypis edytorski]

Novam Varsoviam (łac.) — Nową Warszawę. [przypis edytorski]

novare cupio, ergo non sum (łac.) — pragnę odnowienia, więc nie jestem. [przypis edytorski]

Novi hominem tanquam te (łac.) — Znam tego człowieka jak ciebie. [przypis edytorski]

novissima gloria cupido (łac.) — najnowsza chwała pożądania. [przypis edytorski]

nowember (z łac.) — listopad. [przypis edytorski]

nowenna (z łac. novem: dziewięć) — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni; także: modlitwa prywatna składająca się z dziewięciu części, do odmawiania w kolejne dni. [przypis edytorski]

nowenna (z łac. novem: dziewięć) — w liturgii katolickiej: nabożeństwo poprzedzające ważne święta, rozłożone na dziewięć dni (rzadziej tygodni lub miesięcy). [przypis edytorski]

nul (łac.) — zero; tu: człowiek nic nie znaczący. [przypis edytorski]

Nulla sors longa est, dolor et voluptas invicem cedunt. Ima permutat brevis hora summis (łac.) — słowa Seneki Młodszego (4–65 n.e.): Żaden los nie trwa długo, cierpienie i rozkosz na przemian następują po sobie. W ciągu jednej krótkiej godziny wszystko może się zmienić. [przypis edytorski]

Nullum nisi hungaricum (łac.) — nic poza węgierskim, dokładniej: nullum vinum nisi hungaricum — nie masz wina nad węgierskie. [przypis edytorski]

numerus clausus (łac.) — dosł. zamknięta liczba, ograniczona liczba; zasada ograniczania liczby studentów uniwersytetów, motywowana przyczynami politycznymi a. praktycznymi; w okresie międzywojennym stosowana w Polsce, Rosji, Niemczech, Rumunii, na Węgrzech i w Stanach Zjednoczonych w stosunku do chcących uzyskać wykształcenie wyższe kandydatów pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]

Numinibus vota exaudita malignis (łac.) — „Bowiem słuchając twego pożądania,/ Złośliwe Bóstwo zguby ci nie wzbrania!” (Juvenalis, Satyry X, 111–112; tłumaczenie za: Felicjan Faleński, Płonne zachcianki: Satyra X Juvenalisa, Warszawa 1884). [przypis edytorski]

Nunc erudimini (łac.) — Teraz nauczcie się (słowa z Ps 2, 10, w kulturze francuskiej znane z użycia ich przez Bossueta w mowie żałobnej poświęconej Henryce Marii de France, księżniczce francuskiej i królowej Anglii). [przypis edytorski]

nunquam (łac.) — nigdy. [przypis edytorski]

obces, właśc. obcesowo a. obcesem (z łac. obcessus: opętany) — bezczelnie, gwałtownie, jak wariat. [przypis edytorski]

O beatu visio, videre Deum in se ipso, videre in nobis et nos in eo (łac.) — O błogie widzenie, ujrzeć Boga we własnej osobie, ujrzeć Go w nas i nas w Nim. [przypis edytorski]

obediencja (daw., z łac.) — posłuszeństwo. [przypis edytorski]

obediencja (z łac.) — posłuszeństwo. [przypis edytorski]

obiata (daw., z łac.) — ofiara. [przypis edytorski]

oblatować (łac.) — wpisać do akt. [przypis edytorski]

oblektament (daw., z łac. oblectamentum) — przyjemność, uciecha; rozrywka. [przypis edytorski]

obligować (z łac.) — prosić o coś. [przypis edytorski]

observantia (łac.) — szacunek. [przypis edytorski]

observare (łac.) — baczyć, obserwować. [przypis edytorski]

obserwancja (z łac.) — szacunek, poważanie; tu: wierność. [przypis edytorski]

obserwa (z łac.) — szacunek i opieka, dbałość. [przypis edytorski]

obserwować (daw., z łac. observare) — tu: zachowywać, strzec, szanować. [przypis edytorski]

obserwować (daw., z łac.) — tu: zachowywać; przestrzegać. [przypis edytorski]

obserwować (z łac.; daw.) — zachowywać; przestrzegać. [przypis edytorski]

obserwowany (z łac., daw.) — zachowywany, utrzymywany (np. o obyczaju, tradycji). [przypis edytorski]

obskurant (łac.) — człowiek mający wsteczne poglądy. [przypis edytorski]

obskurantyzm (z łac.) — ciemnota; zacofanie, nieświadomość, nieuctwo. [przypis edytorski]

obskurantyzm (z łac. obscurare: zaciemniać; obscurans: zaciemniający) — ciemnota, wstecznictwo; postawa wroga wobec oświaty, nauki i postępu (szczególnie o doktrynie i praktyce kościoła katolickiego w stosunku do kultury w okresie Oświecenia); rozmyślne działanie mające na celu niedopuszczenie do rozpowszechnienia wiedzy o jakichś faktach, ideach itp.; niejasność, ogólnikowość, mętność stylu. [przypis edytorski]

obskurant (z łac.) — człowiek zacofany, mający wsteczne poglądy. [przypis edytorski]

obstupuerunt omnes (łac.) — osłupieli wszyscy; wyrażenie używane dawniej w Polsce dla wyrażenia najwyższego zdumienia czymś przerażającym lub niezwykłym, zwykle żartobliwie; inspirowane słowami Eneidy (II 774), wypowiedzianymi przez Eneasza na widok cieni Kreuzy i Polidora: „osłupiałem, włosy stanęły mi na głowie i głos zamarł w ustach”. [przypis edytorski]

obstupui (łac.; 2 os. perfecti od obstupēsco) — oniemiałem. [przypis edytorski]

obstupui (łac.) — oniemiałem. [przypis edytorski]

obstupuit (łac.) — zdziwiła się, osłupiała. [przypis edytorski]

ocelle mi (łac.) — oczko moje, zwrot pieszczotliwy. [przypis edytorski]

oculo spectator, mente incognitor (łac.) — oczami widzący, zaś umysłem niepojmujący. [przypis edytorski]

Oculus Maris (łac.) — Morskie Oko. [przypis edytorski]

O curas chymicorum! O quantum in pulvere inane! (łac.) — O trudy chemików! O jakaż pustka w kurzu! [przypis edytorski]

Odi profanum (łac.) — nienawidzę nieoświeconego… (początek pieśni III, 1 Horacego: Odi profanum vulgus et arceo: nienawidzę niekulturalnego tłumu i trzymam się od niego z daleka). [przypis edytorski]

Odi profanum vulgus… (łac.) — Nienawidzę nieoświeconego tłumu; fraza z początku pieśni III, 1 Horacego: Odi profanum vulgus et arceo: nienawidzę nieokrzesanego tłumu i trzymam się od niego z daleka. [przypis edytorski]

odi profanum vulgus (łac.) — nienawidzę nieoświeconego tłumu. [przypis edytorski]

odium generis humani (łac.) — nienawiść do rodzaju ludzkiego. [przypis edytorski]

odium (łac.) — nienawiść, niechęć. [przypis edytorski]

odium (łac.) — nienawiść. [przypis edytorski]

oecus (łac.) — reprezentacyjne pomieszczenie z oknem wychodzącym na ogród. [przypis edytorski]

ofertorium (z łac.) — w liturgii rzym.-kat. część mszy, podczas której ofiaruje się chleb i wino. [przypis edytorski]

offertorium (łac.) — ofiarowanie. [przypis edytorski]

Offertorium (łac.) — ofiarowanie; tu: część katolickiej mszy św., ofiarowanie chleba i wina. [przypis edytorski]

oficjalista (z łac. officium: służba, urząd) — urzędnik. [przypis edytorski]

O gloriosa Domina (łac.) — O chwalebna Pani. [przypis edytorski]

okowita (daw., z łac. aqua vitae: woda życia) — wódka, mocny alkohol. [przypis edytorski]

okowita (daw., z łac. aqua vitae: woda życia) — wódka, mocny alkohol. [przypis edytorski]

oktawa (z łac.) — osiem dni następujących po dniu świątecznym. [przypis edytorski]

okulat (z łac. oculatus: mający oczy, patrzący) — tu: naoczny świadek. [przypis edytorski]

okupacja (daw., z łac.) — zajęcie; tu: zadanie. [przypis edytorski]

oleum (łac.) — olej. [przypis edytorski]

Oleum ricini (łac.) — olej rycynowy. [przypis edytorski]

omne animal (łac.) — wszelkie zwierzę. [przypis edytorski]

omne bene (łac.) — wszystko dobrze. [przypis edytorski]

omne illud verum est, quod clare et distincte percipitur (łac.) — wszystko zatem jest prawdą, co postrzegane jest jako jasne i określone. [przypis edytorski]

Omnes leges, omniaque iura vim vi repellere cunctisque sese defensare permittunt! (łac.) — Wszystkie prawa i zwyczaje pozwalają siłę odpierać siłą oraz się bronić. [przypis edytorski]

omne tulit (…) dulci (łac.) — poklask wszystkich zyskuje ten, kto łączy przyjemne z pożytecznym; sentencja z Horacego. [przypis edytorski]

Omnia probate, quod melius est tenete (łac.) — wszystkiego próbuj, [ale] trzymaj się tego, co najlepsze. [przypis edytorski]

omnibus modis, eo instante et sui ipsius auxilio (łac.) — na wszystkie sposoby, natychmiast i licząc tylko na własną pomoc. [przypis edytorski]

omnibus par, nemini inferior (łac.) — wszystkim równy, od nikogo nie niższy. [przypis edytorski]

omnibus (z łac. dosł. omnibus: dla wszystkich) — daw. miejski środek transportu publicznego; wagonik na kołach wyposażony w ławki dla pasażerów, ciągnięty przez konie; właśc. stosowany od XVII do XIX w., a następnie zastąpiony przez autobus. [przypis edytorski]

Omni die dic Mariae/ Mea laudes anima (łac.) — każdego dnia głoś chwałę Maryi, duszo moja; autorstwo tego hymnu przypisywano dawniej właśnie świętemu Kazimierzowi Jagiellończykowi. [przypis edytorski]

omnino (łac.) — całkowicie. [przypis edytorski]

omnipotencja (z łac.) — wszechmoc, wszechwładza. [przypis edytorski]