Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 450 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7886 przypisów.
novae spes sementis, jugo scandit roseo medii fastigia coeli (łac.) — nadzieja nowego posiewu na różanym wozie wstępuje na szczyt niebios. [przypis redakcyjny]
Novalis (1772–1801) — właśc. Friedrich Leopold von Hardenberg, niemiecki poeta i prozaik z okresu wczesnego romantyzmu. [przypis edytorski]
Novalis (1772–1801) — właściwie Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg, niemiecki poeta i prozaik. [przypis edytorski]
Novalis (…) gdy ten uczeń Fichtego zedrze zasłonę z twarzy bogini Sais, odsłaniając tym symbolicznie tajemnicę natury, okaże się, że za zasłoną on sam się kryje. Ja stwarzające — W. Dilthey, Leben Schleiermachers, s. 287. [przypis autorski]
Novalis, właśc. Friedrich Leopold von Hardenberg (1772–1801) — poeta, prozaik i myśliciel jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu romantycznego w Niemczech. [przypis edytorski]
Novalis, właśc. Friedrich Leopold von Hardenberg (1772–1801) — poeta, prozaik i myśliciel, jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu romantycznego w Niemczech. [przypis edytorski]
Novalis, właśc. Friedrich von Hardenberg (1772–1801) — romantyczny poeta niemiecki, autor mistyczno-religijnych Hymnen an die Nacht (Hymnów do Nocy) napisanych po śmierci narzeczonej (tłumaczenie polskie: S. Przybyszewski, A. Baumfeld, 1909) i nieskończonej powieści Heinrich von Ofterdingen. [przypis edytorski]
Novalis, właśc. Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg (1772–1801) — niemiecki poeta i prozaik, jeden z najważniejszych przedstawicieli okresu wczesnego romantyzmu, uważany czasem za jednego z twórców tego kierunku, autor m.in. tomów wierszy Hymny do nocy, Pieśni duchowe oraz powieści edukacyjnej Henryk von Ofterdingen. [przypis edytorski]
Novalis, właśc. Hardenberg, Georg Philipp Friedrich Freiherr von (1772–1801) — niemiecki poeta i prozaik, jeden z najważniejszych przedstawicieli okresu wczesnego romantyzmu, uważany czasem za jednego z twórców tego kierunku. Jego nazwiskiem określa się też często innych twórców wczesnego romantyzmu niemieckiego. [przypis edytorski]
Novam Varsoviam (łac.) — Nową Warszawę. [przypis edytorski]
Novara — pod Novarą Włosi ponieśli w r. 1849 klęskę od Austriaków pod wodzą marszałka Radetzkiego. [przypis redakcyjny]
novare cupio, ergo non sum (łac.) — pragnę odnowienia, więc nie jestem. [przypis edytorski]
Novella d'Andrea, mistrzyni prawa kanonicznego i Magdalena Buonsignori były prawniczkami „o męskim dowcipie”… – Lili Braun, Historia rozwoju ruchu kobiecego, w opracowaniu J. Okszy. Warszawa, Gebethner i Wolff. [przypis autorski]
Novello — syn hrabi Gwidona z Baitifole, zamordowany był przez jednego z członków rodziny Bostoli. [przypis redakcyjny]
novembra — listopada. [przypis edytorski]
Novembris (łac.) — listopada. [przypis redakcyjny]
novembris — listopada. [przypis edytorski]
Novi hominem tanquam te (łac.) — Znam tego człowieka jak ciebie. [przypis edytorski]
noviluniorum (łac.) — nowiów. [przypis redakcyjny]
novio (hiszp.) — narzeczony. [przypis edytorski]
novio — narzeczony. [przypis autorski]
novissima gloria cupido (łac.) — najnowsza chwała pożądania. [przypis edytorski]
novitatem (łac.) — rzecz nowa, niebywała. [przypis redakcyjny]
noviter (łac.) — świeżo. [przypis redakcyjny]
Nową rzeczpospolitą — dialog Platona Rzeczpospolita był pierwszą w literaturze utopią polityczną. [przypis redakcyjny]
Nowa Anglia — region USA położony na płn.-wschodzie kraju, składający się z 6 stanów. [przypis edytorski]
nowa Antiochia — Prawdopodobnie Rzym. [przypis tłumacza]
Nowa Atlantyda — nieukończona utopijna powieść autorstwa Francisa Bacona (wyd. pośmiertne 1626), ukazująca wyspiarskie państwo, którego mieszkańcy żyją w dobrobycie i szczęśliwości dzięki rozumowym zasadom oraz wynalazkom z Domu Salomona, finansowanej przez państwo instytucji naukowej prowadzącej badania eksperymentalne w celu poznania natury i wykorzystania wiedzy dla dobra społeczeństwa. [przypis edytorski]
Nowa Biała — wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]
Nowa Brytania (hist.) — w XVII–XIX w. nazwa wschodnich i środkowych terenów ob. Kanady, obejmujących Płw. Labrador oraz ob. stany Manitoba i Nunavut; obecnie nazwę N. Brytania nosi wyspa należąca do Papui-Nowej Gwinei. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — dramatopisarz, publicysta, satyryk, działacz polityczny i społeczny, związany z Narodową Demokracją. Używał przydomku Neuwert. Autor m.in. Małpiego zwierciadła, Wielkiego Fryderyka, Facecji sowizdrzalskich. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — dramaturg, publicysta i poeta, w młodości związany z krakowskim otoczeniem Stanisława Przybyszewskiego i kabaretem Zielony Balonik, a także działacz polityczny i społeczny. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — dramaturg, satyryk i publicysta słynący z ostrego pióra. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — pisarz i publicysta; dramaturg i satyryk, zasłynął głównie jako autor pamfletów. Współpracował m.in. z „Życiem” krakowskim. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — poeta, dramaturg i satyryk, związany z Narodową Demokracją. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — polski pisarz, dramaturg, satyryk, poeta, publicysta, eseista i krytyk. [przypis edytorski]
Nowaczyński, Adolf (1876–1944) — znany publicysta i dramaturg. Publikował w prasie nacjonalistycznej obsesyjnie antysemickie artykuły; jednocześnie współpracował z „Wiadomościami Literackimi”. [przypis edytorski]
Nowaczyński opowiada — por. Adolf Nowaczyński, Wyspiander (wyd. książkowe w: Pamflety, 1930). [przypis edytorski]
Nowa Dejanira — tragikomedia Juliusza Słowackiego z elementami zarówno realistycznymi, jak i genezyjskimi, wydana pośmiertnie w 1866 roku; obecnie znana pod tytułem Fantazy. [przypis edytorski]
Nowa Fundlandia — wielka wyspa kanadyjska na wsch. wybrzeżu; należący do niej przylądek Cape Spear jest najbardziej wysuniętym na wschód punktem wybrzeży Ameryki Płn. [przypis edytorski]
Nowa Gospoda — dawny warszawski bar i restauracja przy ul. Jasnej 4. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — popularna w XVIII w. sentymentalna powieść Jana Jakuba Rousseau z 1761 r., w formie listów dwojga nieszczęśliwych kochanków: skromnego nauczyciela i jego arystokratycznej uczennicy. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — popularna w XVIII w. sentymentalna powieść Jana Jakuba Rousseau z 1761, w formie listów dwojga nieszczęśliwych kochanków: skromnego nauczyciela i jego arystokratycznej uczennicy. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — powieść Jeana Jacques'a Rousseau (1712–1778) z 1761 r. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — powieść sentymentalna Jeana Jacques'a Rousseau. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — powieść w listach z 1761, autorstwa Jeana Jacques'a Rousseau, opisująca nieszczęśliwą miłość skromnego nauczyciela i jego arystokratycznej uczennicy, zaliczana do nurtu sentymentalizmu. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — sentymentalna powieść epistolograficzna, napisana w 1761 r. przez Jeana Jacquesa Rousseau. Składa się z listów nauczyciela Saint-Preux i jego uczennicy Julii, których łączy niespełniona miłość. Tytuł nawiązuje do autentycznej historii z okresu średniowiecza: miłości teologa Abelarda i jego uczennicy Heloizy. [przypis edytorski]
Nowa Heloiza — słynny romans, Julie, ou la Nouvelle Héloise Jean-Jacques'a Rousseau, ukazał się dopiero w r. 1761. [przypis edytorski]
Nowa Holandia — daw. nazwa Australii, w 1644 nadana zach. wybrzeżu tego kontynentu przez holenderskiego odkrywcę Abla Tasmana; używana do poł. XIX wieku. [przypis edytorski]
Nowa Holandia — może oznaczać kolonię holenderską w Ameryce Północnej lub Południowej. Nazwą tą dawniej określano też Australię. [przypis edytorski]
Nowa Irlandia — duża wyspa w Archipelagu Bismarcka, na zach. od Nowej Gwinei; na północ i wschód od niej rozciąga się otwarty ocean. [przypis edytorski]
nowa Jeruzalem — nowa, niebiańska Jerozolima: w biblijnej Apokalipsie (Objawieniu) św. Jana zstępujące z nieba wspaniałe miasto, wyznaczające nową epokę pod koniec historii. [przypis edytorski]
Nowa Kaledonia — francuskie terytorium zamorskie w zach. części Oceanu Spokojnego, ok. 1400 km na wsch. od Australii. [przypis edytorski]
nowak (daw.) — człowiek „nowy”, niedoświadczony. [przypis edytorski]
Nowa Kolchida na stal przekuwająca wątłe mięśnie współczesnych Argonautów — nawiązanie do mit. gr.; do Kolchidy (krainy Aja) została zorganizowana wyprawa pod wodzą Jazona na statku Argo, którego załogę stanowiło 52 tzw. Argonautów (wśród których znaleźli się liczni bohaterowie, m.in. Herakles, Orfeusz, Tezeusz i in.); celem wyprawy było zdobycie złotego runa, czyli skóry skrzydlatego, złotego barana Chrysomallosa powieszonej na dębie w gaju Aresa i pilnowanej przez smoka; Kolchidę umiejscawiano nad Morzem Czarnym, na terenach dzisiejszej Gruzji. [przypis edytorski]
Nowakowski, Marek (1935–2014) — prozaik, scenarzysta filmowy i publicysta, przedstawiciel tzw. małego realizmu (nurtu prozatorskiego z lat 60. XX w., przedstawiającego codzienne, przeciętne zjawiska). [przypis edytorski]
Nowakowski, Zygmunt (1891–1963) — aktor. [przypis edytorski]
Nowak, Tadeusz (1930–1991) — poeta i prozaik, przedstawiciel nurtu chłopskiego w literaturze polskiej, często odwołujący się w swojej twórczości do motywów ludowych a. baśniowych [przypis edytorski]
Nowak, Tadeusz (1930–1991) — poeta i prozaik, przedstawiciel nurtu chłopskiego w literaturze polskiej, często odwołujący się w swojej twórczości do motywów ludowych a. baśniowych. [przypis edytorski]
nowalia — nowinka. [przypis edytorski]
nowa linia kolei z Kairu do Heliopolis — budowana przez spółkę Cairo Electric Railways & Heliopolis Oases Company nowa linia, która miała łączyć centrum Kairu z budowanym ok. 10 km dalej luksusowym, nowoczesnym przedmieściem, w pobliżu staroż. miasta Heliopolis. [przypis edytorski]
nowa logika (…) Bertrand Russell (…) mając do rozporządzenia cały potworny aparat, który wytworzyli obaj z Whiteheadem — mowa o programie tzw. logicyzmu, sprowadzenia całej matematyki do logiki i wyprowadzenia twierdzeń podstaw matematyki z układu aksjomatów i reguł wnioskowania, prowadzonym i częściowo zrealizowanym przez B. Russella i A. N. Whiteheada we wspólnym dziele Principia Mathematica (1910–1913), planowanym na cztery tomy, z których ukazały się trzy. Ambicją było doprowadzenie do podobnego uściślenia wszelkiej myśli spekulatywnej. [przypis edytorski]
Nowa Marchia (niem. Neumark) — zachodniopomorska prowincja Marchii Brandenburskiej, w latach 1402–1454 znajdowała się pod władzą Krzyżaków. [przypis edytorski]
Nowa Południowa Walia — pierwotnie kolonia brytyjska w płd.-wsch. części kontynentu Australia, od 1899 jeden ze stanów państwa Australia (Związku Australijskiego). [przypis edytorski]
Nowa Południowa Walia — stan Australii położony w płd.-wsch. części kontynentu. [przypis edytorski]
„Nowa Reforma” — dziennik ukazujący się w latach 1882–1928 w Krakowie. [przypis edytorski]
Nowa Reforma — krakowski dziennik ukazujący się w latach 1882–1928. [przypis edytorski]
„Nowa Reforma” — liberalno-demokratyczny dziennik krakowski wydawany w latach 1882–1928. [przypis edytorski]
Nowa rózga — syn Achillesa, Neoptolemos. [przypis redakcyjny]
nowa szkoła historyczna a. krakowska szkoła historyczna — ukształtowany w ostatniej ćwiartce wieku XIX w kręgu profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego nurt krytycznej historiografii, którego rysem charakterystycznym było zwracanie uwagi na realne, polityczne, przede wszystkim wewnętrzne przyczyny upadku I Rzeczpospolitej Polskiej, takie jak anarchia, prywata, brak poszanowania władzy państwowej przez szlachtę, wreszcie wady ustrojowe państwa, również na powstania narodowe historycy ci patrzyli przez pryzmat racjonalnego przygotowania i planu powodzenia zrywu zbrojnego, potępiając ten rodzaj działań; do historyków współtworzących krakowską szkołę historyczną należeli: ks. Walerian Kalinka, Józef Szujski, Stanisław Smolka i Michał Bobrzyński, w dziedzinie historii literatury Stanisław Tarnowski; współtworzyli oni konserwatywne ugrupowanie stańczyków. [przypis edytorski]
Nowa Troja — w średniowieczu w Anglii popularna była legenda, według której Brutus, potomek Eneasza, pożeglował na północ aż do Brytanii, pokonał władające nią olbrzymy i założył miasto Nowa Troja w miejscu dzisiejszego Londynu. [przypis edytorski]
nowa ustawa pozwalająca na prawidłowy pojedynek na białą broń — w okresie międzywojennym pojedynki były prawnie zakazane. [przypis edytorski]
Nowa Wieś — wieś w woj. łódzkim, w pow. sieradzkim; ok. 30 km na płd. od Błaszek; w W XIX w. należała do rodziny Rembowskich. [przypis edytorski]
Nowe Ateny — jedna z pierwszych polskich encyklopedii, opublikowana przez Benedykta Chmielowskiego (1700–1763) w latach 1745–1764. [przypis edytorski]
nowe Avignon — aluzja do awiniońskiej niewoli papieży; w latach 1309–1377 papieże rezydowali w Awinionie i byli uzależnieni od królów francuskich. [przypis edytorski]
Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia — wydana w 1919 r. rozprawa Witkacego. Jej IV część to O zaniku uczuć metafizycznych w związku z rozwojem społecznym. [przypis edytorski]
Nowe Formy w malarstwie — Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia, dzieło Witkacego z 1919 roku. [przypis edytorski]
nowego autora, który czyni władzę prawodawczą współwłaścicielką wszystkich naszych gruntów mocą prawa bożego — Pierre-Paul Lemercier de La Rivière (1719–1792), ekonomista francuski, zwolennik fizjokratyzmu, koncepcji ekonomicznej opartej na idei porządku naturalnego, zgodnie z którą jedyne źródła bogactwa stanowią praca, rolnictwo i ziemia; twórca doktryny „despotyzmu legalnego” (monarchii absolutnej, w której władca ustanawia i egzekwuje prawa zgodne z prawami porządku naturalnego); autor książki L'Ordre naturel et essentiel des sociétés politiques (1767), głównego dzieła ruchu fizjokratycznego, na które odpowiedzią Woltera jest Człowiek o czterdziestu talarach. [przypis edytorski]
Nowego Miasta — Καινόπολιν. [przypis tłumacza]
Nowego Napoleona wsadzili do prochowni — zamach stanu Ludwika Napoleona w r. 1840 nie powiódł się. Ludwik Napoleon został wzięty do niewoli, skazany przez Izbę Parów na dożywotnie więzienie i 7 października 1840 r. osadzony w twierdzy Ham (w północnej Francji). Prochownią nazywano więzienie w Warszawie, które mieściło się w dawnej prochowni przy ulicach Rybaki i Boleść. [przypis redakcyjny]
nowego obowiązku — tu: nowego zatrudnienia, nowej pracy. [przypis edytorski]
nowego stylu — tj. według nowego kalendarza gregoriańskiego, przyjętego we Francji w roku jego ogłoszenia (1582), ale w Anglii wprowadzonego dopiero we wrześniu 1752. Z powodu 10, a potem 11 dni różnicy pomiędzy kalendarzem juliańskim a gregoriańskim w ważnej korespondencji pomiędzy krajami używającymi odmiennych kalendarzy używano podwójnego datowania lub wskazywano użytą rachubę czasu. [przypis edytorski]
nowego ubrania, które włożyłem na siebie parę razy, aby być w porządku z celnikami — zupełnie nowe, nienoszone ubranie celnicy mogliby uznać za wwożone w celu sprzedaży. [przypis edytorski]
nowej rangi, nieprzewidzianej przez Piotra Wielkiego — car Piotr I wprowadził tabelę rang urzędniczych, jednolity schemat stopni urzędniczych i oficerskich, funkcjonujący, z nowelizacjami, do końca caratu. [przypis edytorski]
nowe latko — tu: nowy rok. [przypis edytorski]
Nowele wierszem — w innych źródłach: Gesammelte Novellen in Versen. [przypis edytorski]
nowember (z łac.) — listopad. [przypis edytorski]
Nowe Miasto, Rynek Drzewny — Nowe Miasto: Καινόπολις; Rynek Drzewny: Δοκῶν ἀγορά. [przypis tłumacza]
nowemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: nowymi. [przypis edytorski]
nowenna — cykliczna modlitwa bądź nabożeństwo, odprawiane przez dziewięć dni. [przypis edytorski]
nowenna — nabożeństwo poprzedzające ważne święta, zawsze rozłożone na dziewięć dni (rzadziej dziewięć tygodni). [przypis edytorski]
nowenna — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni. [przypis edytorski]
nowenna — w liturgii katolickiej nabożeństwo rozłożone na dziewięć dni, tygodni lub lat. [przypis edytorski]
nowenna (z łac. novem: dziewięć) — specjalne nabożeństwo katolickie, rozłożone na dziewięć dni; także: modlitwa prywatna składająca się z dziewięciu części, do odmawiania w kolejne dni. [przypis edytorski]
nowenna (z łac. novem: dziewięć) — w liturgii katolickiej: nabożeństwo poprzedzające ważne święta, rozłożone na dziewięć dni (rzadziej tygodni lub miesięcy). [przypis edytorski]
Nowe Ogrody w Gdańsku — obszar na północ od Biskupiej Górki, noszący nazwę od ogrodów utworzonych wokół szpitala św. Gertrudy pod koniec XIV w. [przypis edytorski]
nowe pojęcia zajęły miejsce dawnych, zużytych (…) — Lud polski w emigracji 1835–1846, Jersey 1854, s. 4. [przypis redakcyjny]
Nowe tomy Prousta, które się właśnie ukazały po polsku — W cieniu zakwitających dziewcząt zostało opublikowane w 1937; Strona Guermantes w 1938. [przypis edytorski]
Nowe Wyzwolenie — dramat Witkacego z 1926 r. [przypis edytorski]
Nowe Wyzwolenie, właśc. Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie” — w skrócie: PSL „NW”, chłopska lewicowa partia założona 9 czerwca 1946 w Warszawie z inspiracji polityków PPR przez grupę rozłamową polityków Polskiego Stronnictwa Ludowego, opozycyjną wobec lidera PSL Stanisława Mikołajczyka; nazwą nawiązywała do przedwojennego lewicowego odłamu ruchu ludowego, PSL „Wyzwolenie” (1915–1931). [przypis edytorski]
