Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7210 przypisów.
Beninkasso z Arezzo — będąc namiestnikiem podesty w Sienie, z urzędu swego kazał ściąć głowy brata i synowca Dżina za uliczne rozboje; Dżino zajątrzony zemstą, przebił go puginałem. [przypis redakcyjny]
Beniowski, Maurycy August (1741–1786) — słowacki podróżnik, awanturnik i żołnierz, autor barwnych pamiętników; w 1768 r. dołączył do konfederacji barskiej (dzięki temu epizodowi stał się tytułowym bohaterem poematu dygresyjnego J. Słowackiego, a następnie powieści W. Sieroszewskiego), schwytany przez Rosjan i zesłany, urządził na Kamczatce spisek i bunt więźniów, którzy opanowawszy miasto, uciekli na zdobytym przez siebie statku „Św. Piotr i Paweł”; Beniowski tułał się następnie po morzach (Aleuty, Ameryka Płd., Japonia), aż w 1772 r. dotarł do Francji, gdzie swymi opowieściami zainteresował króla Ludwika XV; zaciągnął się do wojska fr. w stopniu podpułk. i został wysłany przez rząd w 1773 r. z misją kolonizacyjną, przybył na Madagaskar, gdzie został w 1776 r. przez rdzennych mieszkańców uznany królem; w 1782 gościł w Stanach Zjednoczonych, utrzymywał znajomość z Benjaminem Franklinem; w 1785 r. powrócił na Madagaskar, odbił stolicę kraju z rąk fr., przejęcie władzy rozpoczynając od budowy fortów; zginął w potyczce z Francuzami. [przypis redakcyjny]
Beniowski — pierwowzorem tytułowego bohatera był Maurycy August Beniowski (1741–1786), szlachcic węg., syn generała austr., wychowany w Wiedniu, który w r. 1755. wstąpił do wojska, po śmierci stryja w r. 1758 zamieszkał na Litwie, gdzie objął znaczny majątek. Po śmierci ojca powrócił na Węgry, lecz wskutek nieporozumień ze szwagrami, których wygnał z majątku, uznany został za buntownika i umknął do Niemiec, stąd do Holandii, a następnie do Anglii. Wezwany do Polski, otrzymał stopień pułkownika w wojsku konfederacji barskiej; w r. 1769, ranny, dostał się do niewoli moskiewskiej i został zesłany na Kamczatkę. Tutaj zyskał zaufanie naczelnika wojennego Nilowa, został nauczycielem jego dzieci, a następnie — choć miał żonę na Węgrzech — ożenił się z jego córką Anastazją. Postanowiwszy uciec, opanował z pomocą innych wygnańców stojący w porcie mały okręt i na nim dostał się do brzegów Chin, następnie na wyspę Formozę, a stąd na wyspę Ile de France (Mauritius). W r. 1772 przybył do Francji; dwór wersalski powierzył mu dowództwo wyprawy na Madagaskar, gdzie został obrany królem. Obrażony tym rząd fr. wysłał przeciw niemu wojsko i Beniowski poległ w bitwie 23 maja 1786 r. Pozostawił pamiętniki, które wyszły w kilkunastu językach; po polsku ukazały się po raz pierwszy p.t. Historya podróży i osobliwszych zdarzeń sławnego Maur. Aug. Hrabi Beniowskiego, szlachcica polskiego i węgierskiego, zawierająca w sobie: jego czyny wojenne w Polszcze w czasie Konfederacyi Barskiej — wygnanie jego naprzód do Kazanu — potem do Kamczatki — waleczne jego z tej niewoli oswobodzenie się — żeglugę jego przez Ocean spokojny do Japonii, Formozy, Kantonu w Chinach — założenie nareszcie przez niego osady na wyspie Madagaskarze z zlecenia francuskiego rządu, jego na tej wyspie wojenne wyprawy, ogłoszenie go nareszcie Najwyższym Madagaskaru rządcą.. Przekład ten, przedrukowywany w XIX w., dokonany został z fr. edycji J. H. Magellana. Słowacki znał te pamiętniki, jednak głównymi źródłami, na których oparł swój poemat, były pamiętniki księdza Kitowicza oraz Histoire de l'anarchie de Pologne Rulhière'a. [przypis edytorski]
Beniowski — poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]
Beniowski — poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego; za życia autora wydano jedynie pierwszych pięć pieśni (1841). [przypis edytorski]
benissime (łac.) — doskonale. [przypis edytorski]
benissimo (wł.) — bardzo dobrze. [przypis edytorski]
benissimo! (wł.) — doskonale. [przypis redakcyjny]
Benito — nazwiązanie do wł. dyktatora Benito Mussoliniego (1883–1945), przywódcy ruchu faszystowskiego. [przypis edytorski]
Benjamin Franklin (1706–1790) — amerykański polityk i publicysta, jeden z autorów Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Był też malarzem i naukowcem, wynalazcą m.in. piorunochronu. [przypis edytorski]
Benjamin, Jean Joseph Constant, zw. Benjamin-Constant (1845–1902) — francuski malarz i grafik, znany z prac o tematyce orientalnej (m.in. wielki obraz Wjazd Mehmeda II do Konstantynopola, nagrodzony medalem w 1876). [przypis edytorski]
Benjamin Kennikot (1718–1783) — uczony hebraista angielski. Jego wydanie Starego Testamentu wyszło jednak dopiero w latach 1776–1780. [przypis redakcyjny]
Benjumea, Nicolás Díaz de — jeden z dziewiętnastowiecznych krytyków literatury, którego neoromantyczna interpretacja dzieła Cervantesa oraz badania jego biografii wywarły znaczący wpływ na recepcję Don Kichota. [przypis edytorski]
Benkendorf, Aleksander von (1783–1844) — generał rosyjski, doradca Mikołaja I Romanowa; członek komisji śledczej w sprawie dekabrystów; inicjator utworzenia i od 1826 pierwszy naczelnik korpusu żandarmów oraz III Oddziału Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości (tzn. rosyjskiej tajnej policji), rozwinął sieć szpiegów i środki represji w państwie. [przypis edytorski]
Bennett, James Gordon, senior (1795–1872) — Amerykanin szkockiego pochodzenia, założyciel, redaktor i wydawca gazety „New York Herald” (1835). [przypis edytorski]
Benn, Gottfried (1886–1956) — pisarz niemiecki, łączący twórczość z zawodem lekarza. [przypis edytorski]
Benoist, Benois (1870–1960) — rosyjski malarz, ilustrator i scenograf, tworzący w stylu secesji; projektował awangardowe scenografie do przedstawień Baletów Rosyjskich Diagilewa. [przypis edytorski]
Benserade, [Isaac de] (1612–1691) — marny poeta francuski. [przypis tłumacza]
Benson, Arthur Christopher (1862–1925) — pisarz angielski, autor książek o D. G. Rossettim (1904), Walterze Paterze (1906), zbiorku studiów pt. English Men of Letters (1905) i in. — Portret Watteau i Sebastian Storck, dwa rozdziały z Portretów fikcyjnych Waltera Patera. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Bentham, Jeremy (1748–1832) — ang. prawnik, filozof i ekonomista. [przypis edytorski]
Bentham, Jeremy (1748–1832) — prawnik, filozof i ekonomista, twórca utylitaryzmu. [przypis edytorski]
Bentham, Jeremy (1748–1832) — prawnik, filozof i ekonomista, twórca utylitaryzmu; uważał, że rozumne dążenie do osobistego szczęścia powinno zwiększać pomyślność ogółu społeczeństwa. [przypis edytorski]
benti-vi (port.) — bentewi wielki, rodzaj ptaka z rodziny tyrankowatych. [przypis edytorski]
ben toccato (wł.) — dobrze trafione. [przypis edytorski]
Bentywol — Ercole Bentivoglio z Bolonii, poeta włoski, wygnany przez Juliusza II. [przypis redakcyjny]
Ben venuti (wł.) — witajcie. [przypis edytorski]
Benvenuto Cellini (1500–1571) — włoski rzeźbiarz, złotnik i pisarz. [przypis edytorski]
benvenuto (wł.) — mile widziany (gość); Hortensjo liczy, że Petruchio zapłaci za niego. [przypis edytorski]
ben venuto (wł.) — serdeczne powitanie. [przypis edytorski]
Benwick — zapisywane też jako Benoic, w legendach arturiańskich: królestwo w ob. Francji, którego stolicą było Trèbe, utożsamiane ze wschodnią częścią późniejszej Andegawenii; kraj króla Bana, wasala króla Artura i ojca Lancelota z Jeziora. [przypis edytorski]
benżaminy — chodzi zapewne o podkomendnych Beniamina Branco. [przypis edytorski]
benzoe, benzoin a. styraks (łac. styrax, benzoë, benzoinum) — żywica balsamiczna styrakowców, drzew podzwrotnikowych z rodzaju Styrax, główny składnik kadzideł używanych w kościele prawosławnym. [przypis edytorski]
benzoes — żywica balsamiczna, pozyskiwana z naciętych pni drzew z rodzaju styrak, rosnących w Azji Wschodniej i Indiach. [przypis edytorski]
Be obedient! Gehorsam sein! Sois obeissant! Sii ubbidiente! (ang., niem., fr., wł.) — Bądź posłuszny! [przypis edytorski]
Beoci — mieszkańcy miast-państw staroż. greckiej krainy Beocji, tworzących Związek Beocki pod przywództwem Teb, najsilniejszego miasta w regionie. [przypis edytorski]
beocjanizm — głupota (w starożytności mieszkańcy Beocji słynęli z głupoty). [przypis edytorski]
Beocja — staroż. kraina w środkowej Grecji, na zachód od Attyki; jej gł. miastem były Teby. [przypis edytorski]
Beocja — staroż. kraina w środkowej Grecji, na zachód od Attyki, w której leżą Ateny; jej gł. miastem były Teby. [przypis edytorski]
Beocja — staroż. kraina w środkowej Grecji, na zachód od Attyki, w której leżą Ateny; jej gł. miastem były Teby. [przypis edytorski]
Beocja — staroż. kraina w środkowej Grecji, na zachód od Attyki, w której leżą Ateny; zdarzają się bowiem rozumni ludzie w tym ciele, jak niegdyś zdarzali się w Beocji: Ateńczycy uważali Beotów za ociężałych na umyśle. [przypis edytorski]
Beota — mieszkaniec Beocji, staroż. krainy w środkowej Grecji, na zachód od Attyki (w której leżą Ateny); jej gł. miastem były Teby; stękający Beota: Ateńczycy uważali Beotów za ociężałych na umyśle. [przypis edytorski]
Beota — mieszkaniec Beocji, staroż. krainy w środkowej Grecji, na zachód od Attyki (w której leżą Ateny); jej gł. miastem były Teby. [przypis edytorski]
Beppe — niem. Beppe der Sternseher, opublikowana także w Italienische Novellen (1924). [przypis edytorski]
Beppo — obszerny poemat Byrona z 1817 r., pierwszy utwór napisany przez niego oktawą. [przypis edytorski]
Berajta — halacha, która nie weszła do oficjalnej Miszny ułożonej przez rabiego Jehudę Hanasi. [przypis tłumacza]
berajter (z niem. Bereiter) — ujeżdżacz koni; nauczyciel jazdy konnej. [przypis edytorski]
Beranger, Jean Pierre (1780–1857) — słynny piosenkarz francuski; czerpał z motywów ludowych. [przypis edytorski]
Beranżer, właśc. Béranger, Pierre-Jean de (1780–1857) — postępowy poeta francuski, popularny autor piosenek. [przypis edytorski]
berbeć (pot.) — małe dziecko. [przypis edytorski]
Berbera — miasto portowe w północnej Somalii; założone w IX–X w., w latach 1884–1960 pod kontrolą brytyjską. [przypis edytorski]
berberczyk — koń pochodzący z Berberii. [przypis edytorski]
Berberia a. Barbaria — termin stosowany w Europie między XVI a XIX w. na określenie krajów Maghrebu, czyli nadmorskich regionów Afryki Płn., obejmujących dzisiejsze tereny Maroka, Algierii, Tunezji i Libii; koczownicze plemię Berberów, daw. mieszkańców tych ziem, użyczyło tu w uproszczeniu swej nazwy krainie; od XI do XIX w. słynni byli w basenie Morza Śródziemnego piraci berberyjscy. [przypis edytorski]
Berberia — tak niegdyś nazywano kraje północno-zachodniej Afryki. [przypis tłumacza]
berberyjski (daw.) — związany z Berberią; Berberia a. Barbaria: w XVI–XIX w. europejska nazwa zach. i śr. części Afryki Płn, pochodząca od koczowniczego plemienia Berberów, rdzennych mieszkańców tych terenów. [przypis edytorski]
berberyjski — tu ogólnie: północnoafrykański (od nazwy koczowniczego plemienia Berberów, pierwotnych mieszkańców tych terenów). [przypis edytorski]
berberyjski — tu ogólnie: północnoafrykański (od nazwy plemion Berberów pierwotnie zamieszkujących te tereny). [przypis edytorski]
berberys — krzew o drobnych czerwonych owocach. [przypis edytorski]
berberys — krzew o opadających gałęziach, w okresie dojrzewania cały pokryty podłużnymi, czerwonymi jagodami. [przypis edytorski]
BERBERY, TUAREGI… — dziś popr.: Berberowie, Tuaregowie, Tibbu (Tubu), Koptowie, Abisyńczycy (Etiopczycy). [przypis edytorski]
Berdiajew, Nikołaj (1874–1948) — rosyjski filozof chrześcijański, w młodości marksista. [przypis edytorski]
berdysz a. bardysz (z łac. barducium: siekierka) — broń drzewcowa piechoty; ciężki, szeroki topór o silnie zakrzywionym ostrzu, osadzony na długim drzewcu. [przypis edytorski]
berdysz — broń piechoty, topór osadzony na drzewcu. [przypis redakcyjny]
berdysz (daw.) — rodzaj topora wojennego. [przypis redakcyjny]
berdysz — kij z siekierą o kształcie halabardy. [przypis edytorski]
berdysz — rodzaj topora bojowego. [przypis redakcyjny]
berdysz — rodzaj topora wojennego. [przypis redakcyjny]
berdysz — szeroki, ciężki topór na bardzo długim drzewcu. [przypis edytorski]
berdysz — szeroki, ciężki topór na bardzo długim drzewcu, używany przez piechotę do kruszenia zbroi. [przypis edytorski]
berdysz — szeroki, ciężki topór na bardzo długim drzewcu, używany przez piechotę do kruszenia zbroi. [przypis redakcyjny]
berdysz — szeroki, ciężki topór na bardzo długim drzewcu , używany przez piechotę do kruszenia zbroi. [przypis redakcyjny]
berdysz — szeroki topór na długim drzewcu. [przypis edytorski]
berdysz — szeroki topór o silnie zakrzywionym ostrzu i długim drzewcu, rodzaj halabardy. [przypis edytorski]
berdysz — szeroki topór używany przez piechotę. [przypis edytorski]
berdysz — topór bojowy. [przypis tłumacza]
Berecyntka a. Berecynthia — przydomek Wielkiej Matki bogów, Rei Cybele, utworzony od nazwy góry Berecynthus lub ufortyfikowanego miejsca we Frygii, gdzie odbierała szczególny kult; także od Berecynthus: kapłan Cybele. [przypis edytorski]
Berecyntka — Cybele lub Rea, matka bogów, czczona na frygijskiej górze Berecynthus. Przedstawiano ją w koronie wieżowej (corona turrita) na głowie. [przypis edytorski]
Berecyntka idajska — Cybele, Wielka Matka bogów, Rea Cybele; przydomek utworzony od nazwy góry Berecynthus, gdzie odbierała szczególny kult, drugą górą poświęconą Cybele była Ida w Troadzie, od której również nosiła przydomek „idajska”. [przypis edytorski]
bereiter (niem.) — ujeżdżacz koni. [przypis edytorski]
berejszit właśc. bereszit (hebr. dosł. na początku, początek, genesis) — pierwsze słowo Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]
berejter — ujeżdżacz koni. [przypis redakcyjny]
bere (…) kłade (rus.) — bierze, kładzie. [przypis edytorski]
Berenice — Berenike (gr.), dziś Barnis, port handlowy nad Morzem Czerwonym założony przez Ptolemeusza II (285–246 p.n.e.), położony 370 km na południowy wschód od Kina (powieściowe Kaneh), 270 km od portu Al-Kusajr. [przypis edytorski]
Berenika (28–ok. 79) — najstarsza córka Heroda Agrypy I, króla Judei, królowa Chalkis i Cylicji, znana z burzliwego życia miłosnego; jej związek z rzymskim wodzem, a późniejszym cesarzem Tytusem (39–81) stał się tematem wielu powieści, dramatów i oper. [przypis edytorski]
Berenika — Βερνίκη (Niese), Βερενίκη (Dindorf). W edycji Niesego forma pierwsza wyłącznie używana w Wojnie, z wyjątkiem VII, XI, 2, gdzie ujęcie w nawias oznacza też niepewność tekstu. [przypis tłumacza]
Berenikę — Βερενίκην (natomiast imię dwóch innych Berenik z ks. I i II brzmi w ed. Niesego stale Βερνίκη). [przypis tłumacza]
Berenike (gr.), pol. Berenika (28–ok. 79) — najstarsza córka Heroda Agrypy I, króla Judei, królowa Chalkis i Cylicji, znana z burzliwego życia miłosnego; jej związek z rzymskim wodzem, a późniejszym cesarzem Tytusem stał się tematem wielu powieści, dramatów i oper. [przypis edytorski]
Berenike — ob. Barnis, egipskie miasto portowe nad M. Czerwonym, ok. 800 km na południe od Suezu; założone w III w. p.n.e. przez Ptolemeusza II, nazwane na cześć jego matki, królowej Bereniki. [przypis edytorski]
Berent, Wacław (1873–1940) — polski powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu, jeden z gł. przedstawicieli realizmu w literaturze Młodej Polski. [przypis edytorski]
Berent, Wacław (1873–1940) — polski powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu, jeden z gł. przedstawicieli realizmu w literaturze Młodej Polski. [przypis edytorski]
Berent, Wacław (1873–1940) — polski powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu. [przypis edytorski]
Berent, Wacław (1873–1940) — powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu, jeden z gł. przedstawicieli realizmu w literaturze Młodej Polski; autor m.in. powieści Próchno, Ozimina i Żywe kamienie. [przypis edytorski]
Berent, Wacław (1873–1940) — prozaik i tłumacz z okresu Młodej Polski. Dzieła: Próchno, Ozimina, Żywe kamienie. [przypis edytorski]
beresili — dokazywali. [przypis autorski]
berestecka — bitwa berestecka; zwycięskie dla wojsk polskich pod dowództwem króla Jana Kazimierza starcie z wojskami Chmielnickiego i Tatarami pod dowództwem chana Islama Gireja, które miało miejsce w dniach 28 czerwca — 10 lipca 1651 r. pod Beresteczkiem na Wołyniu. [przypis edytorski]
beresteckie — zwycięska bitwa pod Beresteczkiem 28–30 czerwca 1651. [przypis redakcyjny]
Bereszit (hebr.) — Księga Rodzaju; pierwsza księga Pięcioksięgu Mojżeszowego. [przypis edytorski]
Berezowo — miasto na Syberii, nad rzeką Ob, miejsce zsyłek. [przypis edytorski]
Berezowski, Antoni (1847–ok. 1916) — polski szlachcic, powstaniec styczniowy, w 1867 dokonał w Paryżu nieudanego zamachu na cara Aleksandra II. [przypis edytorski]
Berezyna — prawy dopływ Dniepru; słynna z klęski poniesionej w czasie przeprawy przez armię Napoleona I, cofającą się spod Moskwy (1812). [przypis redakcyjny]
Berezyny — wieś na płd. od Knyszyna, niedaleko Narwi; należała do starostwa knyszyńskiego, więc jako wieś królewską obrał ją Pasek na postój. [przypis redakcyjny]
