Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10736 przypisów.
klawikord — prototyp fortepianu. [przypis edytorski]
klawo (daw., pot.) — świetnie. [przypis edytorski]
klawy (daw. pot.) — fajny, niezły. [przypis edytorski]
klawy (daw., pot.) — świetny. [przypis edytorski]
klęczący na grobie, uderza ręką o ziemię — przy modlitwie do podziemnych bogów uderzano ręką o ziemię, aby zwrócić ich uwagę i przywołać bogi podziemne i duchy zmarłych. [przypis redakcyjny]
klękając również. — Ci dwaj mężczyźni klęczący przed sobą wywołują wrażenie nieodpartego komizmu, łagodząc to, co mogłoby być przykrego w tej scenie. Komentatorzy przypominają historyczną scenę, kiedy księżna de Conde uklękła przed kardynałem de Richelieu, błagając o łaskę dla skazanego na śmierć księcia de Montmorency, a kardynał klęknął przed nią, błagając o przebaczenie, że jej musi odmówić [przypis tłumacza]
klękły — dziś popr. forma: klęknęły. [przypis edytorski]
klępa — samica łosia; przen. obelż.: kobieta ociężała, niezdarna. [przypis edytorski]
klępa — samica łosia; (przen. obelż.): kobieta ociężała, niezdarna. [przypis edytorski]
klęska białogórska, właśc. bitwa na Białej Górze — bitwa rozegrana w 1620 r. w okolicy wzgórza Biała Góra (dziś w granicach Pragi). Protestanccy Czesi zostali pokonani przez katolickich Habsburgów. Konsekwencją tej klęski było zniemczenie elit i degradacja czeskiej kultury, trwająca aż do XIX w. [przypis edytorski]
klęska króla Jana Kastylskiego pod Juberoth — w r. 1385. [przypis tłumacza]
klęska lizbońska — trzęsienie ziemi w Lizbonie 1 listopada 1755, bezpośrednio po którym wystąpiło tsunami; jeden z najtragiczniejszych tego rodzaju kataklizmów w historii: zginęło ok. 90 tysięcy osób, Lizbona została całkowicie zrujnowana. Poemat Woltera na ten temat spowodował polemikę Rousseau. [przypis edytorski]
Klęski nieszczęśliwej wojny — wojna siedmioletnia [w której w latach 1756-63 Francja, Austria, Rosja, Szwecja i Saksonia walczyły przeciwko Wielkiej Brytanii, Prusom i Hanowerowi; zakończona druzgocącym zwycięstwem Wielkiej Brytanii i utratą przez Francję niemal wszystkich posiadłości kolonialnych w Ameryce Płn.; red. WL]. [przypis tłumacza]
Kleantes — filozof, uczeń Zenona. „Latarnia Kleantesa” stała się symbolem naukowej ścisłości. [przypis tłumacza]
Kleantes Samijczyk (…) wpadł na myśl twierdzić, iż to ziemia się obraca — Plutarch, O obliczu widniejącym na tarczy księżyca, 4. [przypis tłumacza]
Klearchos (ok. 450–401 p.n.e.) — dowódca spartański podczas wojny peloponeskiej, w 408 dowódca garnizonu w Bizancjum, w którym dla swoich żołnierzy odebrał cywilnej ludności całą żywność, wskutek czego podczas jego nieobecności mieszkańcy otworzyli bramy Ateńczykom; w 403 ponownie objął dowództwo w Bizancjum, zasłynął z okrucieństwa; usunięty z Bizancjum, został dowódcą najemników w służbie perskiej. [przypis edytorski]
kleć — ciasne pomieszczenie, klitka. [przypis edytorski]
kleć (daw.) — klitka, ciasne pomieszczenie. [przypis edytorski]
kleć — klatka. [przypis edytorski]
kleć — nieudolnie sklecony budynek; tu: służący za skład lub spiżarnię. [przypis edytorski]
kleć — tu: nieudolnie sklecony budynek. [przypis edytorski]
Klec (daw.) — dziś: Kielc; w Kielcach była siedziba związku wojskowego. [przypis redakcyjny]
klechdania — klechdy, bajania, przesadzone opowieści. [przypis edytorski]
klechda — podanie ludowe, baśń. [przypis edytorski]
klechda — podanie ludowe. [przypis edytorski]
klechda — podanie ludowe wywodzące się z tradycji, z miejscowych wierzeń. [przypis edytorski]
klecki — przym. od Kielce, dziś: kielecki. [przypis redakcyjny]
Kleczkowski, Jarosz (Hieronim) (zm. 1620) — pułkownik, dowódca lisowczyków. [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Kleczyński, Jan (1875–1939) — publicysta i krytyk artystyczny; pierwsze teksty literackie drukował w „Życiu” krakowskim (m.in. nowele Słońce i Zosia). [przypis edytorski]
Klee, Paul (1879–1940) — malarz szwajcarsko-niemiecki, tworzył pod wpływem ekspresjonizmu, kubizmu i surrealizmu. [przypis edytorski]
Kleftowie (z gr. kléphtēs: rabuś) — greccy partyzanci, w od XV do XIX w. walczący przeciw Turkom; Kleftowie rekrutowali się gł. spośród ludności wiejskiej, mieszkańców gór; odegrali istotną rolę w powstaniu 1821–1829 r., w wyniku którego Grecja odzyskała niepodległość na części terytorium. Motyw szyb w grobach jest metaforą, użytą w jednym z wierszy, opiewających bohaterskie czyny Kleftów. [przypis edytorski]
kleft — powstaniec grecki, członek ruchu oporu w powstaniu 1821–1829. [przypis edytorski]
kleft — powstaniec grecki, członek ruchu oporu w powstaniu przeciwko Turkom (1821–1829). [przypis edytorski]
Kleigenes — o Klejgenesie niewiele dowiedzieć się można. Przyjaciel Kleofonta, był czynny przy wypędzeniu Alkibiadesa (407), działał przeciw zawarciu pokoju, nadto jako właściciel podrzędnych łaźni słusznie przez Arystofanesa wzgardliwie wyśmiany. Znienawidzony, nie wychodził bez palicy. [przypis tłumacza]
kleine lallende Kinder (niem.) — małe, gaworzące dzieci. [przypis edytorski]
Kleiner, Juliusz (1886–1957) — historyk literatury, badacz romantyzmu. [przypis edytorski]
Kleiner, Juliusz (1886–1957) — historyk literatury polskiej; autor m.in. dwutomowej monografii Zygmunt Krasiński, dzieje myśli (1912). [przypis edytorski]
Kleiner przypomina, że jest to aluzja do poglądu, iż grzech Adama sprowadził upadek całej natury. [przypis redakcyjny]
Kleiner przypomina, że uświadamiał to sobie sam Henryk, kiedy wypowiadał słowa: „(…) ażem stał się igrzyskiem szatanów” w Części I. [przypis redakcyjny]
Kleiner przypuszcza, że określenie Pana jako upiora może być reminiscencją drugiej części Dziadów Mickiewicza, gdzie występuje widmo złego pana, nazwane przez Guślarza upiorem. [przypis redakcyjny]
Kleiner stwierdza, że Henryk „odczuwa wszystko to, co widzi, niby przez sen dręczący”. [przypis redakcyjny]
Kleiner uważa tę scenę za naśladownictwo sceny z Ewangelii: „Salome tańczy przed Herodem i w nagrodę żąda głowy św. Jana Chrzciciela”. [przypis redakcyjny]
Kleiner uważa, że scena ta jest „wzorowana na wyrokach trybunałów rewolucyjnych z czasów rewolucji francuskiej”. Komentarz w wyd. Libery i Sawrymowicza do tej informacji dorzuca jeszcze następującą uwagę: „ale Pankracy występuje tu jako dyktator, nie jako sędzia rewolucyjny. W tym ujęciu Krasiński ukazuje swój pogląd, że rewolucja doprowadzi do nowej arystokracji i nowego ucisku. Wymowny dowód, że Krasiński nie pojmuje możności istnienia innego ustroju niż feudalny”. Ostatni wniosek wydaje się zbyt pośpieszny i ogólny. [przypis redakcyjny]
Kleiner widzi w słowach obywatelu–boże aluzję do wypowiadanego przez saintsimonistow przekonania, że zjawi się nowy zbawca, zbawca społeczny. Powołuje się na dwa znamienne artykuły zamieszczone w marcu 1832 r. w organie saintsimonistow: „Le Globe”. [przypis redakcyjny]
Kleiner wskazał, iż wprowadzenie tego dzikiego akompaniamentu towarzyszącego ukazaniu się widma Dziewicy wiąże się z wpływem romantycznej opery Karola Marii Webera Freischűtz (Wolny strzelec), którą poznał Krasiński już w 1826 r.; wywierała ona później na niego silne wrażenie. W operze tej ukazywaniu się „duchów, strachów, niedopyrzów” towarzyszy niespokojna muzyka. [przypis redakcyjny]
Kleiner zwraca uwagę, iż saintsimoniści „często zaznaczali, że religia ich nowe drogi otwiera wiedzy i sztuce”. Saintsimoniści wprowadzali modyfikacje znaczeniowe do terminu „artysta”: „(…) dla nas słowo to ma znaczenie o wiele szersze, niż mu się zwykle przypisuje (…) będziemy tymczasem używać wyrazu artyści na oznaczenie ludzi obdarzonych w najwyższym stopniu zdolnością współodczuwania, niezależnie od tego, czy zdolność ta odnosi się do całej ludzkości, czy też zamyka się w kręgu najwęższych uczuć społecznych” (s. 400). .”(…) w naszym pojęciu artyści są to ludzie, którzy zawsze nadawali ludzkości ruch postępowy, dzięki czemu przeszła ona od stanu najprymitywniejszej dzikości aż do stopnia cywilizacji, jaki myśmy osiągnęli; i właśnie w tej chwili ludziom zasługującym na to miano objawiona została tajemnica społecznych Przeznaczeń, objawiona dlatego tylko, że ich miłość do rodzaju ludzkiego zrodziła w nich przemożną chęć zgłębienia tej tajemnicy” (Doktryna Saint–Simona, s. 502–503). [przypis redakcyjny]
Kleiner zwraca uwagę, że folklor i literatura znają „postaci niewidomych obdarzonych darem jasnowidzenia i proroctwa, jak np. świadomy przyszłości Tejrezjasz w podaniach Hellady”. [przypis redakcyjny]
Kleiner zwraca uwagę, że Mąż „odczuwa jakiś fatalizm w swym losie”. Podobnie bowiem wyczuwał zbliżanie się fatalnego przełomowego momentu w Części I, kiedy postanowił porzucić Żonę, aby pójść za widmem Dziewicy: „Nadeszła godzina — nic jej nie odwlecze”. [przypis redakcyjny]
Kleiner zwraca uwagę, że Pankracy „streszcza tu ideał saintsimonistów, pragnących eksploatacji ziemi całej na korzyść wszystkich ludzi”. [przypis redakcyjny]
kleinia (bot.) — rodzina tropikalnych roślin z grupy sukulentów. [przypis edytorski]
Kleinigkeit (niem.) — drobiazg, błahostka. [przypis edytorski]
Kleinseitner Chotekgasse — okolica Małego Rynku w Pradze, u podnóża Zamku Praskiego. [przypis edytorski]
Kleist, Ewald Christian von (1715–1759) — niemiecki poeta i oficer armii pruskiej. [przypis edytorski]
Kleist, Heinrich von (1777–1811) — niemiecki pisarz, dramaturg, poeta i publicysta; autor m.in. dramatu Pentesilea (1811), którego tytułową bohaterką jest bezwzględna przywódczyni walczących w wojnie trojańskiej Amazonek, oraz baśniowej sztuki Kasia z Heilbronnu, w której tytułowa bohaterka bez pamięci zakochuje się w świeżo ujrzanym Fryderyku i całkowicie mu oddana, wyrusza w świat, by go odnaleźć i iść za nim krok w krok. [przypis edytorski]
Kleist, Heinrich von (1777–1811) — niemiecki pisarz, dramaturg, poeta i publicysta; autor m.in. noweli psychologicznej Michael Kohlhaas. [przypis edytorski]
Kleist, Heinrich von (1777–1811) — niemiecki pisarz, dramaturg, poeta i publicysta. [przypis edytorski]
Kleist, Heinrich von (1777–1811) — niem. poeta „wielkiej formy”, autor realistycznych dramatów, komedii i nowel, zginął śmiercią samobójczą. [przypis edytorski]
Kleist von, Heinrich (1777–1811) — niemiecki poeta, dramaturg i nowelista tworzący na przełomie klasycyzmu i romantyzmu; uważany za twórcę niemieckiej noweli psychologicznej. Dzieła: Rozbity dzban, Zaręczyny w San Domingo. [przypis edytorski]
Klejn aresztowany — chronologia tego faktu w czasie powieściowym odpowiada w przybliżeniu aresztowaniom, które w lipcu 1879 r. rozbiły warszawską organizację socjalistyczną. [przypis redakcyjny]
Klejnias — młodszy brat Alkibiadesa, również słynącego z piękności. [przypis tłumacza]
klejnot najdroższy pomiędzy klejnoty — daw.: klejnot najdroższy pomiędzy klejnotami. [przypis edytorski]
klejnotni (daw.) — herbowi, należący do szlachty. [przypis edytorski]
klejnot szlachecki — herb. [przypis edytorski]
klejnot — tu: herb szlachecki. [przypis edytorski]
Klej — przezwisko to jest dosłownym tłumaczeniem niemieckiego wyrazu Leim. [przypis edytorski]
Klejstenes — bogaty Ateńczyk, znany jako rozpustnik, sybaryta, perwers, ale brał udział w bitwie arginuskiej na własnej trierze w r. 406. [przypis tłumacza]
Klejstenes — bogaty Ateńczyk, znany z rozpusty i hulaszczego życia, zwłaszcza z homoseksualnych skłonności. Własnym kosztem zbudował trierę i brał udział w bitwie zwycięskiej pod Arginuzami. [przypis tłumacza]
Klejstenes — polityk i reformator ateński z przełomu VI i V w. p.n.e.; przyczynił się do obalenia tyranii w Atenach (510), przeprowadził reformy (508–507), które stały się podstawą demokracji ateńskiej. [przypis edytorski]
Klejstenes — polityk i reformator ateński z przełomu VI i V w. p.n.e. [przypis edytorski]
Klejsten — znany hulaka i rozpustnik. [przypis tłumacza]
Klejtarch — tyran Eretrii, największego po Chalkis miasta na Eubei. [przypis tłumacza]
klekotacz (starop.) — gaduła. [przypis redakcyjny]
klekotka (daw.) — kołatka. [przypis edytorski]
klekotów — kołatek, grzechotek. [przypis redakcyjny]
kleksu — dziś popr.: kleksa. [przypis edytorski]
Klemans — przyjaciel Prousta, hrabia de Maugny, żonaty z Polką. [przypis autorski]
klemencja (daw., z łac.) — łagodność. [przypis edytorski]
klemencja (daw., z łac.) — łaskawość, pobłażliwość. [przypis edytorski]
klemencja (z łac.) — łagodność, łaskawość. [przypis edytorski]
klemencja (z łac.) — łagodność, miłosierdzie, pobłażanie. [przypis edytorski]
klemencja (z łac.) — łagodność, pobłażanie. [przypis edytorski]
klemencja (z łac.) — łagodność, pobłażanie. [przypis redakcyjny]
klemencja (z łac.) — łaska, zmiłowanie. [przypis redakcyjny]
klemencja (z łac.) — lament. [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski (150–215) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański, nauczyciel Orygenesa, jeden z tzw. ojców Kościoła; w 1586 został usunięty z list świętych katolickich przez papieża Klemensa VIII, zaś Benedykt XIV podtrzymał decyzję swojego poprzednika; teologia Klemensa wykazywała bardzo silne wpływy filozofii hellenistycznej, gł. platońskiej i stoickiej: za właściwe odczytywanie Biblii uważał interpretację symboliczną i mistyczną, z zastosowaniem koncepcji platońskich; był autorem zbioru Stromata (Kobierce); podczas prześladowań chrześcijan za panowania Septymiusza Sewera opuścił Aleksandrię. [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski (150–215) — gr. filozof i teolog wczesnochrześc., nauczyciel Orygenesa. [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski, nie jest na liście świętych męczenników, z przyczyn uczenie przez papieża Benedykta XI wykazanych — zastrzeżenia wobec Klemensa sformułował nie papież Benedykt XI (1240–1304), lecz Benedykt XIV (1675–1758). [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski (ok. 150 – ok. 215) — grecki myśliciel starożytny, jeden z Ojców Kościoła, autor zbioru Stromata (Kobierce). [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski, właśc. Titus Flavius Clemens (ok. 150–ok. 215) — grecki filozof i teolog wczesnochrześcijański, nauczyciel Orygenesa, jeden z tzw. ojców Kościoła; jego teologia wykazywała bardzo silne wpływy filozofii hellenistycznej, gł. platońskiej i stoickiej; za właściwe odczytywanie Biblii uważał interpretację symboliczną i mistyczną, z zastosowaniem koncepcji platońskich. W tym duchu Chrystus przemawiał do Salome, wedle świadectwa Klemensa: w swoim dziele Stromata Klemens Aleksandryjski przytacza za pozakanoniczną Ewangelią Egipcjan (II w.) słowa Jezusa w odpowiedzi na pytania Salome o to, jak długo będzie trwać panowanie śmierci, m.in.: „Tak długo, póki wy, kobiety, rodzić będziecie”, „przychodzę, by zakończyć dzieła kobiety” oraz „Kiedy odrzucicie szatę wstydu, kiedy dwoje stanie się jednym, mężczyzna z kobietą, kiedy nie będzie już ani mężczyzny, ani kobiety, wtedy skończy się panowanie śmierci”. [przypis edytorski]
Klemens Aleksandryjski, właśc. Titus Flavius Clemens (ok. 150–ok. 215) — teolog wczesnochrześcijański piszący po grecku, nauczyciel Orygenesa. [przypis edytorski]
Klemens Alexandrinus — umarł około r. 211, jeden z gnostyków (γνῶσις: poznanie, wiedza). Gnostycy pragnęli z tej γνῶσις uczynić podstawę i zasadę wiary (πίστις). Na tych pojęciowych podwalinach budowali Klemens i Orygenes system chrześcijańskiej dogmatyki. [przypis tłumacza]
Klemensiewicz, Zenon — językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]
Klemens Metternich (1773–1859) — dyplomata austriacki, przywódca europejskiej reakcji politycznej po roku 1815, wróg liberalizmu i ruchów narodowowyzwoleńczych. [przypis redakcyjny]
Klemens, popr.: Klemenc, Dmitrij Aleksandrowicz (1848–1914) — rosyjski działacz rewolucyjny, publicysta, etnograf; zbliżony do ruchu narodnickiego, następnie członek partii Ziemla i Wola, za działalność rewolucyjną zesłany na Syberię, gdzie zajmował się pracą naukową. [przypis edytorski]
Klemens VIII (1536–1605) — papież (od 1592). [przypis edytorski]
Klemens VIII i Paweł V — papieże Klemens VIII (1592–1605) oraz Paweł V (1605–1621). [przypis tłumacza]
Klemens XII — właśc. Lorenzo Corsini (1652–1740), papież od 1730, znany z konstytucji apostolskiej potępiającej masonerię. [przypis edytorski]
Klemens XIV, właśc. Lorenzo Ganganelli (1705–1774) — włoski duchowny katolicki, franciszkanin; syn wiejskiego lekarza, w 1731 r. obronił doktorat z teologii, był radcą Świętego Oficjum, nie przyjął nominacji na generała franciszkanów; od 19 maja 1769 papież pod imieniem Klemensa XIV (do 1774), wybrany w atmosferze nacisku burbońskich dworów (m.in. króla Francji Ludwika XV i króla Neapolu i Sycylii Karola III) na to, by doprowadzić do likwidacji zakonu jezuitów; 21 lipca 1773 papież podpisał, a 16 sierpnia wydał brewe Dominus ac Redemptor noster, rozwiązujące zakon jezuitów i likwidujące domy zakonne w Europie (poza Prusami i Rosją, których władcy nie uznali papieskiej decyzji za obowiązującą); pod koniec życia papież cierpiał na depresję i lękał się, że zostanie zamordowany, istotnie po jego śmierci podejrzewano, że został otruty, ponieważ jego ciało szybko ulegało rozkładowi. Klemens XIV zaangażowany był również w sprawy polskie: w okresie konfederacji barskiej poparł króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w wydanym brewe przeciw konfederatom; próbował również zapobiec I rozbiorowi Polski w 1772, zabiegając (bezskutecznie) od odstąpienie od planów ekspansji terytorialnej m.in. u cesarzowej Marii Teresy. [przypis edytorski]
Klemens z Aleksandrii, Clemens (Titus Flavius) Alexandrinus — ur. w Atenach (?), działał w aleksandryjskiej szkole katechetów, umarł około 215 po Chr. Przechowało się dzieło w trzech częściach: 1) Λόγος προτρεπτικός πρός Έλληνας, zwracający się przeciw pogaństwu, 2) Παιδαγωγός, zawierający przepisy moralności, 3) Στρωματείς, wykład nauki chrześcijańskiej. [przypis autorski]
Klementyna Orleańska (1817–1907) — księżniczka francuska, księżna Saksonii, córka Ludwika Filipa I, króla Francuzów. [przypis edytorski]
