Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7509 przypisów.
absolut (z łac. absolutus) — pierwotny, osobowy lub bezosobowy, doskonały, najwyższy, wieczny byt. [przypis edytorski]
Absolve, absolve o pater Sarbievi (łac.) — rozgrzesz, ojcze Sarbiewski. [przypis edytorski]
absolvo te (łac.) — rozgrzeszam cię; faktycznie część formuły spowiedniczej brzmi: ego te absolvo a peccatis tuis (ja ci odpuszczam grzechy twoje). [przypis edytorski]
abstine i sustine (łac.) — Podstawy filozofii Epikteta: wytrzymałość w niedoli, wstrzemięźliwość od rozkoszy. [przypis tłumacza]
Abstinenzerscheinungen (niem.) — objawy odstawienia. [przypis edytorski]
abstractum (łac.) — to, co oderwane, odcięte. [przypis edytorski]
abstractum (łac.) — tu: abstrakcja. [przypis edytorski]
abstrahendo ab omni sensu (łac.) — abstrahując od wszelkiego znaczenia. [przypis edytorski]
Abstrahendo a sensu Thomistarum et a sensu aliorum Theologorum (łac.) – Abstrahując od rozumienia tomistów i innych teologów. [przypis tłumacza]
abstraktor — sam Rabelais. [przypis tłumacza]
abstraktorzy, spodyzatorzy, massyterowie, preguści, tabachinowie (…) eniliny, archadasperyny, mebiny, giboryny — Nazwy tych fantastycznych urzędów są po największej części pochodzenia hebrajskiego. [przypis tłumacza]
abstynencji — wstrzemięźliwości. [przypis redakcyjny]
abstynować się (daw., z łac.) — wstrzymać się; tu: od głosowania za lub przeciw. [przypis edytorski]
absurdny — dziś popr.: absurdalny. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd, bezsens. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd, nonsens. [przypis edytorski]
absurdum (łac.) — absurd. [przypis edytorski]
absyda a. apsyda — półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza, zwykle zamykające prezbiterium, niekiedy nawę. [przypis edytorski]
absyda a. apsyda — półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza, zwykle zamykające prezbiterium, niekiedy nawę. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m.in. piołunu i anyżu, popularny w paryskich kręgach artystycznych przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m.in. piołunu i anyżu. [przypis edytorski]
absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m. in. piołunu i anyżu. [przypis edytorski]
abszejt (daw., z niem.) — odpuszczenie. [przypis redakcyjny]
absztyfikant (pot.) — konkurent w znaczeniu: kandydat na narzeczonego. [przypis edytorski]
absztyfikant (pot.) — zalotnik, konkurent do ręki, kandydat na narzeczonego. [przypis edytorski]
abszyt (z niem.) — zwolnienie ze służby wojskowej. [przypis edytorski]
abszyt — zwolnienie z wojska. [przypis redakcyjny]
abtreten (niem.) — odstąpić, odejść; odmaszerować. [przypis edytorski]
abuchty (daw.) — kiszki do jedzenia. [przypis redakcyjny]
Abul-Abassa — słoń podarowany Karolowi Wielkiemu przez kalifa Harun-al Raszida. [przypis edytorski]
abulia — brak woli. [przypis edytorski]
ab umbilice et inferius (łac.) — od pępka i piekła; przen. od dna. [przypis edytorski]
abundancja (z łac. abundatia: nadmiar, obfitość, bogactwo) — obfitość. [przypis edytorski]
Ab uno disce omnes (łac.) — dosł.: po tym jednym (przykładzie) sądź wszystkich; cytat z Eneidy Wergiliusza; słowa Eneasza, opowiadającego Dydonie o koniu trojańskim Greków. [przypis edytorski]
A buntów dobrowolnie bogatych sie kaję — wystrzegam się związków z bogatymi. [przypis redakcyjny]
abusus (łac.) — nadużycie. [przypis edytorski]
abusus optimi pessimus (łac.) — nadużycie najlepszego jest najgorsze. [przypis edytorski]
ab utrinque (łac.) — obustronną. [przypis redakcyjny]
ab utrinque (łac.) — przez obie strony. [przypis redakcyjny]
ab utrinque (łac.) — z obydwu stron. [przypis redakcyjny]
ab utrinque praetensionum (łac.) — z obustronnych uraz. [przypis redakcyjny]
aby białą płcią bydź miała (starop.) — że miałaby być białą płcią; tj. że miałaby być kobietą. [przypis edytorski]
Aby być szczęśliwym w zbrodni (…) czy taki człowiek może istnieć — obacz w Swetoniuszu Nerona po zamordowaniu matki; a wszakże jakaż imponująca suma pochlebstwa otaczała go! [przypis autorski]
aby byli ustawieni instygatorowie — każdy sąd ma instygatora. [tj. oskarżyciela — Red.WL] Prócz tych są instygatorowie koronny i litewski, ci mają vice-instygatorów. Tych urząd jest pozywać na sejm z wiadomością marszałka de crimine laesae maiestatis. K. 1588 r. tit: De crimine laesae majestatis [O zbrodni obrazy majestatu — Red.WL]. In crimine perduellionis K. tegoż roku tit: Takiż postępek. O dobra stołowe i o prowenta K. 1598 tit: O pozwiech. Takoż in publica iniuria [w sprawie krzywdy publicznej — Red.WL] instygować i konwinkować może. K. 1611 titul: A gdzie by. Także pozywać ma dignitarios et officiales negligentes [ dygnitarzy i urzędników wykazujących się lekceważeniem — Red.WL]. K. 1565 tit: O negligencyi dignitariorum. Pozywać ma poborcę na trybunał etc. K. 1590 tit: O kwarcie. [przypis edytorski]
abych (daw.) — abym. [przypis edytorski]
abych — daw. forma liczby podwójnej; znaczenie: abyśmy (we dwóch a. we dwoje). [przypis edytorski]
abych (daw., reg.) — abym. [przypis edytorski]
abych — dziś popr.: abym. [przypis edytorski]
Abych (…) okrutnych razów nie podjęła — żebym nie doznała (nie otrzymała) okrutnych ciosów. [przypis redakcyjny]
abych (starop.) — abym, żebym. [przypis edytorski]
abych (starop. forma) — abym. [przypis edytorski]
Aby cię przewieźć, trzeba lżejszej łodzi — Dante między lekkimi cieniami, jeden z ciężkim ciałem, stoi nad brzegiem Acheronu; dlatego, ażeby go przewieźć przez rzekę, potrzeba lżejszej lodzi: wyrażenie dziwnie plastyczne. [przypis redakcyjny]
aby (daw.) — tu: tylko. [przypis edytorski]
Abydejczycy, oblegani przez Filipa (…) — Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, XXXI, 17–18. [przypis tłumacza]
aby dobra, którego pożąda dla siebie, pożądał i dla innych ludzi, jak wyżej (…) dowiedliśmy — Por. List 19 (dawniej 32) §§ 9–12. [przypis redakcyjny]
Abydos — egipskie Abdżu, miasto na zachodnim brzegu Nilu, 50 km na południe od dzisiejszego Sohag. Stolica 8. nomu Górnego Egiptu, z wielką nekropolią, zawierająca groby królewskie z czasów I i II dynastii. W egipskiej religii miejsce, w którym Izyda pochowała szczątki Ozyrysa, centrum misteriów ozyryjskich. W sformułowaniach religijnych wyrażenie „odejść do Abydos” było znaczyło „odejść do Krainy Zmarłych”. [przypis edytorski]
Abydos — kolonia Miletu na azjatyckim brzegu Hellespontu, w związku z Atenami przeciw Filipowi. [przypis tłumacza]
Abydos — staroż. miasto na azjatyckim brzegu Hellespontu (cieśniny Dardanele), kolonia Miletu. [przypis edytorski]
A by dziś nie ludziom k woli,/ Co śpiewam, płakać bych miała — A gdyby nie to, że śpiewam dla ludzi, powinnam płakać, a nie śpiewać. [przypis redakcyjny]
Aby go (…) ciągnął (daw.) — aby go ciągnąć. [przypis edytorski]
aby ją od oblężenia uwolnić — τὸ δὲ ἀληθὲς ἀπαλλάξων πολιορκίας; [pominięto tłum. na rosyjski i komentarz do niego]. [przypis tłumacza]
aby już tylko ogniem ciebie oczyścić po zbrodniach twoich własnych dzieci — οἵ σου τὰ ἐμφύλια μύση πυρὶ καθαροῦντες εἰσῆλθον (N), περικαθαροῦντες εἰσῆλθον (D). [przypis tłumacza]
aby każdy w pracy a pocie chleba pożywał, a kto by nie robił, aby też taki nie jadł — 2. Tes 3, 10. [przypis edytorski]
aby kazał z niego wszystkie honory pozdejmować — tj. przed egzekucją pozbawić godności kapłańskiej i jej oznak. [przypis edytorski]
Aby kochanek (…) przełknął przywary, trzeba, by je spostrzegł dopiero po kilku miesiącach kochania — Pani Dornal i Serigny, Wyznania hrabiego *** Duclosa. [przypis autorski]
aby król, opuściwszy insze miejsca, nie w jednym się tylko kochał, ale aby się na każdym miejscu na przemiany okazował być królem z możnością swą — ta książka napisana była przed ustanowieniem trybunału, kiedy w ręku króla najwyższa była sądów władza. Trybunał w Polszcze ustanowiony za króla Stefana Batorego roku 1578, w Litwie roku 1581. Przypisek drugiej edycji. [przypis edytorski]
aby król, skoro stolicę swoję zasiędzie, zakonu Bożego księgi brał od kapłanów i czytał je, i uczył się bać Pana Boga i strzedz ceremonij jego — por. Pwt 17, 18–19. [przypis edytorski]
A był cim, jeśli komu, jak żyw prawie (starop.) — a jeśli komuś byłem oddany całym życiem, to właśnie tobie. [przypis redakcyjny]
A byłem w pasie sznurkiem przepasany, jakim tuszyłem (…) złowić panterę — Poeta wstąpił na krótko do zakonu franciszkanów, a właściwie tercjarzy, lubo [lubo — chociaż; red. WL] ślubu zakonnego nie wypełnił i prędko habit klasztorny na suknię świecką zamienił. Tu się dowiadujemy z tekstu słów samego poety, że opasywał się sznurem franciszkańskim, którym miał nadzieję panterę, to jest młodzieńczą pokusę zmysłową trzymać na wodzy, ale na próżno! Na rozkaz swojego przewodnika, uosobionego tu przez Wergiliusza, to jest rozumu, zrzuca ten sznur z siebie i ciska go w otchłań wodną, z której wypływa potwór oszukaństwa. Aluzja do ówczesnego upadku tego zakonu! Sens moralny alegorycznego obrazu, zgodnie z wykładem wielu komentatorów jest następny [następny — tu: następujący; red. WL]: nie dosyć jest opasywać się sznurem franciszkańskim, ale jeszcze nadto przepasać potrzeba swoje biodra pokorą, czystością i bojaźnią bożą, ażeby zwierzchnią suknią swoją nie oszukiwać siebie i drugich. [przypis redakcyjny]
A było prawie samo południe — w oryginale: a była prawie (μάλιστα, p. Pape II, 88a pod c) szósta godzina dnia. [przypis tłumacza]
aby liczył — dziś popr.: że będzie liczył. [przypis edytorski]
Aby mówić jedynie o mężczyznach — Heu! male nunc artes miseras haec secula tractant;/ Iam tener assuevit munera velle puer. Tibul., I. 4 [„Ach, źle traktują teraźniejsi ludzie godne politowania sztuki. Już od dzieciństwa przywykł chłopiec pożądać darów”; przyp. red.]. [przypis autorski]
abym się spytał, dlaczego by tak słabe obicia dawano w tym kraiu? — dziś popr. zdanie to, jako twierdzące, powinno kończyć się kropką, a nie pytajnikiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]
Abym tekst drugi o niej wytłumaczył — Przepowiednia Farinata w pieśni X, która mu będzie wytłumaczona przez Beatrycze. [przypis redakcyjny]
aby mu służyły za przekąskę do stołu na przeciąg pół roku — we Francji jadano kiełbasę tylko przez 6 miesięcy w roku. [przypis tłumacza]
aby mu urazy ukradkiem dane nie przyniosły razy (starop.) — aby ukradkiem dane razy nie przyniosły mu urazy; tj. aby nie uraziły go ukradkiem (przez przeciwnika) zadane ciosy. [przypis edytorski]
aby nadal nie zamawiali ani wróżyli (…) — w sto lat później opisują obaj Małeccy wróżby i wróżbiarzy. Wróżbiarz, zwany wajdlem (tj. leczącym czy wiedzącym, znachorem; forma wajdelotów, wajdelotek, niby kapłanów, kapłanek, całkiem mylna) lub żegnotem (od żegnania), ubogi, kulawy, ślepy (wedle woli boskiej, jak twierdził), lecz powszechnie szanowany (aby swymi lekami itd. nie szkodził), szuka np. złodzieja, rzucając w miskę grosze: na którą stronę grosz padnie, złodzieja wskazuje; potem każe przynieść piwa, usiądzie, naleje czarę i postawi na ziemi, prosi boga niebios, by złodziej nie miał spokoju aż wróci kradzież; podnosi teraz czarę i jeśli na piwie jest bąbel, prośba jego wysłuchana, jeśli nie ma, wypija je, wlewa świeże i wzywa tak samo boga ziemi itd., aż go który wysłucha: obrzęd kończy się znakiem i słowami krzyża św. W podobny sposób leczą wieszczbiarze ludzi i bydło i gniewają się, jeśli im za to grożą wieżą lub stosem, upierając się, że czynią to wszystko boga na cześć (choć zamilczają, że pogańskich bogów przy tym wzywają), ludziom na pożytek, a złodziejom na szkodę. [przypis redakcyjny]
aby (…) nakłoniłem — dziś popr.: abym nakłonił. [przypis edytorski]
Aby nam dać zasłużyć inne cnoty przez pracę — Inne, bo modlitwa jest już cnotą; przez pracę: przez pracę modlitwy. [przypis tłumacza]
aby nie brukować ulicy (…) zacytował (…): „paveant illi, ego non pavebo”, czym zupełnie przekonał przedstawicieli gminy — wykorzystanie gry słów: francuskiego czasownika paver (brukować) oraz łacińskiego pavere (trwożyć się). [przypis edytorski]
aby nie prowadziły do bałwochwalstwa — Znak prawdziwego cudu. [przypis tłumacza]
Aby nie wyczerpać Grecji i Macedonii, wysłał do Aleksandrii kolonię Żydów: nie dbał o to, jakie obyczaje mają te ludy, byle mu były wierne. — Królowie Syrii, porzucając plan założycieli państwa, chcieli zmusić Żydów do przyjęcia obyczajów greckich, co naraziło ich pastwo na straszliwe wstrząśnienia. [przypis autorski]
Aby odwrócić kierunek powszechnej uwagi, Alcybiades (…) — Plutarch, Alkibiades, 4 [w:] Żywoty sławnych mężów. [przypis tłumacza]
Aby osłabić przeciwników, rozbrajacie cały Kościół — Tzn. podając w wątpliwość cud w Port-Royal, osłabiacie wiarę w cudy w ogóle. [przypis tłumacza]
aby pojąć za małżonkę córkę Aleksandra, syna Arystobulowego — Mariammę (hebr. Miriam). [przypis tłumacza]
aby pretia rerum postanowione były — arbitralne ustalenie cen wg postulatów sejmikowych szlachty godziło w interesy mieszczaństwa, kupców i rzemieślników. [przypis edytorski]
aby prowadził wojsko ku środkowi, ponieważ tam jest król: „Jeżeli tam (…) zwyciężymy, dokonamy wszystkiego” — po przełamaniu centrum i zabiciu króla, stałby się Cyrus siłą faktu królem i dalsza walka nie miałaby racji bytu. Powinien więc był ustawić elitę swych wojsk, to znaczy Greków, naprzeciw centrum wroga. Wiedział przecież, jakie stanowisko będzie zajmował król. Jednak Cyrus liczył, że walka odbędzie się nad rowem, wspomnianym w poprzednim rozdziale. Przekop ten nie dochodził do samego Eufratu, tak że zostawało wąskie przejście między nim a rzeką. Dla sforsowania tego przejścia ustawił Cyrus Greków przy Eufracie. Kiedy król niespodzianie zjawił się nazajutrz, wojsko ustawiło się według poprzednio ułożonego planu. W ostatniej chwili usiłował Cyrus skierować Klearcha na centrum, ale tkwiący zbytnio w tradycyjnej taktyce Spartanin, nie rozumiejąc wyjątkowej sytuacji, odmówił posłuszeństwa. [przypis tłumacza]
aby przed wysyłką na front być w Pitrze, gdzie miałem krewnych, wstąpiłem do gwardii — na tym miejscu muszę wyrazić wdzięczność (zamiast w gazecie) mojej ciotecznej siostrze Jadwidze Jałowieckiej I voto Żukowskiej, II voto Lipkowskiej, która jedna z tej całej rodziny zaopiekowała się mną po różnych strasznych przejściach i powrocie z Australii. [przypis autorski]
aby przez wpatrywanie się w jego piękność zbliżyć się do piękna przedwiecznych idei — por: Platon, Fajdros. [przypis edytorski]
abyśmyć (…) śmieli (starop. konstrukcja) — skrót od: abyśmy ci śmieli [na to radzić]. [przypis edytorski]
abyśmy cię uznali za tatusia — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie na dosadniejsze: „(…) za rajfura”. [przypis edytorski]
abyśmy składali wszelaką złość i zdradę, i obłudność, i zazdrości, i obmowy — 1 P 2, 1. [przypis edytorski]
abyś nie myślał, że się bawię w etymologie — chodzi o dwa wyrazy: horatós i uranós. [przypis tłumacza]
abyś się uniżał pod możną ręką Bożą, która składa mocarze z stolic a niskie wywyższa — Por. 1 P 5, 5-6. [przypis edytorski]
abyśta (gw.) — obyście. [przypis edytorski]
aby się beła jako ratowała (starop.) — żeby się jakoś ratowała. [przypis edytorski]
aby się… dowcip zastanowił — tu: w kulminacyjnym punkcie natchnienia. [przypis redakcyjny]
aby się przez mię twych niecnót zemściło (starop.) — aby się [niebo] przeze mnie zemściło za twe niecnotliwe [tj. występne] czyny. [przypis edytorski]
aby się wystarać o „list królewski” — „List królewski” jest w Danii dyspensą, pozwalającą na niezwłoczne zawarcie ślubu. Inaczej muszą być ogłaszane zapowiedzi przez trzy kolejne niedziele. [przypis tłumacza]
aby sprawdzić tytuł bajki la Fontaine'a — Młynarz, jego syn i osioł. [przypis tłumacza]
