Przypisy

pręty łozinowe — gałązki, witki, zwłaszcza wierzbowe. [przypis edytorski]

Prévost, Antoin (1697–1763) — francuski pisarz, prekursor romantyzmu we Francji, autor powieści Historia kawalera des Grieux i Manon Lescaut, poświęconej problemowi mechanizmu działania namiętności. [przypis edytorski]

Prévot Charles-Victor, wicehrabia d'Arlincourt (1788–1856) — francuski powieściopisarz, popularny w l. 20. XIX w.; autor m.in. pseudohistorycznej powieści Le Solitaire (Samotnik, 1821), z akcją osadzoną w XV w., mającej kilkanaście wydań w ciągu kilku miesięcy, liczne tłumaczenia, kilka adaptacji operowych, wiele adaptacji teatralnych, parodii itp. [przypis edytorski]

preambula, właśc. praeambula (łac.) — idź przodem. [przypis edytorski]

prebenda — część wynagrodzenia duchownego za sprawowane obowiązki. [przypis edytorski]

prebenda — kościele rzymskokatolickim wynagrodzenie związane z pełnieniem funkcji kościelnej (np. proboszcza). [przypis edytorski]

prebendarz — ksiądz nie prowadzący działalności duszpasterskiej, która by mu zapewniła utrzymanie, żyjący z prebendy, czyli z pensji pochodzącej z dziesięciny lub innych dochodów z dóbr kościelnych. [przypis edytorski]

prebenda — w Kościele rzymskokatolickim: dochody otrzymywane jako wynagrodzenie za pełnienie funkcji kościelnej. [przypis edytorski]

precent (gw.) — procent. [przypis edytorski]

precepta (daw.) — wskazówka. [przypis edytorski]

preceptor (daw.) — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

preceptor (daw.) — wychowawca, nauczyciel. [przypis edytorski]

preceptor — nauczyciel. [przypis edytorski]

preceptor — wychowawca, nauczyciel. [przypis edytorski]

preceptor (z łac.) — nauczyciel. [przypis edytorski]

preceptor (z łac.) — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

preceptor (z łac.) — wychowawca, nauczyciel. [przypis edytorski]

precieuse (fr.) — wykwintnisia. [przypis edytorski]

precieuse'owaty — lekceważący neologizm od fr. preciéuse (wytworny). [przypis edytorski]

precieux (fr.) — wykwintny. Wyraz ten wiąże się z préciosité, tendencją obyczajową i literacką do szczególnie wyszukanego zachowania i wysławiania się, panującą w salonach arystokratycznych w pierwszej połowie XVII w., wyśmiewaną przez Moliera w Pociesznych wykwintnisiach. [przypis edytorski]

precjoza — kosztowności, klejnoty. [przypis edytorski]

Precjoza — tytułowa bohaterka dramatu lirycznego niem. aktora i pisarza Piusa Alexandra Wolffa (1782–1828), z dodatkiem muzyki Carla Marii von Webera (1786–1826). [przypis edytorski]

precjoza (z łac. pretiosa: rzeczy cenne) — kosztowności, klejnoty. [przypis edytorski]

precjozny (z łac.) — cenny. [przypis edytorski]

precz bieży (daw.) — odjeżdża (daleko). [przypis edytorski]

precz — daleko. [przypis edytorski]

precz (daw.) — ciągle. [przypis edytorski]

precz (daw., gw.) — ciągle. [przypis edytorski]

precz (daw.) — nadal, wciąż, nieustannie, ciągle. [przypis edytorski]

precz (daw.) — zupełnie, całkowicie, doszczętnie. [przypis edytorski]

precz się ze sobą darli — ciągle kłócili się między sobą. [przypis edytorski]

Precz, smutki — w oryg. Away with Melancholy, drobny utwór w rytmie menueta, pierwotnie skomponowany przez Mozarta. [przypis edytorski]

precz — tu: ciągle, dalej. [przypis edytorski]

precz — tu: daleko. [przypis edytorski]

precz (tu daw., gw.) — wciąż. [przypis edytorski]

Precz, wy pożyczane szaty! — cytat z Króla Leara, tragedii Williama Shakespeare'a (1564–1616). [przypis edytorski]

Precz z mojego serca… — Adam Mickiewicz, Do M***, w. 2 (parafraza). [przypis edytorski]

predella — część ołtarza ponad mensą, a poniżej nastawy. [przypis edytorski]

predestynacja — przeznaczenie, dola; także koncepcja religijna mówiąca o tym, że pośmiertny los człowieka jest już z góry ustalony przez Boga. [przypis edytorski]

predestynacja (z łac.) — przeznaczenie. [przypis edytorski]

predestynowany — przeznaczony. [przypis edytorski]

predykant — kaznodzieja protestancki. [przypis edytorski]

predykanty — dziś popr. forma M.lp: predykanci. [przypis edytorski]

predykant (z łac.) — kaznodzieja. [przypis edytorski]

predykat (daw., z łac.) — przydomek; dziś: orzecznik, część zdania, która orzeka o podmiocie. [przypis edytorski]

predylekcja — skłonność do kogoś lub czegoś. [przypis edytorski]

predylekcja — skłonność, predyspozycja. [przypis edytorski]

predylekcja — skłonność, upodobanie. [przypis edytorski]

predylekcja — szczególne upodobanie, skłonność do kogoś lub czegoś. [przypis edytorski]

predylekcja — szczególne upodobanie, zamiłowanie. [przypis edytorski]

preegzystencja dusz — istnienie duszy ludzkiej przed zaistnieniem ciała. [przypis edytorski]

prefacja (z łac.) — wstępna, dziękczynna część chrześcijańskiej modlitwy eucharystycznej w rzymskiej tradycji liturgicznej. [przypis edytorski]

prefacja (z łac.) — wstęp. [przypis edytorski]

prefekt — naczelnik administracji departamentu we Francji, reprezentant władzy centralnej. [przypis edytorski]

prefekt — tytuł wyższych oficerów i urzędników w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]

prefektura — we Francji: siedziba prefekta, naczelnika administracji departamentu, reprezentanta władzy centralnej. [przypis edytorski]

prefekt — urzędnik administracji francuskiej. [przypis edytorski]

prefekt — urzędnik administracji francuskiej, reprezentant władzy centralnej stojący na czele administracji departamentu; cała wyspa Korsyka tworzyła jeden departament. [przypis edytorski]

prefekt — urzędnik rzymski. [przypis edytorski]

prefekt — we Francji wyższy urzędnik administracji lub naczelnik policji miejskiej. [przypis edytorski]

prefekt — wysoki urzędnik rzymski, tu: prefekt Egiptu i jego stolicy, Aleksandrii. Z powodu wyjątkowego znaczenia ekonomicznego i strategicznego, Egipt od początku panowania rzymskiego stanowił osobistą prowincję cesarza; rządził nią specjalny cesarski namiestnik (praefectus Aegypti), zastępujący samego władcę. [przypis edytorski]

preferansa — gra w karty przypominająca brydża brydża, popularna w Polsce w XIX w. i w okresie przedwojennym. [przypis edytorski]

preferans (daw.) — dawanie komuś pierwszeństwa, okazywanie szczególnych względów. [przypis edytorski]

preferans — daw. gra w karty przypominająca brydża. [przypis edytorski]

preferans — dawna gra w 32 karty, przypominająca brydża. [przypis edytorski]

preferans — gra w karty, w którą grano dawniej. Przypomina brydża. [przypis edytorski]

preferans — rosyjska gra karciana. [przypis edytorski]

preferans — skomplikowana gra w karty dla przynajmniej trzech (zwykle trzech lub czterech) osób, popularna zwłaszcza w XIX w. oraz do dziś w Rosji. [przypis edytorski]

preferans (z fr.) — rodzaj gry w karty. [przypis edytorski]

prefit a. profit — dochód, zysk. [przypis edytorski]

Pregela, właśc. Pregoła (ros. Преголя) — obecnie najdłuższa rzeka obwodu kaliningradzkiego, przepływa przez Kaliningrad (daw. Królewiec), wpada do Zalewu Wiślanego. [przypis edytorski]

Pregel (niem.) — Pregoła, rzeka przepływająca przez Królewiec (dziś: Kaliningrad). [przypis edytorski]

prejskurant (z ros.) — cennik, wykaz cen. [przypis edytorski]

prejudykat (daw.) — wcześniejszy wyrok w podobnej sprawie; precedens. [przypis edytorski]

prekambryjskie gnejsy — gnejs: skała metamorficzna o krystalicznej strukturze, zwykle pstra; prekambr: odcinek historii Ziemi od jej powstania aż do okresu kambryjskiego (542 mln lat temu). [przypis edytorski]

prekikas — prekiautojas, pirklys. [przypis edytorski]

Prel, Carl du a. Prel, Karl von (1839–1899) — niem. filozof, pisarz i okultysta. [przypis edytorski]

prelekcja — przemowa, wykład. [przypis edytorski]

prelest' (ros.) — śliczna (pieszczotliwe określenie kogoś lub czegoś uroczego, czarującego). [przypis edytorski]

preliminaria — wstępne rozmowy. [przypis edytorski]

preliminarz — projekt budżetu państwa lub instytucji; tu przenośnie. [przypis edytorski]

preliminować — wstępnie szacować dochody i wydatki. [przypis edytorski]

Prel, Karl du (1839–1899) — spirytysta, filozof i okultysta niemiecki. [przypis edytorski]

preludiować — grać preludia. [przypis edytorski]

preludiować — neologizm od: grać preludium, krótką formę muzyczną lub wprowadzającą część do większej formy muzycznej. [przypis edytorski]

preludium (muz.) — instrumentalny wstęp do dłuższego utworu muzycznego. [przypis edytorski]

preludium — tu: wstęp. [przypis edytorski]

preludium — wstęp do czegoś; w muzyce funkcjonuje jako osobny gatunek muzyczny (np. cykl 24 preludiów fortepianowych op. 28 Fryderyka Chopina) lub jako wprowadzająca część do większej formy muzycznej (np. sonaty, suity). [przypis edytorski]

preludium (z łac., muz.) — wstęp do dalszej części utworu. [przypis edytorski]

prelud — preludium, instrumentalny wstęp do dłuższego utworu muzycznego. [przypis edytorski]

premia (daw.) — opłata ubezpieczeniowa, pobierana przez instytucję ubezpieczeniową od ubezpieczającego się. [przypis edytorski]

premia wywozowa — tu: państwowa dopłata do eksportu towarów. [przypis edytorski]

Premièrs Paris (fr.) — artykuły nagłówkowe w paryskich gazetach. [przypis edytorski]

premier à marcher, second, troisième (fr.) — pierwszy do pójścia, drugi, trzeci. [przypis edytorski]

premier angielski (…) że granice Anglii leżą już nie na skałach Dovru — Stanley Baldwin w przemówieniu 30 lipca 1934. [przypis edytorski]

pre­mierze Hernaniego Wiktora Hugo — wystawienie dramatu Wiktora Hugo pt. Hernani, czyli honor kastylijski (wyd. 1829) w teatrze w 1830 r. stało się pretekstem do gwałtownego sporu między klasykami a romantykami, określanego jako „bitwa o Hernaniego” i stanowiącego moment przełomowy w dziejach teatru francuskiego. [przypis edytorski]

premisa (daw.) — przesłanka. [przypis edytorski]

premisa — tu: przesłanka. [przypis edytorski]

premium (daw., z łac. praemium) — premia, nagroda. [przypis edytorski]

Prenesta a. Preneste — miejscowość w górach w pobliżu Rzymu; dziś Palestrina. [przypis edytorski]