Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10208 przypisów.
wyekwipowany — wyposażony, zaopatrzony. [przypis edytorski]
wyelegantować się (pot.) — ubrać się przesadnie elegancko. [przypis edytorski]
wyemancypowany — uwolniony, samodzielny. [przypis edytorski]
wyepissierowała (z fr.) — tu: zmieniła w sklepikarzy. [przypis edytorski]
wyfasować — pobrać a. wydać z magazynu wojskowego żywność, umundurowanie, broń itp. [przypis edytorski]
wyfaszerowaną — dziś: nafaszerowaną. [przypis edytorski]
wyfilutować — zmamić. [przypis autorski]
wyfiokowany (pot.) — przesadnie wystrojony. [przypis edytorski]
wyforować (daw.) — wyrzucić. [przypis edytorski]
wyforwać (daw.) — wyrzucić, wypędzić. [przypis edytorski]
wyga (daw., pot.) — osoba doświadczona. [przypis edytorski]
wyga — ktoś z dużym doświadczeniem w jakiejś dziedzinie. [przypis edytorski]
wygalonowana służba — służba w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis edytorski]
wygalonowani — w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis redakcyjny]
wyga — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]
wyga (pot.) — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]
wygarbować komuś skórę — pobić kogoś. [przypis edytorski]
wygarnirowany — przyozdobiony. [przypis redakcyjny]
wygasnęły — dziś popr.: wygasły; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
wyga — spryciarz, ktoś wyjątkowo obrotny. [przypis edytorski]
wyga (starop.) — pies. [przypis redakcyjny]
wygębować — wygadać; powiedzieć. [przypis edytorski]
wygiął grzbiet w pałąk — wygiął grzbiet w łuk. [przypis edytorski]
wygładzić (daw.) — zgładzić, wyeliminować. [przypis edytorski]
wygładzić (starop.) — tu: zgładzić, zabić. [przypis redakcyjny]
wygładzić — tu: zgładzić, pozabijać. [przypis edytorski]
wygładzony (daw.) — zgładzony, wyeliminowany. [przypis edytorski]
wy głaz / Oczu postawionych w solny słup — nawiązanie do biblijnej historii o żonie Lota, zamienionej w słup soli podczas ucieczki z Sodomy. [przypis edytorski]
wygłodzenie Irlandii — wielka klęska głodu w Irlandii w latach 1845–1849, spowodowana chorobą ziemniaków, stanowiących podstawowe pożywienie mieszkańców, oraz brakiem reakcji władz brytyjskich na zniszczenie zbiorów. Kiedy w 1848 liczba ofiar głodu sięgnęła miliona osób, organizacja Młoda Irlandia bezskutecznie próbowała wzniecić powstanie. [przypis edytorski]
wygłupić — wywieść w pole. [przypis autorski]
wyglądać (starop.) — tu: wyczekiwać, oczekiwać. [przypis edytorski]
Wyglądając w tym polu obojętnej bierki — niepewnego losu (kostki). [przypis redakcyjny]
wyglądała nieco rozczarowana — dziś popr.: wyglądała na nieco rozczarowaną. [przypis edytorski]
wyglądał niezdecydowany — dziś: wyglądał na niezdecydowanego. [przypis edytorski]
Wyglądało. [przypis redakcyjny]
wyglądał promieniejący — dziś raczej: wyglądał, jakby promieniał. [przypis edytorski]
wyglądał wzruszony — wyglądał na wzruszonego. [przypis edytorski]
wyglądały głowy (…) róg na czole — Tych siedmioro głów zwierząt symbolem jest siedmiu grzechów głównych, jak widzimy w Objawieniu św. Jana. [przypis redakcyjny]
wyglądalim cię (gw.) — wyglądaliśmy cię; wypatrywaliśmy cię. [przypis edytorski]
wyglądam na to, że go nie mam — wydaje się, jakbym go nie miała. [przypis edytorski]
Wyglądasz zmieszana — dziś popr.: Wyglądasz na zmieszaną. [przypis edytorski]
wyglądnął — dziś popr. forma: wyjrzał. [przypis edytorski]
wyglądnął — dziś popr.: wyjrzał. [przypis edytorski]
Wygląd takiej zastawy stołowej opisuje Ochocki: […] ubierano stoły w tafle zwierciadlane z pięknymi, złoconymi galeryjkami i kryształowymi ozdobami. Te kładziono wzdłuż przez cały stół, a na nich stawiano figurki porcelanowe, koszyki i inne cacka misterne, żyrandoliki z kryształowymi wisidełkami do świec, itp. Na wielkie obchody wysypywali w pośrodku stołu cukiernicy kolorami herby osób, które fetowano, wkoło tafel z obu stron ustawiano konfitury, blanmanże [galaretki migdałowe] galarety, owoce i co do deseru należało. Nie mógł być stół piękniej i dla oka powabniej ubrany, osobliwie wieczorem przy świecach ślicznie się to wydawało”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 102). [przypis redakcyjny]
wyglądy (gw.) — otwory do wyglądania. [przypis autorski]
wyględ (daw.) — małe okienko. [przypis edytorski]
wyglozować (daw., z łac. glossa: tłumaczenie, wykład) — wykreślić; por. glozować a. głuzować: wymazywać, usuwać, skreślać. [przypis edytorski]
wygnańce — dziś popr. forma M. lm: wygnańcy. [przypis edytorski]
wygnańcy barscy — po upadku konfederacji barskiej (1768–1772) na Syberię zostało zesłanych ponad 14 tys. konfederatów, resztę przymusowo wcielono do armii rosyjskiej. Konfederacja barska — zbrojny związek polskiej szlachty, zorganizowany w Barze na Podolu przez szlachtę polską, niezadowoloną z praw narzucanych Polsce przez Imperium Rosyjskie, a popieranych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, m.in. z prawa o równouprawnieniu innowierców. [przypis edytorski]
wygnaniec tułaczy — Orestes wychowywał się z dala od kraju ojczystego, w Focydzie u Strofiosa. Odesłała go tam sama Klitajmestra, aby go ustrzec przed możliwą zemstą Ajgistosa, który właściwie powinien wytępić całe męskie pokolenie rodu Atreusa. [przypis redakcyjny]
wygnaniec z 10 grudnia — francuski emigrant republikański po zamachu stanu dokonanym w grudniu 1851 przez Ludwika Napoleona Bonapartego, prezydenta II Republiki Francuskiej, który rozwiązał Zgromadzenie Narodowe i objął władzę dyktatorską, a rok później koronował się na cesarza. [przypis edytorski]
wygnanie medycyny z Rzymu — Pliniusza historia naturalna, ks. XXIX. [przypis tłumacza]
wygnanie wrocławskie — Lubomirski, skazany przez sejm na wygnanie, przebywał od grudnia 1664 do kwietnia 1665 na Śląsku, głównie we Wrocławiu. [przypis edytorski]
Wygnany Eros — lekka sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona. [przypis edytorski]
Wygnany Eros — sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona, a wystawiana w Teatrze Słowackiego w Krakowie w 1919 r. [przypis edytorski]
wygnanym — tu: jestem wygnany. [przypis edytorski]
wygód i zbytków — Staszic dzieli rzeczy użytkowe na potrzeby, wygody i zbytki. [przypis redakcyjny]
wygodała (gw.) — wygadała; powiedziała. [przypis edytorski]
wygodność — dziś popr.: wygoda. [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — dogodzić komuś, spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — dogodzić. [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia a. wymagania (tu użyte ironicznie). [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenie, zadowolić kogoś. [przypis edytorski]
wygodzić (gw.) — dogodzić. [przypis edytorski]
wygodzić — tu: dogodzić. [przypis edytorski]
wygodzi (daw.) — spełnić czyjeś życzenia, zrealizować czyjeś potrzeby. [przypis edytorski]
wygolić winnicę do czysta — W oryg. passer outre, nieprzetłumaczalny dwuznacznik, bez głębszego zresztą znaczenia. [przypis tłumacza]
wygolona głowa — mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była kręgiem wygolonym na głowie zakonnika, oznaczającym jego przynależność do stanu duchownego. [przypis edytorski]
wygon — pastwisko. [przypis edytorski]
wygon — spore, wspólne dla całej wsi pastwisko. [przypis edytorski]
wygon — wspólne pastwisko dla całej wsi lub droga, którą się pędzi bydło. [przypis edytorski]
wygon — wspólne pastwisko wiejskie. [przypis edytorski]
wygore (starop.) — wypalone. [przypis edytorski]
wygorsowany — wydekoltowany. [przypis edytorski]
wygotować (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]
wygrążyć się (neol.) — zapewne przeciwieństwo słowa: pogrążyć się; wydobyć się z głębi, z toni. [przypis edytorski]
wygrawającej stronie — wyd. lwów, ma: wygrywającej. [przypis redakcyjny]
wygrawał (starop. forma) — forma czynności wielokrotnej; dziś: wygrywał. [przypis edytorski]
wygrawał (starop. forma) — wygrywał. [przypis edytorski]
wygrywać — tu: grać, przygrywać, akompaniować. [przypis edytorski]
wygrywać — tu: odgrywać, grać rolę. [przypis edytorski]
wygwarzyć — tu: opowiedzieć. [przypis edytorski]
wygżony — tu: odciągnięty. [przypis edytorski]
wyhodowana przez strach — δέει τρεφομένη, odpowiada polskiemu zwrotowi: rozpaczliwa śmiałość. Jest to znowu jedno ze znakomitych psychologicznych spostrzeżeń Flawiusza. [przypis tłumacza]
wyhodowanie takiego zwierzęcia jest dowodem nie męskiej dzielności, ale bogactwa — na hodowlę koni (zwłaszcza wyścigowych) mógł sobie w Grecji pozwolić tylko bardzo bogaty człowiek. [przypis tłumacza]
Wyhowski, Iwan (zm. 1664) — ukraiński szlachcic, pisarz wojska zaporoskiego, następnie hetman kozacki, zwolennik porozumienia z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W 1658 zawarł w imieniu Hetmanatu unię hadziacką; w 1659 rozgromił armię rosyjską w bitwie pod Konotopem; po wybuchu inspirowanego przez Rosję powstania miejscowego chłopstwa utracił hetmaństwo; wyjechał do Rzeczpospolitej, w 1660 otrzymał godność senatora i urząd wojewody kijowskiego. Zginął z rąk polskich, jednak nie wbity na pal, jak wskazuje wzmianka w Nietocie Micińskiego, ale w wyniku oskarżenia o knowania z Rosją rozstrzelany przez polski oddział egzekucyjny. [przypis edytorski]
wyhysować — podnieść do góry. [przypis redakcyjny]
Wyiąwszy ieno kaźń Mehyńską… — więzienie, które Villon dopiero co opuścił. [przypis tłumacza]
wyikrzyć (daw.) — wyniszczyć. [przypis redakcyjny]
wyimaginowany — wyobrażony. [przypis edytorski]
wyimainować a. wyimaginować — wyobrazić; por. imaginacja. [przypis edytorski]
wyimainować (daw., z łac.) — wyobrazić, zobrazować. [przypis edytorski]
wyimainować sobie (z łac. imagino, imaginare) — wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
wyimek — tu: fragment; sposób wycięcia klucza. [przypis edytorski]
Wyimki z archiwum miasta Biecza — W zapasach dumnego wojewody sandomierskiego, który córkę swą wyniosłą, obok przybranego ni stąd ni zowąd zięcia Samozwańca na carskim stolcu w Kremlu posadził i na próżno utrzymać usiłował [Pierwszego Dymitra miano u nas prawie powszechnie za prawowitego cara. (Przyp. Wyd.)], w zapasach tych awanturniczych, w których cała bitna, walk i zdobyczy pragnąca szlachta chętny udział brała, zaszła nieznacznie pierwsza i najważniejsza zmiana sposobu wojowania — zmiana, którą cała Europa przyjęła, i nad której ciągłym wyrobieniem ludzie wojenni bezustannie pracują.
Wprzódy walczono w żelazie, gdyby w baszcie lub warowni, a znamieniem wojsk była ociężałość. Tatarzy, a za ich przykładem Kozacy, mianowicie dońscy konni (gdyż Zaporoże i Sicz najwięcej pieszo walczyli) pierwotnego przedcywilizacyjnego sposobu używając, okazali światu wyższość szybkości nad ciężką siłą, która ich dosięgnąć nie mogła. Szlachta polska uznawała w części tę prawdę, ulżyła sobie w uzbrojeniu, zawsze jednak lgnęła do żelaza chroniącego od tatarskiej strzały, a nawet niemieckiej kuli.
W moskiewskiej jednak wojnie, dążąc do tej stolicy Rosjan, widziała, iż jest kroplą w morzu, a wszędy jej podołać niepodobna. Tam więc szlachcic litewski Aleksander Lissowski pojął całą korzyść dawnej lekkości ruchów, jakimi i pradziadowie jego częstymi czatami Polsce we znaki się dawali. Z polecenia więc Samozwańca skoczył na Don, zebrał mołojców uzbrojonych po swojemu: bez zbroi, z szablą, łukiem lub muszkietem i rohatyną, a Lisowczyków lotny zastęp niebawem zasłynął szeroko, bo szlachcic litewski umiał mu nadać spójnię i ustrój szlachecko–wojenny i owo uczucie godności swej, które w końcu upewnia zwycięstwa, a nie pozbawił go korzyści szybkiego pędu, zwrotu i rozsypki i ucieczki udanej. Jednym słowem utworzył dzisiejszych ułanów z służbą podjazdową kozacką.
Kilka tysięcy takich ochotników na wszystko odważnych, nie skrępowanych zbytnią ustroju formalnością, tak że każdy czuł swoją osobistość w szyku — nie znając wygód ni bojaźni, bez sług, bez wozów i ciężarów, a co nade wszystko pod dzielnym wodzem: musieli się stać postrachem miast otwartych i małych oddziałów wojsk. — Wprzód nim o nich wieść nadleciała, spadali jak z obłoków: zwyciężali, zdobywali, brali łup i uchodzili, a nieprzyjaciel zdziwiony nie wiedział, co radzić, a szlachta w kołach radząca spłonęła rumieńcem zazdrości i wstydu, że ją taka zbieranina w wojennym rzemiośle przechodzi. Hetmani tylko (a dzielni to byli hetmani) umieli Lisowczyków cenić, bo oni szybkością podwajali siłę i mieszali obroty Rosjan.
Lisowczycy nie brali żołdu: ksiądz z ołtarza, młynarz z młyna, a Lisowczyk żył z tego, co zdobył. Więc skargi, więc żale przed sejmem i królem, a w końcu infamie, banicje na Lissowskiego i jego wojsko. Nadaremnie wszystko! Lisowczycy zwyciężali i słynęli.
Zygmunt III, król nabożny, wysłał ich do Rzeszy niemieckiej na pomoc cesarzowi dla poskromienia heretyków i herezji. Głośne o nich dzieje.
Pod Chocimem nawała bisurmańska zagroziła Polskę i chrześcijaństwo. Lisowczycy nadbiegli z Niemiec i na sobie wstrzymali oręż turecki; były chwile przesilenia, w których Polska na ich męstwie stała.
Po chocimskiej znowu na cesarską wrócili, a bojowy ich pasterz opisał, co tam czynili. Godnie bronili sławy oręża polskiego i odpierali zgrozę pustoszenia tej nieszczęsnej wojny, którą zdobywcy Magdeburga i Głogowa na karb polski zapisać chcieli.
Podczas tego inne kupy pustoszyły ojczyznę, a szlachta, nie różniąc, potępiała Lisowczyków. Popierając zdanie przykładem niezachwianej wiary, upraszam wydawnictwo Biblioteki polskiej umieścić go w dodatku księgi Ks. Dębołęckiego.
[przypis redakcyjny]
wyinwentował — wynalazł. [przypis redakcyjny]
wyiskać (starop.) — strzec. [przypis redakcyjny]
wyiskali (starop.) — obliczyli; [inna pisownia starop.: wygiskali]. [przypis redakcyjny]
wyiskrzyć się a. wyikrzyć się — wyzbyć się czego. [przypis redakcyjny]
