Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | austriacki | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | sportowy | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 174203 przypisów.
azaż (starop.) — przecież; czyż. [przypis edytorski]
Azazela — Raszi uczy, że słowo to oznacza urwistą skałę, zob. Raszi do 16:8 [2]. Według Chizkuniego jest to inne imię Samaela [satana], było to dawanie mu pewnego rodzaju łapówki, aby nie udaremniał ofiar pokutnych, zob. Chizkuni do 16:8 [2]. [przypis tradycyjny]
A zbudziwszy się, Anhelli usiadł — uwspółcześniono interpunkcję w zdaniach zawierających imiesłowy czynne. W wydaniu źródłowym przecinek przyporządkowywał podmiot do imiesłowu, a nie do orzeczenia: A zbudziwszy się Anhelli, usiadł. [przypis edytorski]
A, zdrajco! — Tartufe nic nie powiedział na swoją obronę; przeciwnie, oskarżył się niby, mimo to czar, pod jakim umie trzymać Orgona, jest taki, że Orgon wybucha przeciw synowi, wówczas kiedy czekaliśmy jego wybuchu przeciw Tartufowi. [przypis tłumacza]
Azevedo, José da Costa (1823–1904) — baron de Ladário, brazylijski polityk i dyplomata, minister marynarki za czasów rządów gabinetu Ouro Preto. [przypis edytorski]
a zgrzeszył lud twój — „My jesteśmy bici, a grzech popełnia twój lud”, zob. Raszbam do 5:16. „Ta sprawa sprowadzi grzech na twój lud”, zob. Raszi do 5:16. [przypis tradycyjny]
Azja jest nie tylko kolebką religii; niewątpliwie też stamtąd, według Helbinga, pochodzi tortura — Helbing-Bauer, Die Tortur. Geschichte der Folter im Kriminalverfahren aller Zeiten u. Völker, Berlin 1926. [przypis autorski]
Azja (mit. gr.) — jedna z okeanid, w zależności od wersji mitu matka lub żona Prometeusza. [przypis edytorski]
Azja (mit. gr.) — w mitologii greckiej jedna z okeanid. [przypis edytorski]
Azja Mniejsza — azjatycki półwysep między Morzem Czarnym a Morzem Śródziemnym, na wschód od Grecji; w starożytności na jego wybrzeżach osiedlali się osadnicy greccy, którzy założyli tam liczne miasta. [przypis edytorski]
Azja Mniejsza — azjatycki półwysep między Morzem Czarnym a Morzem Śródziemnym. W czasach rzymskich początkowo była na tym terenie jedna duża prowincja, z czasem podzielona na: Frygię, Bitynię, Cylicję, Kapadocję, Galację, Lycję i Pont. Obecnie jest to azjatycka część Turcji, Anatolia. [przypis edytorski]
Azja Mniejsza — hist. Anatolia, półwysep w zachodniej Azji, oddzielający Morze Czarne od Morza Śródziemnego, cały półwysep leży w granicach dzisiejszej Turcji. [przypis edytorski]
Az jaszir — „Wtedy zaśpiewał”, pieśń dziękczynna odśpiewana przez Mojżesza po przekroczeniu Morza Czerwonego. [przypis tłumacza]
Azjej (starop. forma) — (przeciwko) Azji. [przypis edytorski]
Azjów (daw.) — forma archaiczna: Azjowy, należący do Azji. [przypis edytorski]
Azjos — wuj Hektora. [przypis edytorski]
a zmietnie go z stolca (starop.) — i zrzuca go z tronu. [przypis redakcyjny]
a znasz mój czyn — Wyrazy czyn, czynownik, często są tu użyte w znaczeniu rosyjskim, dla Litwinów tylko zrozumiałe. W Rosji, ażeby nie być chłopem albo kupcem, słowem, aby mieć przywilej uwalniający od kary knuta, trzeba wejść w służbę rządową i pozyskać tak nazwaną klasę albo czyn. Służba dzieli się na czternaście klas; potrzeba kilka lat służby dla przejścia z jednej klasy w drugą. Są przepisane czynownikom różne egzamina, podobne do formalności zachowujących się w hierarchii mandaryńskiej w Chinach, skąd, zdaje się, że ten wyraz Mogołowie do Rosji przenieśli, a Piotr Pierwszy znaczenie tego wyrazu odgadnął i całą instytucją w duchu prawdziwie chińskim rozwinął. Czynownik często nie jest urzędnikiem, czeka tylko urzędu i starać się oń ma prawo. Każda klasa albo czyn odpowiada pewnej randze wojskowej, i tak: doktor filozofii albo medycyny liczy się w klasie ósmej i ma stopień majora, czyli asesora kolleskiego; stopień kapitański ma frejlina, czyli panna dworu cesarskiego; biskup lub archirej jest jenerałem. Między czynownikami wyższymi i niższymi stosunki uległości i posłuszeństwa przestrzegają się z równą prawie ścisłością jak w wojsku. [przypis autorski]
Azneft — azerskie przedsiębiorstwo przemysłu naftowego. [przypis edytorski]
A znowuż o Ps LXXVIII (…) — Werset 39: Spiritus vadent et non rediens… [przypis tłumacza]
A — zob. też oznaczone przez: AA uzupełnienie tych rozważań. [przypis edytorski]
Azochis — Ἀσωχις, miasto położone na zachodnim brzegu jeziora Genezaret w dolinie Jesreel (μέγα πεδίον, dzisiejsza równina El-Bûttauf). [przypis tłumacza]
azoik (geol.) — najstarszy okres dziejów Ziemi, z którego w formacjach skalnych nie zachowały się żadne ślady życia; obecnie synonim terminu archaik zdefiniowanego jako najstarszy eon w dziejach, przed pojawieniem się organizmów żywych, ok. 4,0–2,5 mld lat temu. [przypis edytorski]
a zoj (jid.) — tak więc; tak, w ten sposób. [przypis edytorski]
azoospermia (med.) — całkowity brak plemników w ejakulacie. [przypis edytorski]
Azop — bóg rzeczny, któremu Jowisz wydarł córkę Eginę. [przypis tłumacza]
Azopos — rzeka w Beocji. [przypis edytorski]
Azor — imię psa. [przypis edytorski]
Azor, Jan — hiszpański jezuita, umarł w Rzymie w 1607. [przypis tłumacza]
Azotos, Aretuza — Azotos: Ἄζωτος, אַשְׁדּוֹד ([Aszdod] Joz 13, 3 etc.), w klinach: as-du-di, dziś Esdûd, nędzna wioska, około 300 mieszkańców mająca; Aretuza: Ἀρέθουσα, dzisiejsze Er-Restan, budowle bazaltowe. [przypis tłumacza]
A z pewnością nasz Oront za słówko pochwały — Domyślne: „dopomógłby ci skutecznie w twoim procesie”. Poprzedni wiersz zdaje się zapowiadać, że ta sprawa będzie miała następstwa. [przypis tłumacza]
Azrael — anioł śmierci w islamie. [przypis edytorski]
A zresztą… dawno nie żyła. — w rękopisie jest to dopisek na marginesie. [przypis edytorski]
Aztekowie — indiański lud ze środkowego Meksyku, który w XV w. utworzył potężne imperium, podbite w l. 1519–1521 przez Hiszpanów. [przypis edytorski]
azucarillo — cienka laseczka lodu z cukrem. [przypis autorski]
A zwłaszcza, który z nami był i spokrewniony — Austriak (Rakuszanin). [przypis redakcyjny]
Azyą — czytaj: Azyją [jak wyraz trzysylabowy; red. WL]; wiele miejsc podobnych: Antyochia, Etyopia, Emaus itd. [przypis redakcyjny]
Azyą — wyraz czytamy na trzy sylaby; dziś popr. forma D.lp: Azję. [przypis edytorski]
Azyjanin — dziś: Azjata; mieszkaniec Azji. [przypis edytorski]
azyjski — dziś popr.: azjatycki. [przypis edytorski]
azyjskie — dziś popr.: azjatyckie. [przypis edytorski]
azyjskie (…) okraje — krańce Azji. [przypis edytorski]
azyjski (starop. forma) — azjatycki. [przypis edytorski]
azyl — miejsce bezpiecznego schronienia; tu: przytułek. [przypis edytorski]
azylum (daw., z łac. asylum) — azyl, miejsce bezpiecznego schronienia. [przypis edytorski]
azynus (łac. asinus) — osioł. [przypis edytorski]
Azzahra — także: Medina Azahara a. Madinat al-Zahra; arab. kompleks pałacowy w hiszp. Andaluzji, założony w 1. poł. X w. przez kalifa Kordoby Abd ar-Rahmana III i nazwana na cześć jego faworyty jej imieniem (nazwa oznacza dosł. „miasto az-Zahry”); Azahara została splądrowana i zniszczona na początku XI w.; jej ruiny odkryto ponownie po tysiącu lat, w 1911 r. [przypis edytorski]
bąblowiec — pasożyt, gatunek tasiemca, żyjący w jelitach. [przypis edytorski]
bączyć — brzęczeć, wydawać odgłosy właściwe bąkom. [przypis edytorski]
Bądarzewska-Baranowska, Tekla (1838–1862) — kompozytorka polska, autorka popularnej melodii pt. Modlitwa dziewicy. [przypis edytorski]
Bądarzewska-Baranowska, Tekla (1838–1862) — kompozytorka polska, autorka popularnej Modlitwy dziewicy. [przypis edytorski]
bądźcie iści (starop.) — bądźcie więc o tym przekonani. [przypis redakcyjny]
Bądźcie jak kamienie ręką Boga rzucane na szaniec — właśc. Bądźcie jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec, cytat z wiersza Testament mój Juliusza Słowackiego (przełom 1839–1840 r.). [przypis edytorski]
Bądźcie sami swoimi panami — nie idźcie na pasku wrogów swoich, Lacedemończyków, lub tych, co się im w służbę zaprzedali. [przypis tłumacza]
bądź ist (starop.) — [bądź] przekonany. [przypis redakcyjny]
Bądź łaskaw 1500 fr. panu A. — Mickiewiczowi. [przypis redakcyjny]
Bądźmy ustawicznie w Panu naszym, panu Kristusie, który jest prawdziwym Bogiem i żywotem wiecznym — 1 J 5, 20. [przypis edytorski]
Bądźmyż otwarci: nie mamy teatru itd. — w rękopisie zapisane na marginesie. [przypis edytorski]
bądź namiestników, bądź towarzyszów swoich — w innym tłumaczeniu: swoich rządców i komesów. [przypis edytorski]
Bądź pochwalony (…) i zioła — fragment Pieśni słonecznej (nazywanej również Pochwałą stworzenia) św. Franciszka z Asyżu. [przypis edytorski]
bądź poważana, to konieczne — Przypominacie sobie zasadę Beaumarchais'go: „Natura mówi do kobiety: bądź piękna, jeśli możesz, cnotliwa, jeśli chcesz, ale bądź poważana, to konieczne”. Bez poważania we Francji nie ma podziwu, zatem nie ma miłości. [przypis autorski]
Bądź pozdrowieona, Maria (…) — cała scena Zwiastowania jest kompilacją motywów pieśni adwentowych, najswobodniej, ze względów scenicznych i literackich, opracowanych. Pieśń o Zwiastowaniu N. M. P. (Pieśni cerkiewne diecezji chełmskiej. Ks. M. M. Mioduszewski, Śpiewnik kościelny, str. 626) oraz teksty chorałów z 1635 r. wpłynęły najbardziej na kształt dialogu. [przypis autorski]
Bądź pozdrowieona, Maria (…) — Preludium organowe, towarzyszące scenie Zwiastowania, osnute na tematach Arch. Gabryel, Magnificat (Wielbi duszo moja Pana) i Z porady Trójcy, zharmonizował J. Maklakiewicz. [przypis autorski]
Bądź pozdrowiony, o Nilu […] ty dajesz odpoczynek rękom milionów nieszczęśliwych i na wieki utrwalasz świątynie — autentyczne. [przypis autorski]
Bądź spokojny (…) muszę — Tu siłą swego uczucia Alcest przełamuje komizm sytuacji i wznosi się do wyżyn przejmującej dramatyczności. [przypis tłumacza]
bądź to wyschnięcie, gdy okres dojrzewania minął — np. zboże dojrzałe musi wyschnąć, zanim się je sprzątnie z pola. [przypis tłumacza]
Bądź tu, duszo zwycięzcy, wesoła — Słowa ewangeliczne stosujące się do tych, którzy grzechu zawiści przez oczyszczenie się pozbyli. [przypis redakcyjny]
bądź ty Boozem, ja Rutą — aluzja do biblijnej Księgi Ruth; Ruth poślubiła Booza, z którego pola zbierała kłosy jęczmienia, by się wyżywić. [przypis edytorski]
bądź wół, bądź osioł, bądź jagnię — „Każda [skradziona] rzecz podlega prawu o podwójnym odszkodowaniu, czy jest to żywe stworzenie czy przedmiot”, Raszi do 22:3 [2]. [przypis tradycyjny]
bądźże — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
bądźże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: bądź koniecznie, bądź wreszcie itp. [przypis edytorski]
bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: bądź koniecznie. [przypis edytorski]
bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
bądźże — konstrukcja z partykułą -że o funkcji wzmacniającej. [przypis edytorski]
bądź zdrów, holenderski śledziu (daw., pot.) — nic z tego, okazja zniknęła. [przypis edytorski]
bąkać — powiedzieć coś cicho lub niewyraźnie, zacinając się. [przypis edytorski]
Bąka ci przynosim — W oryginale: „Une énorme grive”. Grive, kwiczoł, prawdopodobnie z powodu pokrewieństwa dźwięków, poczytywany jest za synonim człowieka pijanego (gris). Tłumacz sądził, iż wyraz „bąk” z powodu przysłowia „pijany jak bąk” będzie najstosowniejszym dla oddania tej intencji [mowa o bąku zwyczajnym, dużym ptaku wodnym z rodziny czaplowatych; red. WL]. [przypis tłumacza]
bąk a. cyga, fryga — wydrążona kula na pręciku, wokół którego okręcony był sznurek. Bąka wprawiało się w nagły ruch, odciągając sznurek. Zabawa polegała na tym, żeby nie dopuścić do zatrzymania bączka, podtrzymując ruch biczykiem lub kijkiem. [przypis edytorski]
bąkają — gadają. [przypis autorski]
bąk błotny, właśc. bąk zwyczajny — duży ptak wodny z rodziny czaplowatych; w okresie godowym samce wydają niski głos, przypominający ryk krowy. [przypis edytorski]
bąki — dudy, piszczałki. [przypis redakcyjny]
bąk — owad, duża mucha. [przypis edytorski]
bąk — tu: gatunek ptaka. [przypis edytorski]
bąk — tu: małe dziecko. [przypis edytorski]
Baader, Franz von (1765–1841) — niemiecki filozof, jeden z najbardziej wpływowych teologów swojej epoki; potępiał większość filozofii europejskiej od czasów Kartezjusza jako prowadzącą do ateizmu. [przypis edytorski]
Baal a. Belial — bóstwo pogańskie, często wspominane w Biblii. [przypis edytorski]
Baala i Astarata — właśc. Astarte a. Asztarte: imię fenickiej i kananejskiej bogini miłości, płodności i wojny (utożsamianej z babilońsko-asyryjską Isztar i gr. Afrodytą); zw. Królową Niebios (oraz Królową Baala, boga deszczu i burzy); przedstawiana była jako naga kobieta, trzymająca kwiaty lotosu i stojąca na grzbiecie lwa a. konia; do obrzędów kultu Astarte należały świątynne akty seksualne wyznawców z kapłankami bogini zw. kedesza; Astarte oddawano cześć pod postacią betyli (dużych, pionowych kamieni; nazwa oznacza: dom boga), paląc kadzidła i składając ofiary z jedzenia, zwierząt, czasem także małych dzieci; w mitologii staroirańskiej Astarte wraz z boginią Anat wspierała życiodajnego boga Baala w walce z jego wrogami. [przypis edytorski]
Baalbek — miasto w Libanie; znajdują się tam dwie rzymskie świątynie, Jowisza i Bachusa. [przypis edytorski]
Baalbek — staroż. miasto w płn.-wsch. Libanie, miejsce kultu fenickiego boga Baala; w czasach hellenistycznych i rzymskich nosiło nazwę Heliopolis, stanowiło ośrodek kultu triady bogów: Jowisza, Wenus i Bachusa, z monumentalnymi świątyniami. [przypis edytorski]
Baal — bóstwo semickie, czczone też w Egipcie, potem w Rzymie jako bóg słońca. [przypis edytorski]
Baal — bóstwo semickie, czczone w Kanaanie (daw. Palestyna, Fenicja, dziś Syria; ośrodek kultu znajdował się w mieście Ugarit); bóg burzy, deszczu i płodności, władca świata; jego atrybutem był byk. Baal był synem Dagona, włądzę nad światem otrzymał od najwyższego boga El, za wstawiennictwem swej siostry (i ukochanej), bogini miłości i płodności Anat. Mit o Baalu opowiada o cyklicznym odrodzeniu: co roku młodzieńczy, pełen zapału i życiodajnej siły bóg deszczu ginął w walce z bogiem śmierci i skwaru letniego, Motem, aby po zstąpieniu do świata podziemnego powstać z martwych na wiosnę. Treścią mitu jest nieustanna, cykliczna walka między życiem a śmiercią oraz oczyszczenie wewnętrzne; po dokonaniu zabójstwa na Baalu, najgorszego z najgorszych czynów, siła jego wroga wyczerpywała się, otwierając drogę do odrodzenia. Baal oznacza właśc.: Pan; imię boga brzmiało Haddu, Hadad a. Adad. Kult Baala sprowadził do Rzymu cesarz Heliogabal (204–222 n.e.), który był kapłanem syryjskiego bóstwa (El Gabal; stąd imię Heliogabala); próbował podporządkować Baalowi inne bóstwa, m.in. poprzez symboliczne gesty przeniesienia do świątyni Baala ognia Westy, kamienia Kybele (Bogini Matki), Palladium ze świątyni Ateny itp.; poczynania te uznano za objaw szaleństwa cesarza i po zgładzeniu Heliogabala zakazano kultu Baala w Rzymie. [przypis edytorski]
Baal — bóstwo semickie, czczone w Kanaanie (Palestyna, Fenicja, Syria), bóg burzy, deszczu i płodności, władca świata; mit o Baalu opowiada o cyklicznym odrodzeniu: co roku ginął w walce bogiem śmierci i skwaru letniego, Motem, aby po zstąpieniu do świata podziemnego powstać z martwych na wiosnę. [przypis edytorski]
Baal — bóstwo semickie, jego miejscem kultu było Ugarit. [przypis edytorski]
Baal — bożek pogański, wspominany w Starym Testamencie, tu oczywisty anachronizm. [przypis edytorski]
Baal-Cefon — bożek kananejski, a jednocześnie nazwa miejsca, w którym przebywał, na brzegu Morza Czerwonego. W tradycji żydowskiej uznaje się, że dziesiąta plaga śmierci pierworodnych unicestwiła także wszystkie bożki egipskie, poza Baal-Cefonem. „Pozostał on spośród wszystkich bożków Micraim, aby zmylić [Micrejczyków], by powiedzieli, że trudno było pokonać ich bóstwo”, Raszi do 14:2. [przypis tradycyjny]
baal dower — niegodziwiec. [przypis tłumacza]
Baal Fenicjan, Zeus Greków i Jowisz Latynów — bogowie burzy, będący jednocześnie władcami bogów w religiach wskazanych ludów. [przypis edytorski]
baal hanes — cadyk obdarzony mocą cudotwórcy. [przypis tłumacza]
Baal — kananejski bóg przyrody i płodności. [przypis edytorski]
