Przypisy

podobno — tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobny (daw.) — możliwy. [przypis edytorski]

podoficery — dziś popr. forma M. lm: podoficerowie. [przypis edytorski]

podogonie — część ciała zwierzęcia znajdująca się pod ogonem; zad. [przypis edytorski]

podogonie przy kulbace — pasek przechodzący pod ogonem końskim, stabilizujący siodło. [przypis edytorski]

podołek — wgłębienie spódnicy lub fartucha u siedzącej kobiety. [przypis edytorski]

podołek — wgłębienie spódnicy u siedzącej kobiety. [przypis edytorski]

Pod Ołomuńcem Tatarzy pobici — wiosną 1241 r., po spustoszeniu Polski i wygranej bitwie pod Legnicą (9 kwietnia 1241), wojska tatarskie dowodzone przez Bajdara ruszyły w stronę Czech. Król Wacław I (1205–1253) starał się ich odeprzeć w okolicach Kłodzka, a następnie pokonał ich w bitwie pod Ołomuńcem. Po tej porażce Bajdar wycofał wojska i poprowadził je na południe, aby połączyć się z głównymi siłami. [przypis edytorski]

podolić (daw.) — zdołać. [przypis edytorski]

Podoliniec — miasto na słowackim Spiszu, dawniej znane z kolegium pijarów. [przypis edytorski]

po domie (daw.) — dziś Ms.lp: po domu. [przypis edytorski]

podonczas (daw.) — dziś: wówczas. [przypis edytorski]

podonczas (daw.) — wówczas. [przypis edytorski]

pod on czas (daw.) — wówczas, wtedy. [przypis edytorski]

podor (daw.) — zaorana ziemia. [przypis edytorski]

podorówka — pole płytko zaorane po jesiennych zbiorach i w ten sposób przygotowane do wiosennej orki. [przypis edytorski]

podorożna (z ros.) — pozwolenie na przejazd; rodzaj wizy. [przypis edytorski]

podorywka — pole płytko zaorane zaraz po zbiorach i w ten sposób przygotowane do późniejszych prac przy uprawie. [przypis edytorski]

podostatek (daw.) — dostatek, obfitość; por. dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]

podostatkiem — dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]

podostatkiem — prawdopodobnie: pod dostatkiem, bądź neologizm nawiązujący do wyrazu: ostatek. [przypis edytorski]

podostatku (daw.) — wielu. [przypis edytorski]

podotąd — jak dotąd; dotąd; dotychczas. [przypis edytorski]

pod pana Puławskiego komendą — tj. podczas konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

podpatrować (gw.) — podpatrywać. [przypis edytorski]

podpatry (neol.) — podpatrywanie, przyglądanie się. [przypis edytorski]

pod Philippi — w 42 r. p.n.e. w bitwie pod Filippi starła się armia republikańska pod wodzą Brutusa i Kasjusza, którzy wcześniej zorganizowali spisek, doprowadzając do zabicia Juliusza Cezara (jako tyrana) z armią obrońców cesarstwa dowodzoną przez Marka Antoniusza i Oktawiana (politycznego sprzymierzeńca i usynowionego spadkobiercę Cezara); gdy oczywiste stało się, że klęska jest nieuchronna, Brutus popełnił samobójstwo, przebijając się mieczem, zaś Kasjusz kazał się zabić niewolnikowi. [przypis edytorski]

podpiły (daw.) — dziś: podpity. [przypis edytorski]

podpiły (daw.) — podpity, pijany. [przypis edytorski]

podpisał Kupidyna — złożył podpis za Kupidyna, podejmując wyzwanie w jego imieniu. [przypis edytorski]

podpisek — sekretarz, niższy urzędnik kancelarii. [przypis edytorski]

Podpisywanie deklaracji — obraz autorstwa Johna Trumbulla, namalowany najprawdopodobniej w 1819; umieszczony na odwrotnej stronie banknotu dwudolarowego. [przypis edytorski]

podpłomyk — placek z mąki i wody. [przypis edytorski]

pod placki — chodzi o podkładanie papieru pod wypieki, by nie przywierały do blachy. [przypis edytorski]

podporucznik Stanisław Jordan Warzycki ps. „Jerzy Szumski” (1905–1944) — ziemianin, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej, w powstaniu w stopniu podporucznika walczył jako dowódca plutonu i kompanii w batalionie „Miłosz”, następnie w Zgrupowaniu „Kryska”, zamordowany przez Niemców 23 września. [przypis edytorski]

podporucznik Tadeusz Jędrzejak ps. „Harley” (?–1944) — oficer baterii „Kuba”, uczestnik walk o Okęcie, poległ 1 sierpnia. [przypis edytorski]

podporucznik Zbigniew Jakubowski ps. „Słoń” (1920–1944) — oficer baterii „Kuba”, brat Romualda Jakubowskiego, poległ 1 sierpnia w natarciu na Okęcie. [przypis edytorski]

podpowiadacz — tu: sufler. [przypis edytorski]

podprefekt — wyższy urzędnik administracji lub policji, podlegający prefektowi. [przypis edytorski]

podprefekt — zastępca prefekta, sprawujący najwyższą władzę admninistracyjną. [przypis edytorski]

podprowadzała (…) było — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: wcześniej podprowadzała. [przypis edytorski]

podrady — dostawy. [przypis edytorski]

podrady (z ros.) — dostawy dla wojska i instytucji państwowych. [przypis edytorski]

podrałować — pobiec. [przypis edytorski]

podraug — kartu. [przypis edytorski]

podrezy (daw.) — metalowe listwy, którymi podkuto płozy sań; tu zapewne: metalowe obręcze kół pojazdu. [przypis edytorski]

Podróż do księżyca — Histoire comique les États et Empires de la Lune (Historia komiczna państw i cesarstw Księżyca), powieść fantastyczna Cyrana de Bergerac, opublikowana po śmierci autora, w 1657; wyd. polskie pt. Tamten świat (1956). [przypis edytorski]

Podróże Guliwera — powieść Jonathana Swifta (1667–1745), napisana w 1726 roku. [przypis edytorski]

podróżeń — dziś: podróżny. [przypis edytorski]

Podróż naokoło Księżyca — powieść pt.: Autour de la Lune Juliusza Verne'a (1828–1905), fr. pisarza uważanego za jednego z prekursorów fantastyki naukowej. Po polsku ukazała się pod takim tytułem w 1870 r. [przypis edytorski]

Podróż po Egipcie — zapewne chodzi o książkę Voyage historique en Égypte… autorstwa Dominique Di Pietro, wydaną w 1818, jedną z licznych pozycji, jakie ukazały się we Francji po wyprawie Napoleona do Egiptu, której towarzyszyło wielu historyków, przyrodników i rysowników. [przypis edytorski]

Podróż w czasie — tytuł pierwszego polskiego wydania powieści fantastycznej The Time Machine (ang.: maszyna czasowa) Herberta George'a Wellsa z 1895 r., dziś znanej jako Wehikuł czasu. [przypis edytorski]

podrobnie (gw.) — szczegółowo. [przypis edytorski]

podrosłek a. podrostek — osoba zbliżająca się do dorosłości. [przypis edytorski]

Podrostek a. Młodzik — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1875 roku. [przypis edytorski]

podroże (neol.) — odległość przemierzana po drodze a. wydarzenia mające miejsce po drodze. [przypis edytorski]

podrożny (neol.) — tu przydarzający się po drodze. [przypis edytorski]

po drugiej wojnie messyńskiej — właśc. meseńskiej; chodzi o trzecią wojnę meseńską (465–461 p.n.e.), będącą w istocie drugim nieudanym powstaniem Meseńczyków przeciw Sparcie. [przypis edytorski]

podruzgotam — dziś popr.: podruzgoczę. [przypis edytorski]

podrwić głową — źle coś obmyślić. [przypis edytorski]

podrygać — dziś: podrygiwać. [przypis edytorski]

podrygliwy — o melodii: skłaniający do podrygów, podskakiwania. [przypis edytorski]

podrywać — przerywać. [przypis edytorski]

podrywka (daw.) — podstęp. [przypis edytorski]

podrywka (daw., pot.) — podstęp. [przypis edytorski]

podrywka (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

podrywka — zasadzka, podstęp. [przypis edytorski]

podrządny — podległy. [przypis edytorski]

podrzeźniać — dziś: przedrzeźniać. [przypis edytorski]

podrzucającemu — dziś: rzucającemu. [przypis edytorski]

pod ścisłym incognito — ukrywając swoją tożsamość. [przypis edytorski]

podściwy (daw., gw.) — poczciwy. [przypis edytorski]

podśmietanie — mieszanka kwaśnej śmietany i zsiadłego (kwaśnego) mleka. [przypis edytorski]

podśrebrzony — dziś popr.: posrebrzony. [przypis edytorski]

podsada (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

podsadka (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]

„pod samym miastem zatknął sztandary” — z ballady o Alpuharze w Konradzie Wallenrodzie Mickiewicza. [przypis edytorski]

pod Saturnem (…) zrodzony — wg wierzeń astrologicznych ludzie urodzeni pod wpływem Saturna mają posępne, melancholijne usposobienie. [przypis edytorski]

podsędek — łączył funkcję notariusza i urzędnika sądowego. [przypis edytorski]

pod sekretem — prosząc o zachowanie tajemnicy. [przypis edytorski]

Pod Setką — przedwojenny warszawski bar mieszczący się w nieistniejącej dziś kamienicy Pinkusa Lothego na rogu Alei Jerozolimskich oraz Marszałkowskiej. [przypis edytorski]

Podsiad, Antoni — autor Słownika terminów i pojęć filozoficznych oraz esejów o tematyce religijnej. [przypis edytorski]

podsień a. podcień — pomieszczenia w dolnej części budynku, otwarte na zewnątrz. [przypis edytorski]

podsienie — a. podcienie: przestrzeń w dolnej części budynku (wysokością obejmująca tylko parter lub dwie kondygnacje) powstała w wyniku cofnięcia ściany zewnętrznej, oddzielona od ulicy filarami, a niekiedy szeregiem arkad (jak w przypadku krakowskich Sukiennic). [przypis edytorski]

podsinione (oczy) — dziś: podsiniałe, takie, pod którymi skóra zrobiła się sina. [przypis edytorski]

podskakiwać z radości, jak Dawid przed arką — Dawid, postać biblijna, król Izraela, tańczył przed Arką Przymierza razem z całym ludem, sprowadzając ją w uroczystym pochodzie do Jerozolimy (2 Sm 6, 3–5 i 12–15). [przypis edytorski]

podskakiwa, podśpiewywa — dziś: podskakuje, podśpiewuje. [przypis edytorski]

pod sklepem niebiosów (daw. formy) — dziś: pod sklepieniem niebios. [przypis edytorski]

podskryptum — właść. postscriptum (łac.), dopisek do listu. [przypis edytorski]

pod skrzydły — dziś popr. forma N. lm: pod skrzydłami. [przypis edytorski]

pod skrzyńmi — dziś popr. forma N. lm: pod skrzyniami. [przypis edytorski]

podsłoneczna kraina — ziemia. [przypis edytorski]

podsłuchy — dziś popr. forma N.lm: podsłuchami. [przypis edytorski]

pod sosnową wiechę — przen.: do karczmy; wiecha: drzewko lub wieniec mocowany na dachu domu, którego budowę właśnie ukończono. [przypis edytorski]

podstarzał dziesiątym krzyżykiem — miał prawie sto lat. [przypis edytorski]

podstawę — tu: postawę. [przypis edytorski]

podstoli (…) szatny — funkcje przy dworze; podstoli miał za zadanie dopilnować królewskiego stołu, zaś szatny ubiorów. [przypis edytorski]

podstoli — urzędnik nadworny pilnujący stołu władcy. [przypis edytorski]

pod stopy — dziś popr. forma N.lm: pod stopami. [przypis edytorski]

pod strachem karykatury — dziś: ze strachu przed karykaturą. [przypis edytorski]