Przypisy

trafić się z kimś (daw.) — spotkać się z kim. [przypis redakcyjny]

trafić się z kim — spotkać się z kim. [przypis redakcyjny]

trafić — tu: potrafić. [przypis redakcyjny]

trafta — tratwa. [przypis redakcyjny]

tragarz (starop.) — schronienie z daszkiem, pod którym przekupki siadają. [przypis redakcyjny]

Tragediante… Commediante (wł.) — aktor tragiczny, komediant; ta błyskawiczna wymiana epitetów powtarza „dialog” pomiędzy cesarzem Napoleonem I a uwięzionym przez niego papieżem Piusem VII. [przypis redakcyjny]

Tragedia (…) słudzy — The tragedie of King Richard the Second. As it hath beene publikely acted by the right Honourable the Lord Chamberlaine his Servants. London. Printed by Valentine Simmes for Andrew Wise and are to be sold at his shop in Paules churchyard at the signe of the Angel 1597. [przypis redakcyjny]

tragi — nosze. [przypis redakcyjny]

traiczny — forma archaiczna od „tragiczny”. [przypis redakcyjny]

Trak — mieszkaniec Tracji, tu metonimicznie: Turek. [przypis redakcyjny]

traktamencie — poczęstunku. [przypis redakcyjny]

traktament — poczęstunek; tu chodzi o truciznę. [przypis redakcyjny]

traktament (z łac.) — poczęstunek, ugoszczenie. [przypis redakcyjny]

traktaty palczyńskie — w pierwszej połowie listopada 1665 r. nastąpiło zawieszenie broni pod Palczynem. [przypis redakcyjny]

traktierniów — jadłodajni. [przypis redakcyjny]

trakt — tu: sposób. [przypis redakcyjny]

traktywa (starop.) — lekarstwo. [przypis redakcyjny]

tram — główna belka pozioma w konstrukcjach drewnianych; w odniesieniu do okrętów używa się zazwyczaj określenia reja lub bom. [przypis redakcyjny]

tramontana (wł.) — wiatr północny. [przypis redakcyjny]

tram (starop.) — belka; tu: przetworzenie zwrotu z Biblii (Nowego Testamentu): „Widzisz trzaskę w oku brata swego, tramu w oku swoim nie obaczysz” (w przekł. ks. Wujka). [przypis redakcyjny]

tram (starop.) — legary piwniczne, belka; w prostocie owych czasów na belkach znaczono dług, pokąd nie był zaspokojony. [przypis redakcyjny]

tramwaj pneumatyczny — daw. typ tramwaju poruszanego sprężonym powietrzem. [przypis redakcyjny]

tranki (starop.) — trunki. [przypis redakcyjny]

transakcja (daw.) — rozprawa. [przypis redakcyjny]

transakcja — rozprawa. [przypis redakcyjny]

transakcja — tu: układ. [przypis redakcyjny]

transcendentalny — tu: wychodzący poza granice doświadczenia, nadnaturalny. [przypis redakcyjny]

transfiguracja — przemiana. [przypis redakcyjny]

transformizm — darwinowska teoria ewolucji. [przypis redakcyjny]

transfundować — przelewać. [przypis redakcyjny]

transporta — dziś: transporty, towary do przewiezienia. [przypis redakcyjny]

transtewerańczycy (z wł.) — mieszkańcy obszarów „za Tybrem”. [przypis redakcyjny]

trattoria (wł.) — gospoda. [przypis redakcyjny]

trawa bez kosy / Pokrewne Pytonowi mnożyła połosy — Głębsze stepy Ukrainy, mniej zaludnione, są wygodnym schronieniem gadu. Krążą dotychczas między pospólstwem bajki o połosach, żmijach nadzwyczajnej wielkości. Poeta nazywa je pokrewnymi Pytonowi, czyli podobnymi do Pytona, sławnego w starożytności węża, który ścigał Dianę; zabity od Apollina ([z]ob. Metamor[phoses], Ovid[ius] XI). [przypis redakcyjny]

trefne plęsy (starop.) — wymyślne tańce. [przypis redakcyjny]

trefne potrawy — potrawy, na które nie pozwalają przepisy religii żydowskiej. [przypis redakcyjny]

trefnie (daw.) — [tu:] przypadkiem. [przypis redakcyjny]

trefny (daw.) — [tu:] dziwny. [przypis redakcyjny]

trefny (starop.) — dowcipny (por. trefniś: błazen). [przypis redakcyjny]

trefunek — traf. [przypis redakcyjny]

Trembowla — miasto i zamek na Podolu, nad rzeczką Gniezną, w pobliżu ujścia do Seretu. [przypis redakcyjny]

Tremizena druga — pierwsza leży w Algierze; tu mowa o jakiejś innej, głębiej w Afryce leżącej. [przypis redakcyjny]

Tremizena — dziś Tlemcen lub Tremcen, miasto w prowincji algierskiej Oran. [przypis redakcyjny]

Trentowski, Bronisław (1808–1869) — filozof, twórca m.in. prac Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej… i Wizerunek duszy moralnej przez Ojczyźniaka, autor terminu „cybernetyka”. [przypis redakcyjny]

Trent — rzeka w płd. Włoszech, wpada do Morza Adriatyckiego. [przypis redakcyjny]

tren (z fr.) — tabory. [przypis redakcyjny]

treptuch (z niem.) — żłób płócienny. [przypis redakcyjny]

trepy — rodzaj chodaków, podobnych do sandałów, ale z drewnianemi podeszwami. [przypis redakcyjny]

trepy — schodki. [przypis redakcyjny]

treść dorównana, o ile jest pojęta w sposób tak oderwany, musi dlatego być w każdej idei i jedynie z tej racji jest we wszystkich ta sama — Nag. Schr.: „tak jak określenie człowieka musi mieć całkowite i należyte zastosowanie do każdego człowieka. W ten sposób możemy zrozumieć, że wola we wszystkich ideach jest ta sama, ale nie o ile bierzemy ją jako stanowiącą (…)”. [przypis redakcyjny]

treść [istoty] — Por. List. 2 § 3; List 9 (dawniej 27) § 8. [przypis redakcyjny]

treść wieczna i nieskończona — Por. List 2 § 3 i 4 oraz List 9 (dawniej 27) § 9. [przypis redakcyjny]

tret — targ. [przypis redakcyjny]

trety — chodniki w mieście. [przypis redakcyjny]

Trewigant — zmyślone przez romantyków bóstwo mahometańskie, zapewne od Trivia, przydomku Diany, bogini księżyca, który jest, jak wiadomo, godłem Mahometan. [przypis redakcyjny]

triangał (z łac.) — świecznik trójramienny. [przypis redakcyjny]

triangulacja — metoda obliczania większych płaszczyzn przy pomocy rachunku trygonometrycznego; pozwala ustalić niektóre odległości bez ich mierzenia. [przypis redakcyjny]

triarii (łac.) — najbardziej doświadczeni legioniści, weterani, wprowadzani do walki w kulminacyjnym momencie bitwy. [przypis redakcyjny]

triclinium — jadalnia. Także łóżko stołowe na trzy osoby. Rzymianie bowiem spożywali posiłki — leżąc. [przypis redakcyjny]

Trifles light as air/ Seem to the jealous (…) holy writ. — „Drobnostki lekkie jak puch wydają się zazdrosnemu dowodem niezbitym jak ewangelia”. [przypis redakcyjny]

Trinakria — Sycylia, w geografii starożytnej zwana Trinakria, dlatego że miała swoje granice zakreślone w kształcie trójkąta i trzech przylądków: Lilybeum, Peloro i Pachino. [przypis redakcyjny]

tritum (łac.) — utarte, znane. [przypis redakcyjny]

triumfalnie — zwycięsko. [przypis redakcyjny]

triumf święty — Kręgi chórów anielskich. [przypis redakcyjny]

trójgran — trójkąt. [przypis redakcyjny]

tróząb (starop.) — [dziś: trójząb]; [por.] przymiotnik: trozęby. [przypis redakcyjny]

Trocadero — fort w Andaluzji w Hiszpanii, zdobyty w 1823 r. przez Francuzów. Na tę pamiątkę nazwano tak wzgórze w Paryżu na prawym brzegu Sekwany i wzniesiony tam w r. 1878 pałac wystawowy w stylu orientalnym. [przypis redakcyjny]

Trochu, Louis-Jules (1815–1896) — generał i działacz polityczny; po upadku Napoleona III, szef tzw. rządu obrony narodowej, wojenny gubernator Paryża obleganego przez wojska pruskie, Jeden z katów Komuny Paryskiej. [przypis redakcyjny]

troczyć — tu: łowić, zabierać. [przypis redakcyjny]

troczyła — przywiązywała. [przypis redakcyjny]

Troent — rzeka; wpada pod Askoli do Morza Adriatyckiego. [przypis redakcyjny]

trogłowy (daw.) — trzygłowy. [przypis redakcyjny]

troglodyci — ludzie pierwotni, z epoki jaskiniowej. [przypis redakcyjny]

Troil — syn Priama, zmierzył się z Achillesem, lecz został pokonany. [przypis redakcyjny]

trojak — drobna moneta obiegowa wartości 3 groszy, początkowo srebrna, a od r. 1765 miedziana. [przypis redakcyjny]

trojaki — potrójny. [przypis redakcyjny]

trojak — trzy grosze (pół kopiejki), drobna polska moneta będąca jeszcze wówczas w obiegu. [przypis redakcyjny]

Trojan — ojciec Agramanta, zginął z ręki Karolowego siostrzeńca, Orlanda. [przypis redakcyjny]

troje (daw.) — potrójne. [przypis redakcyjny]

tropa (z niem.) — kupa. [przypis redakcyjny]

trop — tutaj: krok wojskowy, miarowy. [przypis redakcyjny]

Trościaniec — wieś w daw. województwie lwowskim, w powiecie jaworowskim. [przypis redakcyjny]

troskliwy (starop.) — pełen trosk, utrapiony. [przypis redakcyjny]

troskliwy (starop.) — stroskany. [przypis redakcyjny]

troskliwy* (starop.) — stroskany, zatroskany. [przypis redakcyjny]

troskliwy (starop.) — [tu:] nabawiający trosk. [przypis redakcyjny]

troskliwy (starop.) — [tu:] pełen trosk, utrapiony. [przypis redakcyjny]

troskliwy (starop.) — [tu:] stroskany. [przypis redakcyjny]

troskliwy* — strapiony, zatroskany, ten, który ma wiele trosk. [przypis redakcyjny]

trosków — dziś popr. forma D. lm: trosk. [przypis redakcyjny]

trosków — zob. obj. do w. 487. Zresztą Malczewski używa także formy: trosk np. trosk nie czując w II, 15. [przypis redakcyjny]

trostoczka (ros.) — laseczka. [przypis redakcyjny]

troszczyć (starop.) — martwić, niepokoić, trapić; troszczą mię: trapią mnie. [przypis redakcyjny]

Trouville — port fr. nad kanałem La Manche, a zarazem uczęszczana pod koniec XIX w. miejscowość letniskowa. [przypis redakcyjny]

trozęby (starop.) — trójzębny. [przypis redakcyjny]

trubadurzy — średniowieczni poeci prowansalscy opiewający miłość. [przypis redakcyjny]

Trubecki, Aleksy Nikitycz (1600–1680) — ostatni kniaź Księstwa Trubeckiego w granicach Rzeczpospolitej (do 1645r.), a następnie Rosji (1660–1672); ojciec chrzestny cara Piotra I. [przypis redakcyjny]

trudna — trudna rzecz. [przypis redakcyjny]

trudno naleźć masz (starop.) — nie znajdziesz. [przypis redakcyjny]

Trudność leży w tym, że skoro pozbawi się ich tego rozdawnictwa łask, wydaje się, że ich się wszystkiego pozbawi; tego właśnie robić nie trzeba, bo na jedno by wyszło wcale nie mieć króla — Mably spycha króla do roli figuranta bez żadnej rzeczywistej władzy. [przypis redakcyjny]