Przypisy

wydychać — tu: odpoczywać. [przypis edytorski]

Wydział Krajowy — jeden z głównych organów autonomicznej administracji Galicji, działający w latach 1867–1922. [przypis edytorski]

wydziałowa robota — tu: praca mierzona efektami, a nie na czas. [przypis edytorski]

wydział — tu: dziedzina działania. [przypis edytorski]

wydział — tu: dzielnica, majątek. [przypis edytorski]

wydział — tu: przydział, wydzielona dzielnica; im dość wydziałów — im nie potrzeba więcej, niż wydzielone dzielnice. [przypis edytorski]

wydziele — dziś popr. forma Ms.lp: wydziale (tj. dziedzinie, dziedzictwie). [przypis edytorski]

wydzielenia bratu najmłodszemu (…) części dziedzicznej z dodaniem pewnych grodów nad ten udział — Sobiesław otrzymał od brata w 1111 r. Żatec z przynależną do grodu dzielnicą. [przypis edytorski]

wydzielić się (starop.) — odejść z domu rodzinnego, usamodzielnić się. [przypis edytorski]

wydzierać się (gw.) — wyłaniać się. [przypis edytorski]

wydzierać się na wolę — wyrywać się na wolność. [przypis edytorski]

wydzierca — od: wydzierać, czyli zabierać coś przemocą. [przypis edytorski]

wydziw (gw.) — zdziwienie. [przypis edytorski]

wydziwiać — wygadywać, wymyślać. [przypis edytorski]

wydziwić się nie mogli, że strzelały, jak ta igła żgnęła w nabój — w dawnej broni skałkowej, ładowanej od przodu lufy, zapalenie prochu na panewce następowało od iskier powstałych przy uderzeniu skałki (kawałka krzemienia), mocowanej w szczękach kurka, o stalowe krzesiwo; po ok. 30 wystrzałach skałki zużywały się i trzeba było je wymienić; używane w armii pruskiej od 1848 odtylcowe karabiny iglicowe na naboje zespolone nie wymagały ani wymiany skałki, ani podsypywania prochu, były bronią o znacznie większej szybkostrzelności i mogły być ładowane w pozycji leżącej, co mniej narażało na ostrzał nieprzyjaciela. [przypis edytorski]

wydziwować się — nadziwić się. [przypis edytorski]

wyegzaminowany — dziś: przeegzaminowany. [przypis edytorski]

wyekskuzować (z łac. excuso, excusare) — wytłumaczyć, usprawiedliwić. [przypis edytorski]

wyekspediować (z łac.) — wyprawić, wysłać. [przypis edytorski]

wyekspediowano go nad Missisipi — do kolonii karnej we francuskich posiadłościach kolonialnych w Ameryce Północnej, na cześć króla Francji Ludwika XIV (fr. Louis) zwanych Luizjaną, obejmujących większość dorzecza Missisipi: tereny na południe od Wielkich Jezior aż do Zatoki Meksykańskiej, pomiędzy Appalachami na wschodzie a Górami Skalistymi na zachodzie. [przypis edytorski]

wyekspensowany (daw.) — wydany (o pieniądzach). [przypis edytorski]

wyekwipować czymś (daw.) — wyposażyć w coś. [przypis edytorski]

wyekwipowany — wyposażony, zaopatrzony. [przypis edytorski]

wyelegantować się (pot.) — ubrać się przesadnie elegancko. [przypis edytorski]

wyemancypowany — uwolniony, samodzielny. [przypis edytorski]

wyepissierowała (z fr.) — tu: zmieniła w sklepikarzy. [przypis edytorski]

wyfasować — pobrać a. wydać z magazynu wojskowego żywność, umundurowanie, broń itp. [przypis edytorski]

wyfaszerowaną — dziś: nafaszerowaną. [przypis edytorski]

wyfiokowany (pot.) — przesadnie wystrojony. [przypis edytorski]

wyforować (daw.) — wyrzucić. [przypis edytorski]

wyforwać (daw.) — wyrzucić, wypędzić. [przypis edytorski]

wyga (daw., pot.) — osoba doświadczona. [przypis edytorski]

wyga — ktoś z dużym doświadczeniem w jakiejś dziedzinie. [przypis edytorski]

wygalonowana służba — służba w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis edytorski]

wyga — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]

wyga (pot.) — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]

wygarbować komuś skórę — pobić kogoś. [przypis edytorski]

wygasnęły — dziś popr.: wygasły; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

wyga — spryciarz, ktoś wyjątkowo obrotny. [przypis edytorski]

wygębować — wygadać; powiedzieć. [przypis edytorski]

wygiął grzbiet w pałąk — wygiął grzbiet w łuk. [przypis edytorski]

wygładzić (daw.) — zgładzić, wyeliminować. [przypis edytorski]

wygładzić — tu: zgładzić, pozabijać. [przypis edytorski]

wygładzony (daw.) — zgładzony, wyeliminowany. [przypis edytorski]

wy głaz / Oczu postawionych w solny słup — nawiązanie do biblijnej historii o żonie Lota, zamienionej w słup soli podczas ucieczki z Sodomy. [przypis edytorski]

wygłodzenie Irlandii — wielka klęska głodu w Irlandii w latach 1845–1849, spowodowana chorobą ziemniaków, stanowiących podstawowe pożywienie mieszkańców, oraz brakiem reakcji władz brytyjskich na zniszczenie zbiorów. Kiedy w 1848 liczba ofiar głodu sięgnęła miliona osób, organizacja Młoda Irlandia bezskutecznie próbowała wzniecić powstanie. [przypis edytorski]

wyglądać (starop.) — tu: wyczekiwać, oczekiwać. [przypis edytorski]

wyglądała nieco rozczarowana — dziś popr.: wyglądała na nieco rozczarowaną. [przypis edytorski]

wyglądał niezdecydowany — dziś: wyglądał na niezdecydowanego. [przypis edytorski]

wyglądał promieniejący — dziś raczej: wyglądał, jakby promieniał. [przypis edytorski]

wyglądał wzruszony — wyglądał na wzruszonego. [przypis edytorski]

wyglądalim cię (gw.) — wyglądaliśmy cię; wypatrywaliśmy cię. [przypis edytorski]

wyglądam na to, że go nie mam — wydaje się, jakbym go nie miała. [przypis edytorski]

Wyglądasz zmieszana — dziś popr.: Wyglądasz na zmieszaną. [przypis edytorski]

wyglądnął — dziś popr. forma: wyjrzał. [przypis edytorski]

wyglądnął — dziś popr.: wyjrzał. [przypis edytorski]

wyględ (daw.) — małe okienko. [przypis edytorski]

wyglozować (daw., z łac. glossa: tłumaczenie, wykład) — wykreślić; por. glozować a. głuzować: wymazywać, usuwać, skreślać. [przypis edytorski]

wygnańce — dziś popr. forma M. lm: wygnańcy. [przypis edytorski]

wygnańcy barscy — po upadku konfederacji barskiej (1768–1772) na Syberię zostało zesłanych ponad 14 tys. konfederatów, resztę przymusowo wcielono do armii rosyjskiej. Konfederacja barska — zbrojny związek polskiej szlachty, zorganizowany w Barze na Podolu przez szlachtę polską, niezadowoloną z praw narzucanych Polsce przez Imperium Rosyjskie, a popieranych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, m.in. z prawa o równouprawnieniu innowierców. [przypis edytorski]

wygnaniec z 10 grudnia — francuski emigrant republikański po zamachu stanu dokonanym w grudniu 1851 przez Ludwika Napoleona Bonapartego, prezydenta II Republiki Francuskiej, który rozwiązał Zgromadzenie Narodowe i objął władzę dyktatorską, a rok później koronował się na cesarza. [przypis edytorski]

wygnanie wrocławskie — Lubomirski, skazany przez sejm na wygnanie, przebywał od grudnia 1664 do kwietnia 1665 na Śląsku, głównie we Wrocławiu. [przypis edytorski]

Wygnany Eros — lekka sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona. [przypis edytorski]

Wygnany Eros — sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona, a wystawiana w Teatrze Słowackiego w Krakowie w 1919 r. [przypis edytorski]

wygnanym — tu: jestem wygnany. [przypis edytorski]

wygodała (gw.) — wygadała; powiedziała. [przypis edytorski]

wygodność — dziś popr.: wygoda. [przypis edytorski]

wygodzić (daw.) — dogodzić komuś, spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]

wygodzić (daw.) — dogodzić. [przypis edytorski]

wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia a. wymagania (tu użyte ironicznie). [przypis edytorski]

wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]

wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenie, zadowolić kogoś. [przypis edytorski]

wygodzić (gw.) — dogodzić. [przypis edytorski]

wygodzić — tu: dogodzić. [przypis edytorski]

wygodzi (daw.) — spełnić czyjeś życzenia, zrealizować czyjeś potrzeby. [przypis edytorski]

wygolona głowa — mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była kręgiem wygolonym na głowie zakonnika, oznaczającym jego przynależność do stanu duchownego. [przypis edytorski]

wygon — pastwisko. [przypis edytorski]

wygon — spore, wspólne dla całej wsi pastwisko. [przypis edytorski]

wygon — wspólne pastwisko dla całej wsi lub droga, którą się pędzi bydło. [przypis edytorski]

wygon — wspólne pastwisko wiejskie. [przypis edytorski]

wygore (starop.) — wypalone. [przypis edytorski]

wygorsowany — wydekoltowany. [przypis edytorski]

wygotować (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]

wygrążyć się (neol.) — zapewne przeciwieństwo słowa: pogrążyć się; wydobyć się z głębi, z toni. [przypis edytorski]

wygrawał (starop. forma) — forma czynności wielokrotnej; dziś: wygrywał. [przypis edytorski]

wygrawał (starop. forma) — wygrywał. [przypis edytorski]

wygrywać — tu: grać, przygrywać, akompaniować. [przypis edytorski]

wygrywać — tu: odgrywać, grać rolę. [przypis edytorski]

wygwarzyć — tu: opowiedzieć. [przypis edytorski]

wygżony — tu: odciągnięty. [przypis edytorski]

Wyhowski, Iwan (zm. 1664) — ukraiński szlachcic, pisarz wojska zaporoskiego, następnie hetman kozacki, zwolennik porozumienia z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W 1658 zawarł w imieniu Hetmanatu unię hadziacką; w 1659 rozgromił armię rosyjską w bitwie pod Konotopem; po wybuchu inspirowanego przez Rosję powstania miejscowego chłopstwa utracił hetmaństwo; wyjechał do Rzeczpospolitej, w 1660 otrzymał godność senatora i urząd wojewody kijowskiego. Zginął z rąk polskich, jednak nie wbity na pal, jak wskazuje wzmianka w Nietocie Micińskiego, ale w wyniku oskarżenia o knowania z Rosją rozstrzelany przez polski oddział egzekucyjny. [przypis edytorski]

wyimaginowany — wyobrażony. [przypis edytorski]

wyimainować a. wyimaginować — wyobrazić; por. imaginacja. [przypis edytorski]

wyimainować (daw., z łac.) — wyobrazić, zobrazować. [przypis edytorski]

wyimainować sobie (z łac. imagino, imaginare) — wyobrazić sobie. [przypis edytorski]

wyimek — tu: fragment; sposób wycięcia klucza. [przypis edytorski]

wyjąćbychmy chcieli (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: bychmy chcieli wyjąć; dziś: chcielibyśmy wyjąć [tj. wyswobodzić]. [przypis edytorski]

wyjąknąć — dziś tylko jako czynność wielokrotna: wyjąkać. [przypis edytorski]

wyjąknął — dziś poprawnie: wyjąkał. [przypis edytorski]

wyjątek — tu: urywek, fragment większego dzieła. [przypis edytorski]