Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | przymiotnik | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3024 przypisów.
Edward VII (1841–1910) — syn królowej Wiktorii i księcia Alberta, od 1901 król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii i dominiów brytyjskich oraz cesarz Indii. [przypis edytorski]
Edward VIII (1894–1972) — od 20 stycznia 1936 król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz dominiów, cesarz Indii; abdykował 11 grudnia 1936, kiedy jego decyzja o poślubieniu rozwiedzionej Amerykanki Wallis Simpson wywołała stanowczy sprzeciw Kościoła, brytyjskiego gabinetu oraz rządów dominiów. [przypis edytorski]
Edward Wyznawca (ok. 1002–1066) — król Anglii (od 1042), pierwszy z władców Anglii pochowanych w Opactwie Westminsterskim. [przypis edytorski]
Edwin, właśc. Edwin Weiss — członek żydowskiego ruchu oporu, należał do pierwszej piątki, która wyruszyła do lasu; zginął w czasie wojny. [przypis edytorski]
edycja — wydanie. [przypis edytorski]
Edygej (1352–1419) — dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy. [przypis edytorski]
edykta — dziś popr. B. lm.: edykty; edykt: w państwie rzymskim rozporządzenie prawne ogłoszone przez najwyższe władze, tu: edykty cesarskie przeciwko religiom pogańskim. [przypis edytorski]
edykt nantejski — akt prawny wydany w 1598 r. w Nantes przez Henryka IV, kończący trzydziestoletni okres wojen religijnych we Francji między protestantami (hugenotami) i katolikami; edykt ustanawiał wolność wyznania i równouprawnienie obu wyznań (swoboda kultu protestantów nie obowiązywała jedynie w Paryżu), przywracał protestantom prawa polityczne (sprawowanie urzędów) i ekonomiczne; zniesienie edyktu nantejskiego przez Ludwika XIV w 1685 r. (edykt z Fontainebleau), zaowocowało szeregiem represji oraz masową emigracją protestantów z Francji (głównie do Szwajcarii, Prus, Holandii i Anglii). [przypis edytorski]
edykt nantejski — akt prawny wydany w 1598 w Nantes przez Henryka IV, kończący trzydziestoletni okres wojen religijnych we Francji między protestantami (hugenotami) i katolikami; edykt ustanawiał wolność wyznania i równouprawnienie obu wyznań, przywracał protestantom prawa polityczne (sprawowanie urzędów) i ekonomiczne; zniesienie edyktu nantejskiego przez Ludwika XIV w 1685 zaowocowało szeregiem represji oraz masową emigracją protestantów z Francji. [przypis edytorski]
edykt „przeciwko matematykom, wróżbitom i innym oszustom…” — Kodeks Justyniana IX, 18 (z inną kolejnością: maleficis et mathematicis et ceteris similibus); matematykami nazywano wówczas astrologów, gdyż do przewidywania przyszłości ze zmian układu planet i gwiazd potrzebne było dokonywanie skomplikowanych obliczeń, wykraczających poza inne praktyczne zastosowania. [przypis edytorski]
edykt styczniowy — edykt wydany w r. 1562 za panowania Karola IX, jeszcze małoletniego, a przyznający hugenotom prawo publicznego praktykowania swej religii. [przypis tłumacza]
edykty paru ludzi, którzy mając wolny czas, rządzą Francją, siedząc przy kominku — Wolter snuje fikcję, że ekonomiści objęli ster rządu i wydali edykty zgodne ze swymi poglądami. [przypis tłumacza]
edykt z r. 1673 — być może chodzi o edykt z 19 marca 1673 r., wprowadzający obowiązek korzystania z drukowanych i opieczętowanych formularzy w przypadku aktów cywilnych i sądowych, specjalnych pokwitowań, prowizji, nominacji etc. [przypis edytorski]
edylowie rzymscy — edylowie pełnili w Rzymie czynność dzisiejszéj policyi. [przypis autorski]
edyl — w staroż. Rzymie urzędnik nadzorujący porządek i bezpieczeństwo w mieście, odpowiadający też za aprowizację, handel i organizację igrzysk. [przypis edytorski]
edyl (z łac.) — urzędnik nadzorujący porządek i bezpieczeństwo miasta. [przypis edytorski]
Edynburg (ang. Edinburgh, gael. Dùn Éideann) — stolica Szkocji (od 1437 r.), obecnie miasto w Wielkiej Brytanii (od zjednoczenia Szkocji z Anglią w 1707 r.). [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, jako niemowlę pozostawiony przez rodziców na śmierć za sprawą przepowiedni; przeżył jednak i wyrokiem przeznaczenia zabił ojca oraz, nieświadom co czyni, poślubił własną matkę. Gdy dowiedział się prawdy, oślepił się i udał się na wygnanie. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, jako niemowlę pozostawiony przez rodziców na śmierć za sprawą przepowiedni; przeżył jednak i wyrokiem przeznaczenia zabił ojca i nieświadom co czyni, poślubił własną matkę. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, jako niemowlę pozostawiony przez rodziców na śmierć za sprawą przepowiedni; przeżył jednak i wyrokiem przeznaczenia zabił ojca i nieświadom, co czyni, poślubił własną matkę. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców (Lajosa i Jokastę) na śmierć na górze Kitairon; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Kiedy dowiedział się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Następnie rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, a w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku, Jokastę, swoją prawdziwą matkę; miał z nią czworo dzieci: Polinika, Eteoklesa, Ismenę i Antygonę. Kiedy Edyp dowiedział się, że nieświadomie wypełnił przepowiednię, oślepił się i udał na wygnanie. Wówczas władzę w Tebach objął brat Jokasty, Kreon. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców na śmierć; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Dowiedziawszy się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Kiedy rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku (swoją prawdziwą matkę). Ostatecznie odkrywszy prawdę, że nieświadomie wypełnił przepowiednię, oślepił się i udał się na wygnanie. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców na śmierć; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Kiedy dowiedział się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku, swoją prawdziwą matkę. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców na śmierć; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Kiedy dowiedział się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Kiedy rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku, swoją prawdziwą matkę. Kiedy dowiedział się, że nieświadomie wypełnił przepowiednię, oślepił się i udał się na wygnanie. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców na śmierć; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Kiedy dowiedział się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Kiedy rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku (swoją prawdziwą matkę). Kiedy dowiedział się, że nieświadomie wypełnił przepowiednię, oślepił się i udał się na wygnanie. [przypis edytorski]
Edyp (mit. gr.) — rozwiązał zagadkę Sfinksa, skrzydlatego potwora o głowie kobiety i tułowiu lwa, który czatował na podróżnych zmierzających do Teb i zadawał im trudne pytanie-zagadkę, a gdy nie umieli odgadnąć odpowiedzi, pożerał ich. Edyp udzielił poprawnej odpowiedzi, a wtedy Sfinks rzucił się w przepaść. [przypis edytorski]
Edzelin — Ezzelino da Romano (1194–1254), władca Padwy i Werony, jeden z najokrutniejszych tyranów, jakich znają dzieje. [przypis redakcyjny]
Eeden, Frederik van (1860–1932) — holenderski pisarz, z zawodu lekarz psychiatra. [przypis edytorski]
efdur, właśc. F-dur — oznaczenie tonacji muzycznej w skali durowej z jednym bemolem. Aby zagrać na klawiaturze pianina gamę F-dur, należy zacząć od dźwięku f (fa) i przejść do następnego f po białych klawiszach, jedynie zamiast białego klawisza h (si) należy uderzyć czarny klawisz b (dlatego w zapisie nutowym figuruje jeden bemol). [przypis edytorski]
efeb (gr. ephebos) — pot. piękny młodzieniec; w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]
efeb (gr.) — pot. piękny młodzieniec; w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18-20-letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]
efeb (gr.) — pot. piękny młodzieniec; w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]
efeb (gr.) — pot. piękny młodzieniec; w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]
efebie (z łac. efeb: młodzieniec) — sale, boiska i place do ćwiczeń dla młodych chłopców. [przypis edytorski]
efeb — młodzieniec grecki w wieku 18–20 lat, odbywający służbę wojskową; synonim chłopięcej piękności. [przypis edytorski]
efeb (staroż.) — piękny młodzieniec. [przypis edytorski]
efeb — tu: piękny młodzieniec (pierwotnie słowo to oznaczało mężczyznę w wieku 18-20 lat w trakcie obowiązkowej służby wojskowej). [przypis edytorski]
efeb — w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]
efeb — w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe; przen.: piękny młodzieniec. [przypis edytorski]
ef-ef — świetnie, doskonale. [przypis edytorski]
efekta — dziś popr.: efekty. [przypis edytorski]
efekt a. Effektenkammer — w gwarze obozowej magazyn mienia więźniarskiego. [przypis edytorski]
efekt — skutek. [przypis redakcyjny]
efekt — wrażenie. [przypis autorski]
efekty goyowskie, błysk latarń oświetlających każden fałd ubrania na piersiach, kontur podniesionych rąk, żelazo luf karabinowych, wymierzonych w tę pierś, zarys jakichś postaci żołnierskich już rozpływający się w czarnogranatowym tle nocy — odniesienie do obrazu Francisco Goi Rozstrzelanie powstańców madryckich (1814), ukazującego rozstrzelanie przez francuski pluton egzekucyjny grupy powstańców przeciwko władzy napoleońskiej, dokonane 3 maja 1808. [przypis edytorski]
efekty (lm) — tu: wypadki. [przypis redakcyjny]
efemeryczny — krótkotrwały, ulotny. [przypis edytorski]
efemeryczny — krótkotrwały, ulotny. [przypis edytorski]
efemeryczny — ulotny, krótkotrwały. [przypis edytorski]
efemeryda — coś krótkotrwałego, przemijającego szybko i bez śladu. [przypis edytorski]
efemerydy — jednodniówki, jętki. [przypis redakcyjny]
efeminacja (z łac.) — zniewieścienie. [przypis edytorski]
efendi — w świecie arabskim tytuł wysokiego dostojnika, który odpowiada dziś naszemu „pan”. [przypis edytorski]
efendi (z tur.) — pierwotnie: pan, władca; później: dostojnik; następnie: osoba wykształcona, piśmienna; dziś: tytuł grzecznościowy odpowiadający polskiemu „pan”. [przypis edytorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 128. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, ZNUJ nr. 75/2000, s. 12. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 132. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 14. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 186. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 191. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 38. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 39. [przypis autorski]
E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich…, s. 45. [przypis autorski]
Efez — miasto na zach. wybrzeżu Małej Azji, jedno z najważniejszych wówczas greckich środowisk kulturalnych i handlowych, słynące również ze wspaniałej świątyni Artemidy. [przypis tłumacza]
Efez — staroż. miasto w Jonii, w Azji Mniejszej, położone na wybrzeżu M. Egejskiego; stanowiło jeden z najważniejszych greckich ośrodków kultury i handlu, słynęło również ze wspaniałej świątyni Artemidy. [przypis edytorski]
Efez — staroż. miasto w Jonii, w Azji Mniejszej, położone na wybrzeżu Morza Egejskiego u ujścia rzeki Kaystros (Mały Meander, dziś na terenie Turcji); stanowiło jeden z głównych ośrodków kultu bogini Matki, legenda głosiła, że zostało założone przez Amazonki. [przypis edytorski]
Efezyjczycy — szkoła Heraklita. [przypis tłumacza]
effecerunt (łac.) — wymogli. [przypis redakcyjny]
effectum (łac.) — skutek, owoc. [przypis redakcyjny]
Effektenkammer — magazyn mienia więźniarskiego. [przypis edytorski]
effeminarunt (łac.) — wydelikaciły. [przypis redakcyjny]
effeminati illa diuturna pace, molles et imbelles facti (łac.) — rozpieszczeni owym długim pokojem, zniewieścieli i odwykli od wojny. [przypis redakcyjny]
Effendi — pan; tu w W.lp: panie. [przypis edytorski]
effendi (z tur.) — pan, władca. [przypis edytorski]
effendi (z tur.) — pan, władca; tu w formie W. lp [przypis edytorski]
efferatam bestiam (łac.) — rozszalałą bestię. [przypis redakcyjny]
effeto — właśc. hebr. effatha, tj. otwórz się. [przypis edytorski]
effigie (łac.) — w podobiźnie, za pośrednictwem obrazu. [przypis edytorski]
Effundam spiritum meum (łac.) — Jl 2, 28; Dz 2, 17: „Wyleję ducha mego”. [przypis tłumacza]
Effundam spiritum meum super omnem carnem (łac.) — Jl 2, 28: „Wyleję ducha mego na wszelkie ciało”. [przypis tłumacza]
Efialtes — Grek żyjący w V w. p.n.e., który w czasie najazdu Persów na Grecję zdradziecko wskazał im górskie przejście, umożliwiające okrążenie i zaatakowanie wąwozu termopilskiego od tyłu. [przypis edytorski]
Efialtes i Otos (mit. gr.) — synowie Aloeusa (stąd zwani Aloadami) i jego żony Ifimedei (w innej wersji mitu ich ojcem był Posejdon). Szybko rośli na silnych i agresywnych olbrzymów, już w wieku 9 lat mierzyli 9 sążni, czyli ok. 17 m. Uwięzili boga wojny Aresa (Iliada V 385–390) i chcieli zdobyć siedzibę bogów, by porwać boginie: Herę dla Efialtesa i Artemidę dla Otosa. W tym celu spiętrzyli góry, na Olimp nałożyli Ossę, a na nią Pelion. Wg Homera (Odyseja XI 305–320) zostali zabici strzałami z łuku przez Apolla. [przypis edytorski]
Efialtes (V w. p.n.e.) — Grek, który podczas bitwy pod Termopilami (480 p.n.e.) zdradził wrogiej armii perskiej górską ścieżkę, prowadzącą na tyły armii greckiej, dowodzonej przez króla Sparty Leonidasa. [przypis edytorski]
Efialtes — ze swoim bratem Otusem, zwaliwszy Pelion i Ossę, górę na górę, wdzierali się po nich do nieba. Młody Apollo przebił go strzałą. Olbrzym ten ręce ma związane, lecz za ich poruszeniem ziemia drży cała. [przypis redakcyjny]
efilepsji — zniekształcone słowo epilepsja, czyli padaczka. [przypis edytorski]
Efir — Korynt, ważne miasto portowe. [przypis edytorski]
efod — szaty, które nosił arcykapłan. [przypis tłumacza]
efod — z hebr.; rodzaj ornatu, bogato zdobiona część szaty wkładana na ramiona, noszona przez kapłanów na część sukni z fioletowej purpury. [przypis edytorski]
efor (gr.) — jeden z pięciu najwyższych urzędników w starożytnej Sparcie. [przypis edytorski]
efor (gr.) — wysoki urzędnik w staroż. Sparcie, w pewnym stopniu stanowiący przeciwwagę dla wojskowej władzy królów. [przypis edytorski]
eforowie — kolegium pięciu najwyższych urzędników w starożytnej Sparcie, wybieranych corocznie przez zgromadzenie ludowe; sprawowali władzę administracyjną i sądowniczą, nadzorowali władzę królów i kierowali polityką zagraniczną. [przypis edytorski]
eforowie — najwyżsi spartańscy urzędnicy (w liczbie 5), sprawujący dozór nawet nad królami, wybierani w najdawniejszych czasach przez króla, później przez lud. Posiadają najwyższą władzę sądowniczą i administracyjną, prowadzą obrady geruzji (senatu) i zgromadzenia ludowego, kierują polityką zewnętrzną. [przypis tłumacza]
eforowie — pięciu eforów kolegialnie sprawowało kierownictwo nad całą polityką państwa, wewnętrzną i zewnętrzną. Przewodniczyli Radzie Starców (geruzji) i Zgromadzeniu Ludowemu, kontrolowali urzędników i samego króla nawet podczas wojny. Odpowiedzialni byli jedynie przed swymi następcami. Kiedy ten urząd powstał, nie wiadomo. Tyle pewne, że władza ich z czasem urosła; pierwotnie byli dodani królom do pomocy. Niesnaski między oboma królami znakomicie przyczyniły się do wzrostu władzy eforów. [przypis tłumacza]
Eforowie w Sparcie, słysząc, jak jakiś człek rozwiązły (…) — Gellius Aulus, Noctes Atticae, XVIII. 3. [przypis tłumacza]
Eforus (…) obyczaju — Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium, II, 6, 7. [przypis tłumacza]
Efraim — drugi syn Józefa i Asenat. Zaadoptowany przez Jakuba jako jego własne dziecko. Jakub na łożu śmierci pobłogosławił młodszego Efraima zamiast starszego Manassesa (Rdz 48,1–20). [przypis edytorski]
Efraim i Issachar — dwa biblijne północne plemiona Izraela. [przypis edytorski]
Efraim — postać biblijna, syn Józefa, wnuk Jakuba; wywodziło się od niego jedno z 12 plemion Izraela. [przypis edytorski]
Efrata lub Efrat — miasto położone między Betlejem a Hebronem; pochowano tu Rachelę, która zmarła po urodzeniu syna Benoni, nazwanego przez Jakuba Beniaminem (Rdz 35,16–19). [przypis edytorski]
Efron ben Socha a. Efron syn Sochara a. Efron Chetyta — Chetyta, który odsprzedał ziemię Abrahamowi z przeznaczeniem na grób Sary (Rdz 23,10–13). [przypis edytorski]
