Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6162 przypisów.
ogrody kensingtońskie — jeden z parków królewskich w dzielnicy City of Westminster. [przypis edytorski]
Ogrody północne — w w. XIX był to podstawowy podręcznik ogrodnictwa, napisany przez J. Strumiłłę; od r. 1820 do 1862 miał 6 wydań. [przypis redakcyjny]
ogrody Tuilerii, właśc. Jardins des Tuileries — park w Paryżu, w pobliżu pałacu Louvre, jeden z najstarszych ogrodów francuskich. [przypis edytorski]
ogrody tuileryjskie — ogrody i istniejące do 1871 r. założenie pałacowe, położone między Luwrem a Sekwaną. [przypis edytorski]
ogrodzenie — tu: sjag — ogrodzenie i odgrodzenie w celu zapobieżenia wykroczeniom przeciw Torze (Prawu), wszystkie rabiniczne przepisy i nakazy. [przypis tłumacza]
ogrojec a. ogórec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]
ogrojec a. ogrójec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]
ogrojec (daw.) — ogród. [przypis edytorski]
ogrojec — ogród. [przypis edytorski]
ogromną, w dziejach ducha ludzkiego rzadką przemianę utalentowanego poety na jasnowidzącego wieszcza — Lutosławski, Zadania prac nad Słowackim (Eleusis, t. V). [przypis autorski]
ogromna brama — Łuk Triumfalny (zbudowany w latach 1806–1836) na cześć Napoleona I i zwycięstw armii francuskiej; liczy 50 m wysokości, znajduje się na placu Gwiazdy, z którego rozchodzi się 12 ulic. [przypis redakcyjny]
ogromna kaskada, / Którą, od siebie większą, Kamionka wypada — Rzeczka Kamionka rozszerzonym korytem spada w kształcie kaskady, jest więc przy ujściu większą od siebie, od swego zwyczajnego koryta. [przypis redakcyjny]
ogromnej sumy: stu złotych — przedwojenne złote polskie miały wielokrotnie większą wartość od obecnych: przeciętne zarobki robotników wynosiły ok. 100–150 zł miesięcznie, a zarobki górników i nauczycieli szkoły podstawowej ok. 200 zł. [przypis edytorski]
ogromniec — ogromny, olbrzym. [przypis redakcyjny]
ogromniem się przeląkł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: ogromnie się przekląkłem. [przypis edytorski]
ogromny baobab (…) mający w obwodzie pnia osiemdziesiąt stóp — Adanson w zachodniej Afryce mierzył baobab mający 26 metrów obwodu. [przypis autorski]
ogromny budynek — Porte Saint–Martin, brama triumfalna zbudowana w r. 1674 na cześć Ludwika XIV. [przypis redakcyjny]
ogromny ciężar Niziny przesypie się na prawo — tu oznacza to, że tzw. Nizina, czyli niezdecydowane centrum Konwentu, poprze prawicę, czyli Dantona [przypis edytorski]
ogromny plac — plac Zgody, największy i najpiękniejszy plac w Paryżu. [przypis redakcyjny]
Ogygia — wyspa, na której mieszkała Kalypso. [przypis edytorski]
ohabe — hebr.: luby, kochający. [przypis tłumacza]
ohacić (daw.) — ogacić, tj. uszczelnić chałupę, by nie ulatniało się z niej ciepło. [przypis edytorski]
Oh, ce sont les enfants de la paroisse… (fr.) — Ach, to dzieci z parafii przygotowują swoją pieśń o Zmartwychwstaniu. [przypis edytorski]
Oh, c'est la langue du pays… — Och, to język miejscowy. [przypis edytorski]
Oh! cet incendiaire (fr.) — O! ten podpalacz (podżegacz). [przypis edytorski]
Oh ciel! Que c'est beau! (fr.) — Wielkie nieba! Jakie to piękne! [przypis edytorski]
Oh, comme c'est vrai, ce, que vous dites (fr.) — och, jakże prawdziwie mówisz. [przypis edytorski]
oh, comme je te connais (…) (fr.) — o jakże cię znam, moja mała, kochana mamo. [przypis redakcyjny]
Oh dio (wł.) — Och, Boże. [przypis edytorski]
oh — dziś: och. [przypis edytorski]
ohé, les psychologues (fr.) — wykrzyknik: o, psycholodzy! [przypis edytorski]
Ohel Moed (hebr.) — zwany także Przybytkiem Mojżeszowym; skonstruowana na polecenie Mojżesza w czasie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej pod górą Synaj, przenośna świątynia. Przełożonym przybytku był arcykapłan. Ohel Moed towarzyszył Izraelitom w wędrówce po pustyni i w podboju Kanaanu oraz w dalszych wędrówkach. Ostatecznie został złożony w zbudowanej przez Salomona Świątyni Jerozolimskiej. W Biblii hebrajskiej brak wzmianek o losach Ohel Moedu po zdobyciu i zburzeniu Jerozolimy przez Babilończyków w roku 586 p.n.e. [przypis edytorski]
ohel — niewielki kamienny, bądź drewniany grobowiec żydowski, najczęściej o kształcie prostopadłościanu przykryty dwuspadowym dachem, posiada drzwi, czasem okna. Ohele wznoszone są nad grobami wybitnych rabinów lub cadyków oraz ich męskich potomków. [przypis edytorski]
o Henryku — tj. o Zygmuncie Krasińskim. [przypis redakcyjny]
o herbiech — dziś popr. forma Msc.lm: o herbach. [przypis edytorski]
Oh, Her Got! Oh, liber Got (z niem.) — O, Panie Boże! O, miły Boże. [przypis edytorski]
Oh! Il a une âme vraiment gantée… (fr.) — on jest naprawdę wytworny z natury (dosł.: ma naprawdę duszę w rękawiczkach). [przypis edytorski]
Oh, i like Berlin. Kölnische Fischmarkt that's a wonderful place (ang. i niem.) — Och, lubię Berlin. Koloński targ rybny to wspaniałe miejsce. [przypis edytorski]
Oh, Madame est française? Non, monsieur (..) De Berne (fr.) — Och, pani jest Francuzką? — Nie, proszę pana, jestem Szwajcarką. — Z jakiego miasta, proszę pani? — Z Berna. [przypis edytorski]
Oh, mein Gott! Mein Gott! (niem.) — O, mój Boże! Mój Boże! [przypis edytorski]
Oh, mon Dieu, ayez donc pitié de mon âme (fr.) — O mój Boże, zmiłuj się nad moją duszą. [przypis edytorski]
ohm — pierwsza, „święta” sylaba wielu hinduistycznych modlitw i hymnów. [przypis edytorski]
Ohne Anstand — Fürwahr. [przypis edytorski]
Ohnet, Georges (1848–1918) — literat fr., wielbiciel prozy George Sand, przeciwstawiający się nurtowi nowoczesnego realizmu, niestroniący natomiast od melodramatyczno-romantycznych motywów, zyskał wielką popularność u współczesnych czytelników i czytelniczek; jego najbardziej poczytna powieść, Właściciel kuźnic (oryg. Le maître des forges), została przerobiona na sztukę teatralną i przez rok nie schodziła ze sceny. [przypis edytorski]
Ohnet, Georges (1848–1918) — literat fr., wielbiciel prozy George Sand, przeciwstawiający się nurtowi nowoczesnego realizmu, niestroniący natomiast od melodramatyczno-romantycznych motywów, zyskał wielką popularność u współczesnych czytelników i czytelniczek; jego najbardziej poczytna powieść, Właściciel kuźnic (oryg. Le maître des forges) została przerobiona na sztukę teatralną i przez rok nie schodziła ze sceny. [przypis edytorski]
Ohnet, Georges (1848–1918) — powieściopisarz i dramaturg francuski; jego powieść Właściciel kuźnic (Le mâitre de forges, 1882), melodramat w osadzony środowisku mieszczańskim, odniosła sukces we Francji i za granicą, powstała jej wersja sceniczna, była kilkukrotnie filmowana. [przypis edytorski]
Oh! niechaj pierwej Marią — Przeczucie Marii nie jest dokładnie określone. Podobnie jak później Wacław (II, 6) słyszy «w całym swoim ciele głos: Zdobędziesz ty trumnę», ale ten głos nie mówi czyją i dlatego Wacław w bitwie rozmyślnie szuka swojej, tak też i Maria tutaj ma tylko ogólne przeczucie nieszczęścia, ale w kogo ono ugodzi bezpośrednio, dobrze nie wie. Lęka się przede wszystkim oczywiście śmierci Wacława. [przypis redakcyjny]
Oh niente! (wł.) — Och, to nic! [przypis edytorski]
Oh! non, maman! (fr.) — O nie, mamo. [przypis edytorski]
Oh, nus? (fr.) — Och, nago? [przypis edytorski]
Oh, n'y pouvoir, n'y vouloir mourir, un peu (fr.) — fragm. z wiersza Paula Verlaine'a (1844–1896) Langueur („Niemoc”) właśc. zapis: O n'y vouloir, ô n'y pouvoir mourir un peu!; w tłum. Z. Przesmyckiego-Miriama: „O, nie chcieć, o i nie móc umrzeć chociaż nieco!”. [przypis edytorski]
O. H… — Ojciec Honorat. [przypis redakcyjny]
Ohola i Oholiba (bibl.) — rozpustne, nierządne kobiety symbolizujące królestwa Judy i Izraela w Księdze Ezechiela (Ez 23); tkliwie były nastrojone dla koni i osłów (Ez 23, 20). [przypis edytorski]
O hospody Boże, pomyłuj nas hrisznych (ukr.) — o Panie Boże, zmiłuj się nad nami grzesznymi. [przypis redakcyjny]
Oh, quand reviendront les neiges d'autan (fr.) — O, kiedy wrócą zeszłoroczne śniegi. [przypis edytorski]
oh, quel abominable état (fr.) — och, co za obrzydliwy stan. [przypis edytorski]
Oh, qu'il est boche! (fr.) — Och, co za szkop! [przypis edytorski]
Ohrili Hüseyin Pasza — wezyr od marca do września 1621, z pochodzenia Albańczyk. [przypis edytorski]
ohyda — w oryginale: the horror!. [przypis edytorski]
ohyda — wstyd, niesława. [przypis redakcyjny]
Ohydna sztuka! Cóż za mieszczańska dusza (…) — Polowanie Henryka IV, komedia Collégo. [przypis tłumacza]
ohydzać — dziś tylko w formie: zohydzać. [przypis edytorski]
ohydzić (daw.) — obmierzić, zohydzać; hańbić. [przypis edytorski]
ohydzić się — hańbić się. [przypis edytorski]
Oh, yes it's really a fine place (ang.) — O tak, to naprawdę ładne miejsce. [przypis edytorski]
O Iane (…) tantum (łac.) — „Janusie, iże dwa masz oblicza, więc z figlów/ Nigdy sługus stojący za tobą nie zagra/ Palcami na swym nosie ni oślich ci uszu/ Przyprawi, ni ozora nie wywiesi tyle,/ Ile go pies apulski wywali w upały” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, I, 58; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
,o i chłopu poradze (gw.) — jestem tak silna, jak mężczyzna. [przypis edytorski]
oidor (hiszp.) — sędzia wojskowy. [przypis edytorski]
o ile chcecie dalszą drogę odbyć, płynąc, czekajcie aż przybędę z powrotem — zawiódł się; por. VI 1. [przypis tłumacza]
O ile członkowie przyrodzonych i obywatelskich społeczności dążą do dobra ciała (…) — Wszystkie te rozumowania wciąż zmierzają do dowiedzenia grzechu pierworodnego. [przypis tłumacza]
Oileid — Ajas Lokryjczyk, nazywany też Ajasem Mniejszym. [przypis edytorski]
O ile manierę Stefana Mallarmé nazwać można symbolizmem, o tyle sposób Verlaine'a określi dobrze słowo impresjonizm — A. Lange, Dekadenci, „Życie” 1890, nr 28. [przypis autorski]
o ilem mógł (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: o ile mogłem. [przypis edytorski]
o ile najlepszą szlachtę u was dopuszcza się do steru — Spartanin, obywatel arystokratycznie rządzonego państwa, czyni aluzję do demokracji ateńskiej, która się coraz bardziej radykalizuje. Od lat trzech, tj. od obalenia trzydziestu tyranów, podejrzliwy lud nie dopuszcza do urzędów i rządów szlachty rodowej. [przypis tłumacza]
o ile nie pojmie za żonę cudzoziemki — ożenienie się z cudzoziemką jest rzadkością, gdyż przeciętnie takich związków państwo nie uznaje. Dzieci z takich małżeństw (np. synowie Peryklesa, Temistokles) doznawały wiele przykrości, zanim im przyznano pełnię praw obywatelskich. Czasem układy między państwami pozwalały na wzajemne zawieranie związków małżeńskich (epigamia). Oczywiście tyran nie krępuje się ustawą lub zwyczajem. [przypis tłumacza]
o ile nie zechcemy wraz z autorem Historii duszy wskrzesić starożytnej i niezrozumiałej nauki o „formach istotnych” (substancjalnych) — De la Mettrie polemizuje tutaj, podobnie jak w wielu innych miejscach Człowieka-maszyny, z wcześniejszymi pismami własnymi bądź to celem pewniejszego ukrycia swego autorstwa, bądź też po to, aby ironizować nad sobą i kazać przeciwnikom brać poważnie tę autoironię. W Historii naturalnej duszy nie broni bynajmniej „starożytnej i niezrozumiałej nauki o »formach istotnych«” (formae substantiales), zaznaczając tam, przeciwnie, bardzo dobitnie, że „formy powstają z ciśnienia części jednego ciała na części drugiego”, a więc że są to, mówiąc inaczej, jeno formy cząsteczkowe (atomistyczne), ukrywające się tutaj pod scholastyczną powłoką „form istotnych”. Autor obstaje z pewnych względów przy tych „formach”, powiada bowiem w rozdz. VII wspomnianego dzieła, że tak jasno wyłożył swe pojęcie „form istotnych”, iż „powinien gardzić zmianą wyrazów uświęconych przez zwyczaj, ponieważ światłego czytelnika nie mogą wprowadzić w błąd ściśle określone miana”. [przypis tłumacza]
O ile przepych i wspaniałość, które otaczają królów, stanowią cząstkę potęgi tronu, skromność i prostota obejścia stanowią siłę arystokratycznej szlachty — Za naszych czasów Wenecjanie, którzy pod wieloma względami poczynają sobie bardzo roztropnie, osądzili w sporze między panem weneckim a pewnym obcym szlachcicem o miejsce w kościele, iż poza obrębem Wenecji szlachcic wenecki nie będzie miał przywileju nad innym obywatelem. [przypis autorski]
o ile sądzi, że to nie wywoła groźnych powikłań — jeżeli to nie będzie krzyżowało planów polityki spartańskiej. [przypis tłumacza]
o ile sił mu stanie (daw.) — o ile sił mu starczy. [przypis edytorski]
o ile to myślenie polega na ujmowaniu pojęć — Kant włącza tu słowa tłumaczące, co to jest pojęcie: „jedność świadomości połączonych przedstawień”. Przeniosłem je do przypisku, gdyż rozrywają tekst i wymagają zresztą osobnego wyjaśnienia. Jednością świadomości nazywa psychologia fakt, że istniejące w danej chwili i w danym człowieku procesy duchowe pozostają ze sobą w ścisłym związku, który sprawia, że stanowią całość dla siebie, tę jedną właśnie świadomość. To świadomość naszego „ja”. Kant nazywa ją „apercepcją (empiryczną)”. Jedność apercepcji, polegająca na ciągłej tożsamości naszego „ja” mimo zmienności owych procesów duchowych, jest mu podstawą wszelkiego myślenia. Myślenie jest poznawaniem pojęciowym. Gdzie nie ma pojęć, nie ma myślenia. Ale myślenie (rozum) wytwarza sobie pojęcia, łącząc przedstawienia jednością świadomości. Pojęcia empiryczne powstają przez porównywanie przedmiotów empirycznych (zmysłowo doświadczalnych), a więc przez porównawcze łączenie wyobrażeń i przez ujęcie tego, co im wspólne, czyli ogólności, a więc przez ujęcie ich w jedności. Tylko tę formę ogólności otrzymuje pojęcie od rozumu. Ale te formy myślenia (kategorie) są również pojęciami, Kant nazywa je „czystymi”, albowiem one także treść swoją otrzymują od rozumu. Kategorie te są znowu same warunkami i formami myślenia. Jedną taką kategorię (przyczynowości) poznaliśmy już powyżej. [przypis tłumacza]
(…) o ile współcześni wszechświatowi mężowie stanu nie zmądrzeją i nie zarządzą jakiejś dekretowej transformacji od góry. Bo ostatecznie po co są? — możliwe, że Roosevelt jest zaczątkiem nowego typu męża stanu, ale to nie jest jeszcze zupełnie zdeklarowane. [przypis autorski]
o Indiach (…) kolebce (…) tej rasy, do której my należymy — autor ma na myśli pochodzenie Niemców i większości innych Europejczyków, którzy należą do ludów indoeuropejskich. Obecnie uważa się jednak, że ludy indoeuropejskie pochodzą ze stepów na płn. od M. Czarnego, przy czym w II tysiącleciu p.n.e. część z nich osiedliła się w Iranie i Indiach (Ariowie) oraz na Bliskim Wschodzie (Hetyci), natomiast Europę zajmowały odrębne fale migracji. [przypis edytorski]
oinologia — stworzony przez Balzaka dla żartu wyraz (od gr. oinos: wino): wiedza o winie. [przypis edytorski]
O inteligencji — fr. De l'intelligence, dzieło Hipolita Taine'a, w którym przedstawia on świat jako fantazję i złudzenie, uzasadniając te twierdzenia tym, że poza umysłem ludzkim nic w sposób obiektywny nie istnieje. Próbował również udowodnić, że podobną iluzją jest pojęcie „ja” jako wyodrębnionego, jednostkowego bytu. [przypis edytorski]
Oisin — po polsku znany również jako Osjan, mityczny irlandzki wojownik, bohater tzw. cyklu feniańskiego. [przypis edytorski]
O Italia, giardino del mondo (wł.) — O Italio, ogrodzie świata. [przypis edytorski]
O ja, das ist wunderschön (niem.) — O tak, to jest cudowne. [przypis edytorski]
O jadowite szaleństwo i śmiałość, jakoby w rzeczach pogańskich tak śmieli apelacyą wkładać! — Optat, Contra Parmenianum I, 25. Skarga zaczerpnął ten tekst z dzieła Baroniusza Annales ecclesiastici (t. 3). [przypis edytorski]
O ja, ganz nette Thiere! (niem.) — popr. Ganz nette Tiere; O tak, całkiem miłe zwierzęta. [przypis edytorski]
o jakich się filozofom nie śniło — ironiczna aluzja do słów Hamleta o dziwach na ziemi i w niebie z tragedii Shakespeare'a. [przypis edytorski]
o jakiej hańbie, jaką by państwo ściągnęło na siebie z powodu tej uchwały (…) jakie Ajschines zapowiada — Ajschines mówił także o politycznych następstwach. [przypis tłumacza]
O jakżeś piękna, przyjaciółko moja, o jakżeś piękna! — nawiązanie do Pieśni nad Pieśniami; por. np. PnP 1,15. [przypis edytorski]
O jakżeś piękna, przyjaciółko moja, o jakżeś piękna! — Pieśń nad pieśniami 4, 1 (słowa Oblubieńca do Oblubienicy). [przypis edytorski]
O jakże to wielka hojność Boga Ojca, jakże wielkie i godne podziwu jest szczęście człowieka! Dano mu mieć to, czego zapragnie i być tym, czym zechce. Zwierzęta, równocześnie ze swym przyjściem na świat, wynoszą ze sobą z łona matki to, czym mają być. Duchy najwyższe albo od samego początku, albo nieco później, stały się tym, czym są i pozostaną przez całą wieczność. Natomiast rodzącemu się człowiekowi dał Ojciec wszelkiego rodzaju nasiona i zarodki wszelkiego rodzaju życia, które zaś z nich uprawiać będzie, te dojrzeją i owoc swój w nim wydadzą. Jeśli zarodki wegetatywne, stanie się rośliną, jeśli zmysłowe — zwierzęciem będzie, jeśli racjonalne — stanie się istotą niebiańską. A jeśli intelektualne — wówczas aniołem będzie i synem bożym; jeśli zaś z losu żadnego ze stworzeń niezadowolony, zwróci się ku centrum swojej jedności, stanie się jednym duchem wraz z duchem bożym i w samotnej niedostępności Ojca, który jest nad wszystkim, wszystkich przewyższy. (Giovanni Pico della Mirandola, fragm. Mowy o godności człowieka, tłum. Zdzisław Kalita [w:] Filozofia włoskiego Odrodzenia. Wybrane teksty z historii filozofii, Warszawa 1967, s. 140 i n.).
[przypis edytorski]
O! jak z spłonionych liców patrzał — Mowa oczywiście o licach Wacława, spłonionych radością, w przeciwieństwie do bladości Marii. Znaczy to: „okiem jakby wybiegającym ze spłonionych liców”; liców zam. lic: forma w XVIII w. i na początku XIX w. prawie powszechna. Podobnie nawet: uczuciów, pojęciów itp. [przypis redakcyjny]
O ja, mein Schatz, aber zur grösseren Sicherheit, haben Sie Geld bei sich (niem.) — O tak, mój skarbie, ale dla większego bezpieczeństwa, czy ma pani ze sobą pieniądze? [przypis edytorski]
ojca naszego, króla Borsa z Ganisu — Lionel i Bors młodszy, rycerze Okrągłego Stołu, byli synami Borsa starszego, króla Ganisu, wcześniej nazwanego Borsem z Galii. [przypis edytorski]
Ojca pana naszego, po którego zgonie — Jeremi Michał Korybut, książę na Wiśniowcu i Lubniach, wojewoda ruski, ojciec króla Michała, mąż wielce waleczny, zmarły 22 sierpnia 1651 roku. [przypis redakcyjny]
ojca. [przypis redakcyjny]
ojca samej pani Tetmajerowej — chodzi o Romualda Lisickiego (1752–1832). [przypis edytorski]
