Przypisy

ex definitione (łac.) — z definicji. [przypis edytorski]

ex delatione cuiusvis (łac.) — z czyjegokolwiek oskarżenia. [przypis edytorski]

Executive Office — Urząd Wykonawczy; tu: Urząd Wykonawczy Prezydenta Stanów Zjednoczonych, odpowiednik Kancelarii Prezydenta w innych państwach. [przypis edytorski]

exegi monumentum (łac.) — wybudowałem pomnik; początek Pieśni III, 30 Horacego. [przypis edytorski]

exegisti monumentum aere perennius (łac.) — wzniosłeś pomnik trwalszy niż ze spiżu. [przypis edytorski]

exempla byłyby odiosa — parafraza łac. sentencji: exempla sunt odiosa, przykłady są znienawidzone. [przypis edytorski]

exemplum in contrarium (łac.) — przykład przeciwieństwa. [przypis edytorski]

exemplum (łac.) — na przykład. [przypis edytorski]

exemplum (łac.) — przykład. [przypis edytorski]

exemplum (łac.) — przykład; tu: przykładem jest. [przypis edytorski]

exemplum (łac., r.n.) — przykład. [przypis edytorski]

Exemplum ut talpa (łac.) — na przykład jak kret; słowa z bajki La Fontaine'a Towarzysze Ulissesa (XII, 1), które we Francji weszły do codziennego obiegu przy wymienianiu pojedynczego przykładu zamiast kilku. [przypis edytorski]

exequatur — zgoda państwa na to, aby konsul przysłany z innego kraju mógł wykonywać swoje obowiązki. [przypis edytorski]

exercitia spiritualia (łac.) — ćwiczenia duchowe. [przypis edytorski]

exercycje — ćwiczenia. [przypis edytorski]

Exeter Hall — dawny budynek w płn. części ulicy Strand w Londynie, z wielką aulą, w której odbywały się spotkania religijne i filantropijne, m.in. Stowarzyszenia Antyniewolniczego (stąd określenie „Exeter Hall” stało się synonimem lobby antyniewolniczego); budynek, wzniesiony w 1831, został w 1907 sprzedany i zburzony, na jego miejscu wybudowano Strand Palace Hotel. [przypis edytorski]

exeunt omnes (łac.) — wszyscy wychodzą. [przypis edytorski]

exhorta (z łac.) — zachęta. [przypis edytorski]

ex hypothesi (łac.) — dosł.: z hipotezy; zgodnie z założeniem, przypuszczeniem. [przypis edytorski]

exit (łac.) — wychodzi. [przypis edytorski]

ex-kardynał — Jan Kazimierz otrzymał tytuł kardynała w 1646, a zrzekł się go w 1647. [przypis edytorski]

ex (łac.) — z. [przypis edytorski]

ex luto (łac.) — z błota. [przypis edytorski]

ex machina deus (łac.: bóg z maszyny) — chodzi o boga pojawiającego się na scenie dzięki maszynerii teatralnej; określenie oznaczające nieumotywowane rozwiązanie akcji. [przypis edytorski]

ex machina — od łac. deus ex machina: bóg z maszyny (o zakończeniu sztuki); tu w znaczeniu: nieoczekiwanie. [przypis edytorski]

Exner, Sigmund (1846–1926) — austriacki fizjolog; znany z prac nad fizjologią porównawczą i psychologią postrzegania z fizjologicznego punktu widzenia. [przypis edytorski]

ex nihilo (łac.) — z niczego. [przypis edytorski]

ex nunc prout ex tunc (łac.) — dosł.: od teraz jak i od wtedy; na stan obecny, jak i wstecz. [przypis edytorski]

Exodus a. Księga Wyjścia — druga księga Pisma Świętego. [przypis edytorski]

exodus — tłumne wywędrowanie, masowa emigracja. [przypis edytorski]

ex officio (łac.) — urzędowo. [przypis edytorski]

ex officio (łac.) — z urzędu; urzędowo, na mocy praw przysługujących danemu urzędowi. [przypis edytorski]

Exorbitancye a. Exorbitancje i naprawa koła poselskiego — broszura na temat niedomagania porządku sejmowego, opublikowana anonimowo przez prymasa Stanisława Karnkowskiego (1520–1603) w 1596 roku; egzorbitancja (daw.) oznacza nadużycie władzy królewskiej. [przypis edytorski]

Exorciso (łac.) — zaklinam.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

exorciso te in (łac.) — zaklinam cię w… [imię Ojca i Syna i Ducha]; urywek formuły egzorcyzmu. tj. obrzędu wyganiania diabła w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

Exorciso te! (łac.) — zaklinam cię!; por. egzorcyzm. [przypis edytorski]

ex ordine mendicantium (łac.) — z zakonu żebraczego. [przypis edytorski]

Ex oriente lux (łac.) — ze wschodu [przychodzi] światło. [przypis edytorski]

ex oriente lux (łac.) — ze wschodu [przychodzi] światło. [przypis edytorski]

expecta cadaver (łac.) — czekaj trupa (tj. śmierci przeciwnej strony w sprawie sądowej). [przypis edytorski]

expedite (łac.) — biegle, dokładnie. [przypis edytorski]

expedite (łac.) — biegle. [przypis edytorski]

expedite (łac.) — biegle, swobodnie. [przypis edytorski]

experimentum factum (łac.) — eksperyment dokonany (został). [przypis edytorski]

explicite (łac.) — jasno, wyraźnie. [przypis edytorski]

exploits (ang.) — wyczyny. [przypis edytorski]

exposé (fr.) — wystąpienie, przemówienie. [przypis edytorski]

ex post (łac.) — po fakcie, później, z późniejszej perspektywy. [przypis edytorski]

ex post (łac.) — po fakcie. [przypis edytorski]

ex praesidio (łac.) — z miejsca przewodniczącego; jako przewodniczący. [przypis edytorski]

ex professo (łac.) — ze znajomością rzeczy. [przypis edytorski]

ex proposito (łac.) — celowo, z rozmysłem. [przypis edytorski]

expugno, expugnare (łac.) — zdobyć, wywalczyć; tu 3.os. lp cz.przesz. expugnavit: zdobył. [przypis edytorski]

Ex quibus initiis (łac.) — Z czego powstało. [przypis edytorski]

exquisitissimus (łac.) — wyborny, wyszukany, najlepszy; tu M. lm exquisitissimi: wyborni, najwyszukańsi, najlepsi. [przypis edytorski]

ex quo (łac.) — z których, od których. [przypis edytorski]

ex re (łac.) — z okazji. [przypis edytorski]

ex re (łac.) — z okazji, z powodu. [przypis edytorski]

ex re (łac.) — z powodu, z okazji. [przypis edytorski]

Exstrablatt (niem.) — dodatek nadzwyczajny (w gazecie). [przypis edytorski]

extemporale (z łac.) — ćwiczenie klasowe polegające na tłumaczeniu z jednego języka na drugi. [przypis edytorski]

extemporalia (z łac. extemporalis: robiony na poczekaniu, naprędce) — ćwiczenia polegające na tłumaczeniu z łaciny na bieżąco, bez przygotowania. [przypis edytorski]

extemporal (z łac.) — w pośpiechu; extemporalis: zrobiony lub powiedziany bez namysłu, nieprzygotowany. [przypis edytorski]

ex tempore (łac.) — bez przygotowania, na poczekaniu. [przypis edytorski]

ex tempore (zwrot łac.) — bez przygotowania, improwizując. [przypis edytorski]

Extinctor draconis latrator Anubis (łac.) — Zabójca smoka, ujadającego Anubisa; Swann łączy tu dwa nawiązania: do św. Jerzego, zabójcy smoka, którego wizerunki widnieją na obrazach Carpaccia we wnętrzu budynku Scuola di San Giorgio degli Schiavoni w Wenecji, oraz do określenia z Eneidy Wergiliusza (VIII 698): omnigenumque deum monstra et latrator Anubis / contra Neptunum et Venerem contraque Minervam / tela tenent (Przeróżnych bogów larwy i szczekacz zuchwały Anub w Neptuna, Wenus i Minerwę strzały miecą; tłum. Tadeusz Karyłowski). Anubis to egipski bóg świata zmarłych, przedstawiany z głową szakala. Najprawdopodobniej Swann przywołuje tutaj skojarzenie z lektury książki Johna Ruskina St Mark's Rest (1884), w której określenie z Wergiliusza pojawia się jako tytuł rozdziału omawiającego ewolucyjną ciągłość starożytnych motywów smoka oraz zabójcy potworów w postać św. Teodora Tyrona, pierwszego patrona Wenecji, jako zabójcy smoka, co przeniesiono później na św. Jerzego. [przypis edytorski]

Extrablatt (niem.) — dodatek nadzwyczajny. [przypis edytorski]

extra dry — w odniesieniu do wina musującego: z nutą słodyczy. [przypis edytorski]

extra humanum gaudium (łac.) — nadludzka radość. [przypis edytorski]

extra muros (łac.) — poza murami. [przypis edytorski]

extra (z łac.) — dodatkowo. [przypis edytorski]

exules (łac.) — wygnańcy. [przypis edytorski]

exul (łac.) — wygnaniec. [przypis edytorski]

exul (z łac. exulus) — wygnaniec, uchodźca. [przypis edytorski]

ex umbris et imaginibus in veritatem (łac.) — z cieni i wyobrażeń ku prawdzie. [przypis edytorski]

Exurgat Deus et dissipentur inimici ejus (łac.) — Bóg wstaje, a rozpraszają się jego wrogowie; Psalm 68. [przypis edytorski]

Exurge Domine et iudica causam Tuam (łac.) — Powstań panie i osądź swoją sprawę. [przypis edytorski]

ex voto (łac.) — jako wotum, tj. jako symboliczny przedmiot, umieszczony w kościele w wyniku uroczystego zobowiązania, w ramach dziękczynienia lub ofiary przebłagalnej. [przypis edytorski]

Eymery, Alexis Blaise (1774–1854) — paryski wydawca i autor książek dla dzieci i młodzieży. [przypis edytorski]

Eytinge, Rose (1835–1911) — ceniona aktorka amerykańska żydowskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

eżby (starop.) — iżby, żeby. [przypis edytorski]

eże (starop.) — aż. [przypis edytorski]

eże (starop.) — tu: że. [przypis edytorski]

eże (starop.) — że. [przypis edytorski]

eż, eże (starop.) — aż. [przypis edytorski]

eż (starop.) — aż. [przypis edytorski]

eż (starop.) — tu: aż. [przypis edytorski]

eż (starop.) — tu: że, iż; eż nic po mnie: że już po mnie. [przypis edytorski]

Ezajasz — Izajasz; prorok judzki z przełomu IX/VIII w. p.n.e. [przypis edytorski]

Ezaw (bibl.) — syn Izaaka i Rebeki, starszy brat bliźniak Jakuba, który podstępem pozbawił go praw przynależnych pierworodnemu. [przypis edytorski]

Ezaw — zwany również Edomem, pierworodny syn Izaaka i Rebeki, brat bliźniak Jakuba. Sprzedał swoje pierworództwo młodszemu Jakubowi za miskę soczewicy (Rdz 25,29–35). Jakub podstępem otrzymał błogosławieństwo Izaaka, należne Ezawowi i by uniknąć jego gniewu opuścił rodzinę. Bracia spotkali się po latach i wybaczyli sobie winy. Z Ezawa wywodzą się Edomici (Rdz 36,1). [przypis edytorski]

Ezdrasz — kapłan żydowski, badacz i sofer Tory. Za zgodą króla Artakserksesa I opuścił niewolę babilońską wraz z licznymi Żydami i wrócił do Jerozolimy (Ezd 7,12–14). [przypis edytorski]

Ezechiasz — król Judy w latach 716–687 p.n.e. [przypis edytorski]

Ezechiasz wielce się radował ich przybyciem. Pokazał im swe pachnidła… — 2 Krl 20:13. [przypis edytorski]

Ezechiel — biblijny prorok, autor Księgi Ezechiela. [przypis edytorski]

Ezechiel (bibl.) — prorok i kapłan żydowski, jego śmierć datuje się na ok. 570 roku p.n.e. [przypis edytorski]

Ezechiel — jeden z proroków większych Starego Testamentu; zgodnie z biblijną Księgą Ezechiela, miał on widzieć w dolinie rozczłonkowane, wyschłe ciała, których kości, dzięki jego natchnionemu proroctwu, same podniosły się i złączyły, obrastając ścięgnami i mięśniami, by ożywić martwych ludzi. [przypis edytorski]

Ezechiel (ok.  622–ok. 570 p.n.e.) — jeden z największych proroków Starego Testamentu, autor Księgi Ezechiela. [przypis edytorski]

Ezechiel — prorok, kohen; przypisuje mu się autorstwo biblijnej Księgi Ezechiela; syn Buziego. Bóg powołuje go do roli proroka (Ez 4,2) ok. 592 r. p.n.e. W kolejnym widzeniu nakazuje mu przemawiać do ludu Izraela w jego imieniu (Ez 3,11) i ustanawia go stróżem narodu żydowskiego (Ez 3,17); Bóg uprzedził go również, że Jerozolima zostanie zburzona (Ez 4,2) i ze ześle karę za grzechy na potomków Judy (Ez 8,18). Ezechiel został uprowadzony wraz z dworem króla Jojakima do Babilonii. Na wygnaniu Ezechiel zapowiadał odrodzenie Izraela (Ez 34–37). [przypis edytorski]

Ezechiel — prorok, kohen; przypisuje mu się autorstwo biblijnej Księgi Ezechiela; syn Buziego. Bóg powołuje go do roli proroka (Ez 4,2) ok. 592 r. p.n.e. W kolejnym widzeniu nakazuje mu przemawiać do ludu Izraela w jego imieniu (Ez 3,11) i ustanawia go stróżem narodu żydowskiego (Ez 3,17); Bóg uprzedził go również, że Jerozolima zostanie zburzona (Ez 4,2) i ze ześle karę za grzechy na potomków Judy (Ez 8,18). Ezechiel został uprowadzony wraz z dworem króla Jojakima do Babilonii. Na wygnaniu Ezechiel zapowiadał odrodzenie Izraela (Ez 34-37). [przypis edytorski]