Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7378 przypisów.
Ager Vaticanus — pole watykańskie; pagórkowaty obszar z Cyrkiem Watykańskim, miejscem śmierci św. Piotra; dziś znajduje się tam Bazylika św. Piotra. [przypis edytorski]
Agesilaos II (444–360 p.n.e.) — jeden z najważniejszych królów w historii Sparty; w 396 wyprawił się do Azji Mniejszej, gdzie skutecznie prowadził działania wojenne przeciwko Persji. [przypis edytorski]
Agesilaos II (ok. 444–360 p.n.e.) — król Sparty (398–360) z rodu Europontydów, prowadził działania wojenne przeciwko Persji na terenie Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Agesilaos jeszcze w młodym wieku dostąpił tronu — miał czterdziestkę; gdy umierał (w 361 r.), miał z górą lat 80, panował lat 40. [przypis tłumacza]
Agesilaos — król Sparty. [przypis tłumacza]
Agesilaos (…) mimo iż to zauważył, wytrwał wiernie przy układzie — Agesilaos musiał zgodzić się na rozejm, gdyż nie było sposobu zmusić do walki wroga wbrew jego woli. Teraz otwierało się dlań pole do działania. [przypis tłumacza]
Agesilaos oddalił się do domu — na wiadomość o klęsce pod Knidos większość wojsk rozeszła się, nie wierząc w szybkie powodzenie Sparty. Komendę nad resztą i Lacedemończykami zdał Agesilaos Gylisowi, a sam udał się do Delf, celem złożenia dziesięciny Apollonowi. Tymczasem Gylis pokusił się o podbicie Lokrów, poniósł klęskę i sam padł. Agesilaos rozpuścił kontyngenty i wrócił do domu okrętem, gdyż drogę lądową zagradzał Korynt [kontrolujący Przesmyk Koryncki, łączący główną część Grecji z półwyspem Peloponez]. Orchomenos zatrzymało załogę spartańską, przez nikogo nie zaczepiane. [przypis tłumacza]
Agesilaos prowadził prawe skrzydło swych wojsk… — wedle zwyczaju stali Lacedemończycy z naczelnym wodzem na prawym skrzydle, sprzymierzeńcy na lewym. [przypis tłumacza]
Agesilaus, Brutus i Arystydes — postacie historii starożytnej, bohaterowie biograficznych Żywotów Plutarcha, przedstawieni w nich jako wzory cnót obywatelskich. [przypis edytorski]
Agezylaus, gdy go pytali, co jest potrzebniejszego królowi: moc czyli sprawiedliwość, powiedział, iż: „Gdyby była wszędy sprawiedliwość po świecie, nigdy by mocy nie było potrzeba, bo by już każdy tego zachował przy tym, co czyje jest” — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. Agesilaos 62 (por. też: tegoż, Żywoty równoległe. Agesilaos 23 oraz Powiedzenia królów i wodzów. Agesilaos). [przypis edytorski]
Agezylaus — tu: Agesilaos II (ok. 444–360 p.n.e.), król Sparty (od 398). [przypis edytorski]
Aggeusz — jeden z biblijnych proroków działających po powrocie z niewoli babilońskiej, autor Księgi Aggeusza; wspólnie z Zachariaszem zachęcał Żydów do odbudowy Świątyni Jerozolimskiej. [przypis edytorski]
aggiun[gere] — wyraz na początku linii w pospiechu niedokończony. [przypis autorski]
aggrottato (wł.) — gniewne. [przypis redakcyjny]
aghast (ang.) — przerażony. [przypis edytorski]
Agier — Eger, r. 1596. [przypis redakcyjny]
Agier — właśc. Eger, miasto i twierdza na południowych Węgrzech, dwukrotnie zdobyta przez Turków w XVI w. [przypis redakcyjny]
Agillina, właśc. Agylla — staroż. miasto, połączone z trzema portami nad Morzem Tyrreńskim, ważny ośrodek kultury etruskiej: Caisra a. Cisra w języku Etrusków; następnie staroż. rzym. Caere; dziś: Cerveteri (nazwa od: Caere Vetus). [przypis edytorski]
Agilliny gród stary — Agillina, właśc. Agylla, staroż. miasto, połączone z trzema portami nad Morzem Tyrreńskim, ważny ośrodek kultury etruskiej: Caisra a. Cisra w języku Etrusków; następnie staroż. rzym. Caere; dziś: Cerveteri (nazwa od: Caere Vetus). [przypis edytorski]
Agi Miszol (ur. 1947) — izraelska poetka, zdobywczyni nagród w kraju i za granicą, m.in. nagrody imienia Jehudy Amichaja (2002) oraz Nagrody im. Zbigniewa Herberta (2019). [przypis edytorski]
agio — różnica pomiędzy wartością nominalną i wartością realną. [przypis edytorski]
Agiras — ἀγίρας (N), Χαγείρας (D). [przypis tłumacza]
Agis II [(zm. 399 p.n.e.)]— z rodu Eurypontydów, syn Archidamosa, brat [przyrodni] Agesilaosa, zaliczany do najlepszych królów Sparty ([panował] 427/6–402/1). Od 426 r. dowodził wyprawami Spartan do Attyki. Był wrogiem Alkibiadesa. [przypis tłumacza]
Agis IV (262–241 p.n.e.) — król Sparty (od 244 p.n.e.), reformator, pierwszy król spartański stracony przez eforów; w czasach kryzysu wewnętrznego, wykształcenia się oligarchii i spadku liczby spartiatów dążył do przywrócenia ustroju z czasów Likurga, wznowienia tradycyjnego wychowania wojskowego, ponownego podziału gruntów na równe działki oraz zniesienia długów; wskutek sprzeciwu geruzji (Rady Starszych) udało mu się zrealizować tylko zniesienie długów; kiedy przebywał na wyprawie wojennej, na czele wojsk najemnych wkroczył do Sparty wygnany przez niego wcześniej drugi król, Leonidas II; Agis nie zdecydował się na walkę, schronił się w świątyni, gdzie go schwytano i postawiono pod sąd eforów, który skazał go na śmierć. [przypis edytorski]
agitacją (forma N.lp r.ż.) — ruchem, czynnością. [przypis redakcyjny]
agitacja — pozyskiwanie zwolenników. [przypis edytorski]
agitacja — propagowanie jakichś haseł lub jakiejś ideologii. [przypis edytorski]
agitacji prowadzonej przez Nowozelandki — od 1856 Nowa Zelandia, będąca wówczas kolonią brytyjską, posiadała własny rząd, odpowiedzialny za wszystkie sprawy wewnętrzne; pełną niepodległość uzyskała w 1947. [przypis edytorski]
agitacyj (daw.) — dziś raczej D.lm: agitacji. [przypis edytorski]
agitatus furiis et impotens irae (łac.) — gnany przez furie i nieopanowany w gniewie (dotyczący Orestesa cytat z Eneidy Wergiliusza); furie: w mit. rzym. boginie zemsty, odpowiadające w mit. gr. eryniom. [przypis edytorski]
agitować się (z łac.) — dziać się. [przypis edytorski]
Agitprop — skrót powstały ze słów: agitacja i propaganda, dotyczący Wydziału Agitacji i Propagandy przy Komitecie Centralnym radzieckiej partii komunistycznej. [przypis edytorski]
agitującego się — odbywającego się, odprawiającego się. [przypis redakcyjny]
agitur (łac.) — zanosi się. [przypis redakcyjny]
Aglaja — krewna Adriana V, żona markiza Malaspiny, protektora poety. [przypis redakcyjny]
Aglaura — córka Cekropsa, zazdroszcząc szczęścia swojej siostry Hersy, że ją Merkury pokochał, za karę zawiści zamieniona była w kamień. Owidiusz w Przemianach [Metamorfozach] swoich w księdze 2, tak o niej mówi: Sed genuum junctura riget, frigusque per ungues/ Labitur…/ Sic letalis hiems paulatim in pectora venit. [przypis redakcyjny]
Aglauros — właść. Agraulos, córka Kekropsa. Atena powierzyła jej (i jej siostrom) Erechteusa w zamkniętej skrzyni, której otwierać nie miały. Przekroczywszy zakaz, zobaczyły potwora: pół człowieka, pół węża i oszalawszy na ten widok, rzuciły się w morze, lub też zostały przez Erechteusa zabite. [przypis redakcyjny]
aglutynacja (z łac. agglutinare: sklejać, spajać) — skupianie się i zlepianie się komórek rozproszonych w płynnym środowisku. [przypis edytorski]
aglutynacja (z łac.) — skupianie się i zlepianie się w grudki komórek rozproszonych w płynnym środowisku. [przypis edytorski]
agnat — krewny w linii męskiej. [przypis edytorski]
Agnes Grey — powieść Anne Brontë (1820–1849), opublikowana w 1847 r. pod pseudonimem Acton Bell. [przypis edytorski]
Agnesina — księżniczka Agnesina, bohaterka dzieła Stefana Żeromskiego pt. Sułkowski. [przypis edytorski]
Agni — bogini ognia i światła słonecznego. [przypis edytorski]
Agnieszka, Arnolf — bohaterowie komedii Moliera L'Ecole des femmes (Szkoła żon, 1662), grywanej współcześnie w teatrze narodowym. Arnolf, opiekun Agnieszki usiłuje wychować ją sobie na głupią i uległą żonę. Agnieszka okazuje się jednak tylko pozornie potulna, wywodzi bowiem Arnolfa w pole i zostaje żoną młodego Horacego. [przypis redakcyjny]
Agnieszka — w oryginale imię „Agnes” brzmiało podobnie co Agnus Dei, tj. łac. baranek Boży. [przypis edytorski]
Agni (mit.) — bóg ognia w religii wedyjskiej. [przypis edytorski]
Agni (mit. ind.) — wedyjski bóg ognia; bóstwo opiekuńcze, odganiające złe moce, nieszczęścia i choroby; jako upostaciowienie ognia ofiarnego Agni przyjmuje ofiarę w imieniu innych bogów i sprowadza ich na ucztę ofiarną. [przypis edytorski]
Agni (mit. ind.) — wedyjski bóg ognia; bóstwo opiekuńcze, odganiające złe moce, nieszczęścia i choroby. [przypis edytorski]
Agni (z sanskr.) — bóg ognia w mitologii staroindyjskiej. [przypis redakcyjny]
Agnosco (…) flammae — Vergilius, Aeneida, IV, 23. [przypis tłumacza]
agnostycyzm — pogląd filozoficzny negujący możliwość pełnego poznania obiektywnej rzeczywistości, w szczególności wykluczający możliwość dowiedzenia się, czy bogowie lub Bóg istnieją oraz jaką mają naturę. [przypis edytorski]
agnostyk — wyznawca agnostycyzmu, czyli poglądu filozoficznego negującego możliwość pełnego poznania obiektywnej rzeczywistości, w szczególności wykluczającego możliwość dowiedzenia się, czy bogowie lub Bóg istnieją oraz jaką mają naturę. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranek Boży; metaforyczne wyobrażenie Chrystusa Zbawiciela. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranek Boży; typ przedstawienia postaci Jezusa Chrystusa w malarstwie. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranku Boży. [przypis edytorski]
agnus (łac.) — baranek; tu: kompozycja do słów modlitwy Agnus Dei (Baranek Boży), używanej podczas mszy. [przypis edytorski]
Agnus occisus est ab origine mundi (łac.) — Ap 13, 8: „Baranek zabity jest od początku świata”. [przypis tłumacza]
agnuszek — wizerunek baranka z ciasta do jedzenia. [przypis redakcyjny]
Agolant — dziad króla Agramanta, ojciec Galacjelli, matki Rugiera i Marfizy. [przypis redakcyjny]
agonalny popęd — popęd do walki. [przypis edytorski]
Agonnonsionowie — Irokezi. [przypis autorski]
agon (z gr.) — spór, walka; także: zawody (igrzyska) okolicznościowe (organizowane np. dla uczczenia bóstw). [przypis edytorski]
agora — gł. rynek w polis; dziś odmienne: agory. [przypis edytorski]
Agora — miejsce zebrań ludowych w Atenach. [przypis redakcyjny]
agora — rynek; centralny plac w miastach greckich, na którym koncentrowało się życie polityczne (dysputy, obchody świąt) oraz handel. [przypis edytorski]
agora — rynek; centralny plac w miastach greckich, na którym koncentrowało się życie polityczne (dysputy, obchody świąt) oraz handel; dziś słowo odmienne: na agorze. [przypis edytorski]
Agostino Ricci z Lukki — autor komedii I tre tiranni. Napisał swój utwór, mając zaledwie 18 lat, później zaś poświęcił się medycynie i został lekarzem na dworze papieskim. [przypis tłumacza]
Agramantowe chorągwie (…) zamki (…) podnosiły — podnosić czyjeś chorągwie, [tj.] przejść na czyjąś stronę. [przypis redakcyjny]
Agramant — syn Trojana, król afrykański. [przypis redakcyjny]
Agra — miasto w płn. Indiach, w stanie Uttar Pradesh; zdobyte w 1803 przez Brytyjczyków z Kompanii Wschodnioindyjskiej, w czasach kolonialnych stanowiło brytyjskie miasto garnizonowe. [przypis edytorski]
A. Gramsci, op. cit., s. 197. [przypis autorski]
agréable (fr.) — przyjemny. [przypis redakcyjny]
agressi sunt mare tenebrarum, quid in eo essent exploraturi (łac.) — Wdarli się w morze ciemności, które tylko w ten sposób można zgłębić. [przypis edytorski]
agricola (łac.) — rolnik; tu w M lm. [przypis edytorski]
agricultural explorers (ang.) — odkrywcy w dziedzinie kultury rolnej. [przypis edytorski]
Agrigente (fr.) — Agrigento, miasto na południowym wybrzeżu Sycylii. [przypis edytorski]
Agrippa, Heinrich Cornelius (1486–1535) — niemiecki lekarz, filozof, alchemik i astrolog, przedstawiciel renesansowej magii i okultyzmu. [przypis edytorski]
Agrippa, Henricus Cornelius a. Agrippa von Nettesheim (1486–1535) — niemiecki uczony, filozof, okultysta, astrolog i alchemik, przedstawiciel renesansowej magii i okultyzmu; wzmiankowana „Philosophia occulta” odnosi się do jego dzieła De occulta philosophia libri tres z 1531 r. [przypis edytorski]
Agrippa von Nettesheim a. Heinrich Cornelius Agrippa (1486–1535) — niemiecki lekarz, filozof, alchemik i astrolog, przedstawiciel renesansowej magii i okultyzmu. [przypis edytorski]
agronomia — nauka gospodarstwa rolnego. [przypis autorski]
agronomia — tu: teoretyczna i praktyczna wiedza o rolnictwie, uprawie roślin i hodowli zwierząt, wraz ze znajomością zarządzania gospodarstwem. [przypis edytorski]
agronom (z gr.) — człowiek zarządzający majątkiem rolnym; dziś: człowiek wykształcony w dziedzinie rolnictwa. [przypis edytorski]
Agros (…) vigebant — Lucretius, De rerum natura V, 1109. [przypis tłumacza]
Agrupemonos todos en la lucha final… (hiszp.) — refren Międzynarodówki: Bój to będzie ostatni,/ Krwawy skończy się trud,/ Gdy związek nasz bratni/ Ogarnie ludzki ród. [przypis edytorski]
Agrygenta — (dziś Girgenti) miasto na płd. wybrzeżu Sycylii. [przypis redakcyjny]
Agrygent — miasto na płd. wybrzeżu Sycylii, w prowincji Agrigento, założone w r. 581 p.n.e. przez kolonistów greckich z Koryntu i Rodos, doszło do swego rozkwitu w VI i V w. p.n.e. pod rządami tyranów Falarisa i Terona; ten ostatni w 480 p.n.e. łącząc swe siły z tyranem Syrakuz Gelonem, pokonał Kartagińczyków w bitwie pod Himerą. [przypis edytorski]
Agrykan — król Tartarii, ojciec Mandrykardów. [przypis redakcyjny]
Agrykola (Gneius Iulius Agricola) — wódz rzymski, który dokończył podbój Brytanii w ostatnim dziesięcioleciu I w. Rzymianie władali południową częścią wyspy do początków V w., tj. jeszcze kilkadziesiąt lat po wydarzeniach opisywanych przez Parnezjusza. [przypis edytorski]
agrykultura — uprawa roli. [przypis redakcyjny]
Agrymont — Aigremont-le-Duc, zamek we Francji, w departamencie de la Haute-Marne. [przypis redakcyjny]
Agrypa właśc. Herod Agryppa I (10 r. p.n.e – 44 r. n.e.) — król Judei w latach 41–44 n.e., władał znaczną częścią ziem Izraela (dawne ziemie pokoleń Rubena, Gada, Manassesa i Judy). Wnuk Heroda Wielkiego. W czasie panowania zyskał przychylność stronnictw żydowskich; prześladował chrześcijan, kazał stracić apostoła Jakuba Większego i uwięzić apostoła Piotra. [przypis edytorski]
Agrypa, właśc. Marcus Vipsanius Agrippa (63–12 p.n.e.) — przyjaciel i zaufany cesarza Augusta. [przypis tłumacza]
Agrypa, właśc. Marcus Vipsanius Agrippa (63–12 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, zięć i przyjaciel cesarza Augusta. [przypis edytorski]
Agrypejon — Ἀγρίππειον (var. Ἀγρίππιάς). [przypis tłumacza]
Agrypina — może tu chodzić o matkę bądź o babkę Nerona. [przypis edytorski]
Agrypina — tragedia Cyrana de Bergerac La mort d'Agrippine (Śmierć Agrypiny), wydana drukiem w 1654. [przypis edytorski]
Agryppa, dziś popr.: Agrypa, właśc. Marcus Vipsanius Agrippa (63–12 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, rówieśnik i przyjaciel Oktawiana Augusta. [przypis edytorski]
Agryppa: Witaj, pani; Mecenas: Witaj nam, droga pani… — bardzo charakterystyczne, że Agryppa i Mecenas występują z powitaniem dopiero, gdy Cezar wymówił pierwszy słowo: witaj. To, co Mecenas mówi, jest tylko powtórzeniem myśli Cezara. Por. Wstęp. [przypis tłumacza]
Agryppa — znakomity wojownik rzymski, przyjaciel Augusta. [przypis redakcyjny]
Agryppę zaś przeniósł z Chalkis i dał mu królestwo rozleglejsze — rok 54 n.e. [przypis tłumacza]
