Przypisy

Zwierz — chodzi tu być może o niewidoczny z Ziemi gwiazdozbiór Centaura, którego dwie gwiazdy są wskaźnikami Krzyża Południa. [przypis redakcyjny]

zwierzę o jednym oku — lufa muszkietu, opieranego na widłach, lub armaty osadzonej na lawecie. [przypis redakcyjny]

Zwierzę to niczym chuci nie ostudza — Namiętność łakomstwa nigdy nie jest zaspokojona tym, co posiada, nigdy syta. Przez zwierzęta, z którymi się para, wyraża poeta inne występki, jakich ona jest rodzicielką, jako to: kradzież, łup, zdrada i niesprawiedliwość. [przypis redakcyjny]

zwie się przerażeniem (consternatio) — „Consternatio” mieliśmy już w Przyp. do Tw. 39, ale w innym oświetleniu. Całkowite ujęcie podane jest w Okr. wzr. 42. [przypis redakcyjny]

zwija się zaułek zawiły zagubiony we własnych załomach — we fragmencie tym występuje aliteracja, środek stylistyczny polegający na powtórzeniu jednakowych głosek lub zespołów głosowych na początku wyrazów sąsiadujących ze sobą w tekście lub zajmujących analogiczne miejsce w wersie lub w zdaniu. [przypis redakcyjny]

zwinąć niebiosy… — przypomina wyrażenie z Apokalipsy św. Jana (Ap 6:14) „A niebo odstąpiło jako księgi zwinione”. [przypis redakcyjny]

zwiódł praktyki — [zwołał] wróżbiarzy przepowiadających z położenia planet. [przypis redakcyjny]

zwiódł — zachowując w tajemnicy termin ślubu, o co Werter niedawno nie śmiał się zapytać. Podobnie zatajono i przed Goethem termin ślubu Charlotty Buff z Kestnerem. Goethe pisze z tego powodu: „Gott segn'Euch, denn ihr habt mich uberrascht. Auf den Charfreitag wollt ich heilig Grab machen und Lottens Silhouette begraben. So hangt sie noch und soll denn auch hangen, bis ich sterbe”.(„Niech Pan błogosławi was, bo mnie zaskoczyliście. W Wielki Piątek chciałem robić święty grób i pochować sylwetkę Lotty. A tak wisi dalej i powinna wisieć, aż umrę.” tłum. Lucyna Sekuła) [przypis redakcyjny]

Z wizyj piekielnych — Impresja z Dantego: duchy potępione za miłość występną. [przypis redakcyjny]

zwłaczać (daw.) — zwlekać. [przypis redakcyjny]

zwłoki niecierpliwy — 2. przypadek przyczynowy [tj. Dopełniacz: niecierpiący zwłoki, niemogący znieść zwłoki; red. WL]. [przypis redakcyjny]

z wnioskiem — z posagiem. [przypis redakcyjny]

z wódką to ziele — absynt, zabójczy napój robiony na piołunie, ulubiony przez francuską cyganerię; dziś wyrób jego zabroniony. [przypis redakcyjny]

zwodnica (daw.) — [tu:] rajfurka. [przypis redakcyjny]

zwolili (starop. forma) — zgodzili. [przypis redakcyjny]

zwornik — w architekturze: element wiążący sklepienie. [przypis redakcyjny]

zwrotny — przewrotny. [przypis redakcyjny]

zwrot — powrót. [przypis redakcyjny]

z wschodu — dziś popr.: ze wschodu. [przypis redakcyjny]

Z wszech sfer wybłysła światłość tak świecąca (…) — Tą światłością jest Jan Ewangelista. [przypis redakcyjny]

zwycięstwo Anglików w Afganistanie — w walkach z Afganistanem Anglicy odnieśli zwycięstwo, 26 maja 1879 r. został zawarty korzystny dla Anglii, ale krótkotrwały pokój. Do zajęcia Kabulu, stolicy Afganistanu, przez Anglików wówczas nie doszło. Kabul został zdobyty przez gen. F. S. Robertsa dopiero w nowej kampanii, 3 października 1879 r. [przypis redakcyjny]

zwyciężam twoich oczu siłę; nie dziw się, robi to wzrok doskonały — Wzrok doskonały, to znaczy doskonały pogląd oczyma duszy naszej rodzi miłość, a oboje szczęśliwość, która się podnosi i w pełniejszym blasku się objawia, im doskonalszy był wzrok duchowy. A każdy krok zrobiony naprzód w zapatrywaniu się duchowym, jest szczeblem dalszego jej postępu. [przypis redakcyjny]

zwyciężca (daw.) — r.ż. [tj. ta zwyciężca; dziś: zwycięzca]. [przypis redakcyjny]

zwyciężny (daw.) — zwycięski. [przypis redakcyjny]

zwyczajmi twarzy nic nie zelżyła — nie przyniosła ujmy. [przypis redakcyjny]

Zwyczajne u dworu… — magnaci urządzali swoje dwory na wzór dworu królewskiego, ustanawiając szereg urzędów. Obok oficjalistów, którzy byli płatni, hierarchia dworska obejmowała również nie obarczonych żadnymi stałymi funkcjami dworzan, z których część związana była jednak z dworem służbowo, przeważnie na całe życie, i pobierała wynagrodzenie zależnie od ilości posiadanej służby i koni. Cały dwór, liczący niekiedy kilkaset osób, dzielił się zasadniczo na dwie części: właściwy dwór szlachecki i służbę pochodzenia plebejskiego. I tak np. oficjalnie zarządzał stajnią pańską koniuszy, w rzeczywistości wyręczający się masztalerzami, starszymi stajennymi. Pośrednie stanowisko na dworze zajmowali specjaliści, np. architekci, lekarze, muzycy, którzy jako przeważnie cudzoziemcy nie byli szlachtą, korzystali jednak z przywilejów dworzan. [przypis redakcyjny]

zwyczaju, nie rozumu, potwory — wytwory (duchowe) li tylko tradycji, nie umiejące patrzeć na rzeczy krytycznie. [przypis redakcyjny]

zwykł był obraz wspólnego boga trzymać pod oczy wkrótce mimo to padającemu nieprzyjacielowi — to jest, mimo że Mars i jego miał chronić, bronić. [przypis redakcyjny]

zwykłych — tych, do których przywykliśmy. [przypis redakcyjny]

zwykłymi sposoby — dziś popr. forma N. lm: zwykłymi sposobami. [przypis redakcyjny]

z wyłączeniem imienia — tu: oprócz dysponowania mieniem, majątkiem. [przypis redakcyjny]

z wyspy olbrzymskiej — t. j. cyklopskiej, Sycylii. [przypis redakcyjny]

Z wyspy, skąd blisko do miasta Kajety — Miasto Gaeta wzięło swoją nazwę od Kajety, mamki Eneasza. [przypis redakcyjny]

z wzorku — z doświadczenia. [przypis redakcyjny]

Zybelet — miasto Dżebail (?) w Syrii. [przypis redakcyjny]

Zybelta, Zybeltera — Cieśnina Gibraltarska. [przypis redakcyjny]

zybun — syberyjska nazwa przesyconego wodą, grząskiego piasku. [przypis redakcyjny]

Zych — malowniczo położona miejscowość w okolicach Baku, dawniej ulubiony cel zamiejskich wycieczek; obecnie osada przemysłowa. [przypis redakcyjny]

zydel — prostej roboty drewniany stołek bez poręczy. [przypis redakcyjny]

zydel (przestarz.) — jednoosobowy mebel do siedzenia najczęściej drewniany, stołek. Znany już od starożytności. [przypis redakcyjny]

Zygmunt Gloger — późniejszy autor Encyklopedii staropolskiej i innych prac z tego zakresu. [przypis redakcyjny]

Zygmunt — mowa o Zygmuncie Krasińskim. [przypis redakcyjny]

Zygmunt, Zygmunt — dzwon „Zygmunt” zawieszono na wieży katedry wawelskiej za Zygmunta Starego. Narracja Stańczyka odtwarza sytuacje, które Matejko odmalował w swych obrazach: zrazu Dzwon Zygmuntowski, potem Zygmunt I słuchający dzwonu Zygmunta. [przypis redakcyjny]

Zylant — syn króla Monodanta z Dammogiru, brat Brandymarta. [przypis redakcyjny]

zyszczesz (starop. forma 2 os. lp cz. przysz.) — odzyskasz. [przypis redakcyjny]

Zyzera — starożytne Igilgili, miasto w Maurytanii [tj. w rzym. prowincji Mauritania Caesariensis, ob. w Algierii]. [przypis redakcyjny]

zżąć (daw.) — ścisnąć. [przypis redakcyjny]

zżąć (daw.) — ścisnąć, zjąć, złączyć. [przypis redakcyjny]

zżenąć (daw.) — spędzić, zegnać. [przypis redakcyjny]

zżenąć (daw.) — zegnać. [przypis redakcyjny]

zżenąć (daw.) — zgonić, odpędzić. [przypis redakcyjny]

zżyłowany (daw.) — żyłowaty, mocny. [przypis redakcyjny]

z zachowu — z zamkniętego miejsca. [przypis redakcyjny]

Zza karety, gdzie stawał — jako hajduk. [przypis redakcyjny]

z (…) założeniami teorii poznania — porównaj: Volkelt 1. c, s. 138 i 144; Überweg, Geschichte der Philosophie IV, s. 90; Windelband, Geschichte d. neueren Philosophie II, s. 368. [przypis redakcyjny]

z zatoki połową — w połowie zatoki. [przypis redakcyjny]

z ziemie (forma starop.) — z ziemi. [przypis redakcyjny]