Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 11094 przypisów.
wyfaszerowaną — dziś: nafaszerowaną. [przypis edytorski]
wyfilutować — zmamić. [przypis autorski]
wyfiokowany (pot.) — przesadnie wystrojony. [przypis edytorski]
wyforować (daw.) — wyrzucić. [przypis edytorski]
wyforwać (daw.) — wyrzucić, wypędzić. [przypis edytorski]
wyga (daw., pot.) — osoba doświadczona. [przypis edytorski]
wyga — ktoś z dużym doświadczeniem w jakiejś dziedzinie. [przypis edytorski]
wygalonowana służba — służba w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis edytorski]
wygalonowani — w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis redakcyjny]
wygalowany — ubrany na galowo. [przypis edytorski]
wyga — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]
wyga — osoba z dużym doświadczeniem w czymś. [przypis edytorski]
wyga (pot.) — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]
wygarbować komuś skórę — pobić kogoś. [przypis edytorski]
wygarnirowany — przyozdobiony. [przypis redakcyjny]
wygasnęły — dziś popr.: wygasły; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
wyga — spryciarz, ktoś wyjątkowo obrotny. [przypis edytorski]
wyga (starop.) — pies. [przypis redakcyjny]
wygębować — wygadać; powiedzieć. [przypis edytorski]
wygiął grzbiet w pałąk — wygiął grzbiet w łuk. [przypis edytorski]
wygładzić (daw.) — zgładzić, wyeliminować. [przypis edytorski]
wygładzić (starop.) — tu: zgładzić, zabić. [przypis redakcyjny]
wygładzić — tu: zgładzić, pozabijać. [przypis edytorski]
wygładzony (daw.) — zgładzony, wyeliminowany. [przypis edytorski]
wy głaz / Oczu postawionych w solny słup — nawiązanie do biblijnej historii o żonie Lota, zamienionej w słup soli podczas ucieczki z Sodomy. [przypis edytorski]
wygłodzenie Irlandii — wielka klęska głodu w Irlandii w latach 1845–1849, spowodowana chorobą ziemniaków, stanowiących podstawowe pożywienie mieszkańców, oraz brakiem reakcji władz brytyjskich na zniszczenie zbiorów. Kiedy w 1848 liczba ofiar głodu sięgnęła miliona osób, organizacja Młoda Irlandia bezskutecznie próbowała wzniecić powstanie. [przypis edytorski]
wygłosił (…) apostrofę o przyjaźni starego Szlangbauma z cudownej „Lalki” Prusa — przytoczonych następnie słów w powieści Lalka nie ma, pochodzą one z innego tekstu Prusa i od innej postaci literackiej. [przypis edytorski]
wygłosił Bóg — hebr. אֱלֹהִים (Elohim): Bóg. „Odnosi się to do Boga jako Sędziego. Są takie prawa Tory, za wypełnienie których jest nagroda, ale gdy się ich nie czyni nie ma za to kary, można by pomyśleć, że dotyczy to także Dziesięciu Oświadczeń, dlatego werset mówi: »wygłosił Elohim« Bóg czyli Sędzia, który wymierzy karę [za odstąpienie od Dziesięciu Przykazań]”, Raszi do 20:1. [przypis tradycyjny]
wygłosił Bóg wszystkie słowa te — „To uczy, że Święty Błogosławiony oznajmił Dziesięć Oświadczeń w jednej wypowiedzi i nie jest możliwy taki sposób mowy w przypadku człowieka, […] a następnie [Bóg] powtórzył [dwa pierwsze] przykazania (Wj 20:2 i 20:3-6) oddzielnie”, Raszi do 20:1. [przypis tradycyjny]
wygłosił imię Wiekuistego — według Ibn Ezry przemówił tu sam Wiekuisty, zob. Ibn Ezra do 34:5 [2]. Według Targum Onkelos i Rasziego to Mojżesz wezwał Imienia Wiekuistego, zob. Raszi do 34:5 [1]. [przypis tradycyjny]
wygłoszę imię Wiekuisty przed tobą — „Nauczę cię wzoru modlitwy o miłosierdzie, [skutecznej] nawet, gdyby zasługi Praojców się skończyły. I nauczysz Israela, by postępował w taki sposób, jak ujrzysz, że Ja zrobię: gdy owinięty [w szatę] będę recytował Trzynaście Cech Miłosierdzia (patrz Wj 34:6). Zostaną wysłuchani dzięki temu, że wspomną przede Mną »Miłosierny i litościwy…« , bo Moje miłosierdzie jest niewyczerpane”, Raszi do 33:19 [2]. [przypis tradycyjny]
wygłupić — wywieść w pole. [przypis autorski]
wyglądać (starop.) — tu: wyczekiwać, oczekiwać. [przypis edytorski]
Wyglądając w tym polu obojętnej bierki — niepewnego losu (kostki). [przypis redakcyjny]
Wyglądała wyższa, dumniejsza i nad wyraz szczęśliwa — dziś: Wyglądała na wyższą, dumniejszą i (…) szczęśliwą. [przypis edytorski]
Wyglądało. [przypis redakcyjny]
wyglądał promieniejący — dziś raczej: wyglądał, jakby promieniał. [przypis edytorski]
wyglądał wzruszony — wyglądał na wzruszonego. [przypis edytorski]
wyglądały głowy (…) róg na czole — Tych siedmioro głów zwierząt symbolem jest siedmiu grzechów głównych, jak widzimy w Objawieniu św. Jana. [przypis redakcyjny]
wyglądał zafrasowany — dziś: wyglądał na zafrasowanego. [przypis edytorski]
wyglądał zalękły, zgnębiony — dziś: wyglądał na zalękłego, zgnębionego. [przypis edytorski]
wyglądali bardzo zdrożeni — dziś: wyglądali na bardzo zdrożonych. [przypis edytorski]
wyglądalim cię (gw.) — wyglądaliśmy cię; wypatrywaliśmy cię. [przypis edytorski]
wyglądam na to, że go nie mam — wydaje się, jakbym go nie miała. [przypis edytorski]
Wyglądasz zmieszana — dziś popr.: Wyglądasz na zmieszaną. [przypis edytorski]
wyglądnął — dziś popr. forma: wyjrzał. [przypis edytorski]
wyglądnął — dziś popr.: wyjrzał. [przypis edytorski]
Wygląd takiej zastawy stołowej opisuje Ochocki: […] ubierano stoły w tafle zwierciadlane z pięknymi, złoconymi galeryjkami i kryształowymi ozdobami. Te kładziono wzdłuż przez cały stół, a na nich stawiano figurki porcelanowe, koszyki i inne cacka misterne, żyrandoliki z kryształowymi wisidełkami do świec, itp. Na wielkie obchody wysypywali w pośrodku stołu cukiernicy kolorami herby osób, które fetowano, wkoło tafel z obu stron ustawiano konfitury, blanmanże [galaretki migdałowe] galarety, owoce i co do deseru należało. Nie mógł być stół piękniej i dla oka powabniej ubrany, osobliwie wieczorem przy świecach ślicznie się to wydawało”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 102). [przypis redakcyjny]
wygląd — u Cylkowa: 'wejrzenie'; uzasadnienie korekty: uniknięcie nieporozumienia, w tym wersecie 'wejrzenie' mogłoby zostać odczytane w znaczeniu 'spojrzenie'. Także: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
wyglądy (gw.) — otwory do wyglądania. [przypis autorski]
wyględ (daw.) — małe okienko. [przypis edytorski]
wyglozować (daw., z łac. glossa: tłumaczenie, wykład) — wykreślić; por. glozować a. głuzować: wymazywać, usuwać, skreślać. [przypis edytorski]
wygnańce — dziś popr. forma M. lm: wygnańcy. [przypis edytorski]
wygnańcy barscy — po upadku konfederacji barskiej (1768–1772) na Syberię zostało zesłanych ponad 14 tys. konfederatów, resztę przymusowo wcielono do armii rosyjskiej. Konfederacja barska — zbrojny związek polskiej szlachty, zorganizowany w Barze na Podolu przez szlachtę polską, niezadowoloną z praw narzucanych Polsce przez Imperium Rosyjskie, a popieranych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, m.in. z prawa o równouprawnieniu innowierców. [przypis edytorski]
wygnaniec tułaczy — Orestes wychowywał się z dala od kraju ojczystego, w Focydzie u Strofiosa. Odesłała go tam sama Klitajmestra, aby go ustrzec przed możliwą zemstą Ajgistosa, który właściwie powinien wytępić całe męskie pokolenie rodu Atreusa. [przypis redakcyjny]
wygnaniec z 10 grudnia — francuski emigrant republikański po zamachu stanu dokonanym w grudniu 1851 przez Ludwika Napoleona Bonapartego, prezydenta II Republiki Francuskiej, który rozwiązał Zgromadzenie Narodowe i objął władzę dyktatorską, a rok później koronował się na cesarza. [przypis edytorski]
wygnanie medycyny z Rzymu — Pliniusza historia naturalna, ks. XXIX. [przypis tłumacza]
wygnanie wrocławskie — Lubomirski, skazany przez sejm na wygnanie, przebywał od grudnia 1664 do kwietnia 1665 na Śląsku, głównie we Wrocławiu. [przypis edytorski]
Wygnany Eros — lekka sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona. [przypis edytorski]
Wygnany Eros — sztuka Tadeusza Kończyńskiego, reinterpretująca Raj odzyskany Johna Miltona, a wystawiana w Teatrze Słowackiego w Krakowie w 1919 r. [przypis edytorski]
wygnanym — tu: jestem wygnany. [przypis edytorski]
wygód i zbytków — Staszic dzieli rzeczy użytkowe na potrzeby, wygody i zbytki. [przypis redakcyjny]
wygodała (gw.) — wygadała; powiedziała. [przypis edytorski]
wygodność — dziś popr.: wygoda. [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia a. wymagania (tu użyte ironicznie). [przypis edytorski]
wygodzić (daw.) — spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]
wygodzić — dogodzić, spełnić czyjeś życzenia. [przypis edytorski]
wygodzić (gw.) — dogodzić. [przypis edytorski]
wygodzić — tu: dogadzać. [przypis edytorski]
wygodzić — tu: dogodzić. [przypis edytorski]
wygodzi (daw.) — spełnić czyjeś życzenia, zrealizować czyjeś potrzeby. [przypis edytorski]
wygolić winnicę do czysta — W oryg. passer outre, nieprzetłumaczalny dwuznacznik, bez głębszego zresztą znaczenia. [przypis tłumacza]
wygon — pastwisko. [przypis edytorski]
wygon — spore, wspólne dla całej wsi pastwisko. [przypis edytorski]
wygon — wspólne pastwisko dla całej wsi lub droga, którą się pędzi bydło. [przypis edytorski]
wygon — wspólne pastwisko wiejskie. [przypis edytorski]
wygore (starop.) — wypalone. [przypis edytorski]
wygorsowany — wydekoltowany. [przypis edytorski]
wygotować (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]
wygrążyć się (neol.) — zapewne przeciwieństwo słowa: pogrążyć się; wydobyć się z głębi, z toni. [przypis edytorski]
Wygram, jeśli ta zasada pewna jest i stała! — jeśli ojciec istotnie zamierza, co rzekł w poprzednim, „nie sprzeciwiać się myśli syna”. [przypis tłumacza]
wygrawającej stronie — wyd. lwów, ma: wygrywającej. [przypis redakcyjny]
wygrawał (starop. forma) — forma czynności wielokrotnej; dziś: wygrywał. [przypis edytorski]
wygrawał (starop. forma) — wygrywał. [przypis edytorski]
wygrywać — tu: grać, przygrywać, akompaniować. [przypis edytorski]
wygrywać — tu: odgrywać, grać rolę. [przypis edytorski]
wygwarzyć — tu: opowiedzieć. [przypis edytorski]
wygżony — tu: odciągnięty. [przypis edytorski]
wyhodowana przez strach — δέει τρεφομένη, odpowiada polskiemu zwrotowi: rozpaczliwa śmiałość. Jest to znowu jedno ze znakomitych psychologicznych spostrzeżeń Flawiusza. [przypis tłumacza]
wyhodowanie takiego zwierzęcia jest dowodem nie męskiej dzielności, ale bogactwa — na hodowlę koni (zwłaszcza wyścigowych) mógł sobie w Grecji pozwolić tylko bardzo bogaty człowiek. [przypis tłumacza]
Wyhowski, Iwan (zm. 1664) — ukraiński szlachcic, pisarz wojska zaporoskiego, następnie hetman kozacki, zwolennik porozumienia z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W 1658 zawarł w imieniu Hetmanatu unię hadziacką; w 1659 rozgromił armię rosyjską w bitwie pod Konotopem; po wybuchu inspirowanego przez Rosję powstania miejscowego chłopstwa utracił hetmaństwo; wyjechał do Rzeczpospolitej, w 1660 otrzymał godność senatora i urząd wojewody kijowskiego. Zginął z rąk polskich, jednak nie wbity na pal, jak wskazuje wzmianka w Nietocie Micińskiego, ale w wyniku oskarżenia o knowania z Rosją rozstrzelany przez polski oddział egzekucyjny. [przypis edytorski]
wyhysować — podnieść do góry. [przypis redakcyjny]
Wyiąwszy ieno kaźń Mehyńską… — więzienie, które Villon dopiero co opuścił. [przypis tłumacza]
wyikrzyć (daw.) — wyniszczyć. [przypis redakcyjny]
wyimaginowany — wyobrażony. [przypis edytorski]
wyimainować a. wyimaginować — wyobrazić; por. imaginacja. [przypis edytorski]
wyimainować (daw., z łac.) — wyobrazić, zobrazować. [przypis edytorski]
wyimainować sobie (z łac. imagino, imaginare) — wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
wyimek — tu: fragment; sposób wycięcia klucza. [przypis edytorski]
Wyimki z archiwum miasta Biecza — W zapasach dumnego wojewody sandomierskiego, który córkę swą wyniosłą, obok przybranego ni stąd ni zowąd zięcia Samozwańca na carskim stolcu w Kremlu posadził i na próżno utrzymać usiłował [Pierwszego Dymitra miano u nas prawie powszechnie za prawowitego cara. (Przyp. Wyd.)], w zapasach tych awanturniczych, w których cała bitna, walk i zdobyczy pragnąca szlachta chętny udział brała, zaszła nieznacznie pierwsza i najważniejsza zmiana sposobu wojowania — zmiana, którą cała Europa przyjęła, i nad której ciągłym wyrobieniem ludzie wojenni bezustannie pracują.
Wprzódy walczono w żelazie, gdyby w baszcie lub warowni, a znamieniem wojsk była ociężałość. Tatarzy, a za ich przykładem Kozacy, mianowicie dońscy konni (gdyż Zaporoże i Sicz najwięcej pieszo walczyli) pierwotnego przedcywilizacyjnego sposobu używając, okazali światu wyższość szybkości nad ciężką siłą, która ich dosięgnąć nie mogła. Szlachta polska uznawała w części tę prawdę, ulżyła sobie w uzbrojeniu, zawsze jednak lgnęła do żelaza chroniącego od tatarskiej strzały, a nawet niemieckiej kuli.
W moskiewskiej jednak wojnie, dążąc do tej stolicy Rosjan, widziała, iż jest kroplą w morzu, a wszędy jej podołać niepodobna. Tam więc szlachcic litewski Aleksander Lissowski pojął całą korzyść dawnej lekkości ruchów, jakimi i pradziadowie jego częstymi czatami Polsce we znaki się dawali. Z polecenia więc Samozwańca skoczył na Don, zebrał mołojców uzbrojonych po swojemu: bez zbroi, z szablą, łukiem lub muszkietem i rohatyną, a Lisowczyków lotny zastęp niebawem zasłynął szeroko, bo szlachcic litewski umiał mu nadać spójnię i ustrój szlachecko–wojenny i owo uczucie godności swej, które w końcu upewnia zwycięstwa, a nie pozbawił go korzyści szybkiego pędu, zwrotu i rozsypki i ucieczki udanej. Jednym słowem utworzył dzisiejszych ułanów z służbą podjazdową kozacką.
Kilka tysięcy takich ochotników na wszystko odważnych, nie skrępowanych zbytnią ustroju formalnością, tak że każdy czuł swoją osobistość w szyku — nie znając wygód ni bojaźni, bez sług, bez wozów i ciężarów, a co nade wszystko pod dzielnym wodzem: musieli się stać postrachem miast otwartych i małych oddziałów wojsk. — Wprzód nim o nich wieść nadleciała, spadali jak z obłoków: zwyciężali, zdobywali, brali łup i uchodzili, a nieprzyjaciel zdziwiony nie wiedział, co radzić, a szlachta w kołach radząca spłonęła rumieńcem zazdrości i wstydu, że ją taka zbieranina w wojennym rzemiośle przechodzi. Hetmani tylko (a dzielni to byli hetmani) umieli Lisowczyków cenić, bo oni szybkością podwajali siłę i mieszali obroty Rosjan.
Lisowczycy nie brali żołdu: ksiądz z ołtarza, młynarz z młyna, a Lisowczyk żył z tego, co zdobył. Więc skargi, więc żale przed sejmem i królem, a w końcu infamie, banicje na Lissowskiego i jego wojsko. Nadaremnie wszystko! Lisowczycy zwyciężali i słynęli.
Zygmunt III, król nabożny, wysłał ich do Rzeszy niemieckiej na pomoc cesarzowi dla poskromienia heretyków i herezji. Głośne o nich dzieje.
Pod Chocimem nawała bisurmańska zagroziła Polskę i chrześcijaństwo. Lisowczycy nadbiegli z Niemiec i na sobie wstrzymali oręż turecki; były chwile przesilenia, w których Polska na ich męstwie stała.
Po chocimskiej znowu na cesarską wrócili, a bojowy ich pasterz opisał, co tam czynili. Godnie bronili sławy oręża polskiego i odpierali zgrozę pustoszenia tej nieszczęsnej wojny, którą zdobywcy Magdeburga i Głogowa na karb polski zapisać chcieli.
Podczas tego inne kupy pustoszyły ojczyznę, a szlachta, nie różniąc, potępiała Lisowczyków. Popierając zdanie przykładem niezachwianej wiary, upraszam wydawnictwo Biblioteki polskiej umieścić go w dodatku księgi Ks. Dębołęckiego.
[przypis redakcyjny]
