Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156216 przypisów.
„zdawało mu się”, że — [Komentarz autora z Uwag.] Dlaczego ujmuję to w cudzysłów? W poezjach i powieściach roi się od tego rodzaju zwrotów: było mi tak, jakby… (np. to jezioro było moją duszą), zdawało mu się, że… (np. jest królem asyryjskim… lub: że w piersi jego rozszalał się cyklon), mniemał, że… (i tu coś, czego nigdy nie mógł naprawdę mniemać), ogarnęła go dziwna (?) tęsknota, itp. przesady, które autorowie i ich recenzenci biorą na serio. W sonetach np. jest to już nałogiem, że po jakimś opisie przyrody w pierwszych strofach przychodzi zwykle na końcu porównanie stanu duchowego z jakimś szczegółem zewnętrznym, zaintonowane przez „zdawało mi się, że…” lub „było mi tak, jakby…”. Stąd sonet stał się nie najtrudniejszą, ale najłatwiejszą i najbanalniejszą formą poezji: choć zarazem najwygodniejszą, bo oznaczona ilość wierszy uwalnia autora od myślenia na dalsze mety. Także w powieściach panuje wciąż ta sama kłamliwa a tania przesada: autorowie zwykle zgadzają się ze swymi bohaterami, wprawdzie może nie w ich czynach i myślach, ale w sposobach widzenia, pojmowania, myślenia: podpowiadają im. Nie idzie mi tu o kilka frazesów jak: „zdawało mu się, że…”, to tylko przykładzik, zewnętrzna poznaka, ale świadcząca o tym, że autor komponując dzieło nie uwzględnił wcale sposobu rodzenia się myśli i wypadków. Kiedy indziej może przytoczę cały repertuar takich frazesów, aby wykazać, że tu się ma do czynienia z niedbalstwem, zamienionym w system, którego się jeden pisarz uczy od drugiego, a który stosownie do rangi autora nazywa się rutyną, wyrobieniem lub mistrzostwem. Nie chciałbym jednak krępować fantazji poetyckiej, zakazując jej posługiwania się podrzędnymi środkami pomocniczymi; czyli mówiąc obrazowo: nie chciałbym niszczyć zwykłych dróg i mostów i zmuszać jej do latania tylko na skrzydłach. Owszem, sądzę, że autor do pewnego stopnia musi podpowiadać swoim osobom (i ja to robię), wyposażać je swoimi pomysłami, bo ścisłość sięgająca do takich szczegółów, jak np. w tym wypadku sposób myślenia i odczuwania, przechodzi może siły ludzkie. Ale sądzę, że prawdziwa fantazja nie wyklucza ścisłości, owszem, zawiera ją w sobie, prawdziwa fantazja polega na tym, że po pierwsze odbija w sobie rzeczywistość jak najszerzej a bez fałszu, jest czystym lustrem, po drugie: że buduje swoje wieżyczki z materiału tak poznanej rzeczywistości. Dlatego to ja ujmuję w cudzysłów taki frazes jak: „zdawało mu się, że…”. Jest to sobie właściwie tylko mały, niewinny proteścik literacki. Chcę przez cudzysłów zaznaczyć, że w odczuwaniu takich stanów zawarta jest pewna umyślność i szacherka, chcę podkreślić, że ja nie wierzę memu bohaterowi na słowo, iż on to a to odczuwa, widzi czy myśli. Podobnie na wielu innych miejscach. Np. „mianował Angelikę boginią tej przyrody, »mniemał«, że ją wszędzie widzi i słyszy”. Dlatego też piszę np.: „Wśród egzaltacji przyszli sobie do przekonania, że miłość jest kryptogramem świata” lub: „Namyśliwszy się, przyszedł sobie do przekonania, że to właściwie on temu wszystkiemu winien”. Proszę wyrzucić to słówko „sobie” w obu przykładach, a różnica będzie widoczna, bo wtedy będzie się zdawało, że akt przekonania był czymś stanowczym, koniecznym, wypływającym z sytuacji, podczas gdy ja wyrazu „przekonanie” używam tylko sposobem przybliżenia, a poprawkę biorę przez dodanie słówka „sobie”. Charakterystycznym jest, że niemal wszyscy, co czytali Pałubę, słówko to w manuskrypcie podkreślali, przekreślali lub pisali nad nim pytajnik: tak dalece każdy z czytających przyzwyczajony już był natrafiać na pewne szablony powieściowe, w których się formułuje zdarzenia. Wyłamać się z tych szablonów zupełnie jest naturalnie rzeczą bardzo trudną i ja też raczej zaznaczam u siebie to wyłamywanie się, jak żebym go naprawdę dokonał. Bo i w Pałubie jest dużo niewytrzebionych jeszcze ustępów poetycznych, które się uratowały z pierwszego manuskryptu, np. opis obrazu w rozdziale Gwiazda podziemna, opis urągający rzeczywistości. A jednak wielu osobom będzie się on najbardziej podobał z całej Pałuby, znajdą się nawet tacy, co powiedzą (nawet mimo tej uwagi!), że tam się przebija rzeczywisty talent, który niestety autor sam sobie zepsuł, bawiąc się w jakieś doktryny. [przypis autorski]
zdawało się, że ideałem społecznym jest gruboskórna istota (…) na pomnożenie groszy i złotych — S. Witkiewicz, Aleksander Gierymski, Warszawa 1903, s. 36. [przypis autorski]
Zdawało się, że za cel życia obrała sobie udzielanie pomocy zesłanym do Syberii… — autor ma tu zapewne na myśli politycznych przestępców. [przypis tłumacza]
Zdawało (…) — w tłumaczeniu brak poprzedniego zdania, w oryg. niem. Er könnte sehr gefährlich werden (Mógłby stać się bardzo niebezpieczny); red. WL. [przypis edytorski]
zdawał sobie z tego pełną sprawę — dziś popr.: zdawał sobie z tego w pełni sprawę. [przypis edytorski]
zdawam się — dziś: zdaję się. [przypis edytorski]
zdawa się (daw. forma) — dziś: zdaje się. [przypis edytorski]
zdawa się (daw. forma) — zdaje się. [przypis edytorski]
zdawa się — dziś popr. forma: zdaje się. [przypis edytorski]
zdawa się — dziś: zdaje się. [przypis edytorski]
zdawić (starop.) — zdławić, zdusić. [przypis edytorski]
zdawić (starop.) — zdusić. [przypis edytorski]
zdawna (daw.) — dziś popr.: z dawna. [przypis edytorski]
zdawna (starop. forma ort.) — z dawna; od dawna. [przypis edytorski]
z dawna zawsze doznanego — sens: wypróbowanego. [przypis edytorski]
zdębić się (neol.) — zapewne: stanąć dęba. [przypis edytorski]
zdębić się — stanąć dęba. [przypis edytorski]
zdębi się (…) włos — włosy staną dęba. [przypis edytorski]
zdebilitować — sił pozbawić. [przypis redakcyjny]
zdebilitować (z łac. debilitatio: osłabienie, ułomność) — osłabić, pozbawić sił. [przypis redakcyjny]
zdebilitować (z łac.) — osłabić. [przypis redakcyjny]
zdeb — ostronos; ssak z rodziny szopów. [przypis edytorski]
zdeb (przestarz.) — żbik. [przypis edytorski]
zdechła skóra, co ją na pargamin wyprawują — w starożytności i średniowieczu używano jako materiału piśmiennego pergaminu, który produkowano z odpowiednio wyprawionej skóry baraniej lub oślej. [przypis edytorski]
zdechł — umarł. [przypis redakcyjny]
Zdechły pies nie kąsa!… — słów: „Canis mortuus non mordet” (łac. Martwy pies nie kąsa) użył król Stefan Batory w rozmowie z kanclerzem Janem Zamoyskim w 1584, wyrażając tym samym swoją zgodę na zgładzenie schwytanego banity Samuela Zborowskiego. [przypis edytorski]
zdechliną ich karm wszystkich, lecz nie świnią — Tatarom, jak i innym muzułmanom, religia zabrania spożywania wieprzowiny. [przypis edytorski]
zdechnął — dziś popr.: zdechł. [przypis edytorski]
zdechnie — mrze głodem. [przypis redakcyjny]
zdecydowanie niechętne sądy o Maeterlincku — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 132; Listy, I, s. 106. [przypis autorski]
zdecyd. — tu: zdecydowanie a. zdecydowana. [przypis edytorski]
z defektu męża — sens: wobec braku kandydata. [przypis edytorski]
zdefigurowany (z łac.) — zniekształcony. [przypis edytorski]
zdejmcie — zdejmijcie. [przypis edytorski]
zdejm — dziś popr. forma 2 os. lp. tr. rozkaz.: zdejmij. [przypis edytorski]
zdejm — dziś popr. forma 2os. lp trybu rozkazującego: zdejmij. [przypis edytorski]
zdejm — dziś popr.: zdejmij. [przypis edytorski]
zdejm — dziś: zdejmij. [przypis edytorski]
Z dekadentyzmem mieszają często symbolizm (…) przykładem tej techniki symbolistycznej (…) jest wiersz Tetmajera „Na Anioł Pański” — M. Posner-Garfein Kilka słów o modernizmie. II, „Krytyka” 1899, z. IV, s. 231. [przypis autorski]
zdekoncertować (daw.) — zbić z tropu, zmieszać. [przypis edytorski]
Z Delf grodu, co się złotem lśni — Delfy sławne były ze skarbów ofiarowanych Apollinowi. [przypis redakcyjny]
z Delu (bogini) — bogini Diana (Artemis). [przypis redakcyjny]
zdematerializować się — zniknąć. [przypis edytorski]
zdemontowana — tu: uszkodzona. [przypis redakcyjny]
zdenuncjować — dziś popr.: zadenuncjować. [przypis edytorski]
zdenuncjował — dziś popr. forma: zadenuncjować; złożyć na kogoś donos, oskarżyć kogoś. [przypis edytorski]
zdeptaj — dziś popr. forma 2.os.lp trybu rozkazującego: zdepcz. [przypis edytorski]
zdeptałem cztery razy krucyfiks w czterech podróżach do Japonii — Holendrzy w XVII w. w Japonii dla ułatwienia sobie handlu zgodzili się „podeptać krzyż” i wyprzeć się chrześcijaństwa. [przypis tłumacza]
zderanżowany (z fr.) — tu: zdezorganizowany. [przypis edytorski]
zderanżowany (z fr.) — w nieładzie. [przypis edytorski]
z desperacką rezolucją — z rozpaczliwą śmiałością. [przypis redakcyjny]
zdesperowanych — rozpaczliwych. [przypis redakcyjny]
zdetonować się (daw.) — stracić pewność siebie. [przypis edytorski]
zdetonować się (daw.) — zmieszać się, stracić pewność siebie. [przypis edytorski]
Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Bracia Dalcz i S-ka, Bracia Dalcz i S-ka, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Bracia Dalcz i S-ka, Bracia Dalcz i S-ka, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Bracia Dalcz i S-ka, Bracia Dalcz i S-ka, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Bracia Dalcz i S-ka, Bracia Dalcz i S-ka, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
zdetonować się — speszyć się, zmieszać się. [przypis edytorski]
zdetonować się — speszyć się, zmieszać się, stracić pewność siebie. [przypis edytorski]
zdetonowany (daw.) — onieśmielony. [przypis edytorski]
zdetonowany (daw.) — pozbawiony pewności siebie. [przypis edytorski]
zdetonowany — pozbawiony pewności siebie. [przypis edytorski]
zdetonowany — wybity z tonu, zbity z pantałyku; zdezorientowany. [przypis edytorski]
zdetronizować — pozbawić kogoś lub coś dotychczasowego dużego znaczenia lub wysokiej pozycji. [przypis edytorski]
zdezarmować (daw.) — rozbroić. [przypis edytorski]
zdezelowany — zniszczony. [przypis edytorski]
zdjąć obraz (daw.) — zrobić zdjęcie, sfotografować. [przypis edytorski]
zdjąć — tu: trafić strzałem. [przypis edytorski]
zdjąć — tu: zrobić zdjęcie, sfotografować. [przypis edytorski]
zdjęcie pośmiertne rzeczywiste — porównaj F. X. Krauz: Dante, sein Leben und sein Werk — (1897). W nader interesującem tem, wielkich rozmiarów, dziele znajdzie czytelnik między innemi wszystkie wyniki prac nad portretem Danta, a także mnóstwo odnoszących się do tego przedmiotu illustracyi. [przypis autorski]
„zdjęcie”, „wdzianie” — w oryginale gra słów: exuviae, induviae (induviae słowo komiczne, przez Plauta na wzór poprzedniego utworzone). [przypis tłumacza]
Zdjęcie z krzyża — tytuł wielu dzieł sztuki ukazujących moment zdjęcia Chrystusa z krzyża; tu zapewne: późnogotyckiego obrazu Rogiera van der Weydena, znajdującego się w muzeum Prado w Madrycie. [przypis edytorski]
zdjętą — tu: zrobioną; por.: zdjęcie. [przypis edytorski]
zdjęty mrowiem — przejęty tak, że aż przeszedł go dreszcz (mrowienie). [przypis edytorski]
zdjimę (starop. forma) — zdejmę. [przypis edytorski]
zdławion — zdławiony, uduszony. [przypis edytorski]
Z długiej okrągłą wydała się rzeka — Wedle starych i nowszych wykładaczy Boskiej Komedii, długość rzeki jest symbolem rozpromienienia się Boga na wszystkie stworzenia, a jej okrągłość jest symbolem zestrzelenia tychże promieni w Bogu, który jest ich pierwszym źródłem i końcem ostatecznym. Jeszcze jeden wykład jest taki: rzeka wzdłuż rozlana przedstawia początek i koniec czasu i przestrzeni. W takim kształcie ta rzeka przedstawia się oczom poety w chwili, nim jej wody jeszcze nie skosztował. Oczom zaś już wzmocnionym wodą tej rzeki kształt jej przedstawił się w formie okrągłej, w punkcie matematycznym, w którym nie ma ani początku ani końca. [przypis redakcyjny]
z-dłużyć (neol.) — czas. utworzony od przym. długi, synonim: przedłużyć. [przypis redakcyjny]
zdłużyć — wydłużyć. [przypis edytorski]
zdmuchnijże — konstrukcja z partykułą -że o funkcji wzmacniającej. [przypis edytorski]
zdobędziem (daw. forma) — dziś: zdobędziemy. [przypis edytorski]
z dobrodziejem — tj. z księdzem. [przypis edytorski]
z dobrowoli (daw.) — z własnej woli, dobrowolnie. [przypis redakcyjny]
zdobycie powszechnie pożądanych sposobów „stawania się panami i władcami natury” — [por. Kartezjusz,] Rozprawa o metodzie, rozdz. VI. [przypis tłumacza]
zdobycz — dawny dopełniacz liczby mnogiej. [przypis redakcyjny]
zdobycz nemejska — skóra lwa nemejskiego, zabitego przez Heraklesa w ramach jego pierwszej pracy. [przypis edytorski]
Zdobyłem se pawich piór — popularne odtąd słowa z Wesela do dawnej piosenki ludowej, niegdyś pieśni żołnierskiej: „Pod Krakowem czarny las, / Pytała się Kasia / O swojego Jasia, / Czy powróci z wojny wraz (…)”. Melodię tę wskazał Wyspiański dołączając do wydania zapis nutowy jako „Motyw muzyki wiejskiej, kończący akt III”. [przypis redakcyjny]
Zdobyłeś sobie ostrogi — częścią ceremoniału pasowania na rycerza było przypięcie ostróg, dokonywane przez stojącego wyżej w hierarchii społecznej. [przypis edytorski]
Zdobywali ją [Jerozolimę] kolejno (…) Antioch, Pompejusz, Sosius do spółki z Herodem — Antioch: Antioch IV Epifanes; Pompejusz: p. wyżej I, VII, 5; Sosius do spółki z Herodem: p. wyżej I, XVII, 9. [przypis tłumacza]
zdobywam mu na powrót to — w oryginale: vindicire. [przypis tłumacza]
Zdobywca ten założył Aleksandrię, aby sobie zapewnić Egipt; był to klucz do otwarcia go, w tym samym miejscu, gdzie królowie jego poprzednicy mieli klucz do zamknięcia go — Aleksandrię założono na wybrzeżu nazwanym Racotis. Dawni królowie trzymali tam załogę, aby bronić wstępu do kraju cudzoziemcom, a zwłaszcza Grekom, którzy byli jak wiadomo wielcy piraci. Patrz Pliniusz, VI, 10 i Strabon, XVIII. [przypis autorski]
Z dogmatem Augustyna o łasce ma związek dogmat, że (…) wszyscy zaś inni pójdą w wieczny ogień — zob. G.F. Wigger, Augustinismus und Pelagianismus, str. 335. [przypis autorski]
Z dokończenia dorobionego przez Villiers de l'Isle-Adama do (…) powieści Flauberta „Bouvard et Pécuchet” — Dokończenie to jest tylko nieudolnym apokryfem. Zostało to stwierdzone i dowiedzione w roku 1978 przez Ferdynanda Hoesicka III, którego za to akademia francuska mianowała swym członkiem-korespondentem. [przypis autorski]
zdołać — dać radę coś zrobić; osiągnąć coś. [przypis edytorski]
zdołał się jej dobudzić — dziś popr.: zdołał ją dobudzić. [przypis edytorski]
zdołał Temistokles wywalczyć wolność Helladzie i (…) uchodził Perykles za najtęższego doradcę swej ojczyzny — Ksenofont był zbyt dobrym wodzem i zbyt duże miał zrozumienie rzeczywistości, by nie doceniać zasług Temistoklesa i Peryklesa dla Aten, greckiej wolności i kultury, mimo że prowadzili politykę po linii zdecydowanie demokratycznej. Zależało mu też na tym, by zapatrywania Sokratesa nie odbiegały od przekonań lojalnego, patriotycznego obywatela, inaczej dostarczałby w swych pismach materiału do oskarżania mistrza, zamiast go bronić. Platon nie podzielał powszechnego uznania dla tych ludzi, gdyż nie zdziałali nic dla moralnego podniesienia mas, i takie zdania wygłasza jego Sokrates (zob. np. Gorgiasz, rozdz. XXXIII, w przekładzie Witwickiego). Nie przyszło mu na myśl, że i jego mistrz na uwielbienie nie zasługuje — przecież nie udało mu się podnieść moralnie ludu ateńskiego. [przypis tłumacza]
zdołał ustrzec miasto, i to w dodatku nieobwarowane — w czasach swojej największej potęgi Sparta nie posiadała obwarowań miejskich; pierwsze umocnienia zbudowano dopiero wobec zagrożenia inwazją macedońską. [przypis edytorski]
zdołaszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy zdołasz. [przypis edytorski]
zdołaż — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy zdoła. [przypis edytorski]
z dołuśmy zabezpieczeni — skrócone: z dołu jesteśmy zabezpieczeni. [przypis edytorski]
zdolę — dziś popr.: zdołam. [przypis edytorski]
zdoleć (daw.) — podołać; dać radę. [przypis edytorski]
zdole — dziś popr. forma 3.os.lp: zdoła. [przypis edytorski]
