Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2332 przypisów.
usymbolić się (neol.) — zamienić się w symbol, w znak jakiejś idei. [przypis redakcyjny]
usypano mu grobowy kurhan (…) — ob[acz:] [Maciej] Stryjkowski [Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi], księga VI, s. 245; [Michał Baliński] Staroż[ytna] Polska, t. III s. 349; Narbutt, [Dzieje starożytne narodu litewskiego], t. I, s. 86. [przypis autorski]
usypiał i śnił o niej (nie bardzo! s. 103) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment: „(…) tymczasem zamiast utęsknionej przezeń postaci zjawiał się uparcie inny sen, (…) mianowicie sen o instruktorze, który po pijanemu bił go linią za to, że Robertowi przed pójściem do szkoły nie powkładał książek do torby” (rozdział V). [przypis edytorski]
Usypiam duszę mą biedną (…) — Typ polskiej spuścizny romantycznej, w który jest wymierzona krytyka zawarta w scenie dialogu Dziennikarza ze Stańczykiem, to przede wszystkim ta odmiana romantyzmu, której patronuje Zygmunt Krasiński. Wymieniając najważniejsze piętnowane tu cechy, zbieżne z postawą ideową Krasińskiego, należy zwrócić uwagę na: jego konserwatywną politykę powstrzymywania Polaków od działań, które potencjalnie mogłyby przekształcić się w rozruchy godzące w niesprawiedliwą strukturę społeczną w kraju, podnoszące antagonizm interesów szlachty i chłopstwa („usypiam brata mego”, ubolewanie nad rozbratem „duszy z ciałem”), naznaczone bezsilnością odwoływanie się do idei Woli i Czynu, przy jednoczesnym kierowaniu uczuć patriotycznych ku obrzędowości pogrzebowo-żałobnej (motyw śmierci ojczyzny-Matki; tradycja mszy patriotycznych), a wreszcie tony melancholijne (Dziennikarz mówi: „wolałbym już stokroć razy / policzone dni / niż ten bieg”; por. M. Bieńczyk, Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci, Gdańsk 2001), postawy katastroficzne (pragnienie kresu, nieszczęścia) i dekadenckie (charakterystyczne dla Krasińskiego poczucie postawienia nad otchłanią) znajduje tu oddźwięk w słowach Dziennikarza: „Nad przepaścią stoję” itd., a jednocześnie łączy romantyka z postawami twórców żyjących na przełomie XIX i XX wieku; por.Jarosław Włodarczyk, „Z rozłamów wielkiego ducha”. O młodopolskiej recepcji Krasińskiego, Kraków 2002). [przypis edytorski]
usystemizowanie — dziś raczej: usystematyzowanie. [przypis edytorski]
Usyszkin, Abraham Menachem Mendel (1863–1941) — rosyjski inżynier i nauczyciel pochodzenia żydowskiego, przywódca ruchu syjonistycznego, l. 1923–1941 kierował Żydowskim Funduszem Narodowym (Keren Kajemet LeIsrael), instytucją finansową utworzoną na V Kongresie Syjonistycznym w Bazylei w 1901 r. [przypis edytorski]
uszak — architektoniczny element dekoracyjny, występ z linii obramienia w górnych narożach okien i drzwi; poszerzenie obramienia okiennego. [przypis edytorski]
uszak — architektoniczny element dekoracyjny, występ z linii obramienia w górnych narożach okien i drzwi. [przypis edytorski]
uszak (archit.) — element dekoracyjny, występ z linii obramienia w górnych narożach okien i drzwi; poszerzenie obramienia okiennego. [przypis edytorski]
uszak (daw.) — rama drzwi a. okien; futryna. [przypis edytorski]
uszak — element dekoracyjny, występ z linii obramienia w górnych narożach okien i drzwi; poszerzenie obramienia okiennego. [przypis redakcyjny]
u Szczęścia w mocy — zależy od Szczęścia (a więc Losu, Fortuny). [przypis redakcyjny]
uszczęśliwij — dziś popr.: uszczęśliw; tu: forma dłuższa dla zachowania rytmu wiersza. [przypis edytorski]
uszczwać (daw.) — poszczuć, zaszczuć (na polowaniu). [przypis edytorski]
uszczyknął — dziś popr.: uszczknął; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
uszczyknie — dziś popr.: uszczknie; tu forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
uszczypek — dziś: uszczypliwość, przytyk. [przypis edytorski]
uszczypka (daw.) — uszczypliwa uwaga pod czyimś adresem, przymówka. [przypis edytorski]
uszedszy (starop. forma) — uszedłszy. [przypis edytorski]
u Szekspira (…) porwana dziewczyna dowiaduje się, że wystawiona jest na sprzedaż — Szekspir, Perykles, akt IV, scena 2. [przypis edytorski]
uszerścienie — umaszczenie (np. konia); od: szerść (dziś popr. forma: sierść). [przypis edytorski]
uszkodzenia — przyczynienia uszczerbku; zaszkodzenia. [przypis redakcyjny]
uszłabych była (starop.) — uniknęłabym. [przypis redakcyjny]
uszminkowana tak, że wydawała się bielsza i bardziej rumiana, niż rzeczywiście była — białą szminkę sporządzano z bieli ołowianej (blajwajs), różową z morskiej trawy służącej do wyrabiania tańszej purpury albo z rośliny z rodziny szorstkolistnych zwanej anchusa lub enchusa (po polsku: farbownik lekarski, Anchusa tinctoria lub officinalis, rosnąca w krainach nad Morzem Śródziemnym i w Azji Mniejszej; w Polsce rośnie zawleczona odmiana, Anchusa italica). Szminki te wyraźnie wymienia Ksenofont w swym dziełku o gospodarstwie (rozdz. X, 2) w odniesieniu do strojenia się niewiast. [przypis tłumacza]
uszów — dziś popr. forma D.lm: uszu. [przypis edytorski]
uszów — dziś popr. forma D. lm: uszu. [przypis edytorski]
usz — tu: uszu. [przypis edytorski]
u szwajcarskiego pisarza — Zasady filozoficzne pułkownika Weissa, siódme wydanie, t. II, s. 245. [przypis autorski]
Uszyca — miejscowość położona u ujścia rzeki Uszycy do Dniestru, ok. 40 km na wschód od Kamieńca Podolskiego. [przypis redakcyjny]
uszychtować (starop.) — zająć. [przypis redakcyjny]
uszyjek (reg.) a. oszyjek (daw.) — wąskie przejście. [przypis edytorski]
ut agere memoratu digna pronum, ita celeberrimus quisque ingenio, ad prodendam uirtutis memoriam sine gratia, aut ambitione, bonae tantum conscientiae pretio ducitur (łac.) — jak skłonny do działania rzeczy godnych pamięci, tak też celujący zdolnością, w uwiecznieniu cnoty powoduje się nie nadzieją wdzięczności albo ambicją, ale jedynie świadomością wartości dobrych czynów. [przypis redakcyjny]
utaiwać się — ukrywać się; kryć się. [przypis edytorski]
Utalentowane niemowlę — w rzeczywistości Desmoulins był młodszy od Robespierre'a tylko o dwa lata. [przypis edytorski]
ut aliquid fecisse videatur (łac.) — aby się zdawało, że coś się robi (Laktancjusz, Divinae Institutiones (Ustanowienia Boże) VII 4.1; cytat niedokładny). [przypis edytorski]
ut aliquid fieri videatur (łac.) — aby było widać, że coś zostało zrobione; placebo. [przypis edytorski]
ut aliquid fieri videotur (łac.) — aby było widać, że coś zostało zrobione. [przypis edytorski]
u Tarnowskich na „Szlaku” — krakowski Pałac na Szlaku, mieszczący się przy ulicy Szlak. [przypis edytorski]
utatur (…) potest — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], IV, 25, [przypis tłumacza]
Utatur (…) potest — Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes], IV, 25. [przypis tłumacza]
Ut bona (…) valentis — Lucretius, De rerum natura, III, 103. [przypis tłumacza]
ut cadaver (łac.) — jak trup. [przypis redakcyjny]
Ut cibus (…) ex se — Lucretius, De rerum natura, III, 703. [przypis tłumacza]
ut corpore, animi sic viribus fortes et virtute viros (łac.) — mężów dzielnych tak ciałem, jako też siłami ducha i męstwem. [przypis redakcyjny]
ut desint vires, tamen est laudanda voluntas (łac.) — przysłowie: „Chociaż brakuje sił, trzeba pochwalać chęci” (źródło: Owidiusz, Ex Ponto, w: Epistulae III 4,79). [przypis edytorski]
ut despici (…) non possit — Livius Titus, Ab Urbe condita, XLIV, 6. [przypis tłumacza]
Ut eat incognitus ad lupanar (łac.) — Aby iść niepoznany do domu rozpusty. [przypis tłumacza]
utemperować — tu: pohamować, uspokoić. [przypis edytorski]
uten a. deben — jednostka wagi, około 91 gramów. W czasach opisywanych w powieści monet jeszcze nie znano. Wartość towaru wyrażano w jednostkach wagowych miedzi, srebra lub złota. [przypis edytorski]
ut enim (…) gloriosum — Cicero, De finibus bonorum et malorum, II, 15. [przypis tłumacza]
utensylia (z łac.) — rzeczy użyteczne; narzędzia, sprzęt, przybory. [przypis edytorski]
utensylia (z łac.utensilia) — rzeczy użyteczne; narzędzia, sprzęt, przybory. [przypis edytorski]
uterque (łac.) — obie strony. [przypis redakcyjny]
Uterque (…) minister — Vergilius, Aeneida, XI, 651. [przypis tłumacza]
uterus (łac.) — macica. [przypis edytorski]
Ut externus (…) vice (łac.) — „Obce narody nie uważają się nawzajem za bliźnich” (Plinius, Naturalis historia, VIII, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
ut fit (łac.) — jak to bywa. [przypis redakcyjny]
ut fuerit (…) didicisse (łac.) — „Byłoby w takim razie lepiej, żebyśmy się niczego nie uczyli” (Cicero, Tusculanae disputationes, II, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
ut fuit acris (…) voluit — Plinius, lib. XXXVI, sect. 4, p. 729. [przypis redakcyjny]
ut (…) habeam — Livius Titus, Ab Urbe condita, 29, 21. [przypis tłumacza]
Ut haberent (…) reges — Tacitus, Agricola. [przypis tłumacza]
Ut homo (…) occidat — Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 90. [przypis tłumacza]
Ut hymettia (…) usu — Ovidius, Metamorphoses, X, 248. [przypis tłumacza]
Utikaj do matery diczczy synu — uciekaj do matki, diabelski synu. [przypis redakcyjny]
utile cum dulci (łac.) — przyjemne z pożytecznym. [przypis edytorski]
utile dulci (łac.) — właśc. utile dulci miscere: łączyć przyjemne z pożytecznym. [przypis edytorski]
ut immundus pro luto (łac.) — „jak nieczysty [kocha] błoto”. [przypis tłumacza]
utinam diutissime regnet pro gloria Dei et utilitate Reipublicae Christianae (łac.) — oby najdłużej królował na chwałę Boga i pożytek Rzeczypospolitej chrześcijańskiej. [przypis redakcyjny]
utinam falsus sim vates (łac.) — obym był fałszywym prorokiem. [przypis redakcyjny]
Utinam falsus vates sim! (łac.) — Obym był fałszywym prorokiem! [przypis edytorski]
utinam feliciter (łac.) — oby szczęśliwie. [przypis redakcyjny]
utinam in sancta pace requiescat (łac.) — oby w pokoju świętym spoczywała. [przypis redakcyjny]
utinam sim falsus vates (łac.) — obym był fałszywym prorokiem; obym się mylił. [przypis redakcyjny]
utinam sim falsus vates! (łac.) — obym był fałszywym wieszczem. [przypis redakcyjny]
utinam sim falsus vates (łac.) — obym był omylnym prorokiem. [przypis redakcyjny]
uti possidetis (łac.) — co posiadasz; zasada prawa międzynarodowego, wg której kończy się konflikt zbrojny z zachowaniem aktualnego stanu posiadania. [przypis edytorski]
ut (…) laboramus — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 106. [przypis tłumacza]
ut (…) laboramus — Tacitus, Annales, III, 25. [przypis tłumacza]
utleniona — tu: o rozjaśnionych włosach. [przypis edytorski]
ut maris (…) queat — Cicero, Tusculanae disputationes, V, 6. [przypis tłumacza]
Ut me (…) fatur (łac.) — „Więc gdy mnie zobaczyła, jak pośród rycerzy/ Trojańskich kroczę, zbladła, by na widok cudu,/ Bez myśli i bez czucia zakrzepła w podziwie,/ Drżą kolana i z trudem po chwili tak rzecze” (Vergilius, Aeneida, III, 306; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
ut (…) naturae — Plinius, Naturalis historia, III, 5. [przypis tłumacza]
utnę — tu: ugryzę. [przypis edytorski]
Ut necesse (…) cedere (łac.) — „Jak koniecznym prawem natury jest, aby hak u przezmianu szedł w dół za powieszonym ciężarem, tak musi iść rozum za dowodami jasnymi i przejrzystymi” (Cicero, Academica, II, 12; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
utni — dziś popr. forma 2.os lp. trybu rozkazującego: utnij. [przypis redakcyjny]
Utnie, co uciął posągom Hermesa — aluzja do Hermokopidów: Arystofanes kpi z całej ówczesnej św. inkwizycji. [przypis tłumacza]
utoczony — wykonany na tokarce, tu: krągły. [przypis edytorski]
utolić (tu forma 3 os. lp cz. przysz.: utoli) — utulić, ukoić. [przypis redakcyjny]
Ut olim vitiis (…) (łac.) — Tacyt, Roczniki III. 25; cyt. Montaigne. III. 13: „Jak niegdyś na zbrodnie, tak teraz chorujemy na prawa”. [przypis tłumacza]
Ut omnium rerum sic litterarum quoque intemperantia laboramus (łac.) — Seneca Epist., 106; cyt. u Montaigne'a, III. 12. „Chorujemy na niepowściągliwość, jak we wszystkich innych rzeczach, tak i w literaturze. [przypis tłumacza]
utopia — pojęcie użyte po raz pierwszy w 1516 roku przez Thomasa More'a jako tytuł dzieła; projekt idealnego ustroju; tu: coś nierealnego. [przypis edytorski]
Utopia — tytuł dzieła Thomasa More'a (Morusa) z 1516, przedstawiającego fikcyjną wyspę z idealnym systemem społecznym; stąd jako rzecz. pospolity: ideał szczęśliwego społeczeństwa. [przypis edytorski]
Utopia (z greckiego „kraj nigdzie”) — fantastyczna wyspa o idealnym ustroju społecznym, opartym na komunizmie, w utworze Tomasza Morusa (1478–1535) pod tym tytułem (1516). [przypis redakcyjny]
Utożsamić się z ideą, „jedząc langustę w cylindrze”, jest bardzo łatwo — można by jeszcze dodać „w sleepingu”: szczyt niewygody. [przypis autorski]
Ut potero (…) sequens — Cicero, Tusculanae disputationes, I, 9. [przypis tłumacza]
Ut quasi (…) cruentent (łac.) — „Jakby już dokonali tego, co potrzeba,/ Puszczają strumień płynu i pościel swą mażą” (Lucretius, De rerum natura, IV, 1029–30; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Ut quid Deus repulisti in finem (łac.) — Dlaczego, Boże, odrzuciłeś na wieki; Psalm 74. [przypis edytorski]
Ut quisque (…) dicimus — Plautus, Pseudolus II, 3, 13. [przypis tłumacza]
ut, quum facta sunt (…) revocentur — Cicero, De divinatione, II, 31. [przypis tłumacza]
Ut quum (…) sustineatur — Cicero, Academica, I, 12. [przypis tłumacza]
