Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14731 przypisów.
Saburow, Andriej Iwanowicz (1797–1866) — dyrektor carskich teatrów; w innych wydaniach poematu w tym miejscu widnieje „Prołasow” (Проласов), znaczące nazwisko postaci karierowicza z komedii rosyjskich. [przypis edytorski]
Sacco i Vanzetti — Ferdinando „Nicola” Sacco (1891–1927) oraz Bartolomeo Vanzetti (1888–1927): włoscy anarchiści, imigranci w USA oskarżeni w 1920 o podwójne zabójstwo na tle rabunkowym; mimo niewystarczających dowodów winy skazani na karę śmierci; wyrok kwestionowało wielu intelektualistów amerykańskich i europejskich, uznając go za skutek uprzedzeń i lęków wobec imigrantów i anarchistów; w 1927 wyrok wykonano; w 1977 zostali zrehabilitowani. [przypis edytorski]
sacerdos de una missa (łac.) — ksiądz tylko od mszy; tj. prostak, tak mało znający teologię, że oprócz mszy św. nie mógł innych obowiązków kapłańskich spełniać. [przypis redakcyjny]
sacer esto (łac.) — formuła wyklęcia, za pomocą której wykluczano w Rzymie ze społeczeństwa winowajców, oddając ich gniewowi bogów. [przypis tłumacza]
sachar (ros.) — cukier, lody sprzedawane na ulicy. [przypis edytorski]
sachemowie — starsi, doradcy [przywódcy plemienni — red. WL]. [przypis autorski]
sachem — wódz indiański w Ameryce Płn.; przywódca plemienny. [przypis edytorski]
Sacher-Masoch, Leopold von (1836–1895) — pisarz austriacki, autor sensacyjnych powieści o tematyce perwersyjno-erotycznej, np. Wenus w futrze. [przypis redakcyjny]
Sacher-Masoch von, Leopold (1836–1895) — austriacki pisarz, dramaturg. [przypis edytorski]
Sachsengänger (niem.) — najemni robotnicy rolni ze Śląska (przede wszystkim z Górnego Śląska), Poznania, Prus i Pomorza, którzy latem podejmowali pracę na zachodzie, głównie na polach buraczanych w Saksonii (niem. Sachsen). [przypis edytorski]
Sachsenhausen właśc. Konzentrationslager Sachsenhausen — niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny działający w latach 1936–1945, zlokalizowany w miejscowości Sachsenhausen niedaleko Berlina. [przypis edytorski]
Sachs, Hans (1494–1576) — niemiecki poeta z Norymbergi, syn rzemieślnika, zwolennik reformacji. [przypis edytorski]
Sachs, Hans (1494–1576) — norymberski poeta i dramaturg. Sława jego odrodziła się w epoce romantyzmu. Był jedną z postaci występujących w Śpiewakach norymberskich Wagnera. [przypis edytorski]
sacra profanis (łac.) — rzeczy święte ze świeckimi. [przypis edytorski]
Sacré-Coeur — tu: klasztor Sióstr Sacré Coeur we Lwowie, żeński klasztor rzymskokatolicki Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa (fr. Sacré Coeur), istniejący od 1843 do 1946. [przypis edytorski]
Sacré-Coeur, właśc. Basilique du Sacré-Cœur (fr.: Bazylika Świętego Serca) — kościół na szczycie wzgórza Montmartre w Paryżu. [przypis edytorski]
Sacré-Coeur — Zgromadzenie Panien Serca Jezusowego, założone we Francji w 1800 roku przez Madelaine-Sophie Barat (1779–1865); zajmowało się wychowaniem młodych dziewcząt. [przypis edytorski]
sacré, diable (fr.) — przeklęty, diabeł. [przypis edytorski]
Sacrédieu! (fr.) — Boże święty! (wykrzyknik, wyraz emocji, przekleństwo). [przypis edytorski]
sacré nom de nom (fr.) — uświęcone (a. przeklęte) imię imion. [przypis edytorski]
Sacrebleu! (fr.) — francuskie przekleństwo. [przypis edytorski]
sacre bleu (fr.) — przekleństwo: do diaska itp. [przypis edytorski]
sacrilegam magnum (łac.) — świętokradzką rękę. [przypis redakcyjny]
sacrilegum iudicium (łac.) — świętokradzki sąd. [przypis redakcyjny]
Sacristia nuova, właśc. Sagrestia Nuova (wł.) — dosł. Zakrystia Nowa; przestrzeń w bazylice San Lorenzo we Florencji, będąca arcydziełem Michała Anioła jako architekta i rzeźbiarza. [przypis edytorski]
sacristi (fr.) — do kroćset! [przypis edytorski]
sacrorum lucorum tutorem (łac.) — opiekunem świętych gajów. [przypis edytorski]
sacrosanctum (łac.) — najwyższa świętość. [przypis redakcyjny]
sacrosanctum (łac.) — świętość. [przypis redakcyjny]
sacrosanctum (łac.) — świętością. [przypis redakcyjny]
sacrrr… (fr.) — urwane przekleństwo sacrebleu: cholera. [przypis edytorski]
sacrum sine fumo i verba pro farina (łac.) — ofiarę bez dymu i słowa zamiast mąki. [przypis redakcyjny]
saczek (daw.) — mały sak, woreczek. [przypis edytorski]
saczek — słowo urobione przez tłumacza dla oddania francuskiej braguette, która w dziele Rabelais'go odgrywa pierwszorzędną rolę. Jest to podłużny woreczek, jaki w średniowiecznym kroju odzienia znajdował się u pludrów na męskie części rodne. Podobnież i zbroje średniowieczne posiadały odpowiadającą temuż saczkowi osobną ochronę. Często wyraz ten użyty jest w znaczeniu rozporka. [przypis tłumacza]
Sadder — Księga Sadder jest wyciągiem z Zendawesty. [przypis tłumacza]
Saddhu — pokutnicy bramińscy noszą na biodrach kunsztowny fartuszek, zazwyczaj z wyszytą torebką, zresztą całe ciało mają nagie. Na czole mają znamię malowane zwykle mułem Gangesu. [przypis tłumacza]
Sade, Donatien Alphonse François de (1740–1814) — francuski pisarz, libertyn, głoszący jako wartość życie w zgodzie ze skrajnie pojętą wolnością jednostki, przekreślającą ograniczenia ze strony moralności, religii czy prawa i nakazującą podążanie za wszelkimi popędami i pragnieniami; w ostatniej dekadzie XVIII w. był jednym z najpopularniejszych pisarzy paryskich, następnie zaś najbardziej tępionym przez cenzurę (zacierano wszelkie ślady jego publikacji); większość swego życia spędził w więzieniu lub na wygnaniu; od nazwiska markiza de Sade pochodzi nazwa jednego z zaburzeń preferencji seksualnych, sadyzmu. [przypis edytorski]
Sade, Donatien-Alphonse-François de (1740–1814) — kontrowersyjny pisarz francuski, przedstawiciel libertynizmu filozoficznego, krytykujący moralność i z upodobaniem przedstawiający przemoc seksualną; od jego nazwiska utworzono słowo „sadyzm”. [przypis edytorski]
Sade, Donatien Alphonse François de (1740–1814) — słynny francuski libertyn, w rzeczywistości nie był publicystą, lecz pisarzem, autorem powieści, nowel, dramatów, poematów i in. [przypis tłumacza]
sadhu — hinduski wędrowny asceta, żyjący ściśle według zasad religii. [przypis edytorski]
sadhus — fakir, derwisz wędrowny w Indiach. [przypis autorski]
Sadhuzag (mit.) — legendarne zwierzę średniowieczne symbolizujące pychę: wielki jeleń o głowie kozła z porożem o wielu odgałęzieniach. [przypis edytorski]
Sadi, Hafiz i Firduzi — Firduzi (940–1020), najwięcej popularny i słynny dawny poeta, autor Szah-Namek, „Historii królów”, 125 000 wierszy; Sadi (1184–1191), autor Gulistanu, czyli „Ogrodu róż”, urodzony i pochowany w Szirazie; Hafiz (1320–1391), poeta, urodzony w Szirazie. [przypis autorski]
Sadi — poeta perski, autor poematu Ogród róż. [przypis tłumacza]
sadlisty — tłusty. [przypis autorski]
sadniwy (daw.) — o koniu: mający rany przetarte w skórze przez uprząż. [przypis edytorski]
sadno (starop.) — otarcie, odparzenie. [przypis edytorski]
Sadów — wieś w woj. śląskim, w pow. lublinieckim, ok. 70 km na zach. od Lelowa. [przypis edytorski]
Sadolet Jakub (1477–1547) — autor łacińskiego poematu o posągu Laokoona. [przypis tłumacza]
Sadolet — znakomity pisarz i poeta XVI w., razem z Bembusem sekretarz Leona X, wreszcie kardynał. [przypis redakcyjny]
Sadowa — miejscowość w Czechach, znana z powodu bitwy, która miała tu miejsce 3 lipca 1866 podczas wojny prusko-austriackiej. [przypis edytorski]
Sadowa — wieś w Czechach, miejsce zwycięskiej dla Prusaków, rozstrzygającej bitwy w wojnie prusko-austriackiej w r. 1866. [przypis edytorski]
sadowić — tu: skłonić do osiadłego trybu życia; osadzić. [przypis edytorski]
sadownik — ogrodnik zajmujący się owocami (por. czas. „sadzić”). [przypis redakcyjny]
sad* (starop.) — drzewo owocowe. [przypis redakcyjny]
saduceusz — członek odłamu religii żydowskiej z II w. p.n.e., nieuznającego części daw. tradycji (przeciwnie do faryzeuszy, strzegących najdrobniejszych elementów tradycji). [przypis edytorski]
saduceusz — członek stronnictwa rel.-polit. w Judei w staroż. Izraelu, zawiązanego w II w. p.n.e. wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej wywodzących się z rodu mianowanego przez Salomona arcykapłana Świątyni, Sadoka (stąd nazwa saduceusze, hebr. sedukim); było to stronnictwo kapłańskie, arystokratyczne, mające oparcie w zamożnych warstwach społecznych, a jego członkowie stanowili większość w organach decyzyjnych. Politycznie byli zwolennikami hellenizacji, a później asymilacji do dominującej kultury rzymskiej i współpracy z Rzymem (dlatego po nieudanym antyrzymskim powstaniu 66–70 n.e. zelotów i zburzeniu świątyni przez Tytusa stronnictwo to, rozproszone, znikło). Religijnie stanowili reformatorski, oświecony odłam ówczesnego judaizmu, uznawali jedynie Torę, odrzucając tradycję ustną i nauczanie proroków, a także tendencje mistyczne, wiarę w istoty nadprzyrodzone poza Bogiem (anioły i demony), koncepcję zmartwychwstania oraz mesjanizm; oparta ściśle na Torze wiara saduceuszy nie uznawała koncepcji życia wiecznego, kary lub nagrody w życiu pośmiertnym: według saduceuszy dusza po śmierci odchodzi. Autorytetowi i przekonaniom saduceuszy przeciwstawiały się inne stronnictwa-bractwa działające w tym samym czasie, m.in. faryzeusze, esseńczycy, zeloci i chrześcijanie. Przedstawieni w Nowym Testamencie kapłani to właśnie przedstawiciele saduceuszy. [przypis edytorski]
saduceusze — p. II, VIII, 3, uwaga. [przypis tłumacza]
sadyba (daw.) — osiedle. [przypis edytorski]
sadyba (daw.) — osiedle, siedziba. [przypis edytorski]
sadyba (daw.) — siedziba, osiedle. [przypis edytorski]
sadyba — miejsce, w którym się mieszka, siedlisko, siedziba. [przypis edytorski]
sadyba — osada, kolonia. [przypis edytorski]
sadyzm — zboczenie seksualne polegające na znajdowaniu przyjemności w zadawaniu bólu partnerowi; określenie pochodzi od nazwiska markiza de Sade, oświeceniowego pisarza i filozofa. [przypis edytorski]
sadź a. szadź — osad lodu powstały ze skroplonej mgły. [przypis edytorski]
sadź — dziś: szadź, osad lodu powstały ze skroplonej mgły. [przypis edytorski]
sadząc — dziś popr.: sadzając. [przypis edytorski]
sadząc — tu: wsadziwszy. [przypis edytorski]
sadzać — do turmy, więzić. [przypis redakcyjny]
sadzawka Betsaidy — Betesda, biblijny zbiornik wodny w Jerozolimie, miejsce uzdrowień znane z J 5, 2–5: kiedy anioł zstępował do tej sadzawki i poruszał jej wody, nabierały one własności uzdrawiających; w starożytnych manuskryptach ewangelii wg Jana występuje pod nazwą Bethesda, Bethzatha lub Bethsaida. [przypis edytorski]
sadzawka Nerona — Stagnum Neronis w Domus Aurea (Złoty Dom Nerona), nieukończonym pałacu cesarza Nerona wg projektu usytuowanym między wzgórzami Palatynu i Eskwilinu; w miejscu tym powstały następnie termy Trajana. [przypis edytorski]
Sadzawki Wężów — τῇ τῶν ὄφεων κολυμβήθρᾳ, prawdopodobnie dzisiejsza sadzawka Birket-el-Mâmilla, na zachód od Bramy Jaffy. [przypis tłumacza]
sadziba — dziś popr.: siedziba. [przypis edytorski]
sadziba — siedziba, posiadłość. [przypis edytorski]
sadzić się (daw.) — prześcigać się. [przypis edytorski]
sadzić się na czem (starop.) — polegać na czym, dufać w co. [przypis redakcyjny]
sadzić się na czem (starop.) — polegać na czymś, dufać w coś. [przypis redakcyjny]
sadzić się na czym (starop.) — opierać się na czym. [przypis edytorski]
sadzić się na czym (starop.) — polegać na czym, dufać w co. [przypis redakcyjny]
sadzić się na czym (starop.) — zasadzać się na czym; opierać się na czym. [przypis edytorski]
sadzić się — próbować się czymś popisać, starać się komuś zaimponować. [przypis edytorski]
sadzić się — wysilać się, próbować się czymś popisać. [przypis edytorski]
sadzić (starop.) — opierać się. [przypis edytorski]
sadzić — tu: osadzić. [przypis edytorski]
sadzić — tu: posadzić, sadzać. [przypis edytorski]
sadzić — tu: przesadzić, przeskoczyć. [przypis edytorski]
sadzić — tu w znaczeniu: biec. [przypis edytorski]
sadzony (daw.) — dziś: wysadzany, inkrustowany. [przypis edytorski]
sadzony — dziś popr.: wysadzany. [przypis edytorski]
sadzonymi schody (daw. forma) — dziś N. lm: (…) schodami. [przypis edytorski]
sadzony (starop.) — tu: wysadzany (szlachetnymi kamieniami). [przypis edytorski]
sadzony — tu: wysadzany. [przypis edytorski]
sadz — zagrodzone miejsce, gdzie złowione ryby chowają. [przypis redakcyjny]
Saepe (…) — Catullus, Carmina, 138. [przypis tłumacza]
Saepe paupertas virtus fuit, in hac majores nostros apud aratra ipsa, mirantes decora sua, circumstetere lictores (łac.) — częstokroć ubóstwo było cnotą; w nim przodków naszych przy pługach, dziwiących się zaszczytowi, obstępowali liktorowie. [przypis redakcyjny]
Saepe (…) praesciscere — Vergilius, Georgica, IV, 67. [przypis tłumacza]
Saepe sinistra cava praedixit ab ilice cornix (łac.) — Częstokroć złowieszcza wrona przepowiadała to z dębu wypróchniałego. [przypis redakcyjny]
saepe solet similis filius esse patri, et sequitur leviter filia matris iter (łac.) — nierzadko syn jest podobny ojcu, i córka łacno wstępuje w ślady matki. [przypis tłumacza]
Saepius (…) facta — Lucretius, De rerum natura, I, 83. [przypis tłumacza]
saevientis fortunae ferocitas (łac.) — srożącego się losu wściekłość. [przypis redakcyjny]
