Przypisy

nefryt — twarda, zwykle zielona skała, używana do wyrobu ozdobnych przedmiotów. [przypis edytorski]

Nefthys (gr.) — dziś popr.: Neftyda, siostra Izydy, Ozyrysa i Seta. Według tradycji żona Seta. Pomogła siostrze w poszukiwaniach części ciała Ozyrysa. Po jego powtórnej śmierci i objęciu przez niego władzy nad światem pozagrobowym stała się boginią Zaświatów, opiekunką zmarłych. W rytuałach pogrzebowych występuje na ogół w parze z siostrą, Izydą. [przypis edytorski]

Negew — pustynia na południu Izraela. [przypis edytorski]

negliż — niekompletny strój, bielizna. [przypis edytorski]

negliż — niekompletny ubiór, zwykle dzienna lub nocna bielizna. [przypis edytorski]

negliżować (daw.) — zaniedbywać, ignorować. [przypis edytorski]

negliżowana — tu: lekceważona (z fr.). [przypis edytorski]

negliż — tu: strój domowy. [przypis edytorski]

negliż (z fr.) — swobodny, niekompletny ubiór, zwykle dzienna a. nocna bielizna. [przypis edytorski]

negliż (z fr.) — swobodny strój domowy. [przypis edytorski]

negocjatory — dziś popr. forma M.lm: negocjatorzy. [przypis edytorski]

nego consequentiam (łac.) — neguję konsekwencję. [przypis edytorski]

nego consequentiam (łac.) — odrzucam wniosek (podany w rozumowaniu). [przypis edytorski]

nego, ergo sum (łac.) — Przeczę, więc jestem. [przypis edytorski]

nego maiorem (łac.) — neguję większą (przesłankę); w tradycyjnej logice używano sylogizmów, schematów wnioskowania pośredniego o dwóch przesłankach, zwanych większą i mniejszą, przy czym we wniosku sylogizmu termin z przesłanki większej występuje jako podmiot, termin z przesłanki większej jako orzecznik, zaś termin wspólny obu przesłankom (termin średni) we wniosku nie występuje. [przypis edytorski]

nego minorem (łac.) — neguję mniejszą (przesłankę). [przypis edytorski]

Negr (daw.) — Murzyn. [przypis edytorski]

negr (daw.) — Murzyn. [przypis edytorski]

Negr (daw., z łac.) — człowiek czarnoskóry, Murzyn; obecnie określenie pogardliwe. [przypis edytorski]

Negr — Murzyn. [przypis edytorski]

Negr (z łac. niger: czarny) — człowiek czarnoskóry, Murzyn; obecnie określenie pogardliwe. [przypis edytorski]

Negr (z łac. niger: czarny) — człowiek czarnoskóry; obecnie określenie to ma wydźwięk pogardliwy. [przypis edytorski]

negr (z łac. niger: czarny) — człowiek czarnoskóry; obecnie określenie to ma wydźwięk pogardliwy. [przypis edytorski]

negus — historyczny tytuł władców etiopskich, tu: cesarza Etiopii Haile Selassie (1892–1975), rządzącego państwem podczas drugiej wojny włosko-abisyńskiej (1935–1936): 3 października 1935 do Etiopii wtargnęły wojska faszystowskich Włoch. Armia etiopska, mimo zaciętego oporu, uległa przewadze wojsk włoskich, wyposażonych w samoloty, czołgi, artylerię, wielokrotnie używających gazów bojowych. Podbitą Etiopię 9 maja 1936 włączono do Włoskiej Afryki Wschodniej. Cesarz Haile Selassie po klęsce udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Etiopczycy rozpoczęli wojnę partyzancką, która trwała do 1941, gdy kraj został wyzwolony przez wojska brytyjskie i etiopskich partyzantów. [przypis edytorski]

negus — historyczny tytuł władców etiopskich, tu: cesarza Etiopii. [przypis edytorski]

negus — historyczny tytuł władców etiopskich, tu: jeden z wodzów plemienia. [przypis edytorski]

Neha-Ment — zapewne Am-Chent, 18. nom Dolnego Egiptu, w południowo-wschodniej części Delty, lub Atef-Chent, 20. nom Górnego Egiptu, graniczący od północy z obszarem oazy Fajum. [przypis edytorski]

Neha-Pechu — Am-Pehu, 19. nom Dolnego Egiptu, w północno-wschodniej części Delty. [przypis edytorski]

Nehemiasz (V w. p.n.e.) — główna postać biblijnej Księgi Nehemiasza, wysłany przez perskiego króla Artakserksesa I jako namiestnik prowincji Judy z misją odbudowy miasta; reformator judaizmu. [przypis edytorski]

Neidenburg — obecnie: Nidzica. [przypis edytorski]

Neilgherrie — ob. Nilgiri, pasmo górskie w płd. Indiach, część Ghatów Zachodnich. [przypis edytorski]

Neilson, Adelaide (1848–1880)— brytyjska aktorka; cieszyła się ogromną popularnością; po udanej trasie po brytyjskich miastach oraz serii pożegnalnych występów w Londynie w 1872 wyjechała do Ameryki, gdzie również odniosła sukces i grała przez kilka lat na tamtejszych scenach. [przypis edytorski]

nein, mein Herr (niem.) — nie, mój panie. [przypis edytorski]

nein (niem.) — nie. [przypis edytorski]

ne intelligis, domine? (łac.) — nie rozumiesz, panie? [przypis edytorski]

Neith (mit. egip.) — lokalna bogini wojny i polowania z Delty Nilu, później: bogini-opiekunka faraona, opiekunka zmarłych oraz uosobienie pierwotnych wód stworzenia. [przypis edytorski]

Neith (mit. egip.) — lokalna bogini wojny i polowania z Delty Nilu, później: bogini-opiekunka faraona, opiekunka zmarłych oraz uosobienie pierwotnych wód stworzenia. [przypis edytorski]

Nej (gw.) — no i. [przypis edytorski]

nejtyczanka — czterokołowy pojazd konny o wyplatanym nadwoziu, często na resorach, lekko podniesiony z tyłu. [przypis edytorski]

nekrofilizm — dziś popr.: nekrofilia, pociąg seksualny do zwłok. [przypis edytorski]

nekromancja — praktyki magiczne dotyczące zmarłych. [przypis edytorski]

nekromancja (z gr. νεκρομαντεία) — rodzaj praktyk magicznych polegających na przyzywaniu przez prowadzącego obrzęd (nekromantę) duchów zmarłych np. w celu poznania przyszłych wydarzeń; tu ogólnie: wiedza tajemna, praktyki czarnoksięskie. [przypis edytorski]

nekromanta — czarownik ożywiający zmarłych. [przypis edytorski]

nekromanta — mag wywołujący duchy zmarłych, by mu służyły. [przypis edytorski]

nekropolis (gr.: miasto zmarłych), nekropolia a. nekropola — starożytne, położone poza miastem, duże miejsce pochówku z architekturą pogrzebową; także: inny duży, stary cmentarz, na którym pochowano sławnych ludzi. [przypis edytorski]

nekropol (z gr. nekropolis: miasto zmarłych) — dziś nekropola a. nekropolia, starożytne, położone poza miastem, duże miejsce pochówku z architekturą pogrzebową; także: inny duży, stary cmentarz, na którym pochowano sławnych ludzi. [przypis edytorski]

nektar (mit. gr.) — napój bogów. [przypis edytorski]

nektar (mit. gr.) — napój bogów, zapewnia nieśmiertelność. [przypis edytorski]

nektar — napój bogów, zapewniający im nieśmiertelność. [przypis edytorski]

Neleida — potomek Neleusa. [przypis edytorski]

Nelemka — rzeka w azjatyckiej części Rosji, razem z Małym Tymem tworzy Tym, prawy dopływ Obu. [przypis edytorski]

Neleus (mit. gr.) — syn Posejdona, założyciel Pylos, ojciec Nestora. [przypis edytorski]

nella camera (wł.) — w pokoju. [przypis edytorski]

nelma — gatunek dużej ryby łososiokształtnej. [przypis edytorski]

Nelson, Horatio (1758–1805) — admirał brytyjski, zginął podczas zwycięskiej bitwy pod Trafalgarem, stoczonej z flotą francuską i hiszpańską. [przypis edytorski]

Nelson, Horatio (1758–1805) — słynny admirał brytyjski okresu wojen napoleońskich, zginął podczas zwycięskiej bitwy pod Trafalgarem, stoczonej z flotą francuską i hiszpańską. [przypis edytorski]

Nelson — region w Nowej Zelandii. [przypis edytorski]

ne mahu (z ukr.) — nie mogę. [przypis edytorski]

Ne ma łutsze — nie ma nic lepszego. [przypis edytorski]

Ne mangez jamais d'écrevisses dans un cabinet particulier (fr.) — Nigdy nie jedzcie raków w osobnym saloniku; zakończenie utworu Jacques'a Normanda Les Écrevisses (Raki) z 1879 r., opowiadającego o przybyszu z prowincji, który w Paryżu wydał cały majątek na kolacje z kolejnymi dziewczętami. [przypis edytorski]

nemastoma geliniaroide — gatunek zaliczany do grupy alg czerwonych, prawdopodobnie wymarły. [przypis edytorski]

nemejski lew (mit. gr.) — grasujący w pobliżu Nemei olbrzymi lew o skórze odpornej na ostrza, pokonany przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Nemeza właśc. Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia; uosobienie gniewu bogów, ale stojąca ponad i poza władzą bogów olimpijskich; córka Nocy (gr. Nyks), strażniczka sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

Nemezis — bogini; uosobienie mściwego losu. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, przeznaczenia i sprawiedliwości. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, przeznaczenia i sprawiedliwości świata. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, przeznaczenia i sprawiedliwości świata; uosobienie gniewu bogów i kary spadającej na ludzi ogarniętych pychą. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, przeznaczenia i sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia; uosobienie gniewu bogów, ale stojąca ponad i poza władzą bogów olimpijskich; córka Nocy (gr. Nyks), strażniczka sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia; uosobienie gniewu bogów, ale stojąca ponad i poza władzą bogów olimpijskich; córka Nocy (gr. Nyks), strażniczka sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

Nemezyda (mit. gr.) — in. Nemezis, bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia. [przypis edytorski]

Nemezys, właśc. Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia; uosobienie gniewu bogów, ale stojąca ponad i poza władzą bogów olimpijskich; córka Nocy (gr. Nyks), strażniczka sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

nemine excepto (łac.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]

nemini vox deneganda (łac.) — nikomu nie należy odmawiać głosu. [przypis edytorski]

nemo causa sui (łac.) — nikt nie jest swoją przyczyną. [przypis edytorski]

nemo, Domine (łac.) — nikt, Panie. [przypis edytorski]

nemo (łac.) — nikt. [przypis edytorski]

nemo profeta (łac.) — nikt (nie jest) prorokiem. [przypis edytorski]

nemo sapiens, nisi patiens (łac.) — Nikt nie jest mądrym, jeśli nie jest cierpliwym. [przypis edytorski]

nemo sapiens nisi patiens (łac. przysł.) — nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy. [przypis edytorski]

Ne możu, pane, zowsim bez toho ne może buty… (z ukr.) — nie mogę, panie, bez tego zupełnie być nie może. [przypis edytorski]

Nemrod a. Nimrod — biblijny prawnuk Noego, sławny myśliwy. [przypis edytorski]

Nemrod a. Nimrod — biblijny prawnuk Noego, sławny myśliwy. [przypis edytorski]

Nemrod a. Nimrod — wg tradycji żydowskiej despotyczny władca miasta Babel, który zainicjował budowę słynnej wieży Babel. [przypis edytorski]

Nemrod (bibl.) — biblijny prawnuk Noego, sławny myśliwy. [przypis edytorski]

Nemrod — biblijny prawnuk Noego, sławny myśliwy. [przypis edytorski]

nemrodowski — przen.: myśliwski; od imienia Nemroda, biblijnego prawnuka Noego, sławnego myśliwego. [przypis edytorski]

Nemrod — prawnuk Noego, sławny myśliwy i władca Mezopotamii. W tradycji żydowskiej inicjator budowy miasta i wieży Babel. [przypis edytorski]

Nemrot, Nemrod a. Nimrod — prawnuk Noego, sławny myśliwy i władca Mezopotamii; wg tradycji żydowskiej inicjator budowy miasta i wieży Babel. [przypis edytorski]

ne na to, szczo je, ałe na to, szczo bude (ukr.) — nie za to, co jest, ale za to, co będzie. [przypis edytorski]

nenia — pieśni żałobne. [przypis edytorski]

Nenniusz (IX w.) — walijski mnich, tradycyjnie uważany za autora dzieła Historia Brittonum (Historia Brytów) z ok. 828 roku; praca ta jest najwcześniejszym źródłem, które przedstawia króla Artura jako postać historyczną i wymienia 12 stoczonych przez niego bitew, chociaż określa go jako przywódcę wojennego (dux bellorum), a nigdy nie nazywa go królem. [przypis edytorski]

nenufar — lilia wodna. [przypis edytorski]

neofita — osoba, która niedawno przyjęła jakąś wiarę; przen.: osoba, która zmieniła poglądy i od niedawna stała się zwolennikiem czegoś. [przypis edytorski]

neofita — osoba, która niedawno przyjęła nową religie bądź doktrynę. [przypis edytorski]

neofita — osoba, która świeżo przyjęła religię. [przypis edytorski]

neofitka — osoba niedawno nawrócona. [przypis edytorski]

neokantyzm — kierunek filozoficzny powstały w drugiej poł. XIX w., był odejściem od dominujących w tym czasie heglizmu i materializmu przyrodniczego. Twórcą neokantyzmu był F. A. Lange; sam nurt szybko podzielił się na wiele odłamów, z których najważniejsze to: szkoła marburska, która filozofię sprowadzała do logiki, przedmiotem poznania była myśl ludzka, a nie świat zewnętrzny i szkoła badeńska, która skupiła się na rozwijaniu metodologii nauk humanistycznych, filozofię traktując jako naukę o ponadczasowych wartościach ogólnoludzkich: pięknie, prawdzie, dobru itd. [przypis edytorski]

neomaltuzjański — odnoszący się do teorii, zgodnie z którą ograniczenie przyrostu ludności rozwiązałoby trudności społeczno-ekonomiczne państwa. [przypis edytorski]

neo-maltuzjanizm a. neomaltuzjanizm — pogląd, według którego przeludnieniu należy zapobiegać za pomocą regulacji urodzeń; pochodzi od maltuzjanizmu, tj. statycznej teorii zasobów, głoszonej przez Thomasa Malthusa (1766–1834). Zauważył on, że przyrost ludności powoduje ubożenie społeczeństwa i dlatego należy mu zapobiegać, opóźniając zawieranie małżeństw i ograniczając pomoc społeczną dla uboższych tak, aby się nie rozmnażali. [przypis edytorski]