Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4092 przypisów.
Jeżeli komu, to wam by powinien Rzym wznieść świątynie — wg Plutarcha senat dla uhonorowania kobiet spełnił ich prośbę i nakazał zbudowanie świątyni Fortuny oraz utrzymywanie kultu z pieniędzy publicznych. [przypis edytorski]
jeżeli kto — dziś popr.: jeżeli ktoś. [przypis edytorski]
Jeżeli mamy do czynienia z rzeczą stworzoną, to wymaga się, co następuje — W oryginale pierwsza połowa tego zdania jest włączona do wstępu pod I, któremu daje początek. Wyjmujemy ją stamtąd i dajemy jej naturalne dokończenie, by otrzymać wstęp równoległy do wstępu [„Wobec rzeczy niestworzonych warunki określenia są następujące”] oraz obejmujący I i II [„Jeżeli mamy do czynienia z rzeczą stworzoną, to wymaga się, co następuje”]. [przypis tłumacza]
jeżelim go miał — jeżeli go miałem. [przypis edytorski]
jeżelim nie krzyknął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jeżeli nie krzyknąłem. [przypis edytorski]
jeżeli możliwa — konstrukcja gram. analogiczna do „mniejsza o”; dziś raczej: „jeśli (to) możliwe”. [przypis edytorski]
Jeżelim przymierza nie strzymała (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika i szykiem przestawnym, inaczej: jeżeli nie strzymałam przymierza (tj. czyż nie dotrzymałam przymierza). [przypis edytorski]
jeżelim się minął — jeżeli się minąłem (przykład ruchomości końcówki fleksyjnej czasownika). [przypis edytorski]
jeżelim — tu: czyż. [przypis redakcyjny]
jeżeli mych ustaw nie zamąci ktoś z obywateli zbędnymi dodatkami — starożytni starali się utrzymywać dawne prawa bez zmian, sądząc, iż prawa nadane są przez bogów, ludzkie zaś dodatki mogą je tylko zniekształcić. [przypis redakcyjny]
Jeżeli najnowsze środki komunikacji… — ustęp ten od „Jeżeli najnowsze środki komunikacji” do „podtrzymywania dzikości”, cenzor wyrzucił. [przypis autorski]
Jeżeli nas jak gołych zastanie na zyzie — przysłowie o beznadziejnym stanie. [przypis redakcyjny]
Jeżeli nas poznaki nie mylą, a wskazują na nie zewsząd mężowie, przenikający czas rozumem i natchnieniem, to nowa idea się rodzi i wstępuje w świat — zob. Ojcze Nasz Augusta Cieszkowskiego. [przypis autorski]
Jeżeli nie wierzycie we mnie, wierzcie przynajmniej w cuda — J 10, 38. [przypis tłumacza]
Jeżeli nożom, wężom i truciźnie nie zbraknie ostrza, żądła oraz mocy — yathasamkhya (por. uwaga w scenie 2 aktu III [do słów: Serca, głosy, porównania]). [przypis tłumacza]
Jeżeli pięknym wynalazkiem dla ludzi jest sznur ciesielski… — podobnie jak sznur wyznacza dla cieśli linię prostą, tak prawidło moralne (filozofia) wytyka prostą drogę życia. Żywy przykład lepszy niż nauczanie. Takim żywym przykładem cnoty, wcieleniem nauk moralnych, jest żywot Agesilaosa. Filozofia moralna nazwana tu sznurem ciesielskim. [przypis tłumacza]
Jeżeli powiadają — Janseniści. [przypis tłumacza]
Jeżeli powiadają, że nie trzeba zabijać dla jabłka — Jak to przyzwalają kazuiści (patrz VII Powincjałka). [przypis tłumacza]
Jeżeli powszechna zgoda, cóż byłoby, gdyby ludzie zaginęli — Pascal godzi się tu w zewnętrzne kryteria prawdy, autorytet i powszechną zgodę, które przyjmowała scholastyka. [przypis tłumacza]
jeżeli preparat radonośny umieścimy w bliskości powieki zamkniętej lub na skroni, to w oku powstanie wrażenie światła (…) — [por.] Giesel, „Naturvorscherversammlung”, Monachium, 1899. [przypis autorski]
jeżeli przedmiot duchowny może zostawać w podpadniku cielesnym; albo przeciwnie przymiot cielesny w podpadniku duchownym — Utrum accidens spirituale possit inherere subiecto corporeo, vel e contra accidens corporeum subiecto spirituali. [przypis autorski]
jeżeli przy innych narodach już tylko czcze zostaje się nazwisko — jeżeli pojęcie narodu staje się tylko pustą nazwą. [przypis edytorski]
„Jeżeli przy naznaczaniu dziedzica po sierocie, powiadają Kajus i Justynian, testator lęka się, aby wyznaczony dziedzic nie knuł na szkodę pupila, może ujawnić substytucję pospolitą, pupilarną zaś pomieścić w części testamentu, którą będzie można otworzyć dopiero po jakimś czasie” — Substytucja pospolita jest: Jeżeli ten a ten nie przyjmie dziedzictwa, naznaczam w jego miejsce etc. Pupilarna jest: Jeżeli ten a ten umrze przed pełnoletnością, naznaczam w jego miejsce etc. [przypis autorski]
jeżeli. [przypis redakcyjny]
Jeżeli roztwór radonośny zamknięty jest w przestrzeni ograniczonej (…) promieniowanie soli osiąga zatem wartość wyższą — [por.] Curie, „Comptes rendus”, 6 stycznia 1903. [przypis autorski]
jeżeli ruch, udzielony nerwom przez przedmioty, wyobrażone z pomocą oczu, służy zdrowiu, to przedmioty powodujące go nazywają się pięknymi, jeżeli zaś przeciwny ruch powstaje, to nazywają się brzydkimi — Por. List 54 (dawniej 58) § 7 i 8 oraz List 55 (dawniej 59) § 9. [przypis redakcyjny]
jeżeli są — tu: czy są. [przypis edytorski]
Jeżeli się prawowano przed sądem swego pana przeciwko niemu, co zdarzało się jedynie tylko w sprawach tyczących lenna — Za panowania Ludwika VIII pan z Nesle prowadził sprawę przeciw Joannie, hrabinie Flandrii, zmusił ją, aby rzecz dała osądzić w czterdziestu dniach i powołał ją następnie za brak sprawiedliwości przed sąd królewski. Odpowiedziała, że każe go sądzić przez swoich parów we Flandrii. Sąd królewski orzekł, że hrabina nie ma prawa tam go odsyłać i że sama będzie pozwana. [przypis redakcyjny]
Jeżeli się zaś to nie uda — nie uda się znaleźć sprawiedliwości. [przypis tłumacza]
Jeżeli stan szlachecki itd. — Staszic nie przytacza tu dosłownie, ale streszcza myśli, wyrażone w Uwagach, rozdz. Sposób ratowania Polski od podziału oraz str. 52 i 53. [przypis redakcyjny]
jeżeli tak pisze jak pan Courier do Del Furia — aluzja do słynnego pamfletu P. L. Couriera pt. List do p. Renouarda księgarza z racji kleksa na manuskrypcie florenckim (1810) ośmieszającego hellenistę Furia. [przypis redakcyjny]
Jeżeli tam Nuradyn buduje — Tak samo Tatarzy niszczą, nie budują. [przypis redakcyjny]
Jeżeli tego dopniesz, dokażesz niemało. — Wytrawny Filint z powątpiewaniem odnosi się do tego odrodzenia moralnego Celimeny; jednakże swoim zwyczajem wyraża to bardzo dyskretnie. [przypis tłumacza]
Jeżeli teraz pójdą… — oratio obliqua aż do końca ustępu, którą Clementz niepotrzebnie zamienia na oratio recta, czym znowu pomnaża owe „liczne” mowy Flawiusza. [przypis tłumacza]
Jeżeli to państwo ma jeszcze kredyt, który nie został naruszony, może uczynić to, co tak szczęśliwie wykonano w jednym z państw Europy — w Anglii. [przypis autorski]
jeżeli — tu: czy. [przypis edytorski]
jeżeli — tutaj: czy. [przypis redakcyjny]
jeżeli tylko dieta używania nie jest zbyt już wybitnie przeciw temu nakierowana — jeżeli dieta używania, np. przepisy lekarza co do używania jadła i napojów itp., są tego rodzaju (jak to się najczęściej zdarza), że chory musi ciągle pamiętać o nich, co mu znowu ciągle przypomina jego chorobę, wówczas oczywista trudno mu odwracać uwagę od swoich dolegliwości, czyli leczyć się „samym tylko postanowieniem”. [przypis tłumacza]
Jeżeli tylko uczczą opiekuńcze bogi tej twierdzy — głębokie religijne uczucie Greków nakazywało cześć i dla bogów pokonanych wrogów. Słowa te są zarazem przepowiednią: Grecy tych bogów należycie nie uszanowali i przez to poniosą niezliczone klęski w powrotnej drodze. [przypis redakcyjny]
Jeżeli ukochana kobieta (…) popełni ten straszny błąd, że zabije obawę żywością swych upojeń — Diana de Poitiers w Księżnej de Clèves. [przypis redakcyjny]
Jeżeli Vinteuil jest Mahometem (…) poruszyliśmy dla niego najmniej ruchome z gór — nawiązanie do przysłowia znanego również we Francji: [Skoro] nie przyszła góra do Mahometa, Mahomet przyszedł do góry. [przypis edytorski]
Jeżeli was obrazim, to w naszej jest myśli; (…) Wyłożą, co przed waszym przesunie się okiem. — Gdyby Prolog zwracał większą uwagę na interpunkcję, byłby powiedział: Jeżeli was obrazim, to mamy na myśli/ Pokazać, żeśmy bawić, nie nudzić, was przybyli/ Ubogim przedstawieniem sztuki naszej wątku,/ I to jest szczery koniec naszego początku./ Rozważcie to. Przychodzim, tylko na przekorę/ Nie przychodzim; by w dobrą ucieszyć was porę,/ To nasz cel, aby radość w sercach wam obudzić,/ Nie jesteśmy tu, żeby na chwile was nudzić./ Gotowi aktorowie a sztuki swej tokiem/ Wyłożą, co przed waszym przesunie się okiem. [przypis redakcyjny]
jeżeli w dwudziestu leciech wykupionemi nie będą — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
„(…) jeżeli wiesz, czemu o to pytasz?” (…) przypomniał sobie (…), że w ten sposób rzekł u Homera Achilles do Agamemnona — są to, przeciwnie, słowa Agamemnona do Achillesa, pochodzące nie z eposu Homera, ale z tragedii Ifigenia (akt IV, scena 6), autorstwa wielkiego francuskiego dramaturga Jeana Racine'a. [przypis edytorski]
Jeżeli wszystko wynikło z konieczności najdoskonalszej natury bóstwa, skądże powstało w naturze tyle niedoskonałości, jak zepsucie się aż do cuchnienia, brzydota budząca wstręt, bezład, zło, grzech — Por. Listy 19 (dawniej 32), 21 (dawniej 34) i 23 (dawniej 36). [przypis redakcyjny]
jeżeli zaś dotkniesz czegoś z tych potraw, natychmiast obcierasz sobie ręce ręcznikiem… — starożytni posługiwali się przy jedzeniu rękami. Powalane ręce ocierano o ręcznik lub o chleb. Łyżki konieczne były jedynie przy czerpaniu z talerza potraw płynnych. [przypis tłumacza]
jeżeli zaś powstaje ze wzruszenia — Pollock (Spinoza 257) zauważa trafnie, że brak tutaj dopełnienia: „będącego stanem biernym”. [przypis redakcyjny]
jeżeli zaś rzecz zmyślona jest z natury swej prawdziwa, to gdy umysł ku niej się zwraca, aby ją zrozumieć i zaczyna wywodzić z niej w porządku właściwym to, co z niej wynika, to będzie rozwijać się pomyślnie, bez wszelkiej przerwy — Wnioskuję to jakoby z doświadczenia, więc może ktoś orzec, że nie ma to znaczenia, gdyż brak dowodu, podaję go więc, jeśli go ktoś żąda, tutaj. Ponieważ nie może być dane w naturze nic takiego, co by się sprzeciwiało jej prawom, lecz wszystko dzieje się według pewnych jej praw w ten sposób, że wytwarzają się pewne skutki według pewnych praw w zogniwieniu nierozerwalnym, więc wynika stąd, że umysł, gdy rzecz prawdziwie pojmuje, tworzy w dalszym ciągu te same skutki przedmiotowo. Obacz poniżej, gdzie mówię o idei mylnej. [przypis autorski]
Jeżeli zbierają się razem, to w świątyniach kultu, który nie ma w sobie nic narodowego, w niczym narodu nie przypomina — w Umowie społecznej IV, 8 („O religii państwowej”) przeprowadza następującą tezę: Religia tworzyła podstawę każdego państwa starożytności. Każde posiadało wyłącznie własne bóstwa opiekuńcze, a kult ich przepisywały prawa. Bogowie utożsamiali się niejako z ojczyzną. W ten sposób zachodził ścisły związek między życiem religijnym a państwowym i religia państwowa spajała silnie obywateli pomiędzy sobą i z państwem. Chrześcijaństwo, zrywając z Chrystusową ideą królestwa z tamtego świata, zorganizowało Kościół, władzę ziemską, która mając na czele głowę widzialną, przemieniła się w najgwałtowniejszy despotyzm. W państwach chrześcijańskich istnieje dualizm władz, uniemożliwiający dobrą organizację państwa: obywatele nigdy nie wiedzą, kogo mają słuchać, władcy czy księdza. Chrześcijaństwo rozerwało jedność społeczną, jest więc w gruncie rzeczy bardziej szkodliwe niż pożyteczne dla silnego ustroju państwowego. [przypis redakcyjny]
Jeżeli ze śmiercią śp. Marii Czaplickiej ubył pracownik naukowy europejskiej miary… — „Kurier Polski”, 10 czerwca 1921 r. [przypis autorski]
jeżokory — obecna nazwa to szkarłupnie; typ wtóroustych zwierząt bezkręgowych, wykazujących promienistą symetrię ciała. [przypis edytorski]
jeżowce — rodzaj morskich bezkręgowców należących do szkarłupni; charakteryzują się kulistym kształtem i wapiennymi kolcami pokrywającymi ciało. [przypis edytorski]
Jeżowski, Józef (1793–1855) — filolog klasyczny i poeta, jeden z założycieli Towarzystwa Filomatycznego, do którego należał też Adam Mickiewicz. [przypis edytorski]
Jeżowski, Władysław Stanisław — polski ziemianin, autor poematu Ekonomia abo porządek zabaw ziemiańskich, według czterech części roku (1648). [przypis edytorski]
jeżozwierz (biol.) — kolczasty ssak z rzędu gryzoni, zamieszkujący płd. Europę, Afrykę i Azję od Indii po Borneo; niekiedy potocznie nazwą jeżozwierz określa się podobne z wyglądu, żyjące w Ameryce Płn. ursony. [przypis edytorski]
jeżozwierze — jeżozwierze nie zamieszkują Ameryki; faktycznie chodzi o ursony, podobne do nich zwierzęta Ameryki Płn. Występujące w oryginale słowo porc-épic obejmuje gryzonie z obu grup. [przypis edytorski]
Jezabel — postać biblijna, żona izraelskiego króla Achaba; skłoniła męża do zaprowadzenia kultu pogańskich bóstw i prześladowań wyznawców Jahwe; zachęcała Achaba, by zabił Nabota, żeby przejąć jego winnicę. [przypis edytorski]
Jezabel — w kulturze żydowskiej synonim kobiety próżnej, sztucznie poprawiającej swą urodę. [przypis edytorski]
jezdą (starop. forma) — dziś N.lp r.ż.: jazdą. [przypis edytorski]
jezda — dziś popr.: jazda. [przypis redakcyjny]
jezda (starop. forma) — dziś: jazda. [przypis edytorski]
jezda (starop.) — jazda. [przypis edytorski]
jezdca — dziś: jeźdźca. [przypis edytorski]
jezdca — dziś popr. forma D. lp: jeźdźca. [przypis edytorski]
jezdca — dziś popr. forma: jeźdźcy. [przypis edytorski]
jezdca — dziś popr.: jeźdźca. [przypis edytorski]
jezdcem — dziś: jeźdźcem. [przypis edytorski]
jezdcem — dziś popr. forma N. lp: jeźdźcem. [przypis edytorski]
jezdę (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: (między) jazdę. [przypis edytorski]
jezdem ze Ślonska — jestem ze Śląska (stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
jezdny — jeździec, żołnierz na koniu. [przypis edytorski]
Jezdym (gw.) — jestem. Udźwięcznienie spółgłoski s, charakterystyczne dla dialektu małopolskiego. [przypis edytorski]
jez (gw.) — jest. Uproszczenie artykulacji cząstki -st, i następnie — udźwięcznienie s. [przypis edytorski]
jeziór — dziś popr. pisownia: jezior. [przypis edytorski]
jeziora Asfaltowego — czyli Morza Martwego. [przypis tłumacza]
jeziora napotykają się — dziś popr.: jeziora napotyka się. [przypis edytorski]
Jeziora Sodowe — grupa jezior wzdłuż zachodniej części Delty, na terenie doliny zwanej dziś Wadi an-Natrun, ok. 120 km na północny wschód od Memfis. Ich woda zawiera duże ilości węglanu sodu, czyli sody naturalnej. [przypis edytorski]
jeziormi — dziś popr.: jeziorami. [przypis edytorski]
jezioro Abe — laguna Aby, największa z lagun tworzących zespół lagun Aby w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej, składający się z trzech części, z zachodu na wschód: laguna Aby, laguna Tendo i laguna Ehy. [przypis edytorski]
jezioro Aby — laguna Aby, największa z lagun tworzących zespół lagun Aby w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej, składający się z trzech części, z zachodu na wschód: laguna Aby, laguna Tendo i laguna Ehy. [przypis edytorski]
Jezioro Asfaltowe — Morze Martwe, Ἀσφαλτίτιδος λίμνης (var. Ἀσφαλτις, Ἀσφαλτίτις, Ἀσφαλτικἡ λίμνης), LXX θάλασσα τῶν ἁλῶν; w innych źródłach: mare mortuum, θάλασσα ή νεκρά; יָ֥ם הַמֶּֽלַח (Rdz 14, 3, Morze Solne, ed. Cylkowa); יָ֤ם הָֽעֲרָבָה֙ יָ֣ם הַמֶּ֔לַח (Pwt 3, 17: Morze Araby, Morze Słone, ed. Cylkowa). U Arabów Bahr Lût, Morze Lot. [przypis tłumacza]
Jezioro Benako — dziś nazywane Lago di Garda. [przypis redakcyjny]
Jezioro Bodeńskie — jezioro podalpejskie na pograniczu Szwajcarii, Austrii i Niemiec. [przypis edytorski]
Jezioro Dargańskie, właśc. Lough Dargan — jezioro na południe od Sligo. [przypis edytorski]
Jezioro Genewskie — największe i bardzo malownicze jezioro szwajcarskie na granicy Szwajcarii i Francji. [przypis redakcyjny]
Jezioro Gennezar — Γεννησὰρ, LXX θαλάσση Χενέρεθ, hebr. כִּנֶּרֶת (Lb 34, 11), כִּנְר֜וֹת (Joz 12, 3), Γεννησαρέτ (Łk 5, 1), θάλασσα τῆς Γαλιλαίας (Mt 4, 18), θαλάσσα τῆς Τιβεριάδος (J 21, 1), dziś Bahr Tabarijeh. Pochodzenie nazwy jest sporne, czy od miasta (Kinaret), leżącego na brzegu zachodnim (Joz 19, 35), a które wedle Renana (Żywot Jezusa, str. 123, uwaga 32) albo znikło z powierzchni ziemi, albo przybrało inną nazwę, czy od okolicy Kinnarôt, γῆ Γεννησαρέτ (Mt 14, 34), czy od słowa nizina, czy wreszcie od słowa lutnia, gędźba, więc Jezioro Głędźbowe, że posiada kształt owalny. Tę wątpliwość rozstrzyga do pewnego stopnia sam Flawiusz, pisząc, że Jezioro Gennezar bierze swą nazwę od ziemi przyległej. Długość jego wynosi 21 km, szerokość 12 km (Biehm, a Baedecker 9,5 km), największa głębokość 40–45 m. Powierzchnia wód jego leży o 208 m niżej od poziomu Morza Śródziemnego. Nagłe burze, o których znajduje się wspomnienie w ewangeliach („A łódkę na środku morza [μέσον τῆς θαλάσσης] wały miotały”, Mt 14, 24), mają podkład topograficzny. „Szczególny układ otocza górskiego z roztworzem na dopływ i odpływ Jordanowy sprawia, że wiatry opadając na jezioro pasem stosunkowo wąskim, wieją jak olbrzymie przeciągi, nie zamącając całych wód” p. Gematria i Dziady tłumacza, „Biblioteka Samokształcenia” nr 8, 1904, str. 317, uwaga 1. [przypis tłumacza]
jezioro Hula — daw. jezioro w dolinie Hula, w płn. części Izraela; osuszone w 2 poł. XX w. [przypis edytorski]
jezioro Maeotis — Μαιῶτις λίμνην Morze Azowskie, p. I I, xvi. 4 w mowie Agryppy. [przypis tłumacza]
jezioro Moeris (gr.) — dziś: jezioro Karun, położone w centrum oazy Fajum, ok. 80 km na płd.-zach. od Kairu. W starożytności miało powierzchnię kilkakrotnie większą niż obecne 230 km². Na rozkaz faraonów XII dynastii przekopano w obniżeniu płaskowyżu libijskiego kanał łączący naturalne jezioro z Nilem, dzięki czemu wykorzystano je jako zbiornik do odprowadzania niebezpiecznego nadmiaru wód podczas przyborów rzeki. Powiększenie jeziora, budowa tamy oraz systemu kanałów irygacyjnych zwiększyły tereny uprawne o tysiące hektarów, tworząc z oazy Fajum jeden z najżyźniejszych rejonów Egiptu. [przypis edytorski]
jezioro piekieł — Awernus pod Kume w Kampanii. [przypis edytorski]
jezioro Semechonitis — dziś Hûle, Σεμεχωνίτιδος λίμνη, LXX Μαρών, Hieronim: Merrom, מֵ֣י מֵרֹ֔ום (Joz 11, 5 i 7) = wody wyżyny, co stoi w pewnej sprzeczności z Bahr-el-Huleh: jezioro doliny (p. Boettger, Topographisch-historisches Lexicon, pod: Semechonitis). Flawiusz w Starożytnościach XV, X, 3 wymienia okolicę Οὐλάθα około jeziora, które to słowo dowodziłoby starożytności nazwy Hûleh. A może istotnie od ziemi Genezar nazwano jezioro genezaretańskim, a od ziemi Ulata jezioro Hûleh? [przypis tłumacza]
Jezioro Starnberskie a. Starnberger See — jezioro w Niemczech, w kraju związkowym Bawaria, w regionie Monachium. [przypis edytorski]
jezioro Timsah (arab.) — Jezioro Krokodyli, słonowodne jezioro położone na Przesmyku Sueskim, na północ od Gorzkich Jezior. Obecnie przez jego wschodnią część przebiega trasa Kanału Sueskiego. [przypis edytorski]
jezioro Warzneńskie — obecna nazwa: Roś. [przypis edytorski]
jezioro wigierskie — Wigry. [przypis edytorski]
jezioro, w które Wilgi kryształ zlany / Może nosić nazwisko zwierciadła Dyjany — Woda ze strumienia Wilgi sprowadzona w sadzawkę zwana rzeczywiście „Zwierciadłem Diany”. [przypis redakcyjny]
Jezioro Wyższe (Superior) — dziś popr.: Jezioro Górne (ang. Superior Lake), największe i najbardziej na północ wysunięte jezioro w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. [przypis edytorski]
jezioro, zwane Martwym — przypuszczalnie Lacus Mortis (łac. Jezioro Śmierci), niewielki ciemny obszar księżycowy, o średnicy 150 km. [przypis edytorski]
jezne [roty] (starop.) — jezdne roty; oddziały jazdy konnej. [przypis edytorski]
jezne wojsko (starop.) — jazda; oddziały jazdy. [przypis edytorski]
