Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | holenderski | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 2992 przypisów.

proponendo (łac.) — wmawiając. [przypis redakcyjny]

proponendo novam electionem stante vita (łac.) — proponując nową elekcję za życia (panującego). [przypis redakcyjny]

Proponowano zmianę korony na dziedziczną — Mably proponuje zaprowadzenie w Polsce tronu dziedzicznego: zapewni on większy spokój Rzeczypospolitej, usuwając agitację i zamieszki przedelekcyjne, wstrząsy wywoływane elekcją, przekupstwo i mieszanie się państw obcych; zapewni dalej większą spójność rządu, da siłę prawom, oduczy Polaków swawoli. [przypis redakcyjny]

proporcją (z łac.) — forma staropolska, dziś mówimy: proporcję; tu w znaczeniu: umiar. [przypis redakcyjny]

proposition (łac.) — przedsięwzięcie. [przypis redakcyjny]

pro posse meo cum conditione (łac.) — według sił moich pod warunkiem. [przypis redakcyjny]

pro posse meo (łac.) — według mej możności. [przypis redakcyjny]

proposueram (łac.) — sobie zamierzyłem. [przypis redakcyjny]

proposui (łac.) — postanowiłem. [przypis redakcyjny]

proposuimus explere votum (łac.) — postanowiliśmy wypełnić ślub. [przypis redakcyjny]

proposuit benevolam regni abdicationem (łac.) — wniósł dobrowolne złożenie korony. [przypis redakcyjny]

propozyt (daw.) — propozycja. [przypis redakcyjny]

propozyt (daw.) — przedsięwzięcie, zadanie. [przypis redakcyjny]

propozyt (daw., z łac.) — zamiar. [przypis redakcyjny]

propozyt porze — przedsięwzięcie pruje. [przypis redakcyjny]

propria virtute et consilio (łac.) — własnym męstwem i rozumem. [przypis redakcyjny]

propria virtute (łac.) — własnymi siłami. [przypis redakcyjny]

proprietatem (łac.) — własność. [przypis redakcyjny]

proprium est non sentire (sic immanis fera ad latratum canum lenta respexit) (łac.) – właściwością jest nie czuć się dotkniętym (tak dziki zwierz spokojnie patrzy na szczekanie psów). [przypis redakcyjny]

propter bonum pacis (łac.) — dla miłego pokoju. [przypis redakcyjny]

propter bonum Reipublicae (łac.) — dla dobra Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

propter casum (łac.) — na przypadek. [przypis redakcyjny]

propter cras (łac.) — z powodu jutra. [przypis redakcyjny]

propter meliorem certitudinem (łac.) — dla lepszej pewności. [przypis redakcyjny]

propter meliorem ordinem et disciplinam solidam (łac.) — dla lepszego porządku i dobrej karności. [przypis redakcyjny]

propter meliorem ordinem (łac.) — dla lepszego porządku. [przypis redakcyjny]

propter offensam (łac.) — z powodu obrazy; żeby nie obrazić. [przypis redakcyjny]

propter securitatem loci — dla bezpieczeństwa miejsca. [przypis redakcyjny]

propter visibilem desolationem (łac.) — dla widomego spustoszenia. [przypis redakcyjny]

propugnaculum (łac.) — obrona, tarcza. [przypis redakcyjny]

propugnatora — obrońcy. [przypis redakcyjny]

pro Republica (łac.) — dla Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

prorok Daniel przez wykład snu (…) gniew ukołysał okrutnego króla — Nabuchodonozor wezwał swoich wieszczków i astrologów, żeby jemu sen jego tłumaczyli, o którym on sam zapomniał. Gdy nie mogli tego zrobić, bo przede wszystkim treść snu z ust królewskich chcieli usłyszeć, król zagniewany kazał im wszystkim głowy pościnać. Lecz Daniel przez objawienie boże sen królowi wytłumaczył, którego sam król nie mógł sobie przypomnieć. Dzięki temu spełnienie okrutnej a niesprawiedliwej kary odwrócił. Beatrycze objaśniając zwątpienie poety, z którego nie mógł się sam wyzwolić, zrobiła mu podobną przysługę jak prorok Daniel królowi. [przypis redakcyjny]

prorok grecki — tu: chodzi o Amfiaraosa, króla Argos, który wybrał się na wyprawę przeciw Tebom, choć jako prorok wiedział, że znajdzie tam śmierć; schowanego w kryjówce zdradziła żona przekupiona złotym naszyjnikiem. [przypis redakcyjny]

proście — potoczny skrót: proszę cię. [przypis redakcyjny]

prościzna (daw.) — dusza prosta. [przypis redakcyjny]

proscenia (łac.) — przygrywki [przed przedstawieniem teatralnym — Red. WL) [przypis redakcyjny]

prosekucja — prowadzenie. [przypis redakcyjny]

prosekwować — ścigać, puścić się (za nieprzyjacielem). [przypis redakcyjny]

prosekwować — wyzyskiwać. [przypis redakcyjny]

pro serio (łac.) — usilnie. [przypis redakcyjny]

prosić pardonu — błagać o litość. [przypis redakcyjny]

prosiemy (dial.) — tak w pierwodruku. [przypis redakcyjny]

Prosiłam o to, co Bóg chciał, u Boga — To się stało, o co ona prosiła: nie dlatego, że się o to modliła, ale że w tym była taka boża wola. [przypis redakcyjny]

Prosisz mię o kilka fragmentów z „Adama”. Oto są — Dołączył je Krasiński na osobnych kartach. [przypis redakcyjny]

prospekt — widok. [przypis redakcyjny]

prospera sui memoria insatiabiliter paranda (łac.) — szczęśliwą o sobie pamięć nieustannie przygotowywać musi. [przypis redakcyjny]

prosperitas publica, salus publica (łac.) — pomyślność powszechna, dobro powszechne. [przypis redakcyjny]

Prosper Kolumna — sławny hetman Karola V. [przypis redakcyjny]

prospiciendo (łac.) — zabiegać. [przypis redakcyjny]

prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis redakcyjny]

prosty — tu: prostacki, niewykwintny. [przypis redakcyjny]

prosylogizmprosylogizmem nazywa się w sylogizmie złożonym taki wniosek, na którym opiera się wniosek dalszy; wynik prosylogizmu staje się jedną z przesłanek wniosku po nim następującego. Pierwsze zdanie prosylogizmu nie może mieć już żadnego udowodnienia; musi więc być pewnym bezwarunkowo. Wniosek oparty na prosylogizmie zwie się episylogizmem. [przypis redakcyjny]

proszę, by mi pan pożyczył swych pistoletów — jak w wielu innych wypadkach, użył Goethe i tu niemal dosłownie motywu, jakiego mu dostarczyła samobójcza śmierć Wilhelma Jeruzalema. Goethe, który, doświadczywszy namiętnej, nieszczęśliwej miłości do Karoliny (Charlotty) Buff — narzeczonej, a następnie żony Kestnera, sam nosił się z myślą (raczej teoretyczną) o samobójstwie, był głęboko wstrząśnięty dowiedziawszy się o śmierci jednego ze swych znajomych z Garbenheim. Wrócił na miejsce wydarzeń, by zebrać starannie informacje o okolicznościach jego śmierci. Jeruzalem był młodzieńcem utalentowanym, a jego filozoficzna ogłada zyskała mu przyjaźń Lessinga. Studiował na uniwersytecie lipskim razem z Goethem, ale był samotnikiem zarówno podczas nauki, jak i później, w Wetzlarze. W jednej ze swych rozpraw filozoficznych bronił gestu samobójstwa w podobny sposób, jak czyni to Werter na kartach powieści. W utworze Goethego znalazły odbicie jego zatargi służbowe z przełożonym (por. przypis do listu z 17 lutego w II części), upokorzenia związane z pochodzeniem społecznym (jako nieszlachcic, został wyproszony z salonu hrabiego Bassenheim, ponieważ towarzystwo tam zgromadzone nie życzyło sobie przebywać razem z nim). On również kochał się nieszczęśliwie w cudzej żonie — sekretarza Herda, w którego domu zabroniono mu wreszcie bywać. Wszystkie te przykrości doprowadziły Wilhelma Jeruzalema do samobójstwa (30 X 1772 r. odebrał sobie życie strzałem z pistoletu pożyczonego od Kestnera). Można powiedzieć, że postać Wertera, dopóki siadywał pod lipą z tomem Homera w ręku i zażywał sielskich rozkoszy — stanowi odzwierciedlenie przeżyć samego Goethego w czasie pobytu w Wetzlarze i Garbenheim. Natomiast Werter „osjaniczny” posiada wiele rysów Jeruzalema. On również wysłał przed swą śmiercią otwarty bilecik do Kestnera następującej treści: »Czy mógłbym WPana prosić uprzejmie o pożyczenie pistoletów na podróż, którą zamierzam przedsięwziąć.« Wykorzystanie niemal bez zmian tego motywu jest przyczyną, że Werter, pisząc do Alberta, tytułuje go panem, jak Jeruzalem Kestnera, choć wiemy, że przedtem przemawiał do niego przez ty. [przypis redakcyjny]

proszę jednak jejmości się kłaniać — aluzja do żony nowobogackiego, która zapewne przysporzyła mężowi fortuny zdobywając dla niego względy możnych. [przypis redakcyjny]

Proszów — także: Preszów; miasto w płn. Słowaczyźnie nad rzeką Tarczą. [przypis redakcyjny]

Proszowice — w Proszowicach odbywał się sejmik województwa krakowskiego. [przypis redakcyjny]

protegere (łac.) — osłaniać. [przypis redakcyjny]

pro tempore (łac.) — na chwilę. [przypis redakcyjny]

protestor (łac.) — protestuję, oświadczam uroczyście. [przypis redakcyjny]

protestor (łac.) — protestuję, sprzeciwiam się. [przypis redakcyjny]

protestor — protestować, oświadczać uroczyście. [przypis redakcyjny]

Proteus — bóg mórz południowych, wieszczek. Pasł on Neptunowi stada cieląt (według innych wersji fok). Miał dar przemieniania się w różne postaci, zwierzęta i przedmioty. [przypis redakcyjny]

Proteus — bożek morski, schwytany przez Menelausa (Odyseja IV, 351) przemieniał się w różne postacie, ażeby się mu z rąk wywinąć.Proteus: czyt. dwusylabowo, z niezgłoskotwórczym [u]: [Proteʊ̯s]. [przypis redakcyjny]

Protezylaus — Protezylaus, bohater gr. z Tesalii, pierwszy wylądował i zginął pod Troją. [przypis redakcyjny]

prothyrum — miejsce zagrodzone przed bramą domu rzymskiego. [przypis redakcyjny]

Protogen — sławny malarz grecki (w IV w. przed Chr.). [przypis redakcyjny]

protractione litigiorum (łac.) — przez przewlekanie procesów. [przypis redakcyjny]

protulit (łac.) — napisał. [przypis redakcyjny]

protunc (łac.) — natenczas. [przypis redakcyjny]

protunc (łac.) — teraz. [przypis redakcyjny]

protunc (łac.) — zaraz. [przypis redakcyjny]

protunc temerario ausu (łac.) — wówczas nieroztropną odwagą. [przypis redakcyjny]

pro ultima siti (łac.) — na ostateczną ucieczkę. [przypis redakcyjny]

provisionis (łac.) — procentowa. [przypis redakcyjny]

provocatus (łac.) — wzywany. [przypis redakcyjny]

provoluta tanto sanguine … parta decora … praemia virtuti restituam, cultores agris, altaria templis et pristinum (…) (łac.) — stracone, obfitą krwią… zdobyte zaszczyty … nagrodę cnocie oddam, oraczów rolom, ołtarze kościołom, i dawny… blask przywrócę. [przypis redakcyjny]

Prowenca lub Prowincya — kraina Provence w południowej Francji. [przypis redakcyjny]

proweniencja — pochodzenie. [przypis redakcyjny]

prowidencja — opatrzność. [przypis redakcyjny]

prowidować — opatrzyć. [przypis redakcyjny]

prowincją — zadanie, obowiązek. [przypis redakcyjny]