Footnotes

da hört die Gemütlichkeit auf (niem.) — tam kończy się przyjemność (przytulność itp.). [przypis edytorski]

da ist er ja (niem.) — tutaj (on) jest; otóż i on. [przypis edytorski]

da kommt er (niem.) — tam idzie. [przypis edytorski]

Da liegt der Hund begraben (niem.) — tu leży pies pogrzebany. [przypis edytorski]

Damen und Herren, jetzt Totalansicht (niem.) — panie i panowie, a teraz ujęcie totalne. [przypis edytorski]

Damen und Herren, still (niem.) — panie i panowie, spokojnie. [przypis edytorski]

dank (daw., z niem.) — podziękowanie, hołd; nagroda zwycięstwa. [przypis edytorski]

dank (daw., z niem.) — podziękowanie; nagroda. [przypis edytorski]

dank (daw., z niem.) — podziękowanie, wyrazy wdzięczności. [przypis edytorski]

danke (niem.) — dziękuję. [przypis edytorski]

Danke schön, Herr Obersturmführer (niem.) — bardzo dziękuję, panie poruczniku. [przypis edytorski]

Danke, unsere Gendarmen sind von allen geachtete Menschen (niem.) — Dziękuję, nasi żandarmi są przede wszystkim ludźmi cieszącymi się poważaniem. [przypis edytorski]

dank (z niem.) — dzięki, podziękowanie. [przypis edytorski]

dank (z niem.) — dzięki; podziękowanie. [przypis edytorski]

dank (z niem.) — podziękowania, dziękczynienie, dzięki. [przypis edytorski]

dank (z niem.) — podziękowanie. [przypis edytorski]

dank (z niem.) — podziękowanie, wdzięczność; tu: zasługa. [przypis edytorski]

„darum kommt dem überlieferten Texte entschieden näher die Vermutung Gedeonows, dasz in Semarьgla der griechisch-ägyptische Sem Herakles enthalten sei” (niem.) — dlatego zachowane teksty bliższe są przypuszczeniom Gedeonowa, że Semarьgla przejawia cechy grecko-egipskiego Sema-Heraklesa. [przypis edytorski]

das Ding an sich (niem.) — rzecz sama w sobie. [przypis edytorski]

das ewigmannliche (niem.) — wieczna męskość. [przypis edytorski]

das Ewig Weibliche (niem.) — wieczna kobiecość. [przypis edytorski]

das ewig Weibliche (niem.) — wieczna kobiecość. [przypis edytorski]

das Ewig-Weibliche [zieht uns hinan] (niem.) — to, co wiecznie kobiece, pociąga nas wzwyż (ku niebu); cytat z Fausta, cz. II J.W. Goethego. [przypis edytorski]

Das fügt sich gut, nicht wahr? (niem.) — Dobrze się składa, nieprawdaż? [przypis edytorski]

Das fügt sich gut. Schnell, schnell. Also wie gesagt (niem.) — Dobrze się składa. Szybko, szybko. Więc jak to się mówi (reszta zdania w zniekształconym jęz. pol.). [przypis edytorski]

das genügt (niem.) — to wystarczy. [przypis edytorski]

das ist alles (niem.) — to wszystko. [przypis edytorski]

Das ist eine verrückte Stadt. Immer im Aufstand (niem.) — To jest zwariowane miasto. W stanie ciągłej insurekcji (powstania). [przypis edytorski]

Das ist kein Witz!!! (niem.) — to żaden żart. [przypis edytorski]

das kategorische Imperativ (niem.) — imperatyw kategoryczny (podst. pojęcie kantyzmu). [przypis edytorski]

das metaphysische Bedürfnis (niem.) — potrzeba metafizyczna. [przypis edytorski]

Das mogliche Ganzsein des Daseins und das Sein zum Tode (niem.) — Możliwa pełnia egzystencji (ty-bycia) i bycie ku śmierci. [przypis edytorski]

Das nackte Leben (niem.) — nagie życie. [przypis edytorski]

das Patschhändchen (niem.) — die Patschhändchen: dziecięce rączki; das Patschhändchen: (prawdopodobnie) nieporadna, dziecięca pieszczota; całe urwane zdanie: Das Patschhändchen her!… może oznaczać: „Co tu robią te niezgrabne rączki”, „co to za dziecięce pieszczoty” itp. [przypis edytorski]

Das Schöne… es steckt in Blut (niem.) — Piękno… to kwestia krwi. [przypis edytorski]

Das sind schon die Russen gegenüber (niem.) — naprzeciwko to są już Rosjanie. [przypis edytorski]

Das Thema andern sollen Sie (niem.) — powinien pan zmienić temat. [przypis edytorski]

das überschaumend Temperament (niem.) — nadmiernie buzujący (wzburzony) temperament. [przypis edytorski]

das verrückte Kanguru (niem.) — ekstrawagancki kangur. [przypis edytorski]

das Zusammentreffen der slav. und der arischen Wörter in „Gott” läszt vermuten, dasz die Slaven das Wort von den iranischen Scythen übernommen haben (niem.) — Zbieżność słowiańskiego i aryjskiego slowa ”Bóg” pozwala podejrzewać, że Słowianie przejęli to słowo od irańskich Scytów. [przypis edytorski]

Dativ (niem.) — celownik. [przypis edytorski]

deka (gw., z niem.) — przykrycie (koc, pled, narzuta na łóżko); tu: chodnik tkany z ciętych szmat. [przypis edytorski]

den Dimitri von Schiller (niem.) — Dymitra [pióra] Schillera; Dymitr, Demetrius, nieukończona sztuka Friedricha Schillera, niemieckiego poety i dramaturga. [przypis edytorski]

den einheimischen Ursprung von Chrъsz lassen wir nach reiflicher Erwägung endgiltig fallen (niem.) — lokalne pochodzenie nazwy Chrъsz możemy po starannym rozważeniu odrzucić. [przypis edytorski]

den Herrn Baron (niem.) — pana barona. [przypis edytorski]

der da hat's gemacht (niem.) — ten tu to zrobił. [przypis edytorski]

der götze Svantovit nur den Rugiani bekannt, ist der 836 von Saint-Denis nach Corvey gebrachte hl. Veit. Das Wort ist aus dem slav. unerklärbar (niem.) — bożek Świętowit, znany tylko Rugijczykom, umieszczony jest w roku 836 w [tekście] korwejskim z Saint-Denis. Słowo, pochodzenia słowiańskiego, jest niejasne. [przypis edytorski]

der Kaizer braucht Soldaten (niem.) — cesarz potrzebuje żołnierzy. [przypis edytorski]

Der König. Mützen ab! Jüdisch König (niem.) — Król. Czapki z głów! Żydowski król. [przypis edytorski]

Der menschliche Lebenslauf als psychologischer Problem (niem.) — Bieg życia ludzkiego jako problem psychologiczny, książka nie „Büchlera”, lecz niem. psycholożki Charlotte Bühler (1893–1974), wyd. w 1933. [przypis edytorski]

der Name ist noch völlig dunkel (niem.) — to imię jest teraz całkowicie niejasne. [przypis edytorski]

der Schurke (niem.) — łotr, łajdak, szuja. [przypis edytorski]

der tolle Graf (niem.) — szalony hrabia; od niem. tollen: dokazywać, brykać. [przypis edytorski]

Der Wolf ist satt und die Kitze ganz (niem.) — przysł. wilk syty i owca (dosł. koźlę: niem. Kitze) cała. [przypis edytorski]

Des Lebens ungemischte Freude War doch einem Irdischen zutheil (niem.) — Niezmącona radość życia nie może być udziałem śmiertelnych ludzi (fragment ballady F. Schillera Pierścień Polikratesa). [przypis edytorski]

des Teufels Durchfahrt (niem.) — diabelskie przejście, diabelski bród. [przypis edytorski]

deutsche sprache (niem.) — język niemiecki. [przypis edytorski]

Deutschland, Deutschland über alles!/ Über alles in der Welt! (niem.) — Niemcy, Niemcy ponad wszystko, ponad wszystko na świecie (początek niemieckiego hymnu narodowego). [przypis edytorski]

Deutschland erwache (niem.) — Niemcy, przebudźcie się. [przypis edytorski]

Deutschland liegt an allen Fronten (niem.) — Niemcy leżą na wszystkich frontach. [przypis edytorski]

Deutschland siegt an allen Fronten (niem.) — Niemcy zwyciężają na wszystkich frontach. [przypis edytorski]

Dichtung und Wahrheit (niem.) — Fakt i Fikcja. [przypis edytorski]

Dichtung und Wahrheit (niem.) — poezja i prawda (podtytuł autobiografii Johanna Wolfganga Goethego). [przypis edytorski]

Dichtung und Wahrheit (niem.) — poezja i prawda (podtytuł autobiografii Johanna Wolfganga Goethego) [przypis edytorski]

Die Alten und die Jungen (niem.) — starzy i młodzi. [przypis edytorski]

die Bedeutung 'Eiche' ist als die ursprünglichere anzusehen und 'Baum' daraus verallgemeinett (niem.) — znaczenie 'Dąb' jest pierwotniejsze niż bardziej uogólnione znaczenie 'drzewo'. [przypis edytorski]

die Fornalen (z niem., żart.) — analogicznie do nazwy die Goralen (od polskiej nazwy: góral) używanej w znaczeniu grupy etnicznej, narodowej, słowo utworzone od „fornal” (najemny robotnik rolny w folwarku, daw. szczególnie zajmujący się końmi) i mające oznaczać pozostałych Polaków, wykorzystywanych przez Niemców podczas II wojny światowej do pracy i posług. [przypis edytorski]

Die Krankheit tritt verheerend auf, Oswald (niem.) — Choroba robi tu katastrofalne postępy, Oswald. [przypis edytorski]

Dienststelle (niem.) — pokój służbowy (tu chodzi o pokój Służby Porządkowej). [przypis edytorski]

die Oekonomie (niem.) — ekonomia. [przypis edytorski]

Die Rede geht herab, denn sie beschreibt (niem.) — mowa się zniża, ponieważ opisuje (Johann Wolfgang Goethe). [przypis edytorski]

diese können den übrigen slavischen Gottheiten nicht eingereiht werden, weil sie als späte Entlehnungen anzusehen sind und sicherlich zu keiner Zeit volkstümlich waren (niem.) — te nie mogą zostać zaliczone do pozostałych bóstw słowiańskich, ponieważ są one uważane za późne zapożyczenia i na pewno nie były popularne w żadnym momencie. [przypis edytorski]

Die Überwindung des Naturalismus (niem.) — przezwyciężenie naturalizmu. [przypis edytorski]

die Vergleichung mit slav. vorg- setzt als Grundbedeutung Kriegsgefangener voraus (niem.) — złożenia ze słowiańskim przedrostkiem vorg- zawierają podstawę oznaczająca jeńca wojennego. [przypis edytorski]

Die verhängnisvolle Gasse (niem.) — fatalna ulica. [przypis edytorski]

die Wahrheit muss siegen (niem.) — prawda musi zwyciężyć. [przypis edytorski]

die Walpurgisnacht (niem.) — noc Walpurgi, nazwa nocy z 30 kwietnia na 1 maja, daw. pogańskiego święta. Święto to zaczynało się w przeddzień ogłoszonego później dnia św. Walburgi (Walpurgis), stąd nazwa. W folklorze niem. podczas nocy Walpurgi miał odbywać się zlot czarownic na górze Brocken, najwyższym szczycie masywu Harz. [przypis edytorski]

die Welt der Reiterhosen an und für sich (niem.) — świat spodni jeździeckich sam w sobie. [przypis edytorski]

Die Wohlgeborene aus Mariampol? Das ist etwas anderes (niem.) — Wielmożna pani z Mariampola. To co innego. [przypis edytorski]

Ding an sich (niem.) — rzecz sama w sobie; koncept Immanuela Kanta odnoszący się do istoty rzeczy jako noumenonu, a więc poza obserwacją i poznaniem, w przeciwieństwie do przejawów (manifestacji) tejże rzeczy w wyniku poznania, będących zawsze jedynie fenomenami różnymi od noumenonu. [przypis edytorski]

Dir, der Unberührbaren, Ist es nicht benommen… (niem.) — Na wszystkich czekasz cierpliwie, z miłością wiecznie ofiarną, przeto grzesznicy skwapliwie z ufnością ku Tobie się garną. Cielesną trawiony żądzą, któż sam okowy jej skruszy? (słowa Doktora Marianusa skierowane do Maryi jako Królowej Niebios, z dramatu Goethego Faust, część druga, w. 12020–12027, tłum. E. Zegadłowicz). [przypis edytorski]

direkt von Wien (niem.) — prosto z Wiednia. [przypis edytorski]

Doch, guter Freund, die Zeit kommt auch heran… (niem.) — Lecz zanim, przyjacielu, służba ma się zacznie, / chodźmy cośkolwiek wypić i najeść się smacznie (słowa Mefistofelesa z dramatu Geothego Faust, część pierwsza, tłum. E. Zegadłowicz). [przypis edytorski]

Donner und Blitz (niem.) — przekleństwo: do stu piorunów (dosł. grzmot i błyskawica). [przypis edytorski]

donnerwetter (niem.) — do diabła. [przypis edytorski]

Donnerwetter! (niem.) — psiakrew! [przypis edytorski]

Dorotea, właśc. Dorothea (gr., łac., niem.) — Dorota. [przypis edytorski]

drabant (z niem. trabant) — żołnierz ze straży przybocznej wyższego oficera, gwardzista uzbrojony w halabardę. [przypis edytorski]

drabant (z niem.) — żołnierz pieszy, żołnierz straży przybocznej. [przypis edytorski]

Dramas-Ehrenstuhl (niem.) — honorowe miejsce w teatrze, wśród dramatopisarzy. [przypis edytorski]

du Haderlump (niem.) — ty kłótliwy gałganie. [przypis edytorski]

Du, komm hier, Knabe. Du hast Glück. Du bleibst leben. Weg (niem.) — Ty, chodź tu, chłopczyku. Masz szczęście. Zostajesz przy życiu. Precz. [przypis edytorski]

Du, Lumpenhund. Vater? Das macht nichts. Ein Schuss, ein Mensch… es ist aus mit ihm (niem.) — Ty szmato. Ojciec? To nic nie znaczy. Jeden strzał, jeden człowiek… już po nim. [przypis edytorski]

dummes Tier (niem.) — głupie bydlę (dosł.: zwierzę). [przypis edytorski]

Dumme, verfluchte Polin (niem.) — głupia, przeklęta Polka. [przypis edytorski]

du (niem.) — tu: a ty? [przypis edytorski]

durchgang verboten (niem.) — przejście wzbronione. [przypis edytorski]

durchhalten (niem.) — kontynuować, przetrzymać. [przypis edytorski]

durch (niem.) — przez, poprzez, na wskroś. [przypis edytorski]

durch (z niem.) — na wylot, na wskroś, na przestrzał. [przypis edytorski]