Przypisy

Pas za szeroki na objęcie słońca — Krąg tej światłości jest tak wielki, że wszystkie słońca razem złączone zapełnić by go nie mogły. [przypis redakcyjny]

paszczeka (daw.) — paszczęka. [przypis redakcyjny]

pasz — gra w karty. [przypis redakcyjny]

Paszkiewicz — Namiestnik Królestwa Polskiego. [przypis redakcyjny]

paszować — dziś: pasować (w grze w karty), ustępować. [przypis redakcyjny]

paszować — pasować (w kartach), ustąpić. [przypis redakcyjny]

paszport — ówcześnie: dowód osobisty uprawniający do przejazdu z miejscowości do miejscowości. [przypis redakcyjny]

paszt (daw.) — papka, ciasto. [przypis redakcyjny]

pasztetnik — specjalista przyrządzający pasztety (siekane mięso lub ryba zapieczone w powłoce z ciasta). [przypis redakcyjny]

patent oficerski — dyplom oficerski. [przypis redakcyjny]

patent — tu: dokument uprawniający do wyłącznego korzystania z wynalazku. [przypis redakcyjny]

pater nostri (łac.) — Ojcze Nasz; [właściwie: Pater Noster, ale tłumacz pozostaje tu wierny oryginałowi, w którym użyta jest liczba mnoga: paternostri (wł.), jak np. zdrowaśki; red. WL]. [przypis redakcyjny]

pater patriae (łac.) — ojcem ojczyzny. [przypis redakcyjny]

pater (starop.) — ojciec. [przypis redakcyjny]

patetycznie — z uroczystą powagą. [przypis redakcyjny]

patito — nieszczęśliwie zakochany. [przypis redakcyjny]

Patków Pruski — wieś w powiecie konstantynowskim na Podlasiu; las Rogacz znany był Żeromskiemu z pobytu w pobliskim Łysowie w r. 1890. [przypis redakcyjny]

patologiczny — tu: dotyczący choroby. [przypis redakcyjny]

patrami — ojcami. [przypis redakcyjny]

patriarcha — biskup na stolicy, na której jako pierwszy zasiadał jeden z apostołów. [przypis redakcyjny]

Patrio (…) sistro (łac.) — cytat z Eneidy (ks. VIII, w. 696), (…) dosł.: „ojcowską grzechotką zwołuje hufce” [o królowej Egiptu; red. WL]. [przypis redakcyjny]

Patri patriae (łac.) — ojcu ojczyzny. [przypis redakcyjny]

patron — adwokat. [przypis redakcyjny]

patron (daw.) — tu: zawodowy obrońca sądowy, adwokat. [przypis redakcyjny]

patronizacji — [trzymać się] obrony, adwokatury. [przypis redakcyjny]

patron, na którym Chrystus wjeżdżał do Jerozolimy — według Ewangelii wjazd Chrystusa do Jerozolimy odbył się na ośle. [przypis redakcyjny]

patronów — obrońców. [przypis redakcyjny]

patron — obrońca sądowy w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]

patrontasza — ładownicy. [przypis redakcyjny]

patron (z łac.) — zwierzchnik, przełożony, rozkazodawca; tu mowa o Cześniku. [przypis redakcyjny]

Patrząc na wieży bolońskiej kąt krzywy — La Carisenda, wieża pochyła w Bolonii, ma sto trzydzieści stóp wysokości, [przypis redakcyjny]

patrzałem na twój wzrok, uroczy — Ludwiki Śniadeckiej. [przypis redakcyjny]

Patrzam — patrzę. [przypis redakcyjny]

Patrz jak bitne nasze rody (…) Ciągniem siebie za ogony! — Pieśń małp z Księgi Dżungli Kiplinga. [przypis redakcyjny]

patrz na pozłotki, na farby, na malowania dziwne — potrawy dawniej były potrząsane czymś kolorowym, pomalowane, złocone lub posrebrzone. [przypis redakcyjny]

Patrz, ten przybity, to duch Kaifasza — Według poety Kajfasz, teść jego Ananiasz i wszyscy ci, którzy byli obecni na radzie, w której zawyrokowano śmierć Chrystusa Pana, ukrzyżowani są w piekle. Słowa te Kajfasza wzięte są z Ewangelii św. Jana rozdz. 11 w. 50: „Ani myślicie, iż wam jest pożyteczno, żeby jeden człowiek umarł za lud, a nie wszystek naród zginął”. [przypis redakcyjny]

Patrz Wells: Podróż w czasie. Ciekawy przykład przesuwania perspektyw dziejowych mamy u Engelsa. Z jednej strony mamy u niego patos spinozystyczny wynikający z kontemplacji wielkich procesów dziejowych, pochłaniających jednostkowe wysiłki, porywających z sobą wszystko, później mamy spojrzenie ku obecności jako możliwemu momentowi takiego procesu: tu wszystkie dramaty chwil, antagonizmy, rozdarcia — stają się w tej perspektywie minimalnymi (Por. Listy do Sorgego), sam Engels wydaje się jakimś dobrotliwym olbrzymem, patrzącym z pobłażaniem na „koziołki” historii. Powiedzieć by można, że Podróż Guliwera jest komentarzem do zrozumienia pism Engelsa. Pewne zagadnienia wydają się temu pisarzowi sprawą nadludzkich konieczności, inne maleją mu do roli igraszek. [przypis redakcyjny]

patyna — talerzyk metalowy, używany przy odprawianiu mszy. [przypis redakcyjny]

paucis complecti (łac.) — w krótkich zawrzeć słowach. [przypis redakcyjny]

Paulinka — Paulina Grodzieńska, z domu Lewińska, siostrzenica Narcyzy. [przypis redakcyjny]

paulownia — drzewo ozdobne, o wonnych fioletowych kwiatach. [przypis redakcyjny]

Paulsen podkreśla fakt, że biologia Darwina poparła Schopenhauera (…) — por. M. Paulsen, op. cit. s. 76 i 77. [przypis redakcyjny]

Pauperes spiritu; mites; qui lugent (łac.) — ubodzy duchem; cisi; ci, którzy się smucą. Cytat z kazania Chrystusa na górze, w którym wszystkie te kategorie ludzi nauczyciel nazwał błogosławionymi. [przypis redakcyjny]

Pauzylipu (…) wydroże — Pauzylipe, góra niedaleko Neapolu, znaczy z greckiego „koniec smutku”; jakoż przyjemnością położenia i widoków zasługuje na to nazwisko. Środkiem góry skalistej wykuty idzie gościniec z Neapolu do Pozuallo, mający pięćset sążni długości, pięćdziesiąt wysokości i trzydzieści szerokości. [przypis redakcyjny]

pavor nocturnus (łac.) — strach nocny, chorobliwa obawa ciemności. [przypis redakcyjny]

pawężą — tarczą. [przypis redakcyjny]

pawęza (daw.) — tarcza. [przypis redakcyjny]

pawęza (daw.) — tarcz. [przypis redakcyjny]

Paweł Chmielowski, archidiakon lubelski, sekretarz Zygmunta Augusta, zginął w czasie podróży do Szwecji (1562). [przypis redakcyjny]

Paweł de Kock (1794–1871) — pisarz fr., autor licznych popularnych powieści z życia drobnej burżuazji. [przypis redakcyjny]

Paweł IV — papież w latach 1555–1559. [przypis redakcyjny]

Paweł — pustelnik w Egipcie. [przypis redakcyjny]

Paweł Stępowski — przyjaciel Kochanowskiego, sekretarz królewski, dyplomata i poeta. [przypis redakcyjny]

Pawiak — znane więzienie w Warszawie (nazwa od ul. Pawiej, przy której więzienie się znajdowało). [przypis redakcyjny]

Pawia — miasto w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]

Pawiem narodów byłaś i papugą — stroiłaś się jak paw w piękne zewnętrznie, ale w gruncie rzeczy bezwartościowe „błyskotki narodów”, które naśladowałaś bezmyślnie jak papuga, zamiast pielęgnować idee zrodzone z własnej „duszy anielskiej”. [przypis redakcyjny]

pawilon — kotara. [przypis redakcyjny]

pawilon (z franc.) — oznacza tutaj flagę, banderę okrętową. [przypis redakcyjny]

pawilon (z fr.) — rodzaj namiociku nad łóżkiem. [przypis redakcyjny]

pawiment — [B.lp] posadzkę. [przypis redakcyjny]

pawiment (daw.) — posadzka. [przypis redakcyjny]

pawiment — posadzka. [przypis redakcyjny]

pawimi piórami — pękami pawich piór przybierano czerwone rogatywki, „krakuski”; szczególnie zdobne w pawie pióra i długie, powiewające wstążki, białe i czerwone, były czapki drużbów weselnych. [przypis redakcyjny]

pax vobiscum (łac.) — pokój wam. [przypis redakcyjny]

Paź królowej — motyl wielkiej piękności, spotykany w Polsce; tu, oczywiście, żartobliwa gra słów (por. wiersz poprzedni, na tle całego błyskotliwego dialogu). [przypis redakcyjny]

pażyrny (gwar.) — żarłoczny, chciwy. [przypis redakcyjny]

Pazyfae — patrz o niej przypisek w księdze XII Piekła. [przypis redakcyjny]

Pazyfae — żona króla kreteńskiego, Minosa, rozgorzała z dopuszczenia Posejdona nienaturalną miłością do buhaja. [przypis redakcyjny]

pazzo (wł.) — szaleniec, półgłówek. [przypis redakcyjny]

p. Branicki — teść poety. [przypis redakcyjny]

pchać sie — wypędzić się, wypchnąć się. [przypis redakcyjny]

pczoły (starop.) — pszczoły. [przypis redakcyjny]

P. de N. — słynny kaznodzieja Esprit Fléchier (1632–1710), od r. 1587 biskup w Nimes. [przypis redakcyjny]

p. de Roche — dr Jan de Roche, lekarz, kolega i przyjaciel ojca Reeve'a, uproszony przez niego w testamencie, aby się wdową i synem jego opiekował. [przypis redakcyjny]

pęcina — część kończyny znajdująca się nad kopytem. [przypis redakcyjny]

Pędźcie… — monolog Julii oparty został na bardzo popularnej w czasach Shakespeare'a pieśni weselnej (tzw. epithalamion). [przypis redakcyjny]

pękały się — upadały. [przypis redakcyjny]

pętlina — przegub w nodze końskiej przy kostce, pęcina. [przypis redakcyjny]

pęto (starop.) — okowy na nogi, sznury. [przypis redakcyjny]

pean — hymn. [przypis redakcyjny]

pean — hymn (w tym wypadku Bogurodzica). [przypis redakcyjny]

pean — uroczysta pieśń, tu Te Deum. [przypis redakcyjny]

pean — u staroż. Greków uroczysta pieśń na cześć bogów. [przypis redakcyjny]

pech (daw.) — węch. [przypis redakcyjny]

Pecorne — tytuł zbiorku nowel będącego naśladownictwem Dalmmerorw; autorem jego jest Giovanni Fiorentino, włoski nowelista z końca XIV w. [przypis redakcyjny]

pedancie rycerzu — a więc zbyt skrupulatnie przestrzegający zasad honoru rycerskiego. [przypis redakcyjny]

pedogra (właśc. podagra) — choroba stawów nóg. [przypis redakcyjny]

pedogra, właśc. podagra (z gr.) — ból stopy (szczególnie wielkiego palca) pochodzenia artretycznego. [przypis redakcyjny]

pegaz — tu: koń. [przypis redakcyjny]

pejerarunt (łac.) — złamali przysięgę. [przypis redakcyjny]

Pejto (mit. gr.) — bogini namowy. [przypis redakcyjny]

pekeflejsz (z niem.) — mięso peklowane (konserwowane). [przypis redakcyjny]

pektoraliki — małe zegarki, noszone na piersiach. [przypis redakcyjny]

pełgać — o ogniu a. świetle: palić się nierówno. [przypis redakcyjny]

pełgnąć — spłonąć; pełgnęła wstydem: spłonęła wstydem, [zapłoniła się ze wstydu]. [przypis redakcyjny]

pełna miłosierdzia Pani — Ta bezimienna a pełna miłosierdzia pani, jest to Maryja, Matka Boska, którą we wszystkich językach ludów chrześcijańskich nazywamy: Panią, Królową, Matką i Orędowniczką naszą. [przypis redakcyjny]

Pełna współczucia niewiasta — Matylda. [przypis redakcyjny]

Pełne ptaków, pełne psów i kotek fundusze — wedle zwyczaju tureckiego. [przypis redakcyjny]

pełniący się rozkoszą — napełniający się rozkoszą. [przypis redakcyjny]

pełnić srogie losy — dopełnić srogie przeznaczenie; tj. przen. zakończyć życie. [przypis redakcyjny]