Przypisy

Comment vont les malades? (fr.) — Jak się mają chorzy? [przypis edytorski]

Comment! vous ici? (fr.) — Jak to, pan tutaj? [przypis edytorski]

Comment, Vous n'avez pas encore le ruban rouge?… (fr.) — Cóż, nie ma pan jeszcze czerwonej wstążki? — Nie, Wasza Wysokość. To już druga kampania, którą odbywam w sztabie Waszej Wysokości itd. — Ach, dobrze, daję ją panu teraz (czerwoną wstęgę ma order Legii Honorowej, najwyższe odznaczenie nadawane przez państwo francuskie, podzielone na pięć klas). [przypis edytorski]

Comment vous portez-vous? (fr.) — jak się pan miewa. [przypis edytorski]

comment vous va, mon cher? (fr.) — poprawnie: comment alles-vous (…): jak się panu powodzi, mój drogi? [przypis edytorski]

comme otage (fr.) — jako zakładnik. [przypis edytorski]

comme quoi (fr.) — jak; jak to. [przypis edytorski]

commercia (łac.) — handle. [przypis edytorski]

Commercial Bank of India (ang.) — Bank Handlowy Indii. [przypis edytorski]

comme tu prends feu (fr.) — jak ty się zapalasz. [przypis edytorski]

comme une (fr.) — niby, jak. [przypis edytorski]

comme un (fr.) — niby, jak. [przypis edytorski]

Comme vous êtes bon, honnête (fr.) — jaki pan dobry, uczciwy. [przypis edytorski]

Comme vous êtes ridicule (fr.) — Jaka pani śmieszna. [przypis edytorski]

com (…) mówił — inaczej: co mówiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

commode (fr.) — wygodny, komfortowy. [przypis edytorski]

Commodore Trunnion — jeden z bohaterów powieści Tobiasa Smolleta Peregryn Pickle; tytułowy bohater, odrzucony przez matkę i znienawidzony przez brata o widocznie złych skłonnościach (ojciec zachowywał bezstronność dzięki całkowitemu braku zainteresowania synem) dostał się pod opiekę Commodore'a Hawsera Trunnion, starego wilka morskiego, zamieszkującego wraz z dawnymi towarzyszami swych morskich podróży; Trunnion wychował chłopca, stając się jego zastępczym ojcem. [przypis edytorski]

commonplace (ang.) — utarty, oklepany. [przypis edytorski]

commotio vel fluctus (łac.) — poruszenie albo fala. [przypis edytorski]

Co mnie w oczach twoich chrześcijaninem czyni, to ciebie w moich czyni Żydem — Lessing, Natan mędrzec, akt II, scena 7 (rozmowa Natana z Braciszkiem Klasztornym). [przypis edytorski]

Co mówili w kościele u Kapucynów — pod tytułem w wydaniu źródłowym podano melodię w zapisie nutowym. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

co mówi mędrzec Eney — dziś: mędrzec Ani. Reprezentujący literaturę mądrościową moralizatorsko-dydaktyczny tekst znany pod nazwą Nauka Ani został napisany przez pisarza Ani żyjącego za panowania XVIII dynastii. [przypis edytorski]

Como se llama esto? (hiszp.) — Jak to się nazywa? [przypis edytorski]

co może do pisma rozżalić i zniechęcić — dziś raczej: co może rozżalić i do pisma zniechęcić. [przypis edytorski]

co (…) może zapobiec narodowi polskiemu, by nie zamarł — raczej: co może zapobiec, by naród polski nie zamarł. [przypis edytorski]

compadre (hiszp.) — kum, ojciec chrzestny w stosunku do rodziców dziecka albo ojciec dziecka w stosunku do rodziców chrzestnych. [przypis edytorski]

compagnon (fr.) — towarzysz. [przypis edytorski]

Companys, Lluís (1882–1940) — polityk kataloński, przywódca głównego katalońskiego ugrupowania narodowego (Republikańska Lewica Katalonii), kataloński bohater narodowy; od 1933 prezydent władz regionalnych (Generalitat de Catalunya), w 1934 proklamował powstanie państwa katalońskiego w ramach federacji hiszpańskiej; w czasie wojny domowej jako szef rządu Katalonii stanął po stronie rządu republikańskiego; po przegranej wojnie przebywał na emigracji we Francji, wpadł w ręce gestapo, wydany władzom gen. Franco, rozstrzelany w Barcelonie. [przypis edytorski]

comparatio (łac.) — porównanie. [przypis edytorski]

comparationes (łac.) — porównania. [przypis edytorski]

compelle intrare (łac.) — zmuś do przyjęcia wiary (dosł.: zmuś, aby weszli). [przypis edytorski]

compensation-bill (ang.) — rachunek na odszkodowanie. [przypis edytorski]

Compositae a. Asteraceae (biol.) — złożone a. astrowate, liczna rodzina roślin naczyniowych, obejmująca ok. 24 tys. gatunków. [przypis edytorski]

com postanowił — dziś raczej: co postanowiłem. [przypis edytorski]

Compostela a. Santiago di Compostela — miasto w płn.-zach. Hiszpanii, stolica regionu Galicja i znany ośrodek pielgrzymkowy. [przypis edytorski]

Comprachos (comprachicos) (hiszp.) — handlarze ludźmi. [przypis edytorski]

Compsognathus, pol.: kompsognat (paleont.) — rodzaj niewielkiego dwunożnego drapieżnego dinozaura, żyjącego w późnej jurze, ok. 150 mln lat temu; znaleziony (1850) w tym samym miejscu, co archeopteryks, do niedawna jego najbliższy znany krewny. [przypis edytorski]

comptoir (fr.) — kontuar, lada; kantor, biuro. [przypis edytorski]

comptoir (fr.) — kontuar, lada. [przypis edytorski]

Comsal — stosowany przez Przybyszewską skrót od fr. Comité de Salut Public, Komitet Ocalenia Publicznego. [przypis edytorski]

com spostrzegł — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: co spostrzegłem. [przypis edytorski]

Comsur — stosowany przez Przybyszewską skrót od fr. Comité de Sûreté Générale, Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego. [przypis edytorski]

Comte, August (1798–1857) — filozof i socjolog fr., główny przedstawiciel pozytywizmu francuskiego, twórca terminu „socjologia”. [przypis edytorski]

Comte, August (1798–1857) — francuski filozof i socjolog, główny przedstawiciel pozytywizmu francuskiego. [przypis edytorski]

Comte, August (1798–1857) — francuski filozof i socjolog, główny przedstawiciel pozytywizmu francuskiego, twórca terminu „socjologia''. [przypis edytorski]

Comte, August (1798–1857) — francuski filozof, wiodący pozytywista, twórca terminu „socjologia”. [przypis edytorski]

comte de l'empire (fr.) — tytuł szlachecki nadawany przez cesarza. [przypis edytorski]

comte (fr.) — książę. [przypis edytorski]

Comtesse ou la matrice, car il ne peut pas bien expliquer ça — hrabiny czy też macicy, ponieważ nie potrafi dobrze tego wytłumaczyć. [przypis edytorski]

com złego zauważyła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: co złego zauważyłam. [przypis edytorski]

com (…) zrobił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: co zrobiłem. [przypis edytorski]

co nadalej (starop.) — jak najdalej. [przypis edytorski]

co najgorsza — dziś popr.: co najgorsze. [przypis edytorski]

co najmniej — tu: jak najmniej. [przypis edytorski]

co najraniej (daw.) — jak najwcześniej; tu: jak najszybciej. [przypis edytorski]

co najważniejsza — daw. forma; dziś znaczenie: co jest najważniejsze, że. [przypis edytorski]

co najważniejsza — dziś popr.: co najważniejsze. [przypis edytorski]

co najważniejsza — dziś popr. forma: co najważniejsze. [przypis edytorski]

co najwięcej — dziś: co najwyżej. [przypis edytorski]

con amore (wł.) — z miłością; z zamiłowania. [przypis edytorski]

con amore (wł.) — z miłością; z zamiłowania. [przypis edytorski]

con amore (wł.) — z upodobaniem. [przypis edytorski]

con amore (wł.) — z zamiłowaniem. [przypis edytorski]

conapręcej (starop.) — dziś: co najprędzej; jak najprędzej. [przypis edytorski]

co naród polski teraz cierpi — Dziadów cz. III, tzw. Dziady drezdeńskie powstały w 1832 r., po upadku powstania listopadowego; autor nadmienia tu o represjach popowstaniowych w zaborze rosyjskim. Akcja dramatu rozgrywa się natomiast w l. 1823–1824. [przypis edytorski]

co na tem należy (starop.) — co od tego zależy; jak bardzo jest to ważne. [przypis edytorski]

co na to wynidzie (starop.) — co na to wyjdzie; ile się na to wyda (pieniędzy). [przypis edytorski]

concedo (łac.) — ustępuję; zgadzam się; przyznaję słuszność. [przypis edytorski]

concertina — odmiana akordeonu. [przypis edytorski]

concetti (wł.) — pomysły; koncepty. [przypis edytorski]

concierge (fr.) — dozorca, dozorczyni. [przypis edytorski]

Conciergerie — średniowieczna część paryskiego Pałacu Sprawiedliwości, w której mieściło się więzienie polityczne. [przypis edytorski]

concilium (łac.) — sobór. [przypis edytorski]

concilium (łac.) — zebranie, zgromadzenie; tu: zebranie apostołów, tzw. sobór jerozolimski (Dz 15, 6n). [przypis edytorski]

Concino Concini, markiz d'Ancre (1575–1617) — włoski arystokrata i polityk, faworyt królowej Francji Marii Medycejskiej, odegrał znaczącą rolę polityczną w okresie małoletniości króla Ludwika XIII. Zginął zamordowany przez spiskowców młodego króla, który przy pomocy własnych faworytów chciał przejąć ster rządów w państwie. [przypis edytorski]

conclave (łac.) — konklawe, zgromadzenie kardynałów w celu wyboru nowego papieża. [przypis edytorski]

conclave — wybory nowego papieża po śmierci poprzedniego. [przypis edytorski]

conclusum (łac.) — postanowione. [przypis edytorski]

Concolinel — zapewne tytuł piosenki śpiewanej przez Ćmę; być może przekręcona nazwa popularnej wówczas nieobyczajnej piosenki francuskiej Qvand Colinet. [przypis edytorski]

concordia (łac.) — zgodność. [przypis edytorski]

Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur (łac.) — zgoda sprawia, że małe rzeczy stają się wielkimi, w niezgodzie nawet największe się rozpadają. [przypis edytorski]

Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur (łac.) — W zgodzie małe rzeczy wzrastają, w niezgodzie nawet największe upadają; cytat z pism rzymskiego historyka Salustiusza (86–34 p.n.e.). [przypis edytorski]

Concordia res parvae crescunt (łac.) — cytat z dzieła Bella Iugurthinum rzymskiego historyka Salustiusza (Gaius Sallustius Crispus, 86–35 p.n.e.), druga część zdania brzmi: discordia vel maximae dilabuntur, a całość oznacza: Dzięki zgodzie małe rzeczy stają się większe, a przez niezgodę nawet największe rozpadają się. [przypis edytorski]

concorso (wł.) — konkurs, konkurencja. [przypis edytorski]

conde de Montezuma (hiszp.) — hrabia Montezumy, dziedziczny tytuł hiszpańskiej szlachty przysługujący linii potomków Montezumy II (od roku 1865: ducado de Moctezuma, książę Montezumy); Montezuma II Xocoyotzin (1466–1520) był ostatnim przed przybyciem Hiszpanów władcą imperium Azteków w Meksyku; nie stawiał oporu Hiszpanom, uznał władzę zwierzchnią króla hiszpańskiego; został uwięziony przez Cortésa, zginął podczas powstania antyhiszpańskiego w stolicy. [przypis edytorski]

Conde de Sulaco (hiszp.) — hrabia Sulaco. [przypis edytorski]

conde (hiszp.) — hrabia. [przypis edytorski]

condemned cells (ang.) — cele skazańców. [przypis edytorski]

conde (port.) — hrabia. [przypis edytorski]

Condiderant civitatem Romnove, trahentem nomen suum a Roma — założyli miasto Romnowe, biorące swa nazwę od Romy (Rzymu). [przypis edytorski]

con Dio (wł.) — z Bogiem. [przypis edytorski]

conditiones sine quibus non (łac.) — warunki konieczne. [przypis edytorski]

conditio sine qua non (łac.) — warunek konieczny. [przypis edytorski]

conditio sine qua non (łac.) — warunek niezbędny. [przypis edytorski]

Conditor alme siderum — łaciński hymn gregoriański z VII w., śpiewany w liturgii wieczornej podczas adwentu. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — francuski filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia; jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia. Jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. Jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. Wziął czynny udział w rewolucji francuskiej, w 1793 uznany za „zdrajcę narodu”, zaczął się ukrywać. Podczas próby ucieczki z Paryża został zatrzymany i uwięziony, 2 dni później znaleziono go martwego w celi. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia; jako jeden z pierwszych w historii głosił hasła powszechnej i bezpłatnej edukacji, konstytucjonalizmu i równouprawnienia bez względu na płeć i rasę; jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain („Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje”, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. [przypis edytorski]

Condorcet, Jean Antoine Nicolas (1743–1794) — fr. filozof-racjonalista, matematyk, ekonomista i polityk epoki oświecenia. Jako jeden z pierwszych w historii głosił powszechną i bezpłatną edukację, konstytucjonalizm i równouprawnienie bez względu na płeć i rasę. Jego gł. dziełem jest Esquisse d'un tableau historique des progrès de l'esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, 1794) zawierający wykład teorii postępu ludzkości. [przypis edytorski]

Coney Island — dzielnica rozrywkowa i mieszkalna na półwyspie będącym częścią nowojorskiego Brooklynu. [przypis edytorski]