Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159475 przypisów.
ałe głach (jidisz) — wszyscy równi. [przypis edytorski]
Ałe szczoby cij łycar Bohuna ubyw (z ukr.) — ale żeby ten rycerz zabił Bohuna. [przypis redakcyjny]
Ałgim — rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ rzeki Sym, która z kolei jest lewym dopływem Jeniseju. [przypis edytorski]
Ałła, Allach — nazwa Boga u mahometan. [przypis redakcyjny]
Ałła — Allach; o Boże. [przypis edytorski]
ałłachować — wzywać Allaha. [przypis edytorski]
Ałmałyk — miasto powstałe w XIII w. w Siedmiorzeczu (regionie historycznym na terenie dzisiejszego pogranicza między Kazachstanem a Chinami) jako stolica podległej imperium mongolskiemu dynastii Tughril Chana. [przypis edytorski]
ałun — „kamyk po goleniu”, minerał używany dawniej do tamowania krwawienia ze skaleczeń po goleniu. [przypis edytorski]
ałun — kruchy, rozpuszczalny w wodzie minerał przybierający formę kryształków, stosowany do tamowania krwawienia. [przypis edytorski]
ałun — minerał, związek chemiczny zawierający aluminium. [przypis edytorski]
ałus (lit.) — piwo. [przypis edytorski]
ałus (z lit.) — kwas chlebowy. [przypis edytorski]
Ałuszta — jedno z miejsc najrozkoszniejszych Krymu; tam już wiatry północne nigdy nie dochodzą, i podróżny w listopadzie szuka częstokroć chłodu pod cieniem ogromnych orzechów włoskich, jeszcze zielonych. [przypis autorski]
alabarta — dziś: halabarda. [przypis edytorski]
alabarta — halabarda. [przypis edytorski]
alabaster — biały lub delikatnie zabarwiony, lekko przeświecający minerał. [przypis edytorski]
alabaster — biały, prześwitujący minerał. [przypis edytorski]
alabaster — jasny, lekko przeświecający rodzaj kamienia. [przypis edytorski]
Alabaster — naczynie alabastrowe, słoik do wonności. [przypis redakcyjny]
alabaster — rodzaj białego gipsu. [przypis edytorski]
alabaster — zbity, prześwitujący minerał będący drobnoziarnistą odmianą gipsu. [przypis edytorski]
alabastrowe kolumienki — „klasyczne” kolumienki należały do znamiennych elementów konstrukcji zegarów w stylu cesarstwa; alabaster: marmur o barwie białej, prześwietlony, półprzejrzysty. [przypis redakcyjny]
alabastrowy — zrobiony z alabastru, białego, lekko prześwitującego minerału. [przypis edytorski]
A la bonne heure (fr.) — w samą porę. [przypis edytorski]
alabrys (z fr. à la braise: na żarze) — bulion świeży. [przypis redakcyjny]
a la campagne — przekład wiersza Na wsi. [przypis edytorski]
A la casa, Ignacio! (hiszp.) — Do domu, Ignacio! [przypis edytorski]
Aladyn — król palestyński. [przypis redakcyjny]
a la gier, kom a la gier (zniekształcone fr. à la guerre comme à la guerre) — jak to na wojnie. [przypis edytorski]
a la guerre comme á la guerre (fr.) — na wojnie jak to na wojnie. [przypis edytorski]
ala mala, cropium dubium, collum bonum pelle remota (łac.) — skrzydło złe, kuper niepewny, szyjka dobra po zdjęciu skóry. [przypis tłumacza]
a la maniere russe (fr.) — na sposób rosyjski. [przypis edytorski]
Alaman — Ludwik Alamani (1495–1556), poeta; wygnany z Florencji przez Medyceuszów, schronił się do Francji, gdzie się cieszył łaską Franciszka I i Henryka II. [przypis redakcyjny]
alameda (hiszp.) — promenada. [przypis edytorski]
„Alani — naród Scytii. […] Prokopiusz nazywa ich Gotami. […] Naród ten dziki najwięcej pod namiotami przebywał, nauk i kunsztów nie znał, obyczajów był grubych, chciwości niepohamowanej. W wojnie byli biegłymi i nad zwyczaj podobnych sobie umieli karność i porządek zachowywać”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Koczownicze te plemiona barbarzyńskie przez najazdy i podboje prowincji cesarstwa rzymskiego (I–V w.) przyczyniły się do jego upadku. [przypis redakcyjny]
Alanowie — lud irański, spokrewniony ze Scytami i Sarmatami. [przypis edytorski]
Alanowie — sarmacki lud pochodzenia indoirańskiego. Przewędrowali z okolic Morza Kaspijskiego przez Europę i Półwysep Iberyjski do Afryki Północnej. [przypis edytorski]
Alard — syn Amona, brat Bradamanty. [przypis redakcyjny]
A larga, ladron! A larga! — Precz, zbóju! Precz! [przypis edytorski]
a l'artiste — jak artysta, w stylu artysty. [przypis edytorski]
Alaryk (376–412) — wódz Wizygotów; pierwszy, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk, Attyla, Karl, Rienzi — postacie historyczne związane z Rzymem: Alaryk I (ok. 370–410): król Wizygotów, pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym (410); Attyla (406–453): wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian, ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”; Karol Wielki (ok. 742–814): król Franków i Longobardów, koronował się na cesarza rzymskiego w Rzymie w r. 800; Cola di Rienzi (1313–1354): przywódca rewolucji ludowej w Rzymie (1347), obwołany trybunem ludowym, dążył do wskrzeszenia republiki rzymskiej i zjednoczenia Italii pod przewodnictwem Rzymu. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów (od 395), pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów (od 395), pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym. [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370–410) — król Wizygotów, pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym (410). [przypis edytorski]
Alaryk I (ok. 370– 410) — pierwszy z dynastii Baltów, od 395 król Wizygotów, którym cesarz Walens zezwolił osiedlić się na terenie cesarstwa rzymskiego w Mezji; pierwszy wódz plemion germańskich, który zdobył Rzym: po wejściu do miasta 24 sierpnia 410, wpuszczeni przez zdrajców przez Bramę Salariańską, Wizygoci wraz z rzym. niewolnikami przez trzy dni łupili go i podpalali najsławniejsze budynki, z wyjątkiem kościołów, ponieważ byli chrześcijanami (wyznania ariańskiego). [przypis edytorski]
Alary, Pierre-Joseph (1689–1770) — francuski duchowny i pisarz, członek Akademii Francuskiej (1723), jeden z nauczycieli małoletniego Ludwika XV. [przypis edytorski]
alasas (lenk.) — triukšmas, čia: skambesys. [przypis edytorski]
a l'assassino (wł.) — na mordercę (przekleństwo). [przypis edytorski]
Alastor, czyli Duch samotności — poemat Shelleya, opublikowany w 1816 r. [przypis edytorski]
alavėlis — pieštukas. [przypis edytorski]
Ala — w oryginale Alice. [przypis edytorski]
Alazon (gr. Άλαζών) — zob. Wstęp, s. XII. [przypis tłumacza]
alba — biała szata księża. [przypis redakcyjny]
Alba cię mianowała, nie znam cię już — Corneille, Horace, II, 3. [przypis tłumacza]
Alba cię powołała, nie znam ciebie więcej — Corneille, Horacjusz, akt II, sc. 3. [przypis redakcyjny]
Albada — kraina w Afryce, granicząca z Nubią (Abisynią). [przypis redakcyjny]
Alba — folwark należący do ks. Karola Radziwiłła, znajdujący się pod Nieświeżem. [przypis edytorski]
Albaizyn, właśc. Albayzín a. Albaicín — dzielnica Grenady położona na wzgórzu naprzeciwko Alhambry; rozwijająca się od XI w. jako osobne osiedle wokół muzułmańskiej cytadeli, otoczona przez własne mury miejskie. [przypis edytorski]
alba (łac.: biała) — długa, biała szata liturgiczna noszona pod ornatem. [przypis edytorski]
Albalonga, częściej Alba Longa — główne miasto latyńskie, według legendy rodzinne miasto Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
Alba Longa — główne miasto latyńskie, według legendy rodzinne miasto Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]
albańczyk — od Alba (Alba Longa), czyli mający już imię łacińskie (w przeciwieństwie do trojańskich imion przodków). [przypis edytorski]
Albańska Góra — Montalbano, zamek Montauban we Francji, którego położenie niewiadome. [przypis redakcyjny]
albańskie wzgórza — Góry Albańskie, znajdujące się na terenie Kampanii Rzymskiej, ok. 20 km na płd.-wsch. od Rzymu. [przypis edytorski]
albański — tu: od nazwy Alba Longa, według tradycji rzymskiej najważniejszej osady Lacjum, stolicy Związku Latyńskiego; wg legend Alba Longa została założona przez mitycznego Askaniusza, syna Eneasza, pochodzili z niej Romulus i Remus, a po 400 latach została zdobyta i zburzona przez wojska króla Rzymu Tullusa Hostiliusza, zaś jej mieszkańców przesiedlono do Rzymu. [przypis edytorski]
Albani — Albaniusz, rycerz, mąż Aleksandry w mieście złych niewiast. [przypis redakcyjny]
Albani, Francesco (1578–1660) — wł. malarz barokowy, twórca sielskich obrazów mitologicznych i alegorycznych. [przypis edytorski]
Albano Laziale — miasto i gmina we Włoszech, w regionie Lacjum, w prowincji Rzym. [przypis edytorski]
Albanowie — mieszkańcy miasta Alba Longa, według tradycji rzymskiej najważniejszej osady Lacjum, stolicy Związku Latyńskiego; wg legend Alba Longa została założona przez mitycznego Askaniusza, syna Eneasza, pochodzili z niej Romulus i Remus, a po 400 latach została zdobyta i zburzona przez wojska króla Rzymu Tullusa Hostiliusza, zaś jej mieszkańców przesiedlono do Rzymu. [przypis edytorski]
Albany — kompleks ekskluzywnych kawalerskich apartamentów przy ulicy Piccadilly w Londynie. [przypis edytorski]
alba — od łac. albus, czyli biały, szata liturgiczna tego koloru, noszona pod ornatem. [przypis edytorski]
Al barildim (…) prim — Rzekomo po arabsku. [przypis tłumacza]
Alba, właśc. Ferdynand Álvarez de Toledo, trzeci książę Alba (1507–1582) — hiszpański wódz i polityk; doradca Karola V, następnie Filipa II; skuteczny dowódca: zdobył Tunis, dowodził zwycięską armią cesarską w Niemczech, następnie we Włoszech; jako namiestnik Hiszpanii w Niderlandach zasłynął z okrucieństwa, usiłując stłumić powstanie antyhiszpańskie; dowodził armią zajmującą Portugalię. [przypis edytorski]
albeńska młódź — tj. młodzież należąca do „bandy albeńskiej”, czyli kręgu wybranych obywateli, których książę Karol Radziwiłł zaszczycał swoją przyjaźnią i z których tworzył rodzaj na pół klubu, na pół nieformalnego przybocznego oddziału, nazywał ich „panie kochanku” (od czego zyskał sobie przydomek), ubierał w jednakowe „mundury” (kontusze, żupany i inne elementy stroju ściśle określonego koloru; byli zobowiązani zawsze nosić je, goszcząc w Nieświeżu u księcia); żeby być dopuszczonym do grona wybrańców należało spełniać następujące warunki: być szlachcicem karmazynowym (tj. z najstarszej szlachty rodowej), synem osiadłego obywatela, mieć wybitne umiejętności i doświadczenie w zakresie walki szablą, łowiectwa i jazdy konnej, a także odznaczać się niepospolitą odwagą; obowiązkiem albeńczyków było na każde zawołanie księcia walczyć w sprawie, którą on wskaże, bez zbędnych pytań: „nie zważając na nijakie niebezpieczeństwo, w każdym wypadku łba nadstawiać za honor Najświętszej Panny, księcia wojewody, swój własny i każdego z członków towarzystwa” (S. Rzewuski, Pamiątki Soplicy); wewnętrzne spory należało rozstrzygać w pojedynku, nie zaś na drodze sądownej; „banda albeńska” miała swoją strukturę (naczelnika w osobie księcia, kanclerza i sekretarza), została utworzona w Albie, posiadłości wiejskiej pod Nieświeżem, stąd jej nazwa; książę Karol Radziwiłł, choć przebywał wówczas na emigracji przyłączył się do przywódców konfederacji barskiej (1768–1772). [przypis edytorski]
Albergo di Europa (wł.) — hotel europejski. [przypis redakcyjny]
Albergo d'Italia Una (wł.) — Hotel Zjednoczona Italia. [przypis edytorski]
albergo (wł.) — hotel. [przypis edytorski]
albergo (wł.) — zajazd. [przypis edytorski]
Alberoni, Giulio (1664–1752) — włoski kardynał, polityk w służbie króla Hiszpanii Filipa V, od 1715 jego pierwszy minister. [przypis edytorski]
Albert — arcyksiążę Albert w r. 1600 we Flandrii. [przypis redakcyjny]
Albert — generalny wikariusz dominikanów. [przypis tłumacza]
Albert I Koburg (1875–1934) — król Belgii od 1909 r. [przypis edytorski]
Albert Sorel (1842–1906) — fr. historyk, znawca dziejów fr. dyplomacji. [przypis edytorski]
Albertus Magnus — Albert Wielki, zm. 1280, dominikanin, teolog i filozof scholastyczny. [przypis edytorski]
Albert Wielki — Albert z Kolonii, nazwany Wielkim, swojego wieku wielki uczony i głęboki badacz tajemnic przyrody, nauczyciel św. Tomasza z Akwinu. [przypis redakcyjny]
Albert Wielki — hr. Bollstädt, ur. 1193 w Lauingen w Szwabii, kształcił się w Paryżu i Padwie, od r. 1223 dominikanin, nauczał w Kolonii, Hildesheim, Fryburgu, Ratyzbonie, w Strasburgu, w Paryżu i znowu w Kolonii, gdzie wśród uczniów jego był też Tomasz z Akwinu. Od 1260–62 był biskupem ratyzbońskim, um. 1280 w Kolonii. Napisał parafrazy wszystkich niemal dzieł Arystotelesa, pragnąc jak najbardziej rozpowszechnić znajomość pism i zrozumienie nauki filozofa greckiego, nadto z zakresu filozofii: De unitate intellectus contra Averroistas, De causis et processu universitatis, Summa philisophiae naturalis (czyli philosophia pauperum); z zakresu teologii: Summa theologiae, Summa de creaturis. [przypis autorski]
Albert Wielki — (zm. 1280) dominikanin, filozof scholastyczny i teolog, pisał również dzieła przyrodnicze. [przypis edytorski]
Albert wójt krakowski — utwór Stanisława Gabriela Kozłowskiego (1860–1922). [przypis edytorski]
albigensi — dualistyczny ruch chrześcijański w XII–XIV w. działający na terenach Langwedocji (obecnej płd. Francji), m.in. w okolicach miasta Albi (stąd nazwa), utożsamiany z ruchem katarów; uznawali świat materii za źródło zła, żyli w ascezie, odrzucali organizację kościelną i większość sakramentów; potępieni przez Kościół, rozbici przez krucjaty i wytępieni przez inkwizycję. [przypis edytorski]
albigensi — także: katarzy; członkowie chrześcijańskiego dualistycznego ruchu religijnego działającego w XI–XIII w. w Langwedocji (ob. płd. Francja) i płn. Włoszech; w 1029 papież Innocenty III ogłosił przeciwko nim krucjatę, przyrzekając władzę nad podbitymi ziemiami północnofrancuskiej szlachcie oraz królowi Francji, co po 20 latach okrutnej wojny doprowadziło do podboju Langwedocji i podporządkowania królestwu Francji; po krucjacie pozostali wyznawcy kataryzmu zostali wytępieni przez inkwizycję. [przypis edytorski]
Albijonas — Anglija. [przypis edytorski]
Albijon — właśc. Albion, dawna nazwa Wysp Brytyjskich. [przypis edytorski]
Albijon — właśc. Albion, daw. nazwa Wysp Brytyjskich występująca u pisarzy staroż., później stosowana jako literackie określenie Anglii. [przypis edytorski]
albinizm (z łac. albus: biały) a. bielactwo — brak pigmentu w skórze, włosach i tęczówce oka, powodowany anomalią genetyczną. [przypis edytorski]
Albins — popr. Albius, Edmond (1829–1880): ogrodnik z francuskiej wyspy Reunion (na zach. od Madagaskaru); urodzony w niewoli, w wieku 12 lat wynalazł technikę szybkiego, ręcznego zapylania storczyków waniliowych, co umożliwiło opłacalną uprawę tych roślin z dala od rodzimego dla nich Meksyku, gdzie są zapylane przez miejscowe owady; kiedy Francja zniosła niewolnictwo w swoich koloniach, przyjął nazwisko „Albius” (łac.: biały), być może od koloru kwiatów storczyka waniliowego; zmarł w nędzy. [przypis edytorski]
Albin — St. Aubin we Francji. [przypis redakcyjny]
Albinus — postać lichwiarza. [przypis edytorski]
albioński — odnoszący się do Albionu, czyli Wysp Brytyjskich. [przypis edytorski]
Albioński Ostrów — Anglia. [przypis edytorski]
